CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TRONG HOẠT ĐỘNG XÂY DỰNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN
2.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật và những bất cập
2.2.4. Bất cập trong công việc giám định tổn thất
Cũng như trong các loại hình bảo hiểm khác, công tác giám định và bồi thường tổn thất trong bảo hiểm xây dựng phải tuân thủ theo một số nguyên tắc nhất định để đảm bảo quyền lợi cho công ty bảo hiểm cũng như người được bảo hiểm.
Đó là, việc giám định và giải quyết bồi thường phải đảm bảo kịp thời, chính xác, khách quan và thoả đáng. Ngoài ra, do t nh chất phức tạp và đặc điểm đặc thù của các đối tượng bảo hiểm trong bảo hiểm kĩ thuật, các nhà bảo hiểm có thể trực tiếp hoặc thuê giám định viên chuyên nghiệp thực hiện công tác giám định. Theo quy định tại Điều 48, Luật KDBH 2010 thì việc giám định tổn thất sẽ do 3 nhóm đối tượng sau tiến hành: (1) doanh nghiệp bảo hiểm; 2) người được doanh nghiệp bảo hiểm ủy quyền; 3) giám định viên độc lập.
Công việc giám định tổn thất thuộc nhóm 1 và 2 là nhân viên hoặc người được ủy quyền giám định cũng thuộc công ty bảo hiểm điều động. Về tiêu chuẩn của giám định viên đòi hỏi phải có trình độ chuyên môn trong lĩnh vực giám định, có chứng chỉ hành nghề và có ít nhất 3 năm kinh nghiệm làm việc73. Trong thực tế hiện nay giám định viên của doanh nghiệp bảo hiểm không đáp ứng được yêu cầu này dẫn đến những bất cập trong công việc giám định tổn thất như:
- Vẫn còn một số vụ giám định chậm, giám định viên chưa thực hiện đúng quy trình giám định.
- Một số vụ giám định chất lượng chưa đảm bảo yêu cầu như:
73 Điều 259, Luật Thương mại 2005 quy định về: “Tiêu chuẩn giám định viên”.
+ Biên bản giám định ghi chép không đầy đủ, chưa đánh giá ch nh xác nguyên nhân tai nạn, quá trình thụ động vào hồ sơ của cơ quan chức năng…
+ Một số vụ giám định hồ sơ pháp l chưa cao, phải xác minh kiểm tra lại, gây khó khăn và kéo dài thời gian xét bồi thường cho khách hàng (nhất là những vụ khách hàng không thông báo tai nạn kịp thời).
+ Một số vụ việc phối hợp giữa các phòng chưa thống nhất, chưa nhịp nhàng nhất là các vụ giám định trên phân cấp do đó còn có hiện tượng giải quyết chậm.
- Chất lượng công tác giám định ở các phòng còn chưa được đồng đều.
Đối với giám định viên độc lập ngoài yêu cầu về tiêu chuẩn hành nghề theo quy định pháp luật thì cũng cần có một điểm cần lưu để đảm bảo tính khách quan trong công việc giám định tổn thất đó là phải có đạo đức nghề nghiệp và không thân thiết với khách hàng giám định.
Ví dụ sau đây về một vụ tranh chấp về giám định tổn thất thuộc lỗi của giám định viên độc lập cho công cty bảo hiểm P74.
Diễn biến vụ việc75
Năm 2013, cơn bão số 13 (tên gọi là HaiYuan) đổ bộ vào Việt Nam đã gây ra nhiều thiệt hại về kinh tế, Công ty Cổ phần Bảo hiểm P cũng chịu chung cảnh ngộ, trong đó có kho hàng của Công ty In -Vina.
Công ty In - Vina là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực "in ấn và cho thuê kho bãi”, k hợp đồng bảo hiểm với Tổng Công ty Cổ phần Bảo hiểm P theo điều khoản "Đơn vị tiêu chuẩn bảo hiểm hỏa hoạn và các rủi ro đặc biệt”.
Sáng ngày 07/11/2013, phát hiện trên 1.000 bộ máy lạnh gia dụng mới nằm trong kho đã bị ngập trong nước. Thay mặt đơn vị bảo hiểm, bắt đầu lấy lời khai nhân chứng, lập biên bản kiểm đếm, ghi nhận số lượng hàng hóa bị ngập nước.
Ngày 24/12/2013, VIET-A đơn vị giám định) tổ chức cuộc họp với đại diện của công ty bảo hiểm và người được bảo hiểm. Thay vì nhận được chia sẻ do tổn
74 http://pjico.com.vn/vi/tin-tuc/thi-truong-bao-hiem/boi-thuong-va-giam-dinh-bao-hiem-nhin-tu-thuc-tien - Truy cập ngày 6/4/2014.
75 BHXD cũng là một bộ phận của bảo hiểm nói chung, tác giả xin viện dẫn diễn biến của vụ việc trên đây nhằm đưa ra v dụ về một điểm bất cập của công việc giám định tổn thất.
thất, Công ty In-Vina chính thức nhận được thông báo rằng lô hàng ngập nước bị t chối trả tiền bảo hiểm. Lý do theo nhà bảo hiểm đưa ra là:
Căn cứ theo hợp đồng bảo hiểm HĐBH) đã cấp, Công ty bảo hiểm chỉ nhận bảo hiểm cho các tài sản thuộc sở hữu của Công ty In-Vina. Đối tượng bị tổn thất trong sự cố này là tài sản không thuộc sở hữu của công ty, thuộc sở hữu của khách hàng do công ty trông giữ. Do đó, các hàng hóa bị tổn thất trong sự cố này không phải là tài sản được bảo hiểm theo HĐBH;
Theo đơn vị giám định, hàng hóa bị ngập nước để trong kho của Công ty In- Vina là do "triều cường dâng cao và kết hợp với mưa lớn trên diện rộng” là nguyên nhân gây tổn thất chứ không phải là "lụt” làm tổn thất hàng hóa. Do đó, không thuộc trách nhiệm hợp đồng bảo hiểm đã k . Ngoài ra, theo đơn vị giám định này,
"hiện tượng thời tiết tại thời gian và địa điểm tổn thất trong sự cố này, được gọi là thiên tai”. Căn cứ vào hợp đồng thuê kho, nhà bảo hiểm cho rằng Công ty In-Vina được miễn trách với khách hàng trong điều kiện thiên tai và do đó không phát sinh trách nhiệm bảo hiểm.
Với những nội dung nêu trên, ban lãnh đạo Công ty In-Vina và ê kíp làm việc đã phải soát lại toàn bộ hợp đồng, tìm kiếm và tra cứu t ng thuật ngữ "giông, bão, lụt”… "Lụt” là gì? thế nào gọi là "lụt” và như thế nào gọi là "triều cường”?
Diễn biến tranh chấp
Giải pháp tranh chấp tại tòa được xác định là giải pháp cuối cùng. Trước mắt, Công ty In-Vina cần đáp lại các luận điểm t chối bồi thường của Công ty bảo hiểm P.
- Đối với luận điểm t chối (1): Rà soát hồ sơ giao dịch cho thấy, Công ty bảo hiểm đã được cung cấp thông tin đầy đủ về chức năng kinh doanh (in ấn và cho thuê kho bãi). Giấy chứng nhận bảo hiểm cũng nêu rõ các chức năng kinh doanh này. Sau đó Công ty bảo hiểm tái xác nhận danh mục tài sản bảo hiểm số 01- 12/3120/0015 chứng nhận bảo hiểm cho lô hàng máy lạnh nêu trên, trong đó có ghi thông tin chức năng kinh doanh của Công ty In-Vina. Điều này cho thấy, Công ty bảo hiểm P. biết rõ hàng hóa để trong kho là hàng hóa thuộc trách nhiệm trông giữ, không phải là hàng hóa thuộc sở hữu của Công ty In-Vina. Như vậy, đã có đủ cơ sở pháp lý cho cuộc tranh chấp, phủ định ý kiến t chối của nhà bảo hiểm.
- Đối với luận điểm t chối (2): Ý kiến một số chuyên gia luật cho rằng, đây là cách diễn đạt t ngữ của đơn vị giám định nhằm đưa người được bảo hiểm (tức Công ty In-Vina) vào "mê cung” của các thuật ngữ vốn luôn khó hiểu của nhà bảo hiểm. Đồng thời, khéo léo đưa HĐBH ra khỏi phạm vi được bảo hiểm. Công ty In- Vina đã có công văn gửi Trung tâm Kh tượng Thủy văn Quốc Gia tham vấn về tình hình lũ lụt của khu vực kho. Kết quả: Cơ quan này xác nhận đã có đủ cơ sở kết luận có xảy ra vụ lụt ngày 07/11/2013 tại nhiều khu vực TP. Hồ Ch Minh, trong đó có nơi đặt kho của Công ty In-Vina.
Tuy nhiên, các bản báo cáo, xác nhận này đã không được VIET-A xem xét đưa vào hồ sơ giám định. Trong hồ sơ giám định không mô tả, liệt kê, hoặc đề cập đến các chứng cứ do Công ty In-Vina cung cấp. Các chứng cứ quan trọng đối với người được bảo hiểm luôn bị đơn vị giám định bác bỏ. Thuật ngữ "ngập lụt” hay
"ngập do lụt”) trong các văn bản xác nhận của cơ quan chuyên môn đã được đơn vị giám định diễn giải thành "ngập úng” nhằm gây bất lợi cho Công ty In-Vina.
Tham chiếu Điều 21 Luật KDBH 2010 khi giải thích hợp đồng bảo hiểm
"trong trường hợp hợp đồng bảo hiểm có điều khoản không rõ ràng thì điều khoản đó được giải th ch theo hướng có lợi cho bên mua bảo hiểm”. Đồng thời, đối chiếu đơn bảo hiểm giữa Công ty In-Vina và Công ty Bảo hiểm P., Công ty In-Vina nhận định không có định nghĩa về "lụt”. Như vậy, Điều 21 Luật KDBH 2010 lẽ ra phải được áp dụng trong trường hợp này! Thế nhưng, trong suốt quá trình đàm phán giải quyết sự việc, nguyên tắc này chưa được công ty bảo hiểm và ph a giám định Viet- A tuân thủ.
- Đối với luận điểm t chối 3): Đối chiếu với hợp đồng thuê kho, trong hợp đồng này có điều khoản miễn trách do điều kiện bất khả kháng (thiên tai, dịch họa, chiến tranh…). Nhưng đọc kỹ hợp đồng bảo hiểm không thấy xuất hiện thuật ngữ
"thiên tai” nào, nên việc đơn vị giám định xác định đây là vụ "thiên tai” là một luận điểm không phù hợp. Vì vậy, chúng tôi cho rằng đây là điểm mà Công ty bảo hiểm P. dựa vào để đưa hợp đồng bảo hiểm của công ty In-Vina ra khỏi phạm vi được bảo hiểm? Nếu vậy, giải pháp hợp l hơn là mời một đơn vị độc lập tham gia vào việc này, nhằm vạch ra tính không khách quan trong báo cáo của đơn vị giám định.
Công ty In-Vina đặt ra nghi vấn về t nh khách quan qua văn bản do VIET-A sử dụng làm căn cứ kết luận nguyên nhân tổn thất và nhận được giải thích rằng: Họ lấy trưng cầu nội dung "thiên tai” nhằm xác định "mức khấu tr do rủi ro thiên tai”.
Tuy nhiên, thuật ngữ "mức khấu tr do rủi ro thiên tai” thường được áp dụng trong bảo hiểm xây dựng - lắp đặt, không áp dụng cho "Đơn tiêu chuẩn bảo hiểm hỏa hoạn và các rủi ro đặc biệt”, hợp đồng bảo hiểm cũng không xuất hiện thuật ngữ
"thiên tai”. Lời giải thích này của đơn vị giám định bảo hiểm không thuyết phục.
Trước các lập luận của Công ty In-Vina, ngày 05/03/2014, Công ty Cổ phần Bảo hiểm P. chính thức phát hành văn bản th a nhận trách nhiệm bảo hiểm đối với vụ tổn thất nêu trên.
Qua trường hợp của Công ty In-Vina cho thấy: Người mua bảo hiểm nói chung, không nên phó mặc tất cả cho công ty bảo hiểm mà phải tìm hiểu quy định pháp lý liên quan.
Đối với các công ty bảo hiểm, cần ý thức rằng việc phải bảo đảm uy tín của mình bằng tôn trọng (hợp đồng) khách hàng. Thay vì tìm cách t chối quyền lợi được bảo hiểm của khách hàng, các công ty bảo hiểm cần nhanh chóng xác định tính khách quan, t đó hạn chế các chi ph pháp l phát sinh; tránh được việc mất lòng tin đối với khách hàng tiềm năng.
Đối với các công ty giám định, cần thực hiện công việc một cách khách quan chuyên nghiệp. Thay vì cố gắng diễn dịch hợp đồng theo hướng có lợi cho một trong hai bên công ty bảo hiểm hay người được bảo hiểm.
Có thể nói công tác giám định bảo hiểm ở Việt nam hiện nay đang hoạt đông rất sôi nổi với sự tham gia của các tổ chức giám định trong và ngoài nước. Các công ty bảo hiểm nói chung và người được bảo hiểm nói riêng có rất nhiều sự lựa chọn cho mình các giám định viên độc lập. Tuy nhiên thị trường giám định viên hiện nay vẫn chưa có sự kiểm soát chặt chẽ của các cơ quan chức năng, nó đang được thả nổi và vì thế có một số công ty chưa đủ điều kiện cũng được cấp phép nên chất lượng giám định chưa cao. Sự xuất hiện ồ ạt của các công ty, tổ chức giám định không đạt tiêu chuẩn đã nảy sinh hiện tượng dựa vào quyền lực “giám định” để kiếm tiền gây ảnh hưởng không tốt đến cả công ty bảo hiểm và người được bảo hiểm.