CHƯƠNG 3: VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO NHÓM TRÊN NỀN WEB VÀO GIẢNG DẠY MÔN EXCEL VÀ LẬP TRÌNH VBA TẠI TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT TIN HỌC HÀ NỘI
3.5 Xây dựng Môn học Excel và lập trình VBA theo phương pháp làm việc nhóm và trao đổi trên nền Web
3.5.1 Yêu cầu môn học
Xây dựng Môn học Excel và lập trình VBA (bao gồm 2 phần: Excel cơ bản và lập trình VBA trên Excel) với tiêu chí cung cấp đầy đủ các kiến thức cơ bản của phần mềm MS Excel đồng thời tăng cường tính chủ động, tự học hỏi và mở rộng kiến thức của HS thông qua việc giao các bài tập lớn hay các nhiệm vụ từ đơn giản đến phức tạp cho từng nhóm HS, kết hợp giữa việc học tập trên lớp và tự học tập nghiên cứu ở nhà thông qua một số công cụ hỗ trợ làm việc nhóm trên Web.
Trang 69
Từ các yêu cầu cụ thể trên, dựa trên chương trình khung và chương trình chi tiết môn Excel và lập trình VBA tác giả đã xây dựng chương trình giảng dạy môn học này theo phương pháp làm việc nhóm và trao đổi qua Web như sau:
TT Giai đoạn Nội dung Số tiết Hình thức học
Học phần I 1 Cung cấp
kiến thức 1
- Giới thiệu Excel, các khái niệm, các thao tác định dạng và tu chỉnh bảng tính
15 Truyền thống (trên lớp)
2 Làm việc theo nhóm 1
Nghiên cứu về cú pháp và cách sử dụng các nhóm hàm cơ bản trên Excel
10 Làm việc nhóm qua Web
3 Thảo luận, trình bày 1
Các nhóm trình bày kết quả nghiên cứu, trao đổi, thảo luận
10 Truyền thống (trên lớp)
4 Cung cấp kiến thức 2
Cung cấp các kỹ năng xử lý dữ liệu trên bảng tính như:
sắp xếp dữ liệu, lọc dữ liệu, tổng hợp dữ liệu, vẽ biểu đồ các loại trên Excel
10 Truyền thống (trên lớp)
5 Làm việc theo nhóm 2
Giải quyết một bài toán quản lý bằng Excel trên 3 lĩnh vực: Quản lý nhân sự, quản lý hàng hóa, quản lý điểm
7 Làm việc nhóm qua Web
6 Thảo luận và trình bày 2
Các nhóm trình bày kết quả nghiên cứu, trao đổi, thảo luận
8 Truyền thống (trên lớp)
Học phần 2 7 Cung cấp
kiến thức
Các kiến thức cơ bản về kế toán trên Excel và các cấu trúc cơ bản của VBA trên Excel.
20 Truyền thống (trên lớp)
Trang 70
TT Giai đoạn Nội dung Số tiết Hình thức học
8 Làm việc theo nhóm lần 1
Sử dụng các kiến thức đã học để lập trình giải quyết một số bài toán kế toán trong Excel.
7 Làm việc nhóm qua Web
9 Trình bày, thảo luận
Các nhóm trình bày kết quả nghiên cứu, trao đổi, thảo luận.
8 Truyền thống (trên lớp)
10 Làm việc theo nhóm lần 2
Sử dụng các kiến thức đã học để lập trình giải quyết một số bài toán kế toán trong Excel.
5 Làm việc nhóm qua Web
11 Trình bày, thảo luận
Các nhóm trình bày kết quả nghiên cứu, trao đổi, thảo luận.
5 Truyền thống (trên lớp)
Bảng 3.1 – Chương trình giảng dạy Excel và lập trình VBA làm việc nhóm và trao đổi qua Web
Học phần I:
- Giai đoạn cung cấp kiến thức 1: Từ tiết 1 cho đến tiết 15: Trong phần này giáo viên giảng dạy theo phương pháp truyền thống, đó là giảng dạy trên lớp.
Trong 10 tiết đầu tiên, GV cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản về Excel, các khái niệm trong Excel, các thao tác định dạng tu chỉnh bảng dữ liệu trong Excel. Trong 5 tiết tiếp theo, GV cung cấp cho HS các khái niệm về cách lập công thức trong Excel, giới thiệu các hàm và nhóm hàm cơ bản.
- Giai đoạn làm việc theo nhóm 1: Từ tiết thứ 16 – đến tiết 25, HS làm việc theo nhóm với chủ đề nghiên cứu cú pháp và cách sử dụng các nhóm hàm thông qua phiếu bài tập GV giao: Nhóm hàm xử lý chuỗi, Nhóm hàm thống kê, Nhóm hàm ngày tháng và thời gian, Nhóm hàm logic, Nhóm hàm tìm kiếm và tham chiếu, Nhóm hàm cơ sở dữ liệu. Trong mỗi nhóm hàm này có khoảng 5-7 hàm, mỗi nhóm sẽ phụ trách tìm hiểu một nhóm hàm; mỗi thành viên trong nhóm tìm hiểu một hàm sau đó giảng giải và trao đổi với các
Trang 71
thành viên trong nhóm các hàm mình tìm hiểu được. Đảm bảo rằng tất cả các thành viên trong nhóm phải nắm được cú pháp và cách sử dụng các hàm trong nhóm hàm mà nhóm mình nghiên cứu.
- Giai đoạn thảo luận, trình bày: Từ tiết 26 đến tiết 35, các nhóm sẽ trình bày về nhóm hàm mà nhóm mình nghiên cứu. HS các nhóm khác có thể đặt các câu hỏi để trao đổi, thảo luận cũng như làm rõ hơn cú pháp và cách sử dụng các hàm. Giáo viên có thể hỏi và giải thích thêm các vấn đề học sinh còn lúng túng, chưa rõ.
- Giai đoạn cung cấp kiến thức 2: Từ tiết thứ 36 đến tiết 45, giáo viên cung cấp các kỹ năng xử lý dữ liệu trên bảng tính như: sắp xếp dữ liệu, lọc dữ liệu, tổng hợp dữ liệu, vẽ biểu đồ các loại trên Excel. Giai đoạn này học sinh học trên lớp
- Giai đoạn làm việc theo nhóm 2: Từ tiết 46 – 52, HS sẽ làm việc theo nhóm đã được phân công. Từ các kiến thức đã được cung cấp, mỗi nhóm sẽ giải quyết một bài toán quản lý bằng Excel trên 3 lĩnh vực: Quản lý nhân sự, quản lý hàng hóa, quản lý điểm. Các nhóm phải tìm hiểu thực tế để xây dựng và giải quyết một trong các vấn đề trên với phiếu nhiệm vụ cơ bản mà giáo viên giao.
- Giai đoạn thảo luận và trình bày 2: Từ tiết 53 – đến tiết 60 các nhóm sẽ trình bày kết quả làm việc của nhóm mình, giáo viên đánh giá và có thể hỏi thêm các thành viên trong nhóm để đánh giá cho điểm.
Học phần 2:
- Giai đoạn cung cấp kiến thức: Từ tiết 1 cho đến tiết 20: Trong phần này GV giảng dạy theo phương pháp truyền thống, đó là giảng dạy trên lớp. Trong 10 tiết đầu tiên, GV cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản về kế toán máy, khảo sát yêu cầu bài toán kế toán và hướng tiếp cận bằng máy tính, quy trình xử lý bài toán kế toán trên máy tính, thuật toán và tư duy thuật toán, cơ bản về VBA trong Excel: cách khai báo biến (các kiểu dữ liệu của biến), cấu trúc các lệnh: Lệnh gán, lệnh rẽ nhánh, lệnh lặp, cách khai báo và sử dụng chương trình con: Hàm, thủ tục; Các phương thức quy chiếu dữ liệu trên
Trang 72
Excel bằng VBA; Các thành phần cơ bản của một File dữ liệu trong Excel và mối liên hệ giữa chúng, hướng dẫn tổ chức dữ liệu cho một bài toán kế toán.
- Giai đoạn làm việc theo nhóm lần 1: Từ tiết thứ 21 – đến tiết 27, HS làm việc theo nhóm với chủ đề sử dụng VBA trong Excel để xây dựng sổ Nhật ký chung, Sổ Cái, Xây dựng hàm dư đầu kỳ, Sổ quỹ.
- Giai đoạn thảo luận, trình bày: Từ tiết 28 đến tiết 32, các nhóm sẽ trình bày về công việc mình thực hiện. HS các nhóm khác có thể đặt các câu hỏi để trao đổi, thảo luận cũng như làm rõ hơn cú pháp và lập trình. Giáo viên có thể hỏi và giải thích thêm các vấn đề học sinh còn lúng túng, chưa rõ.
- Giai đoạn làm việc theo nhóm lần 2: Từ tiết thứ 33 – đến tiết 40, HS làm việc theo nhóm với chủ đề sử dụng VBA trong Excel để xây dựng sổ Sổ Quỹ, bảng cân đối phát sinh, bảng cân đối kế toán, báo cáo Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
- Giai đoạn thảo luận, trình bày: Từ tiết 41 đến tiết 45, các nhóm sẽ trình bày về công việc mà nhóm mình nghiên cứu. HS các nhóm khác có thể đặt các câu hỏi để trao đổi, thảo luận cũng như làm rõ hơn cú pháp và cách sử dụng các loại sổ. Giáo viên có thể hỏi và giải thích thêm các vấn đề học sinh còn lúng túng, chưa rõ.
3.5.2 Lựa chọn công cụ để thực hiện phương pháp làm việc nhóm và trao đổi qua Web đối với môn học Excel và lập trình VBA.
a. Xây dựng trang Web để cung cấp bài giảng, tài liệu của môn học cho HS.
Tôi lựa chọn Joomla là công cụ thiết kế giao diện, nội dung bài giảng vì các lý do sau:
- Joomla là một hệ quản trị nội dung mã nguồn mở (Tếng Anh : Open Source Content Management Systems . Joomla được viết bằng ngôn ngữ PHP và kết nối tới cơ sở dữ liệu MySQL , cho phép người sử dụng có thể dễ dàng xuất bản các nội dung của họ lên Internet hoặc Intranet.
- Joomla có các đặc tính cơ bản là: bộ đệm trang (page caching) để tăng tốc độ hiển thị, lập chỉ mục, đọc tin RSS (RSS feeds), trang dùng để in, bản tin nhanh, blog, diễn đàn, bình chọn, lịch biểu, tìm kiếm trong Site và hỗ trợ đa ngôn ngữ.
Trang 73
- Joomla được sử dụng ở khắp mọi nơi trên thế giới, từ những website cá nhân cho tới những hệ thống website doanh nghiệp có tính phức tạp cao, cung cấp nhiều dịch vụ và ứng dụng. Joomla có thể dễ dàng cài đặt, dễ dàng quản lý và có độ tin cậy cao.
- Joomla có mã nguồn mở do đó việc sử dụng Joomla là hoàn toàn miễn phí.
Hình 3.11 - Giao diện Website khi mới cài đặt xong
Để Website có giao diện thân thiện với người sử dụng, tôi sử dụng phần mềm Artisteer tạo giao diện. Đây là phần mềm cho phép người dùng tạo các giao diện Website nhanh chóng, chuyên nghiệp.
Hình 3.12 - Giao diện phần mềm Artisteer b. Lựa chọn công cụ làm việc nhóm trên Web
Trang 74
Với xu hướng điện toán đám mây, ngày càng có nhiều ứng dụng chạy trên nền web xuất hiện, đáp ứng và thay thế những ứng dụng truyền thống. Hơn nữa với những ưu điểm nổi trội, những ứng dụng kiểu này lại rất phù hợp với làm việc cộng tác. Trong nhiều công cụ hỗ trợ làm việc trực tuyến trên Web, tôi lựa chọn Google Docs để chia sẻ dữ liệu của nhóm cũng như cùng nhau làm việc trên Web. Vì Google Docs là một ứng dụng tuyệt vời hỗ trợ cho việc cộng tác
Hình 3.13 – Giao diện Google docs
Người dùng có thể chia sẻ văn bản, bảng biểu và làm việc với những thành viên hoặc khách hàng trong thời gian thực. Các thành viên trong nhóm có thể trao đổi với nhau thông qua mail, chat, chat video, …Các tài liệu được lưu trữ trực tuyến khiến cho quá trình làm việc sẵn sàng ở bất cứ nơi nào có Internet. Google Docs giúp việc lưu trữ tài liệu trong một dự án trở lên thống nhất và dễ kiểm soát, hỗ trợ các loại tài liệu: Bảng tính (Excel) có luôn các hàm và cả bộ lọc dữ liệu, tổng hợp dữ liệu, Tài liệu (tệp Word), tệp Trình bày (Tệp PowerPoint)…. Ngoài ra, giao diện Google Docs cũng khá thân thiện với người dùng, tất cả học sinh đều đã có tài khoản trên Gmail (khi học sinh học môn Tin đại cương đã được hướng dẫn lập và sử dụng các chức năng mở rộng trên Google) điều này giúp cho giáo viên cũng như học sinh không mất nhiều thời gian làm quen với phần mềm mới.
Mặt khác các dịch vụ của Google còn cho phép gửi mail, chat, chat video, nhắc lịch làm việc và hangout: tức cùng nhau xem 1 đoạn video, nhiều người cùng nói chuyện với nhau (nói chuyện bàn tròn) rất phù hợp cho việc thảo luận và trao đổi. Như vậy với dịch vụ này các nhóm có thể làm việc trực tuyến hoặc ngoại tuyến,
Trang 75
làm việc trực tiếp trên tệp dữ liệu chia sẻ hoặc trao đổi thảo luận bàn tròn, nhắc lịch họp…
Kết chương:
Như vậy trong chương III, tác giả đã bước đầu tìm hiểu và đề xuất được mô hình đào tạo làm việc nhóm và trao đổi qua Web cũng như xây dựng được quy trình tổ chức giảng dạy theo phương pháp làm việc theo nhóm qua Web. Trong đó tác giả đã đi sâu nghiên cứu và phân tích các giai đoạn trong việc tổ chức có hiệu quả khi áp dụng phương pháp học tập này cũng như những vấn đề cần lưu ý đối với giáo viên khi áp dụng phương pháp. Cũng ở chương III, tác giả đã cố gắng xây dựng môn học Excel và lập trình VBA theo hướng làm việc nhóm và trao đổi qua Web dựa trên những yêu cầu của môn học và cũng lựa chọn các công cụ để tiến hành áp dụng phương pháp này.
Trang 76