Chương 2: XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC HỌC VIỆN, TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG AN NHÂN DÂN TRONG ĐẢNG BỘ CÔNG AN TRUNG ƢƠNG TỪ NĂM 2001 ĐẾN NĂM 2005
2.1. Những yếu tố tác động đến công tác xây dựng đội ngũ giảng viên của Đảng bộ Công an Trung ƣơng
2.1.1. Nhận thức chung về đội ngũ giảng viên và xây dựng đội ngũ giảng viên Công an nhân dân
- Giảng viên:
Hiện nay, các nhà nghiên cứu giáo dục đều thống nhất sử dụng khái niệm giảng viên được quy định tại khoản 3, điều 70, Chương IV của Luật Giáo dục (2005) của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên. Nhà giáo nói chung, giảng viên nói riêng giữ vai trò quyết định trong việc bảo đảm chất lƣợng giáo dục [111].
Chức danh của giảng viên bao gồm: trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, Phó giáo sƣ và Giáo sƣ. Trình độ chuẩn của chức danh giảng viên giảng dạy trình độ đại học là thạc sĩ trở lên [43].
Giảng viên có nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học (NCKH); định kỳ học tập, bồi dƣỡng nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ;
phải giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của người giảng viên; tôn trọng nhân cách của người học, đối xử công bằng và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người học; đƣợc tham gia các hoạt động, tổ chức xã hội; đƣợc ký hợp đồng thỉnh giảng và NCKH đối với các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở NCKH theo quy định; đƣợc bổ nhiệm chức danh, danh hiệu nhà giáo, được khen thưởng theo quy định của pháp luật [43].
- Đội ngũ giảng viên
Theo Đại Từ điển Tiếng Việt, đội ngũ là tập hợp một số đông người, cùng chức năng nghề nghiệp thành một lực lƣợng [119].
23
Như vậy, ĐNGV là tập hợp những người làm nghề giáo, nhà khoa học, đƣợc tổ chức, thành một lực lƣợng cùng chung một nhiệm vụ là thực hiện các mục tiêu đào tạo đã đề ra ở các trường đại học và cao đẳng. Họ làm việc có kế hoạch và gắn bó với nhau thông qua lợi ích về vật chất và tinh thần trong khuôn khổ qui định của pháp luật, thể chế xã hội.
- Xây dựng ĐNGV:
Theo lý luận, cấu trúc của ĐNGV gồm các yếu tố tạo thành đó là: cơ cấu về số lƣợng, chất lƣợng của ĐNGV. Các yếu tố trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, hợp thành một chỉnh thể thống nhất. Xây dựng ĐNGV là đặt các yếu tố trong cấu trúc của đội ngũ luôn phát triển cân đối, đồng bộ, hoàn chỉnh, phù hợp với hiện tại và đáp ứng đƣợc yêu cầu chiến lƣợc. Xây dựng ĐNGV là một quá trình hoàn thiện hoặc thay đổi liên tục thực trạng đã và đang tồn tại của đội ngũ nhằm giúp cho đội ngũ ngày càng lớn mạnh về mọi mặt cả số lƣợng và chất lƣợng.Nội dung xây dựng ĐNGV, gồm: tuyển chọn; đào tạo, bồi dƣỡng; thực hiện chế độ, chính sách đối với ĐNGV.
- Yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người giảng viên trong tiến trình đổi mới giáo dục đại học
Bên cạnh các tiêu chuẩn chung quy định trong Luật Giáo dục (2005), yêu cầu về phẩm chất và năng lực của giảng viên trong bối cảnh hội nhập quốc tế gồm có: (1) Về phẩm chất, thiết tha, gắn bó với lý tưởng, có hoài bão, tâm huyết với nghề dạy học và say mê khoa học; có đạo đức cách mạng, đạo đức nhà giáo, xứng đáng là tấm gương sáng cho người học noi theo; có ý thức kỷ luật và tinh thần phấn đấu; biết giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại; có ý thức phục vụ, hòa hợp và chia sẻ với cộng đồng. (2) Về năng lực, có năng lực hành động (hiểu biết chuyên môn; tổ chức, quản lý đối tƣợng; triển khai chương trình dạy học; sử dụng phương pháp dạy học, đánh giá hiệu quả;
hướng dẫn sinh viên NCKH; tự học, biết cách học và biết cách dạy học; NCKH và ứng dụng các kết quả nghiên cứu; sử dụng ngoại ngữ, sử dụng các phương tiện thiết bị dạy học); năng lực chủ thể hóa (phát hiện và giải quyết vấn đề, năng lực cố vấn và hỗ trợ người học phát triển; nắm bắt, phân tích và phản ánh thực
24
tiễn dạy học); năng lực xã hội hóa (tƣ duy sáng tạo và tƣ duy dự báo; cung ứng và dịch vụ cho xã hội;…) và năng lực giao tiếp (kỹ năng ứng xử đối với bản thân; trao đổi thông tin và thu nhận thông tin; khả năng thiết lập quan hệ và duy trì quan hệ với đối tác làm việc).
- Đặc điểm đội ngũ giảng viên các học viện, trường đại học CAND
Xuất phát từ lý luận về xây dựng ĐNGV nói chung và đặc thù của lực lượng CAND, ĐNGV các học viện, trường đại học CAND có những đặc điểm chung nhƣ ĐNGV trong hệ thống giáo dục quốc dân. Tuy nhiên, xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, đấu tranh chống các thế lực thù địch, phản động nên đặc điểm của giảng viên CAND khác so với các học viện, trường đại học khác. Giảng viên CAND là sỹ quan, cán bộ công an làm công tác giảng dạy và NCKH tại các học viện, trường đại học do Bộ Công an trực tiếp quản lý. Người giảng viên các học viện, trường đại học CAND vừa là nhà giáo, vừa là cán bộ CAND. Với đặc điểm đó, người giảng viên trường CAND cần đạt yêu cầu chung về phẩm chất và năng lực của một nhà giáo và của một cán bộ CAND.
Một là, người giảng viên các học viện, trường đại học CAND là một nhà giáo, phải có trình độ chuyên môn cao và sâu, có năng lực sƣ phạm và năng lực NCKH.
Hai là, người giảng viên các học viện, trường đại học CAND phải là người cán bộ công an với các yêu cầu: (1) Về phẩm chất đạo đức và nghề nghiệp, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN; thực hiện nghiêm túc chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các nội quy, quy định của ngành và của đơn vị. Cán bộ công an phải thường xuyên rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, có tinh thần ý thức tổ chức kỷ luật, có đức hy sinh, gắn bó mật thiết với nhân dân, tinh thần trách nhiệm, sẵn sàng vƣợt mọi khó khăn hoàn thành nhiệm vụ được giao. (2) Về năng lực, năng lực người cán bộ công an cần có gồm: năng lực kiến thức về nghiệp vụ; quan sát; tƣ duy; phân tích; tổng hợp, đánh giá; nghiên cứu, đề xuất; giao tiếp và giải quyết tình huống có vấn đề.
25
Người cán bộ công an phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ công an, có sự hiểu biết phong phú, sâu rộng về chính trị - xã hội, pháp luật, về lĩnh vực khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, công nghệ thông tin… Ngoài ra, do yêu cầu của nhiệm vụ công tác công an, người cán bộ công an cần phải có các kỹ năng khác, nhƣ: giao tiếp; hợp tác; chung sống; làm việc nhóm; … và có thể chất, sức khỏe tốt đảm bảo các yêu cầu kiểm tra sức khỏe của Bộ Công an [103].
Ba là, người giảng viên các học viện, trường đại học CAND phải đảm bảo yêu cầu về phương pháp, tác phong công tác khoa học. Các học viện, trường đại học CAND vừa mang tính chất của cơ sở đào tạo, vừa mang tính chất là một đơn vị dự bị sẵn sàng chiến đấu của lực lượng CAND. Vì vậy, phương pháp, tác phong của người giảng viên CAND là sự tổng hòa giữa tác phong của một nhà sƣ phạm và một cán bộ, chiến sĩ CAND, đó là vừa có tác phong, kỷ luật cao của người chiến sĩ CAND, thực hiện theo điều lệnh CAND; vừa có tác phong khoa học của một nhà giáo, có sự lôi cuốn và sức thuyết phục học viên, là tấm gương mẫu mực về phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trịchuyên môn học thuật đối với học viên.
Từ những lý giải trên đây có thể khẳng định:
- Đội ngũ giảng viên CAND là một bộ phận của trí thức CAND, tập hợp những cán bộ công an có trình độ chuyên môn sâu về nhiều ngành, nhiều lĩnh vực công tác tại các học viện, trường đại học CAND, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ giảng dạy và NCKH, theo tiêu chuẩn chức danh quy định của Bộ Công an, Bộ Giáo dục và Đào tạo. Giảng viên các học viện, trường đại học CAND gồm các chức danh: Trợ giảng, Giảng viên, Giảng viên chính, Phó Giáo sƣ, Giáo sƣ.
- Xây dựng ĐNGV các học viện, trường đại học CAND là tổng thể các hoạt động từ việc hoạch định hệ thống quan điểm, chủ trương đến thực thi các biện pháp, cách thức tuyển chọn; đào tạo, bồi dƣỡng và thực hiện các chế độ, chính sách nhằm hình thành trên thực tế một ĐNGV có phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực chuyên môn, kỹ năng sƣ phạm; có cơ cấu về số lƣợng và chất lƣợng cân đối, hợp lý, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giảng dạy và NCKH của các học viện, trường đại học CAND.
26
- Việc xây dựng ĐNGV các học viện, trường đại học CAND trước hết tập trung vào việc xây dựng và hoàn thiện tổ chức hệ thống các cơ sở đào tạo của lực lƣợng CAND, đảm bảo cơ chế lãnh đạo tập trung, thống nhất của Đảng ủy CATW, Lãnh đạo Bộ Công an. Không những thế, công tác giáo dục - đào tạo trong CAND gắn liền với cơ cấu biên chế và nhu cầu sử dụng cán bộ, chiến sĩ của lực lƣợng CAND; gắn với đặc thù của công tác công an thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, đảm bảo trật tự an toàn xã hội; gắn với mục đích sử dụng, địa chỉ sử dụng học viên khi tốt nghiệp ra trường. Hơn nữa, người giảng viên CAND vừa thực hiện nhiệm vụ giảng dạy truyền thụ kiến thức vừa thực hiện NCKH nghiệp vụ công an, góp phần xây dựng, bổ sung, hoàn thiện hệ thống lý luận khoa học CAND.
Những đặc điểm trên đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ đặc thù trong quá trình xây dựng ĐNGV các học viện, trường đại học CAND.
2.1.2. Cơ chế, nguyên tắc hoạt động, phương thức lãnh đạo và hệ thống tổ chức đảng trong Đảng bộ Công an Trung ƣơng
Trước tình hình Liên Xô và chế độ XHCN ở các nước Đông Âu lâm vào khủng hoảng và nguy cơ tan rã, các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lƣợc“diễn biến hòa bình” với âm mưu nhằm xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, lật đổ chế độ XHCN, thực hiện đa nguyên, đa đảng, Đảng Cộng sản Việt Nam đã kịp thời đề ra chủ trương tăng cường sự lãnh đạo đối với CAND về mọi mặt. Quyết định số 110-QĐ/TW “Thành lập Đảng ủy Công an Trung ƣơng” ngày 30/8/1990 của Bộ Chính trị xác định: “Đảng ủy Công an Trung ương đặt dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương, mà trực tiếp, thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thƣ có nhiệm vụ lãnh đạo mọi mặt công tác của ngành Công an, giúp Trung ương nghiên cứu, đề xuất những vấn đề về đường lối, chính sách giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, về công tác xây dựng lực lƣợng Công an nhân dân Việt Nam; quyết định những chủ trương, biện pháp thực hiện đường lối, chính trị của Đảng trong phạm vi trách nhiệm đƣợc giao; quyết định về công tác tổ chức nhân sự của Ngành, trực tiếp lãnh đạo tổ chức đảng ở cơ quan Bộ Nội vụ, các tổng cục, bộ tƣ lệnh và Bộ đội Biên phòng trực thuộc Bộ” [79, tr.67]
27
Quyết định số 110/QĐ-TW của Bộ Chính trị cũng quy định rõ vị trí, chức năng của Tổng cục XDLL CAND là “cơ quan giúp Đảng ủy Công an Trung ƣơng chỉ đạo công tác chính trị, công tác xây dựng Đảng và công tác quần chúng của Đảng ở cơ quan Bộ Nội vụ, các Tổng cục và Bộ đội Biên phòng trực thuộc Bộ; phối hợp với các ban của các tỉnh ủy, thành ủy về công tác xây dựng Đảng và công tác quần chúng trong Đảng bộ Công an nhân dân ở địa phương” [79, tr.68].
Quyết định số 110/QĐ-TW của Bộ Chính trị là một quyết định quan trọng, đánh dấu sự thay đổi cơ bản về cơ chế lãnh đạo của các cấp ủy đảng trong CAND, từ cơ chế lãnh đạo đảm bảo sang cơ chế lãnh đạo mọi mặt, là bước phát triển mới về sự lãnh đạo của Đảng đối với CAND trong thời kỳ mới.
- Cơ chế, nguyên tắc hoạt động của Đảng bộ Công an Trung ƣơng và hệ thống tổ chức đảng trong CAND
Sau khi thành lập Đảng ủy CATW cho đến nay, Bộ Chính trị đã ban hành 04 quy định về tổ chức Đảng trong CAND gồm: Quy định số 38-QĐ/TW ngày 18/5/1998; Quy định số 107-QĐ/TW ngày 19/8/2004, Quy định số 88-QĐ/TW ngày 01/10/2007, Quy định số 92-QĐ/TW ngày 15/5/2012, Quy định số 72- QĐ/TW ngày 12/2/2017 về tổ chức Đảng trong Công an nhân dân. Trong đó, về cơ bản thống nhất xác định các nội dung sau:
Về cơ chế, nguyên tắc lãnh đạo, “Đảng lãnh đạo Công an nhân dân tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt. Cấp ủy các cấp trong Công an nhân dân lãnh đạo mọi mặt công tác đối với các đơn vị thuộc quyền. Các cơ quan chuyên môn ở công an cấp nào có trách nhiệm tham mưu cho cấp ủy công an cấp đó lãnh đạo về lĩnh vực công tác chuyên môn đƣợc phân công”, “Tổ chức đảng trong Công an nhân dân hoạt động theo Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị của Đảng và pháp luật của Nhà nước” [88, tr.293].
Về đặc điểm tổ chức đảng trong CAND, Quy định số 88-QĐ/TW ngày 01/10/2007 nêu rõ: Tổ chức đảng trong Công an nhân dân không có hệ thống dọc từ Trung ương đến các đơn vị cơ sở của Công an nhân dân địa phương. Tổ chức đảng ở Công an nhân dân địa phương cấp nào đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp
28
về mọi mặt của cấp ủy địa phương cấp đó, đồng thời chấp hành nghị quyết, chỉ thị của đảng ủy công an cấp trên về bảo đảm an ninh chính trị, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, xây dựng lực lƣợng Công an nhân dân và xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh [88].
Về hệ thống tổ chức đảng trong CAND đƣợc xác định:
Thứ nhất, hệ thống tổ chức ở Đảng bộ CATW
- Đảng bộ CATW trực thuộc Ban Chấp hành Trung ƣơng, bao gồm tổ chức đảng ở các tổng cục, bộ tư lệnh và các đơn vị trực thuộc Bộ trưởng Bộ Công an. Đảng ủy CATW đặt dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương mà trực tiếp, thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
- Ở các tổng cục, lập đảng bộ tổng cục, bao gồm tổ chức đảng ở các cục, vụ, viện, học viện, trường CAND và các đơn vị trực thuộc tổng cục; đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp về mọi mặt của Đảng ủy CATW.
- Ở các cục, bộ tƣ lệnh có các đơn vị cơ sở trực thuộc (Cục Quản lý trại giam, Bộ Tƣ lệnh Cảnh vệ….), việc thành lập đảng cục, bộ tƣ lệnh do Đảng ủy CATW quyết định.
- Ở các cục, vụ, viện, học viện , trường Công an nhân dân, các trung đoàn, tiểu đoàn độc lập, trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng, bệnh viện, đơn vị doanh nghiệp của công an và phòng trực thuộc cục, bộ tƣ lệnh có đặc thù đƣợc lập tổ chức cơ sở đảng (đảng bộ cơ sở hoặc chi bộ cơ sở).
- Ở các đơn vị trong CAND hoạt động có tính chất đặc biệt, lập tổ chức đảng đƣợc giao nhiệm vụ đặc biệt theo quy định của Trung ƣơng; giao Đảng ủy CATW hướng dẫn cụ thể.
Thứ hai, hệ thống tổ chức đảng ở công an địa phương
- Đảng bộ Công an tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng bao gồm tổ chức đảng ở phòng và đơn vị thuộc công an tỉnh, thành phố. Đảng ủy công an tỉnh, thành phố là đảng ủy cấp trên trực tiếp của tổ chức cơ sở đảng, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp về mọi mặt của tỉnh ủy, thành ủy mà thường xuyên là ban thường vụ tỉnh ủy, thành ủy. Ban Thường vụ tỉnh ủy, thành ủy phân công đồng chí phó bí thƣ tỉnh ủy, thành ủy là Chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố phụ
29
trách đảng ủy công an tỉnh, thành phố. Ở các phòng, ban và đơn vị thuộc cơ quan công an tỉnh, thành phố lập tổ chức cơ sở đảng đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp về mọi mặt của đảng ủy công an tỉnh, thành phố.
Tổ chức đảng ở công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và công an phường, thị trấn, xã được cơ cấu tương tự (xem phụ lục số 1).
- Phương thức lãnh đạo của Đảng bộ CATW đối với công tác giáo dục – đào tạo trong CAND
Sự lãnh đạo của Đảng bộ CATW đƣợc thể hiện qua các hình thức sau:
Thứ nhất, lãnh đạo trực tiếp qua nội dung nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Công an Trung ƣơng các nhiệm kỳ; nghị quyết chuyên đề; nghị quyết hội nghị Công an toàn quốc hàng năm.
Thứ hai, lãnh đạo gián tiếp qua nghị quyết đại hội các tổng cục, vụ, viện, trường…; nghị quyết chuyên đề, các đề án, chương trình, hướng dẫn, kế hoạch của các tổng cục, đơn vị trực thuộc Bộ Công an, các học viện, trường CAND.
Thứ ba, thông qua sự chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công an và công tác tổ chức thực hiện của Tổng cục XDLL CAND và của Đảng ủy, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu các học viện, trường đại học CAND trong mỗi nhiệm kỳ, trong từng năm học.
Để tổ chức thực hiện, Đảng ủy CATW, lãnh đạo Bộ Công an chủ trương phân công nhiệm vụ lãnh đạo trực tiếp cho Tổng cục XDLL CAND và cho các cấp ủy Đảng, lãnh đạo các học viện, trường đại học CAND có trách nhiệm thường xuyên lãnh đạo, tổ chức công tác giáo dục – đào tạo, trong đó có xây dựng ĐNGV.
Bộ trưởng có vai trò: (1) Quyết định thực hiện việc thực hiện các quy chế, quy định của Nhà nước, của Bộ Giáo dục và Đào tạo về công tác giáo dục – đào tạo; ban hành các quy chế, quy định của Bộ Công an về tổ chức quản lý các trường CAND. (2) Quyết định ban hành chức danh tiêu chuẩn đối với giảng viên; đề nghị Nhà nước phong tặng các danh hiệu nhà giáo, chức vụ khoa học, học hàm cho giảng viên; (3) Quyết định bổ nhiệm chức danh giảng viên chính đại học; (4) Quyết định các chế độ, chính sách đối với giảng viên; (5) Quyết định