1.5. Khả năng vận động theo nhạc của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
1.5.3. Phương pháp hướng dẫn trẻ vận động theo nhạc
Phương pháp và biện pháp hướng dẫn trẻ học hát và vận động ở chừng mực nào đó có diểm giống nhau, có liên quan mật thiết đến nhau. Đó là các phương pháp:
Phương pháp trực quan thính giác (chỉ ra những âm hình tiết tấu, những trò chơi, các động tác riêng lẻ, bài múa); phương pháp dùng lời (giảng giải theo tiến trình thực hiện động tác, ghi nhớ các biện pháp);
phương pháp thực hành nghệ thuật là phương pháp ôn luyện nhiều lần để trẻ nắm vững kĩ năng nhịp điệu âm nhạc, tự hoạt động độc lập và thực hiện diễn cảm, sáng tạo.
• Làm mẫu:
Làm mẫu là biện pháp quan trọng, nhằm mục đích cho trẻ tri giác chọn vẹn (Tri giác âm nhạc và vận động trong một khối thống nhất). Nếu là hát kết hợp vận động vỗ tay, gõ… theo âm hình tiết tấu, giáo viên thể hiện đồng thời một cách dễ dàng. Khi tổ chức có nhiều người tham gia vận động, di chuyển đội hình múa, động tác trẻ trai khác trẻ gái…muốn thể hiện toàn vẹn trong sự kết hợp với âm thanh âm nhạc cùng một lúc là không thể được.
Vì vậy để giữ được tính trọn vẹn của tri giác, giáo viên cần phải sử dụng biện pháp trình bày kết hợp dùng lời giải thích động tác của cháu trai trước, cháu gái sau. Có thể giải thích dưới hình thức dựng hình ảnh, hoặc chỉ dẫn ngắn gọn, dễ hiểu. Với các vận động, trò chơi không có nội dung nhưng rõ ràng về động tác, phải trình bày tác phẩm toàn vẹn, nêu ngắn gọn về trò chơi, âm nhạc vang lên một lần nữa, sau đó trẻ mới bắt đầu vận động, lời của bài hát nhắc trước động tác tương ứng.
Do trẻ học thông qua việc bắt chước, giáo viên phải làm mẫu nhiều lần. Những động tác múa cần rõ ràng, đúng tính chất âm nhạc, có đường nét có diễn cảm. Trẻ bắt chước có thể không hoàn thiện như giáo viên, nhưng những gì nghe nhìn thấy qua làm mẫu giúp trẻ khắc sâu ấn tượng, nhận biết một cách xúc cảm các động tác, bài múa.
• Dùng lời
Dùng lời là biện pháp cần thiết để giải thích chi tiết, đặc điểm động tác, đồng thời kích thích trẻ hoạt động độc lập. Trước khi làm mẫu, giáo viên dẫn dắt, giới thiệu, hướng dẫn trẻ dõi theo tác phẩm. Sau khi nghe tác phẩm lần đầu tiên, giáo viên gợi ý cho trẻ kể lại nội dung hình ảnh của tác phẩm nói lên ý kiến giả định về những động tác nào đó có thể thực hiện theo âm nhạc vừa nghe.
Đàm thoại về âm nhạc là một trong những biện pháp quan trọng cho trẻ làm quen với tác phẩm âm nhạc. Khi nói với trẻ về dân ca, về nhạc sĩ nào đó, về nội dung âm nhạc… phải chuẩn bị trước nên nói như thế nào, tránh nói tùy tiện hay những lời thừa không cần thiết. Tiếng nói của giáo viên phải chuẩn, có văn vẻ, truyền cảm, đúng ngữ điệu và không vội vàng với mục đích để hướng trẻ tập trung chú ý.
Xu-khôm-lin-xki viết: “Tôi đạt được điều là để cho lời nói đối với trẻ không chỉ đơn thuần là biểu thị của sự vật, đối tượng và hiện tượng, mà còn mang sắc thái cảm xúc,sự tươi mát và những sắc thái tinh tế”.
Biện pháp dùng lời còn dùng để động viên, khuyến khích trẻ, giúp trẻ tưởng tượng khi làm động tác. Ví dụ: Giáo viên muốn trẻ vẫy hai cánh tay mềm mại có thể nói: “ Nào, chúng ta hãy cùng nhau làm cánh chim bay…”;
hoặc muốn cho trẻ đi nhanh- chậm theo tốc độ âm nhạc, cô giáo nói:
- Chúng ta hãy làm đoàn tàu rời bến (Trẻ đi chậm theo nhạc)
- Đoàn tàu bon nhanh (trẻ đi nhanh dần)
- Tàu vào ga (trẻ đi chậm dần)
- Tàu đến ga- nhạc dừng (trẻ đứng lại).
Sự so sánh như vậy giúp trẻ biểu hiện tốt hơn yêu cầu đặt ra, gợi lên thái độ cảm xúc đối với bài tập, ảnh hưởng tích cực đến việc thực hiện bài tập một cách có hiệu quả.
• Phương pháp học thuộc
Cũng giống như học hát, trẻ phải bắt chước và tập luyện nhiều lần các động tác mới một cách chính xác và chi tiết. Giáo viên cần sử dụng các biện pháp sau:
- Làm mẫu lại các động tác có sự kết hợp của âm nhạc với mục đích khôi phục lại trí nhớ, tri giác thính giác và trình tự các động tác.
- Chỉ dẫn trẻ thực hiện động tác cùng với âm nhạc.
- Giảng giải, chỉ dẫn trong quá trình học thuộc, biểu diễn bài hát động tác cùng trẻ.
- Sửa chữa dần những chi tiết không chính xác (tách ra để tập riêng) - Tổ chức đa dạng cách học thuộc động tác, nhịp điệu âm nhạc (phân nhóm, cá nhân) để tạo khả năng theo dõi, phân tích làm chính xác lại.
- Củng cố và hoàn thiện kĩ năng là bước tiếp theo giúp trẻ thể hiện độc lập, sáng tạo, truyền cảm, đồng cảm với hình tượng nghệ thuật. Giáo viên có thể yêu cầu trẻ nhớ lại trình tự các động tác, biết phối hợp với các bạn và sẵn sàng thực hiện bài tập VĐTN.
• Phương pháp cho trẻ nghe, cảm nhận các bản nhạc thay đổi nhịp độ và tạo cơ hội cho trẻ thể hiện hứng thú vận động theo nhạc thông qua các động tác vận động đơn giản.
Phương pháp nay nhằm khơi dậy ở trẻ những cảm xúc âm nhạc đa dạng, giúp trẻ cảm nhận và thể hiện những cảm xúc phù hợp với nhịp điệu, nhịp độ âm nhạc thông qua các động tác vận động đơn giản.
Giáo viên có thể cho trẻ nghe băng nhạc các bài hát có giai điệu khác nhau: Vui tươi - rộn ràng, tốc độ nhanh; Nhẹ nhàng - mềm mại, tốc độ vừa phải hoặc tình cảm - tha thiết, tốc độ chậm…
Giáo viên trò chuyện với trẻ sự cảm nhận về giai điệu, nhịp điệu cũng như nhịp độ của bài hát bản nhạc được thể hiện trong bản nhạc như thế nào?
Trẻ có thể phân biệt sự khác nhau về giai điệu, nhịp điệu, nhịp độ của các bài hát các bản nhạc này. Từ đó trẻ phản ứng và vận động phù hợp với nhịp điệu, nhịp độ (tốc độ) của bản nhạc tương ứng.
Ví dụ: Khi nghe bài hát “Chiếc đèn ông sao” của nhạc sĩ Phạm Tuyên với tốc độ nhanh, vui, rộn ràng, trẻ vận động với các động tác rước đèn, nhảy chân sáo, nhí nhảnh vui nhộn theo nhịp điệu, nhịp độ của bài hát.
Còn khi nghe giai điệu bài “Con cò” Nhạc và lời: Xuân Giao; giai điệu nhẹ nhàng, mềm mại, người nghiêng trái, nghiêng phải theo nhịp điệu của bài hát.
Như vậy, sự hình thành kĩ năng vận động nhịp điệu đúng trong qua trình dạy học diễn ra theo giai đoạn trong điều kiện sử dụng các phương pháp và biện pháp đa dạng. Vì vậy giáo viên phải sử dụng một cách linh hoạt sáng tạo.
Tiểu kết chương 1
Có thể nói âm nhạc là một trong những phương tiện giáo dục toàn diện con người nói chung và trẻ em nói riêng.
VĐTN là những động tác biểu hiện cảm xúc theo tính chất và nhịp độ âm nhạc.
Thông qua tổ chức VĐTN, trẻ được hát kết hợp vỗ tay (hoặc gõ đệm) theo các âm hình tiết tấu khác nhau. Trẻ có thể vỗ tay theo tiết tấu khi nghe nhạc, nghe hát bằng cách gò đệm với dụng cụ gõ. Nghe nhạc và vận động tự do theo cảm nhận âm nhạc của riêng mình. Trẻ được vận động minh họa và múa.
Trẻ đã biết vận động nhịp nhàng theo tính chất âm nhạc, thay đổi bược chuyển động theo điệu nhạc; Từ nhịp độ vừa phải có thể chuyển sang tốc độ nhanh hoặc chậm, thực hiện được các động tác nhảy múa chuyển động từng đôi, thú tự từng bước chân nhảy lên phía trước, nhảy gập đầu gối;
đi nhịp nhàng, chạy nhẹ nhàng nhún mềm tại chỗ. Trẻ được tham gia vào các trò chơi âm nhạc, thể hiện các bài hát và các trò chơi dân gian. Trẻ vận động từ hàng ngang, thực hiện đúng, đẹp, biểu cảm các động tác quy định, bước đầu tự sáng tạo được các động tác riêng, phối hợp nhịp nhàng toàn thân với động tác tay chân.
Như vậy, VĐTN rất phù hợp và cần thiết đối với trẻ thơ, cũng như việc thay đổi nhịp đổi các bản nhạc thiếu nhi sẽ giúp trẻ hứng thú vận động theo nhạc, tạo điều kiện phát triển chung cho nhân cách toàn diện của trẻ.
Việc sử dụng một số biện pháp thay đổi các bản nhạc thiếu nhi tạo hứng thú VĐTN cho trẻ là rất quan trọng, nó sẽ góp phần thực hiện mục tiêu và nội dung của việc giáo dục âm nhạc đã đề ra. Đây chính là vấn đề chúng tôi quan tâm và là cơ sở quan trọng để đề xuất một số biện pháp thay đổi các bản nhạc thiếu nhi tạo hứng thú vận động theo nhạc cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động giáo dục âm nhạc tại trường mầm non.
CHƯƠNG 2