BUỔI ĐẦU ĐỘC LẬP THỜI NGÔ - ĐINH – TIỀN LÊ (THẾ KỈ X)
C. Hoạt động dạy – học
1. Ổn định:
2. Bài cũ: Nêu ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi?
3. Bài mới: Kháng chiến chống Tống thắng lợi khẳng định được nền độc lập tự chủ của Đại Việt, đất nước ta được ổn định lâu dài và phát triển về mọi mặt....
Hoạt động của thầy và Trò Nội dung kiến thức cần đạt
Hoạt động cá nhân, cả lớp.
Gọi HS đọc mục 1 SGK.
? Nông nghiệp là ngành kinh tế chính của nước ta. Vậy dưới thời Lý ruộng đất nông nghiệp thuộc quyền sở hữu của ai?
+Ruộng đất sở hữu của vua, nhân dân canh tác
→ nộp thuế.
? So với thời kì trước, ruộng đất thời kì này có gì thay đổi?
-> Ruộng đất từ công làng xã sở hữu chuyển sang quyền sở hữu của nhà vua.
? Nhà Lý đã làm những gì để phát triển?
- Chia ruông đất cho dân → nộp thuế.
- Khai khẩn đất hoang.
- Đào kênh mương, khai ngòi, đắp đê.
- Bảo vệ sức kéo.
HS đọc chữ nhỏ “Năm 1051 …”
Đọc “Bây giờ …”
? Ngoài ra để khuyến kích phát triển NN, vua Lý còn làm gì? (cúng tế, cày tịch điền)
HS đọc chữ nhỏ (vua cày tịch điền)
? Việc cày ruộng tịch điền của nhà vua có ý
1. Sự chuyển biến của nền nông nghiệp.
- Ruộng đất sở hữu của vua, nông dân canh tác.
-> Sự phân hoá ruộng đất diễn ra khá mạnh.
- Nhà Lý rất quan tâm đến nông nghiệp.
-> Khuyến khích nhân dân sản xuất.
- Nông nghiệp rất phát triển
nghĩa ntn? (quan tâm, khuyến kích sản xuất)
? Em có nhận xét gì về những biện pháp phát triển NN của vua Lý?
? Những biện pháp đó đã tác động đến sản xuất NN ntn?
? Vì sao nền NN thời Lý lại phát triển như vậy?
- Nhà nước quan tâm. Nhân dân chăm lo sản xuất
- GV: Như vậy, NN phát triển tạo điều kiện cho các ngành khác phát triển: TCN và TN.
Hoạt động cá nhân, nhóm.
HS đọc phần in nghiêng Sgk
? Nội dung vừa đọc cho thấy nghề thủ công nào phát triển? (Nghề dệt).
? Qua việc làm của vua Lý, em có suy nghĩ gì về hàng tơ lụa Đại Việt?
? Vì sao vua Lý không dùng gấm vóc của nhà Tống? (Nâng cao giá trị hàng trong nước).
- GV: Ngoài nghề dệt còn có: chăn tằm ươm tơ, nghề gốm, xây dựng cung điện, đúc đồng, làm đồ trang sức, làm giấy, rèn sắt …
? Em có nhận xét gì về sự phát triển TCN?
* Thảo luận nhóm.
HS quan sát h23. ? Em có nhận xét gì về kỹ thuật làm đồ gốm thời Lý?
? Hãy kể những tác phẩm nổi tiếng có giá trị của những người thợthủ công?
(Chuông Quy Điền, Tháp Báo Thiên(12 tầng), Vạc Phổ Minh…..)
? Theo em những sản phẩm trên đòi hỏi điều gì?
(Bàn tay khéo léo, kỹ thuật cao …)
? Như vậy, bước phát triển mới của TCN là gì?
(Tạo những sp mới, kỹ thuật ngày càng cao).
- HS đọc SGK
? Nét nổi bật nhất của TN thời kỳ này là gì?
+Buôn bán trong, ngoài nước được mở mang: dọc biên giới hai nước …
+ Vân Đồn (Quảng Ninh) nơi buôn bán tấp nập.
? Việc thuyền buôn nhiều nước vào trao đổi với ĐV phản ánh tình TN nước ta hồi đóntn?
? Tại sao nhà Lý chỉ cho người nước ngoài buôn bán ở hải đảo, biên giới?(ý thức cảnh giác tự vệ với nhà Tống)
? Sự phát triển của nông nghiệp , TCN và TN thời Lý chứng tỏ điều gì?
=> Mùa màng bội thu, đời sống nhân dân ổn định …
2.Thủ công nghiệp và thương nghiệp . a. Thủ công nghiệp.
- Dệt , gốm, ươm tơ, đúc đồng, xây dựng nhiều công trình
-> Phát triển mạnh.
- Trang sức , đúc đồng, nghề in… được mở rộng
=>TCN có rất nhiều ngành nghề tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao.
b. Thương nghiệp.
- Hoạt động buôn bán trong và ngoài nước diễn ra mạnh mẽ (Vân Đồn là nơi buôn bán sầm uất nhất).
- Nhân dân Đại Việt đủ khả
- GV liên hệ đến ngày nay.
- GV giới thiệu đền đô.
năng xây dựng nền kinh tế tự chủ , phát triển.
4. Củng cố , dặn dò: Nêu mối quan hệ giữa các ngành kinh tế dưới thời Lý.
Về làm câu hỏi 1,3 SGK.
Rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
---
Soạn: Giảng:
BÀI 12 ĐỜI SỐNG KINH TẾ VĂN HOÁ ( tiếp).
Tiết 21: SINH HOẠT XÃ HỘI VÀ VĂN HOÁ.
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Học sinh nắm được:
- Thời Lý có sự phân hoá mạnh mẽ về giai cấp và tầng lớp trong xã hội.
- Văn hoá, giáo dục phát triển mạnh, hình thành văn hoá Thăng Long.
2. Kỉ năng: Rèn luyện kĩ năng lập bảng so sánh, vẽ biểu đồ.
3. Thái độ: Giáo dục lòng tự hào dân tộc, truyền thống văn hiến của dân tộc, ý thức xây dựng nền văn hoá dân tộc.
B. Phương tiện dạy học:
1. Giáo viên: - SGK, SGV, bảng phụ, Tranh ảnh các thành tựu văn hoá thời Lý.
2. Học sinh: - SGK, sưu tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy – học:
1. Ổn định:
2. Bài cũ: ? Nhà Lý đã làm gì để đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp?
? Nêu tình hình TCN, TN thời Lý? Mối quan hệ NN, TCN, TN?
3. Bài mới: Gv giới thiệu bài: Bên cạnh sự phát triển về kinh tế, ổn định và nâng cao đời sống vật chất thì cũng tác động mạnh mẽ đến xã hội và đời sống tinh thần. Văn hoá xã hội thời Lý cũng thu được những thành tựu rực rỡ.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động cá nhân, nhóm.
? XH thời Lý chia làm mấy giai cấp?
( Hai giai cấp: thống trị, bị trị.)
? Giai cấp thống tri gồm những ai?
? Địa chủ gồm những ai? ( Công chúa, hoàng tử, quan lai được phong cấp ruộng đất trở thành địa chủ)
? Đời sống của giai cấp thống trị ntn?
? Giai cấp bị trị gồm những ai?
?Đời sống của tầng lớp bị trị ntn?
* HS thảo luận: Vẽ sơ đồ xã hội – trình bày ở bảng.
- Quan lại , Hoàng tử, công chúa , nông dân giàu-> được cấp ruộng-> Địa chủ.
- Nông dân (18tuổi trở lên)-> nhận đất->
Nông dân thường.
1. Những thay đổi về mặt xã hôi.
XH có 2 giai cấp:
- Thống trị: vua quan, địa chủ→ Sống đầy đủ, sung túc.
- Bị trị : nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì.
+ND nhận ruộng cày cấy nộp thuế.
+TTC, TN sống rải rác làm ra sản phẩm trao đổi, buôn bán→ nộp thuế và làm nghĩa vụ đối với nhà vua.
+ Nô tì: phục vụ trong cung điện nhà quan.
- Nông dân không có ruộng, nhận ruộng dịa chủ, nộp tô-> tá điền.
? So với thờ Đinh – Tiền Lê sự phân biệt giai cấp ở thời Lý ntn?
Hoạt động cá nhân, nhóm.
? Văn Miếu được xây dựng năm nào?
? Nhà Lý quan tâm đến GD thể hiện ở những việc làm nào?
- GV giới thiệu vài nét về Văn Miếu: xd năm 1070, miếu thờ tổ đạo Nho( Khổng Tử ) và nơi dạy học cho con vua, dài 350m, ngang 75m....
? Em có nhận xét gì về nền GD nhà Lý?
( quan tâm đến GD, hạn chế: con vua, con quan mới được học, thi cử chưa quy củ, thi theo nhu cầu.)
Đặc biệt các vua Lý đều sùng đạo Phật.
? Những dẫn chứng nào chứng tỏ thời Lý, đạo Phật được coi trọng? ( xd chùa tháp, tô tượng, đúc chuông, dịch kinh phật, soạn kinh phật, số lượng nhà sư phát triển).
- HS đọc phần in nghiêng Sgk.
- GV cho HS quan sát H24,25
? Hãy nêu một vài cảm nhận của em khi quan sát hai công trình này?
Sinh động, đẹp, chạm trổ tinh vi → bức tượng toát lên vẽ uy nghi tôn kính…
Chùa Một Cột: cả ngôi chùa xây dựng trên một cột đá lớn dựng giữa hồ, tượng trưng cho một bông sen nở trên mặt nước. Đường nét xây dựng nghệ thuật tinh tế.
? Từ những biểu hiện trên hãy nêu vị trí đạo Phật thời Lý?
? Kể tên các hoạt động văn hoá dân gian và các môn thể thao mà ND ưa thích?
? Kiến trúc và điêu khắc thời kì này ntn?
? Kể tên các công trình có giá trị?
( Các công trình kiến trúc có quy mô lớn, trình độ điêu khắc ngày càng tinh vi, tinh tế.)
HS quan sát H26: Hình rồng thời Lý.
? Nhận xét? ( mình trơn, toàn thân uốn khúc uyển chuyển→ Hình rồng thời Lý được coi là hình tượng nghệ thuật độc đáo.)
GV: Các tác phẩm nghệ thuật của ND ta thời Lý đã đánh dấu sự ra đời nền văn hoá riêng
→ Sự phân biệt giai cấp sâu sắc hơn. Địa chủ ngày càng đông, ND tá điền bị bóc lột nhiều hơn.
=> Quan hệ xã hội sâu sắc.
2, Giáo dục và văn hoá.
a, Giáo dục:
- 1070: xây dựng Văn Miếu.
- 1075: mở khoa thi đầu tiên.
- 1076: thành lập Quốc Tử Giám→ trường ĐH đầu tiên ở VN.
- Nhà Lý rất quan tâm đến giáo dục. Văn học chữ Hán bước đầu phát triển.
- Xây dựng nhiều đền chùa , tượng phật.
-> Đạo phật được coi trọng và phát triển.
b, Văn hóa:
- Văn hoá dân gian đa dạng, phổ biến thường xuyên-> tạo sự bình đẳng trong xã hội.
- Kiến trúc, điêu khắc phát triển.
(Tiêu biểu là hình Rồng thời Lý)
→ Nền văn hoá mang tính dân tộc - Văn hoá Thăng Long.
của dân tộc, hình thành nền văn hoá dân tộc- văn hoá Thăng Long.
4. Củng cố: Bài tập: Biểu hiện nào dưới đây chứng tỏ xã hội thời Lý thay đổi:
A.Địa chủ ngày càng tăng. B. Nông dân tá điền bị bóc lột ngày càng nhiều.
C.Sự phân biệt g/c sâu sắc hơn. D.Đời sống các tầng lớp bị trị sung sướng, đầy đủ.
Hãy kể tên những lễ hội ngày nay mà em biết? í nghĩa của những ngày lễ hội đó?
So với thời Lý , lễ hội ngày nay có gì khác?
5. Dặn dò : Trả lời câu hỏi Sgk. Làm bài tập ở SBT. Chuẩn bị bài 13.
Rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
---
Soạn: Giảng:
Chương III
NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN (THẾ KỈ XIII- XIV) Bài 13: NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII
Tiết 22 : NHÀ TRẦN THÀNH LẬP.
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Học sinh nắm được: Nguyên nhân làm cho nhà Lý sụp đổ và nhà Trần thành lập. Việc nhà Trần thành lập đã góp phần cũng cố chế độ quân chủ trung ương tập quyền vững mạnh thông qua việc sửa đổi pháp luật thời Lý.
2. Kĩ năng: Đánh giá các thành tựu xây dựng nhà nước, pháp luật thời Trần.
3. Thái độ: Tự hào về lịch sử dân tộc, về ý thức tự lập, tự cường của ông cha ta . B. Phương tiện dạy học:
1. Giáo viên: - SGK, SGV, bảng phụ - Bản đồ Đại Việt thời Trần.
- Sơ đồ bộ máy nhà nước thời trần.
2. Học sinh: - SGK, sưu tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy – học:
1. Ổn định :
2. Kiểm tra 15 phút:
Đề ra: 1. Ta chủ động tấn công Tống nhằm những mục đích nào sau đây?
( Khoanh tròn trước ý trả lời đúng).
B. Sợ chúng xâm lược nước ta. B.Tiêu hao sinh lực địch.
C. Giành thế chủ động. D.Vơ vét của cải, vũ khí của chúng.
2. Điền thời gian (...) vào các sự kiện sau sao cho đúng :
- Năm ... Lý Công Uốn dời đô về Đại La ( Thăng Long) - Năm...Nhà Lý đổi tên nước là Đại Việt.
- Năm... Lý Thường Kiệt đem quân tấn công sang đất Tống để tự vệ.
- Năm ... Quân Tống bị thất bại hoàn toàn.
3.Vào thời điểm quân giặc gặp khó khăn và hoang mang dao động nhất, Lý thường kiệt bất ngờ tổ chức cuộc tiến công lớn tiêu diệt hơn một nửa số quân giặc, nhưng sau đó ông không tiếp tục tấn công để tiêu diệt toàn bộ lực lượng của chúng mà lại đề nghị giảng hoà kết thúc chiến tranh.
- Em hãy nêu nhận xét về cách đánh độc đáo này của lý Thường Kiệt.
...
...
- Phương pháp kết thúc chiến tranh như vừa nêu ở trên là biểu hiện của một trong những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta. Đó là truyền thống gì?
...
...
4. Em hãy phác họa lại bức tranh kinh tế của nước ta thời Lývề các lĩnh vực:
a. Nông nghiệp:
...
...
b. Thủ công nghiệp:
...
...
c. Thương nghiệp:
...
...
3. Bài mới : Gv giới thiệu bài: Nhà Lý khi mới thành lập, vua quan rất chăm lo đến việc phát triển đất nước, chăm lo đời sống của nhân dân. Vì vậy, nhân dân hăng hái tăng gia sản xuất và đạt nhiều thành tựu rực rỡ nhưng đến cuối thế kỉ XII, nhà Lý đã đi xuống mức trầm trọng.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động cá nhân, cả lớp.
? Sau khi học xong chương II, em hãy nhắc lại những nét chính của Đại Việt thời Lý?
- Nhà Lý thành lập 1009 trải qua 9 đời vua, đến đời thứ 9 bị suy yếu trầm trọng.
? Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu như vậy?
- Hs đọc phần chữ nhỏ Sgk.
? Việc làm trên của vua quan nhà Lý đã dẫn đến hậu quả gì?
? Thái độ của các thế lực địa phương như thế nào?
? Như vậy đến thời điểm này, nhà Lý đã gặp những khó khăn gì?
- Quan tham lam vơ vét ND. ND nổi loạn - Đế quốc Nguyên-Mông lăm le bờ cõi.
? Trước tình hình đó nhà Lý đã làm gì?
- Dựa vào thế lực của họ Trần để dẹp loạn. - Tháng 12. 1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi lại cho Trần Cảnh → Nhà Trần thành lập.
Hoạt động cá nhân, nhóm.
? Sau khi lên ngôi nhà Trần đã làm gì?
- Dẹp yên rối loạn, xây dựng bộ máy nhà nước.
? Bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức ntn?
1. Nhà lý sụp đổ.
- Cuối thế kỉ XII, vua quan nhà Lý ăn chơi sa đoạ, không chăm lo đến đời sống nhân dân.
- Hạn hán lụt lội xẩy ra triền miên→ nhân dân nổi dậy đấu tranh.
- Thế lực ở các địa phương đánh giết lẫn nhau, chống triều đình.
- Tháng 12. 1226, Nhà Trần thành lập.
2 . Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền.
- Bộ máy nhà nước tổ chức theo chế độ quân chủ TƯ tập
- Gv sử dụng bảng phụ vẽ sơ đồ.
- Hs vẽ sơ đồ.
* Thảo luận nhóm.
Vua - Thái thượng Hoàng Quan văn Quan võ
Các chức quan.
Cơ quan chuyên trách Các lộ
Phủ- Châu- Huyện Xã
? Hãy nhận xét bộ máy nhà nước thời Trần?
? So với bộ máy nhà nước thời Lý, ở thời Trần có gì đặc biệt?
- HS thảo luận- trả lời:
- Thực hiện chế độ Thái Thượng Hoàng.
- Nhà Trần củng cố bộ màyNN hơn, người họ Trần được giữ nhiều chức vụ quan trọng.
- Đặt thêm chức quan, cơ quan.
Hoạt động cá nhân, cả lớp.
Hs đọc Sgk.
? Em hãy trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần?
? So sánh Hình thư thời Lý với Hình luật thời Trần?
(Bổ sung thêm:
- Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản - Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.)
? Để xét xử kiện cáo , nhà Trần đã làm gì?
- GV nói thêm: Vua Trần còn để chuông lớn trước cửa điện Long Trì cho nhân dân gõ khi cần.
Những lúc vua đi thăm các địa phương, nhân dân có thể đón rước thậm chí xin vua dừng lại xem 1 vụ kiện oan …
-> Mối quan hệ giữa vua và nhân dân tuy có sự khác biệt nhưng chưa sâu sắc.
? Em có nhận xét gì về bộ “ Quốc triều hình luật” của nhà Trần?
quyền được phân 3 cấp:
+ Triều đìmh
+ Các đơn vị hành chính trung gian
+ Các cấp hành chính cơ sở (cả nước chia làm 12 lộ…) - Đặt thêm một số cơ quan và chức quan.
- Bộ máy nhà nước quy củ và đầy đủ hơn.
-> Chế độ tập quyền được củng cố hơn.
3. Pháp luật thời Trần.
Ban hành bộ luật mới: “Quốc triều hình luật”:
- Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản
- Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất.)
- Đặt cơ quan thẩm hình viện để xử kiện.
-> Được tăng cường và hoàn thiện hơn.
4. Củng cố: Bài tập:
Những nguyên nhân nào dẫn đến sự sụp đổ của nhà Lý? ( hãy điền tiếp vào chỗ chấm sau):
- Bộ máy triều đình:……….
………
- Quan lại địa phương:………
……….
- Sản xuất và đời sống nhân dân:……….
………
2. Các vua Trần đặt ra lệ nhường ngôi sớm cho con, rồi xưng Thái thượng hoàng và cùng lo việc nước. Lý do nào đúng nhất trong các lí do sau đây:
A. Vì vua cha đã già yếu không đủ sức khoẻ để làm việc.
B. Vua mới còn trẻ chưa đủ kinh nghiệm, nên cần được giúp đỡ để điều hành đất nước.
C. Giúp vua trẻ điều hành công việc đất nước, tránh được việc tranh giành quyền hành giữa các hoàng thân quốc thích.
D. Các lí do trên đều đúng.
3. Bộ máy nhà nước thời Trần có gì khác so với thời Lý?
5. Dặn dò : - Học theo câu hỏi Sgk. Làm bài tập ở SBT.
- Xem trước phần II.
* Rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
---
Soạn: Giảng:
Bài 13: NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỈ XIII ( tiếp theo)
Tiết 23 : NHÀ TRẦN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ.
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Học sinh nắm được: Thế kỉ XIII, nhà Trần đã thực hiện nhiều biện pháp tích cực để xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng, phục hồi và phát triển kinh tế. Do đó quân đội và quốc phòng thời đó rất hùng mạnh , kinh tế phát triển.
2. Kĩ năng: Rèn luyện phương pháp so sánh.
3. Thái độ: Bồi dưỡng lòng yêu nước, tự hào dân tộc với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước thời Trần.
B. Phương tiện dạy học:
1. Giáo viên: - SGK, SGV; - Tranh ảnh: + Hình chiến binh thời Trần + Sản phẩm TCN thời Trần.
2. Học sinh: - SGK, sưu tầm tranh, tài liệu liên quan bài học.
C. Hoạt động dạy – học:
1. Ổn định:
2. Bài cũ: ? Bộ máy quan lại thời Trần được tổ chức như thế nào?
3. Bài mới : Gv giới thiệu bài: Nhà Trần thay thế nhà Lý quản lí đất nước không những đã tăng cường củng cố nhà nước quân chủ trung ương tập quyền vững mạnh mà còn thực hiện nhiều chủ trương và biện pháp để xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, khôi phục và phát triển kinh tế.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cần đạt Hoạt động cá nhân, cả lớp.
- Hs tìm hiểu Sgk.
? Vì sao khi mới thành lập, nhà Trần rất quan
1. Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng.