CHƯƠNG V. NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở CÁC THẾ KỶ XVI - XVIII
I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ – XÃ HỘI
A. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức : Giúp Hs thấy được:
- Đến đầu TK XVI sự sa đọa của triều đình PK nhà Lê Sơ, những phe phái dẫn đến xung đột về chính trị.
- Phong trào đấu tranh của nông dân pháp triển mạnh đầu thế kỷ XVI.
2,Về tư tưởng:
- Mâu thuẫn giai cấp thổi bùng bằng cuộc đấu tranh của nông dân.
- Tự hào truyền thống đấu tranh của nhân dân ta.
2.Kỉ năng:
- Rèn luyện kỹ năng sử dụng lược đồ, nhận xét đánh giá tình hình..
B.Phương tiện dạy học:
- Lược đồ phong trào nông dân kháng chiến thế kỷ XVI.
C.Hoạt động dạy học:
1.Ổn định:
2.Bài cũ: Em có nhận xét gì về tình hình nhà Lê Sơ ở thế kỷ XV?
3.Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:
-HS đọc mục1 – SGK
- GV khái quát quá trình tồn tại và phát triển của triều đại Lê Sơ.
?Em có nhận xét gì về triều Lê Sơ ở thế kỷ XV?
?Sang đến thế kỷ XVI tình hình nhà Lê như thế nào?
?Nguyên nhân nào dẫn đến sự suy thoái đó
+Vua ăn chơi xa xỉ
+Nội bộ g/c thống trị tranh giành quyền lực
+Quan lại địa phương vơ vét, nhũng nhiễu.
-Gv sử dụng tư liệu SGK nêu bật tình trạng đó
?Em có nhận xét gì về các vua Lê đầu TK XVI so với vua Lê Thánh Tông?
(Kém về năng lực và nhân cách → đẩy dân vào đời sống khổ cực – nhà Lê vào suy vong)
1.Triều đình nhà Lê
-Vua quan ăn chơi xa xỉ
-Nội bộ giai cấp thống trị tranh giành quyền lực.
-Quan lại địa phương ra sức hà hiếp vơ vét của cải của nhân dân
⇒ Triều đình Lê suy yếu, mục nát
? Tình hình đó dẫn đến hậu quả gì ? Hoạt động 2:
- HS đọc đoạn: Từ đầu -> các cuộc khởi nghĩa.
?Theo em nguyên nhân nào dẫn đến phong trào kháng chiến của nông dân đầu thế kỷ XVI.
- HS trả lời:
+Triều đình suy yếu mục nát không quan tâm đến đời sống nhân dân +Quan lại hà hiếp bóc lột vơ vét của cải đẩy nhân dân vào cảnh cùng cực...
- Gv sử dụng lược đồ: Khởi nghĩa nông dân thế kỉ XVI, yêu cầu HS quan sát.
? quan sát lược đồ em có nhận xét gì về phong trào nông dân đầu thế kỉ XVI?
( Nổ ra nhiều nơi, trên khắp cả nước)
? Hãy kể tên 1 số cuộc khởi nghĩa nông dân thời kì này?
- GV hướng dẫn HS xã định địa bàn của các cuộc khởi nghĩa trên lược đồ.
+K/n Trần Tuân (1511) ở Hưng Hoá và Sơn Tây
+K/n Lê Hy – Trịnh Hưng (1512) ở NA và phát triển ra Thanh Hóa
-K/n Phùng Chương (1515) ở vùng núi Tam Đảo
-K/n Trần Cảo (1516) là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất .
Địa bàn hoạt động của nghĩa quân Trần Cảo ở Đông Triều (Quảng Ninh), Nghĩa quân cạo trọc đầu, chỉ để ba chỏm tóc nên gọi ″quân ba chỏm”. Nghĩa quân ba lần tấn công vào kinh thành Thăng Long có lần khiến vua quan nhà Lê phải bỏ chạy vào Thanh Hóa.
?Em có nhận xét gì về phong trào đấu tranh của nông dân TK XVI?
(Quy mô rộng lớn nhưng nổ ra lẻ tẻ chưa đồng loạt.)
2.Phong trào khởi nghĩa của nông dân ở đầu TK XVI.
a, Nguyên nhân:
-Triều đình suy yếu, không quan tâm đ/s nhân dân.
-Quan lại vơ vét bóc lột thậm tệ.
⇒ Mâu thuẩn giai cấp gay gắt-> bùng nổ các cuộc khởi nghĩa.
b, Diễn biến
-K/n Trần Tuân (1511) ở Hưng Hoá và Sơn Tây
-K/n Lê Hy. Trịnh Hưng( 1512) - K/n Phùng chương ( 1515 )
-Tiêu biểu là k/n Trần Cảo (1516) ở Đông Triều – Quảng Ninh.
-Gọi 2 HS lên bảng xác định vị trí, địa bàn hoạt động của các cuộc K/n trên lược đồ.
? Kết quả của các cuộc khởi nghĩa trên như thế nào ?
HS Thảo luận: ? Nguyên nhân nào dẫn đến sự thất bại của các cuộc khởi nghĩa đó?
( Các cuộc khởi nghĩa nổ ra lẻ tẻ, rời rạc, chưa có sự liên kết với nhau do đó chưa tạo ra được sức mạnh để giành thắng lợi )
?Tuy thất bại, phong trào khởi nghĩa nông dân thế kỷ XVI có ý nghĩa gì?
c, Kết quả: Các cuộc khởi nghĩa trên đều bị thất bại.
d, Ý nghĩa:
- Thể hiện tinh thần đấu tranh chống áp bức bóc lột.
-Giáng đòn mạnh vào chính quyền nhà Lê đẩy triều Lê mau chóng sụp đổ.
D. Củng cố dặn dò:
? Kể tên các cuộc k/n nông dân đầu thế kỷ XVI.
? Chỉ trên lược đồ những vùng hoạt động của phong trào nông dân bấy giờ ?
Về nhà : Vẽ lược đồ vào vở bài tập.
Học bài củ : Chuẩn bị bài mới.
E. Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :
Soạn: Giảng:
Tiết 48: Bài 22:
SỰ SUY YẾU CỦA NHÀ NƯỚC PHONG KIẾN TẬP QUYỀN
(THẾ KỶ XVI – XVIII)
II. CÁC CUỘC CHIẾN TRANH NAM – BẮC TRIỀU VÀ TRỊNH – NGUYỄN
A. Mục tiêu bài học : 1. Kiến thức :
- Tìm hiểu nguyên nhân các cuộc chiến tranh.
- Hậu quả của cuộc chiến tranh đối với dân tộc và sự phát triển của đất nước.
2.Về tư tưởng: - Bồi dưỡng cho học sinh ý thức bảo vệ sự đoàn kết thống nhất chống lại âm mưu chia cắt lãnh thổ.
3.Kĩ năng:
- Tập xác định các vị trí, địa danh và trình bày diễn biến các sự kiện lịch sử.
- Đánh giá nguyên nhân dẫn đến nội chiến.
B.PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Bản đồ chiến tranh Nam – Bắc triều ; chiến tranh Trịnh – Nguyễn.
C.HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1.Ổn định:
2.Bài cũ: ? Em có nhận xét gì về triều Lê đầu TK XVI?
? Kể tên và chỉ rõ địa bàn hoạt động của phong trào nông dân.
3.Bài mới: Phong trào kháng chiến của nông dân ở đầu TK XVI chỉ là bước đầu cho sự chia cắt kéo dài, chiến tranh liên miên mà nguyên nhân chính là sự xung đột giữa các tập đoàn phong kiến.
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 1:
- HS đọc đoạn: từ đầu -> để phân biệt với Bắc triều của nhà Mạc.
? Tại sao nhà nước PK càng suy yếu thì xung đột giữa các phe phái phong kiến càng quyết liệt?
( Để tranh chấp quyền lực )
? Vì sao lại có sự hình thành Nam Triều và Bắc Triều?
-Triều Lê suy yếu, Mạc Đặng Dung là một võ quan lợi dụng sự xung đột giữa các phe phái → năm 1527 cướp ngôi, lập nhà Mạc → Bắc Triều.
-Nguyễn Kim, võ quan nhà Lê ủng hộ nhà Lê dấy quân ở Thanh Hóa ″Phù Lê diệt Mạc” ⇒ Nam Triều (1533)
- GV xác định ranh giới Nam – Bắc triều trên bản đồ.
? Nguyên nhân nào dẫn đến chiến tranh?
1.Chiến tranh Nam – Bắc triều a, Sự hình thành Nam- Bắc triều:
-Triều đình nhà Lê suy yếu, mục nát.
-1527 Mạc Đặng Dung lập nhà Mạc → Bắc Triều
-Năm 1533 Nguyễn Kim dấy quân ở Thanh Hoá , lập chính quyền riêng → Nam Triều.
b, Chiến tranh Nam – Bắc triều:
* Nguyên nhân:
+ Do mâu thuẫn giữa nhà Mạc và nhà
-Gv tường thuật diễn biến cuộc chiến tranh trên lược đồ.
*Hs đọc phần chữ in nghiêng
? Cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều đã gây tai họa gì cho nhân dân ta?
(Gây tổn thất lớn về người và của.
Năm 1570 nhiều người bị lắt đi lính, đi phu).
? Em có nhận xét gì về tính chất của cuộc chiến tranh?
(Cuộc chiến tranh phi nghĩa) - HS đọc bài ca dao trong SGK
-Gv: Trong khi cuộc chiến tranh Nam – Bắc triều để lại hậu quả nặng nề chưa thể giải quyết thì ở phía Nam lại xuất hiện 1 cơ sở cát cứ mới, ở đó đang nhen nhóm một cuộc chiến tranh quyết liệt và tàn khốc, đó là chiến tranh Trịnh – Nguyễn ( Chuyển mục 2 )
Hoạt động 2:
? Sau chiến tranh Nam – Bắc Triều tình hình nước ta có gì thay đổi?
-Năm 1545 Nguyễn Kim chết con rể Trịnh Kiểm nắm Đàng Ngoài binh quyền. Con thứ của Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng lo sợ xin vào trấn thủ Thuận Hóa,Quảng Nam → Đàng Trong.
? Nguyễn Hoàng xin vào vùng Thuận Quảng nhằm mục đích gì?
? Vì sao dẫn đến chiến tranh?
? Chiến tranh Trịnh – Nguyễn diễn ra như thế nào?
? Kết cục của chiến tranh Trịnh – Nguyễn?
- Dải đất lớn từ NA đến QBình là chiến
Lê-> chiến tranh bùng nổ.
*Diễn biến:
+Đánh nhau triền miên hơn 50 năm.
+ chiến trường chính từ Thanh Hoá, Nghệ Tĩnh ra Bắc.
-1592 Nam Triều chiếm Thăng Long nhà Mạc rút lên Cao Bằng.
*Hậu quả:
- Gây tổn thất lớn về người và của.
* T/c: Đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa.
2.Chiến tranh Trịnh – Nguyễn và sự chia cắt Đàng Trong - Đàng Ngoài.
*Nguyên nhân:
-Mâu thuẩn giữa tập đoàn PK Trịnh – Nguyễn
*Diễn biến
-1627-1672 đánh nhau 7 lần → ác liệt.
- Chiến trường chính : Hà tĩnh, Quảng Bình
*Kết cục:
- Không phân thắng bại, lấy sông Gianh làm giới tuyến chia cắt Đàng
trường khốc liệt.
- Dân 2 bên bờ sông Giang phải chuyển đi nơi khác.
- Sự chia cắt ĐT-ĐN kéo dài 200 năm gây trở ngại về mọi mặt cho đất nước.
? Tính chất của cuộc chiến tranh.
-Phi nghĩa chỉ vì giành giật quyền lợi và địa vị
? Nhận xét về tình hình chính trị – Xh nước ta TK XVI – XVIII?
(Không ổn định, chính quyền luôn luôn thay đổi , chiến tranh liên tiếp xảy ra, đời sống nhân khổ cực, lầm than).
Trong - Đàng Ngoài.
* T/c : Chiến tranh phi nghĩa.
D. Củng cố dặn dò:
? Nêu hậu quả của cuộc chiến tranh Nam – Bắc Triều và chiến tranh Trịnh – Nguyễn ?
Về nhà : Soạn bài 23 : Kinh tế văn hóa TK XVI - XVIII E. Rút kinh nghiệm sau tiết dạy :
Soạn: Giảng:
Tiết 49: Bài 23: