CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.6. Những vấn ủề bất cập của cỏc chớnh sỏch hỗ trợ chuyển ủổi nghề và tạo việc làm
Chủ trương thu hồi ủất nụng nghiệp phục vụ cho ủụ thị hoỏ, phỏt triển cỏc khu cụng nghiệp là một chủ trương lớn và ủỳng ủắn của ðảng và Nhà nước ta. Xét về tổng thể, việc phát triển các cụm, khu công nghiệp sẽ thu hút
ủược nhiều lao ủộng cú tay nghề, nõng cao ủược năng suất và chất lượng sản phẩm tạo ra giá trị kinh tế cao hơn so với sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên việc thực hiện chủ trương này sẽ khiến cho một bộ phận lớn dân cư làm nông nghiệp rơi vào tình trạng mất việc làm. Chính vì vậy, cần phải có những chớnh sỏch và giải phỏp hỗ trợ ủảm bảo về thu nhập, ủiều kiện sống và việc làm cho lực lượng lao ủộng trong cỏc vựng quy hoạch phỏt triển ủụ thị.
ðể thực hiện chủ trương trờn, Nhà nước ủó ban hành cỏc chớnh sỏch bồi thường cho cỏc hộ cú ủất nụng nghiệp bị thu hồi bằng tiền ủó bự ủắp ủược một phần ảnh hưởng ủú, ủiều này ủược thể hiện ở cỏc mặt sau:
- Trước hết là người dân có một khoản tiền khá lớn từ tiền bồi thường, hỗ trợ và có thể sử dụng làm phương tiện sinh kế.
-Khoản tiền bồi thường giúp giải quyết những khó khăn của nông hộ do mất ủất nụng nghiệp, khoản tiền bồi thường chớnh là tiền vốn giỳp nụng hộ tạo ra thu nhập mới, giải quyết việc làm và nâng cao thu nhập cho nông hộ.
- ðầu tư cho con em học, ủào tạo nghề tạo tiền ủề ổn ủịnh cuộc sống về sau.
Bờn cạnh những thành tớch ủỏng khớch lệ, chớnh sỏch hỗ trợ giải quyết về lao ủộng việc làm trờn ủịa bàn Huyện cũng bộc lộ những tồn tại, bất cập cần nghiêm túc xem xét, khắc phục, có giải pháp phù hợp. đó là những vấn ủề khỏch quan và chủ quan liờn quan ủến chớnh sỏch bồi thường, hỗ trợ và tỏi ủịnh cư, cụng tỏc quy hoạch; kế hoạch phỏt triển kinh tế - xó hội gắn với lao ủộng việc làm, cụng tỏc ủào tạo nghề; trỏch nhiệm của chớnh quyền, người lao ủộng và người sử dụng lao ủộng.
Chớnh sỏch bồi thường, hỗ trợ mới tập trung quan tõm ủến bồi thường thiệt hại vật chất, chưa chỳ trọng ủến chớnh sỏch hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao ủộng nụng nghiệp bị thu hồi ủất. Việc bồi thường, hỗ trợ ủều thực hiện bằng hình thức chi trả tiền trực tiếp cho tổ chức, cá nhân trong diện giải phúng mặt bằng. Thực tế trờn ủó dẫn ủến tỡnh trạng người bị thu hồi ủất chủ yếu sử dụng khoản tiền này ủể phục vụ nhu cầu mua sắm, sinh hoạt...mà ớt quan tõm ủến học nghề, chuyển ủổi nghề và việc làm.
Kết quả thống kê về tình hình sử dụng tiền bồi thường của các hộ gia ủỡnh cho thấy rằng, sau khi nhận ủược tiền bồi thường ủất, phần lớn cỏc gia ủỡnh sử dụng tiền cho mục ủớch xõy dựng mới nhà ở (62,0%), mua sắm ủồ dựng sinh hoạt ủắt tiền (21,2%) và chi tiờu dựng sinh hoạt hàng ngày (19,7%).
Bảng 3.24: Mục ủớch sử dụng tiền bồi thường khi thu hồi ủất của cỏc hộ gia ủỡnh, cỏ nhõn
STT Mục ủớch sử dụng tiền
Tỷ lệ % theo mục ủớch sử dụng tiền của hộ
ủược khảo sỏt 1 Mua ủồ dựng sinh hoạt giỏ trị lớn 21,2 2 Xây dựng mới, sửa chữa lại nhà ở 62,0
3 Tiêu dùng sinh hoạt hàng ngày 19,7
4 Trả nợ 5,8
5 Cho, biếu, tặng 2,9
6 Gửi tiết kiệm 18,2
7 ðầu tư cho con học văn hoá 8,8
8 ðầu tư cho con học nghề 4,4
9 ðầu tư chuyển ủổi nghề 33,6
Nguồn: Tổng hợp từ kết quả ủiều tra, phỏng vấn cỏc hộ
Việc sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ vào cỏc mục ủớch tiờu dựng, mua sắm và xõy dựng nhà cửa tuy cải thiện ủược ủiều kiện sống trước mắt cho người dõn những tiềm ẩn nguy cơ khụng bền vững, khụng ổn ủịnh trong ủời sống của nhiều hộ gia ủỡnh cú ủất bị thu hồi.
Mặc dự phần lớn lực lượng lao ủộng trong cỏc gia ủỡnh bị thu hồi ủất hiện nay khụng cú trỡnh ủộ chuyờn mụn kỹ thuật nhưng vấn ủề ủầu tư cho việc học tập và ủào tạo về chuyờn mụn kỹ thuật cho lực lượng lao ủộng lại khụng ủược cỏc gia ủỡnh quan tõm. Trong tổng số hộ gia ủỡnh bị thu hồi ủất ủược khảo sỏt, chỉ cú 4,4% hộ gia ủỡnh cú ủầu tư cho cụng tỏc ủào tạo nghề
ủỡnh ủầu tư cho chuyển ủổi nghề phi nụng nghiệp cũng chỉ chiếm 33,6%.
Như vậy, cú thể thấy rằng người lao ủộng vẫn chưa chủ ủộng, chưa sẵn sàng ủối phú với những biến cố cú ảnh hưởng lõu dài và trực tiếp ủến ủời sống, việc làm và thu nhập. Họ chưa xõy dựng ủược một chiến lược sinh kế dài hạn cho chớnh bản thõn và gia ủỡnh của mỡnh trong ủiều kiện chuyển ủổi căn bản về mụi trường sống và lao ủộng. ðõy là vấn ủề hết sức lo ngại và là tiền ủề của một số bi kịch ủối với một số hộ gia ủỡnh nụng dõn cú ủất nụng nghiệp bị thu hồi.
Thực tế ủiều tra cho thấy bờn cạnh cỏc hộ gia ủỡnh ủó sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ ủỳng mục ủớch ..., thỡ khụng ớt gia ủỡnh lại dựng số tiền này ủể sắm sửa những vật dụng sinh hoạt xa xỉ chưa cần thiết, thậm chớ dễ dói ủể tiền cho con em chơi bời cờ bạc, rượu chè, nghiện hút, mua xe máy.
Chớnh sỏch hỗ trợ ổn ủịnh ủời sống, chuyển ủổi nghề và việc làm cũn dàn trải.
Kế hoạch giải quyết việc làm và phõn bố lao ủộng gắn kết với phỏt triển ủụ thị - cụng nghiệp chưa ủược thể chế cụ thể trong quy hoạch phỏt triển kinh tế xó hội của Huyện. Thực tế này ủó dẫn ủến tỡnh trạng tại cỏc khu ủụ thị, cụng nghiệp khi ủi vào khai thỏc gặp khú khăn trong việc tuyển dụng lực lượng lao ủộng tại ủịa phương do trỡnh ủộ chưa ủỏp ứng nhu cầu tuyển dụng. Tại cỏc khu cụng nghiệp, thiếu quỹ ủất ủể triển khai cỏc dịch vụ xó hội phụ trợ (như nhà ở cho công nhân thuê, chợ dịch vụ trông xe, vệ sinh mụi trường...) ủể giải quyết nhu cầu về chuyển ủổi nghề của lao ủộng bị thu hồi ủất tại chỗ, ủặc biệt là lao ủộng phổ thụng và lao ủộng cao tuổi. Chưa cú quy hoạch vựng sản xuất nụng nghiệp chuyờn canh bễn vững ủể khuyến khớch thu hỳt ủầu tư phỏt triển nụng nghiệp hàng húa tạo thờm việc làm cho khu vực nụng nghiệp nụng thụn và ủịnh hướng học nghề ủể ủún nhận cơ hội việc làm.
Quan ủiểm và tổ chức thực hiện ủào tạo nghề cú nơi cú lỳc cũn thiếu ủồng bộ, chưa phự hợp với ủặc ủiểm lao ủộng nụng nghiệp nụng thụn bị thu hồi ủất, chưa ủỏp ứng ủược nhu cầu tuyển dụng của người sử dụng lao ủộng.
Các chương trình mục tiêu về hướng nghiệp, khuyến nông và các chương trỡnh khỏc về lao ủộng việc làm cũn ủơn lẻ, dàn trải chưa cú sự phối kết hợp, thường xuyên.
Hỡnh thức và nội dung ủào tạo, hệ thống trường nghề chưa phự hợp với ủặc ủiểm của lao ủộng khu vực nụng thụn vựng bị thu hồi ủất (số ủụng cú trỡnh ủộ văn húa, khả năng tiếp thu thấp, lao ủộng chớnh trong cỏc hộ thuộc diện phải chuyển nghề phần lớn ủều cú ủộ tuổi cao, vừa học nghề vừa phải lao ủộng ủảm bảo thu nhập thường ngày...). Việc ủào tạo chủ yếu theo cỏc chương trỡnh cú sẵn, khụng ủỏp ứng nghề mà người học cần và nhu cầu của người sử dụng lao ủộng.
Việc xó hội húa trong ủào tạo nghề chưa phỏt triển, chưa cú cơ chế khuyến khớch cỏc tổ chức kinh tế sử dụng lao ủộng tham gia chương trỡnh ủào tạo nghề.
Chưa xỏc ủịnh rừ trỏch nhiệm của Nhà nước, nhà ủầu tư và quyền lợi của người dõn về hỗ trợ ủào tạo nghề, việc làm.
Nguyên nhân của những hạn chế
Quỏ trỡnh cụng nghiệp húa, ủụ thị húa ủang diễn ra nhanh chúng với tốc ủộ cao, tư duy, nhận thức, cơ chế chớnh sỏch chưa theo kịp yờu cầu thực tiễn của nền kinh tế thị trường ủịnh hướng xó hội chủ nghĩa, ủặc biệt là vấn ủề lao ủộng, việc làm, thất nghiệp và cỏc vấn ủề xó hội bức xỳc ở khu vực thu hồi ủất chuyển mục ủớch sử dụng ủất nụng nghiệp.
Các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị, xã hội, các doanh nghiệp ( người sử dụng lao ủộng), hệ thống thụng tin ủại chỳng chưa quan tõm ủồng bộ và thường xuyờn ủối với vấn ủề học nghề, chuyển nghề, lao ủộng việc làm của người dõn sản xuất nụng nghiệp bị thu hồi ủất.
Người dõn sản xuất nụng nghiờp trong diện ủược bồi thường, giải phúng mặt bằng chưa cú ý thức chủ ủộng học tập, chuyển ủổi nghề ủể cú việc làm ổn ủịnh cuộc sống, chưa biết sử dụng cú hiệu quả kinh phớ bồi thường
đánh giá chung
Việc thu hồi ủất nụng nghiệp phục vụ cho xõy dựng cỏc khu ủụ thị,
khu công nghiệp là một yêu cầu khách quan, mang tính tất yếu trong quá trỡnh CNH-HðH ủất nước. Nú ủó, ủang và sẽ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ trong thời gian tới trờn ủịa bàn huyện Từ Liờm núi riờng và cả nước núi chung.
Cần nhận thức rằng ủõy là ủiều kiện và thời cơ tốt ủể giỳp chuyển một bộ phận lao ủộng nụng nghiệp sang làm việc trong cỏc ngành cụng nghiệp và dịch vụ. Muốn làm ủược việc ủú, ủi ủụi với quy hoạch sử dụng ủất, chớnh quyền ủịa phương cần làm tốt cụng tỏc ủịnh hướng nghề nghiệp cho người dõn thuộc diện thu hồi ủất, ủồng thời phổ biến, tư vấn cho người dõn sử dụng hợp lý khoản tiền bồi thường thu hồi ủất.
Vấn ủề bức xỳc ủối với việc giải quyết việc làm, thu nhập, ủiều kiện sống của người dõn cú ủất nụng nghiệp bị thu hồi khụng diễn ra ủồng ủều trong ủịa bàn của Huyện. Những tỏc ủộng tiờu cực ủỏng lo ngại như tỡnh trạng lao ủộng khụng cú việc làm trước và sau khi bị thu hồi ủất tăng nhanh, trỡnh ủộ văn hoỏ và trỡnh ủộ tay nghề cũn ở mức thấp, tỡnh trạng ụ nhiễm môi trường ở những khu vực gần các KCN ngày càng trở nên bức xúc, các tệ nạn xã hội tăng nhanh,…
Thờm vào ủú, cần cú kế hoạch ủào tạo nghề cho những người bị thu hồi ủất phự hợp với yờu cầu của thị trường và cú kế hoạch sử dụng họ sau khi ủào tạo. Một việc cũng khụng kộm phần quan trọng là tăng cường cỏc hỗ trợ về vốn vay và thụng tin về thị trường lao ủộng, giỳp người lao ủộng sau khi bị thu hồi ủất cú thể tự tạo việc làm, ổn ủịnh cuộc sống.