Chơng III: Nớc Đại việt thời Trần
II. Nhà Trần xây dựng quân đội và phát triển kinh tÕ
I. Mục tiêu 1. Kiến thức
- Hiểu đợc nhà Trần thay thế nhà Lý đã góp phần củng cố CĐ quân chủ TW tập quyền vững mạnh thông qua việc xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng, phục hồi và phát triển kinh tế.
2. Kĩ năng
- So sánh, đối chiếu.
3. Thái độ
- Có lòng yêu nớc tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên, ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng bảo vệ tổ quốc.
II. Chuẩn bị
1. Giáo viên : sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nớc, bản đồ Đại Việt thời Trần.
2. Học sinh: su tầm 1 số tranh ảnh, t liệu liên quan đến thành tựu CN thời Trần.
III. Tổ chức dạy và học
1.ổn định tổ chức: hát, KT sĩ số( 3’) 2.Kiểm tra bài cũ( 3 )’
H: Nhà Trần đợc thành lập trong hoàn cảnh nào?
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động( 35 )’
Giới thiệu bài( 1 ): ’ Nhà Trần thay nhà Lý quản lý đất nớc, không những đã tăng c- ờng cc nhà nớc quân chủ trung ơng tập quyền vững mạnh mà còn thực hiện chủ ch-
ơng & biện pháp đó nh thế nào? có tác dụng gì đối với đất nớc – xã hội Đại Việt lóc bÊy giê chóng ta t×m hiÓu phÇn II …
Hoạt động thầy & trò Nội dung chính HĐ1: (HS nắm đợc những việc làm
cụ thể của nhà Trần để xây dựng quân đội cc QP)
? Theo em vì sao sau khi thành lập nhà Trần lại quan tâm đến xây dựng QD & củng cố Quốc phòng ? (nớc ta
đứng trớc nguy cơ xâm lợc)
-Nớc ta đứng trớc nguy cơ xâm lợc của ngoại xâm nhất là thời kì ĐQ Mông – Nguyên đang mở rộng xâm lợc ).
GV trình bày theo SGK: “quân đội -> thờng xuyên” cho biết quân đội nhà Trần đợc tổ chức nh thế nào?
(cấm quân – quân các lô).
? Vì sao Nhà Trần chỉ chọn những thanh niên khỏe mạnh ở quê Họ Trần
để vào C.quân? (tăng độ tin tởng trong việc bảo vệ triều đình)
?Quân đội thời Trần đợc tuyển dụng theo chính sách & chủ trơng nào?
(c/s: ngụ binh nông, chủ chơng:
.)
…………
GVBS: ND ta díi thêi TrÇn rÊt chuộng võ nghệ, các lò đợc mở khắp nơi. vì vậy quân đội thời Trần luôn đ- ợc học tập binh pháp, luyện tập võ nghệ, nhà Trần thực hiện chủ trơng:
quân lính không thiên về số lợng mà cÇn nh÷ng ngêi giái -> GV chèt ->
ghi bảng -> học sinh ghi.
? Quan sát nh hình 27 – miêu tả
1.Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng :
*Quân đội: 2 bộ phận
-Cấm quân bảo vệ vua, triều đình, kinh thành.
-Quân các lộ
Thực hiện chính sách: “Ngụ binh nông”
-chủ trơng: quân lính cốt tinh nhuệ không cốt đông, x/d tinh thần đoàn kết quân đội
nhận xét ?(gồm kiếm, tợng binh ->
nhận xét: vũ khí còn thô sơ, thể hiện vũ khí của thời Trần)
? Việc xây dựng quân đội của nhà Trần có gì giống với nhà Lý? (gồm 2 bộ phận: : “ngu ..) khác về chủ tr… -
ơng …
GV trình bày theo SGK (đoạn cuối) -> chốt bảng -> HS nghe - ghi.
GV chốt mục 1: nhờ có chủ trơng biện pháp tích cực tiến bộ mà quân
đội thời Trần vững mạnh ĐK, QP đ- ợc củng cố => có tác dụng thúc đẩy kinh tế phát triển.
HĐ3: (nắm đợc những b/p phát triển kinh tÕ NN – TCN TN)
GV yêu cầu học sinh đọc thầm mục 2 (cả lớp đọc thầm)
? Nhà Trần đã làm gì để phục hồi pt kinh tế NN? (khai hoang mở rộng sản xuất đắp đê – phòng lụt)
GV -> ghi bảng. lớp nghe – ghi
? Nhà Trần đặt thêm chức quan gì để cai quản đê điều ? tác dụng của việc làm này?(Hà đê xứ – t/d: đê điều đ- ợc chăm sóc).
? Đọc đoạn in nghiêng? (1 em đọc – líp nghe)
? Cho biết nhà Trần còn cho phép v-
ơng hầu công chúa, phò mã làm gì
để mở rộng diện tích đất trống?
(chiêu tập dân phân tán nô tì, mở
®iÒn trang).
GV: Nhờ những chính sách trên & sự cố gắng của ngời dân NN thời Trần nhanh chóng đợc phục hồi & phát triÓn.
? GV: HS đọc “về TCN thịnh v… - ợng”
? Kinh tế đợc phục hồi có tác dụng nh thế nào đến sự phát triển của TCN
& TN ? (TCN – TN phát triển)
GV BS kết KT – ghi bảng – HS
- Học tập binh pháp, luyện tập võ nghệ.
*Củng cố quốc phòng :
-Cử những tớng giỏi đóng giữ những vị trí hiÓm yÕu (b/g)
- Vua thờng xuyên tuần tra việc phòng bị ở những vùng hiểm yếu.
2.Phục hồi và phát triển kinh tế :
*Nông nghiệp: đẩy mạnh khai khẩn đất hoang mở rộng sản xuất.
đắp đê phòng lụt …
-Đặt đức quan: “Hà đê ..”…
nghe – ghi.
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ TN thêi Trần? (phát triển ?), biểu hiện? (chợ mọc lên nhiều buôn bán với nớc ngoài phát triển: nhiều cửa biển sầm uÊt)
=> TCN – TN đợc phục hồi & từng bớc phát triển.
GV: nhấn mạnh đoạn in nghiêng &
chốt : thời Trần nền KT phát triển &
tiến bộ hơn so với thời Lý.
GV đọc cho HS nghe phần tham khảo trang 83 sgk.
*Thủ công nghiệp:
Xởng thủ công nhà nớc chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí.
Trong nhân dân: làm giấy, in … …
*Thơng nghiệp:
-Trong nớc: chợ mọc lên nhiều, Thăng Long cã 61 phè phêng
- Buôn bán với nớc ngoài phát triển : + Cửa biển: Hội trống – N .…
+ : Héi TriÒu - TH + : Vân đồn – QN
Bài tập:
Khoanh tròn vào chữ cái đầu của những nhận xét sau mà em cho là đúng:
Về chính sách “ngụ binh nông” thời Trần.
Làm yếu quân đội vì không luyện tập thờng xuyên Vừa đảm bảo lơng thực vừa đảm bảo
Các chức quan trông coi vì nhà nớc thời Trần:
Thái y viện Hà đê xứ
Khuyến nông xứ Tông nhân phủ
Đồn điền xử
Hớng dẫn học ở nhà : Xem trớc phần 1 – bài 14
Lợc đồ, tập trình bày diễn biến trên lợc đồ.
Rút kinh nghiệm:
S:
G:
Bài 14: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lợc Mông – Nguyên (Thế kỷ XIII)
Tiết 24: I. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất – chống quân
xâm lợc Mông cổ 1258 I.Mục tiêu:
-Học sinh nắm đợc âm mu xâm lợc Đại Việt của quân Mông cổ, chủ trơng c/s &
những việc làm của vua quan nhà Trần để đối phó với quân Mông cổ.
- Phân tích nhận xét, đánh giá, các sự kiện lịch sử, kĩ năng chỉ bản đồ.
- Tườ: GiÌo dừc ý trÝ kiàn cởng, bất khuất, mu trÝ cũa quẪn dẪn ta, lòng tỳ hẾo về truyÒn thèng d©n téc.
II.Chuẩn bị :
1.GV: Lợc đồ kháng chiến chống xâm lợc Mông – Nguyên.
2.HS: Tập vẽ lợc đồ – chỉ lđ.
III. Hoạt động dạy & học:
1.ổn định tổ chức : 2. KiÓm tra ®Çu giê :
+ Nêu chủ trơng & biện pháp xây dựng quân đội củng cố quốc phòng cảu nhà TrÇn?
+ Nhà Trần đã làm gì để phục hồi & phát triển KT.
3.Bài mới:
Sau khi nắm chính quyền nhà Trần đã bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng bộ máy nhà nớc phục hồi sản xuất. Vua tôi nhà Trần còn phải chuẩn bị nhiều mặt để
đối phó với những âm mu xâm lợc của bon phong kiến Mông cổ. Đầu năm 1258 Quân Mong cổ tràn vào nớc ta cuộc chiến đấu diễn ra nh thế nào ? kết quả …
Hoạt động của thầy & trò Nội dung chính HĐ1: GV dùng bản đồ thế giới giới
thiệu về Mông cổ theo SGK (55). HS quan sát
? Quan sát hình 29. Hình 29 giúp em hiểu đợc gì về quân đội Mông cổ.
(HS quan sát trả lời, quân đội mạnh có t/c trang bị tốt)
? N¨m 1257 ……….. V× sao vua Mông cổ cho quân xâm lợc Đại Việt trớc? (làm bàn đạp tấn công phía Nam Tèng).
GV: cho hs quan sát trên lợc đồ kháng chiến chống quân xâm lợc Mông Cổ – về . Gọng kìm.…
(HS nghe – quan sát): đánh lên phía Nam kết hợp với quản từ phía Bắc
đánh xuống.
? Trớc khi vào nớc ta quân Mông Cổ
đã làm gì ? (cho xứ giả đa th đe dọa, dô vua TrÇn)…
? Thái độ & hành động của vua
1.Âm mu xâm lợc Đại Việt của Mông Cổ :
- Quân Mông cổ xâm lợc Đại Việt nhằm
đánh lên phía Nam TQ. Thực hiện kế hoạch gọng kìm tiêu diệt Nam Tống.
2.Nhà Trần chuẩn bị & tiến hành kháng chiến chống quân Mông Cổ:
a.Nhà Trần chuẩn bị :
Trần ? (bắt giam)
? Đọc thầm đoạn đầu mục 2 & cho biết trớc khi MC xâm lợc vua Trần
đã làm gì?
HĐ2: (HS trả lời -> GV BS ghi bảng).
HĐ3: Trên cơ sở học sinh đã quan sát kênh hình, kênh chữ từ ở nhà. GV yêu cầu 1 em đứng tại chỗ đọc các kí hiệu trên lợc đồ kháng chiến chống quân Mông cổ – TB diễn biến?
GV nhận xét bổ sung -> ghi bảng (GV chia bảng thành 2 cột: giặc – ta -> ghi bảng).
? Tình hình giặc lúc này ra sao?
(Thiếu lơng thực, lực lợng bị tiêu hao)
H§3:
? Nêu kết quả của cuộc kháng chiÕn ?
? Vì sao quân ta đánh bại đợc quân Mông Cổ ? (sự chuẩn bị khẩn trơng cho cuộc kháng chiến, tinh thần quyết tâm đánh giặc … đờng lối
đúng đắn).
Bài học kinh nghiệm về cách đánh giặc của DT ta qua cuộc kháng chiến MC lÇn 1?
(giặc mạnh – ta lui bảo vệ lực lợng.
Giặc khó khăn – ta phản công - đó
-Sắm sửa vũ khí, thành lập các đội dân binh, ngày đêm luyện tập võ nghệ.
b.DiÔn biÕn:
-Giặc : tháng /1258, 3 vạn quân Mông… cổ tiến vào nớc ta theo đờng Sông Thao qua Bạch Hạc đến Bình Nguyên bị ta chặn lại, sau vào đợc Thăng Long.
-Ta: do thế giặc mạnh ta rời Thăng Long rút về Thiên Mạc.
Thực hiện kế sách “vờn không nhà trống”
-Giặc : thiếu lơng thực lực lợng bị tiêu hao.
-Ta : mở cuộc phản công ở Đông bộ đầu (phố hàng than – Hà Nội)
-Giặc : 29/01/1258 thua chạy bị chặn đánh ở Qui Hóa -> rút về nớc.
c.Kết quả :
- cha đầy 1 tháng kháng chiến kết thúc thắng lợi.
là kế “lấy yếu đánh mạnh lấy ít đánh nhiÒu ”).…
GV tóm tắt toàn bài, gọi học sinh lên trình bày lại diễn biến kháng chiến lần 1 trên lợc đồ?
? Em có nhận xét gì về cách đánh địch của Ta?
*Hớng dẫn học ở nhà :
- Nắm vững nội dung bài – xem trớc phần II - Vẽ lợc đồ thuật diễn biến theo lợc đồ.
*Rút kinh nghiệm :
S : G :
Tiết 25: II. Cuộc kháng chiến lần thứ hai chống quân Xâm lợc Nguyên (1258) I.Mục tiêu :
-HS nắm đợc âm mu quyết xâm lợc Đại Việt của quân Nguyên vua tôi nhà Trần quyết tâm tiến hành cuộc kháng chiến chống lại nhà Nguyên với các trận đánh lớn : Vân đồn – Bạch đằng & giành thắng lợi vẻ vang.
- KN: Kỹ năng sử dụng bản đồ để tờng thuật SK lịch sử (tiết 26) - TĐ : Lòng căm thù giặc và lòng tự hào dân tộc.
II.Chuẩn bị :
1.GV: Lợc đồ kháng chiến chống Tống lần 2 - đoạn trích “Hịch tớng sĩ”
2.HS: vẽ lợc đồ – tập tt diễn biến trên lợc đồ.
*Để rửa nhục cho cuộc xâm lợc Đại Việt thất bại lần trớc & để thực hiện tham vọng dùng Đại Việt để đánh chiếm các nớc phía Nam mở rộng lãnh thổ, đế chế Mông Nguyên đã tiến hành đánh Đại Việt lần 2, quân dân Đại Việt đã chống trả
nh thế nào?...
Hoạt động của Thầy & Trò Nội dung chính HĐ1: GV trình bày sau thất bại
1258. Quân Mông Cổ không chịu từ bỏ âm mu xâm lợc Đại Việt – kết hợp giảng theo SGK từ đầu – “vào phÝa B ”
? Mục đích của HTL khi cho quân xâm lợc Đại Việt & Chăm pa?
(làm cầu nối th …… phía Nam Trung Quèc)
GV BSKL -> ghi bảng – HS nghe – ghi.
Tại sao quân Nguyên tiến đánh Cpa
1.Âm mu xâm lợc ChămPa & Đại Việt của nhà Nguyên :
-Sau khi thống nhất hoàn toàn Trung Quốc vua Nguyên ráo riết chuẩn bị xâm lợc ChămPa & Đại Việt nhằm mở rộng phạm vi thôn tính các nớc khác.
trớc khi đánh Đại Việt ? (là để phối hợp thực hiện kế hoạch gọng kìm, nhanh chóng đánh bại Đại Việt)
GV giảng tiếp đoạn cuối mục 1.
Chốt KT ghi bảng – HS nghe – ghi (GV chèt môc 1)
H§2:
? Đọc thầm từ đoạn: “Sau khi ->
đánh giặc” – GV BSKL – ghi bảng -> HS nghe – ghi.
HĐ3: GV giảng đoạn in nghiêng &
trình bày đoạn “TQT -> quân đội”
đọc cho HS nghe 1 vài đoạn trong
“HTS” GV giảng tiếp theo SGK.
? Hội nghị Diên hồng có tác dụng gì
đến việc chuẩn bị kháng chiến? (thể hiện ý chí kiên trung của ngời dân
Đại Việt).
? Việc thích hai chữ sát có ý nghĩa… gì? (Lòng quyết tâm cao độ của quân sĩ thà chết không chịu mất nớc).
? Sự kiện nào thể hiện ý chí đánh giặc của quân dân nhà Trần? (TQ bóp nát quả cảm – câu trả lời của các phụ lão thích chữ “sát thát”)
GV chèt môc
HĐ4: GV treo lợc đồ kháng chiến lần 2 chống Nguyên tờng thuật theo lợc đồ – HS quan sát – nghe – ghi.
? Đọc thầm đoạn in nghiêng (SGK 59), nhận xét gì về câu trả lời của TQ
(ý chí quyết tâm đánh giặc).
…
GVMR: để chuẩn bị cho cuộc rút quân quân ta đã bố trí nhiều điểm
đánh địch. Trong 1 trận kìm chân
-Năm 1283 Tớng Toa Đô cho quân xâm lợc ChămPa nhng thất bại .
2.Nhà Trần chuẩn bị kháng chiến :
*Về quân sự : Vua Trần triệu tập hội nghị các vơng hầu quí tộc ở bến Bình than bàn kế
đánh giặc.
*Về chính trị: Năm 1285 mời các bô lão có uy tín về dự hội nghị Diên hồng.
-Tổ chức tập trận lớn & duyệt binh ở Đông bé ®Çu.
3.Diễn biến & kết quả của cuộc kháng chiÕn :
*DiÔn biÕn:
-Tháng 01/1285, 50 vạn quân Nguyên do thoát Hoan chỉ huy kéo vào nớc ta.
-Sau vài trận đánh địch ở biên giới ta rút về vạn kiếp.
giặc ở Thên ma – TBC đã bị bắt. khi giặc dụ dỗ ông đã trả lời “ta thà làm quỷ nớc Nam còn hơn làm vơng đất Bắc” quân Nguyên tức giận chiếm
ông ở Thăng Long . Nhân dân lại thực hiện”VKNT” để đối phó. Giặc vào Thăng Long trống vắng buộc phải đóng trại ở bờ Bắc Sông Nhị.
Gv giảng tiếp: Toa đô đợc .. .…
GV chốt KT ghi bảng – HS nghe – ghi
? ý đồ của giặc khi thực hiện thế gọng kìm này là gì? (tiêu diệt quân chủ lực bắt sống vua Trần).
Gv giảng tiếp : bị thất bại … trầm trọng. Chốt KT -> ghi bảng –lớp nghe – ghi.
? GV cho HS đọc: “quân giặc - >
ngàn thu” cho biết kết quả kháng chiến chống Nguyên lần 2?
(Thoát Hoan trốn về nớc, Toa Đô bị chém đầu 50 vạn quân bị đánh tan).
? Nêu cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần 2? (tránh thế giặc mạnh vừa cản giặc, vừa lui
để bảo toàn lực lợng gây khó khăn cho giặc chờ thời cơ phản công)
*Củng cố trình bày lại diễn biến trên bản đồ ?
-Cùng lúc đó Toa Đô từ Cpa đánh ra N.an.
T.Hóa. Thoát Hoan tấn công xuống phía Nam tạo thế gọng kìm tiêu diệt quân ta ->
Trần Quốc Tuấn lui về chuẩn bị kháng chiÕn.
Thoát Hoan rút về Thăng Long gặp nhiều khã kh¨n.
-Tháng 05/1285 ta phản công đnáh bại giặcở Tây Kết Hàm Tử – chơng dơng ->
giải phóng Thăng Long.
*Kết quả :
-Thoát Hoan chui vào ống đồng trốn chạy vÒ níc.
Toa Đô bị chém đầu. 50 vạn quân bị đánh tan tành.
* Hớng dẫn học ở nhà : Học thuộc nắm nội dung bài
Xem trớc mục III quan sát tập thuật trên lợc đồ.
* Rút kinh nghiệm :
S:
G:
Tiết 26: III. Cuộc kháng chiến lần thứ ba Chống quân xâm lợc Nguyên (1287 - 1288) I.Mục tiêu :
-KT : Học sinh nắm đợc âm mu q.tâm xâm lợc Đại Việt của quân Nguyên. vua tôi nhà Trần q.tâm tiến hành cuộc kháng chiến chống lại nhà Nguyên với các trận đánh lớn : Vân đồn, Bạch đằng giành thắng lợi vẻ vang.
KN: Lòng căm thù giặc lòng tự hào dân tộc.
II.Chuẩn bị :
1.GV: Lợc đồ kháng chiến lần 3 chống quân Nguyên xâm lợc 2.HS: đọc kí hiệu lợc đồ tập thuật sự kiện lịch sử trên lợc đồ SGK.
III.Hoạt động dạy & học:
1.ổn định
2.KT ĐG: Trình bày diễn biến cuộc kháng chiến chống xâm lợc Nguyên trên lợc
đồ.
3.Bài mới :
Sau thất bại thảm hại trong 2 lần xâm lợc trớc vua Nguyên tức tốc quyết tâm xâm lợc Đại Việt lần thứ 3 để rửa nhục & để thực hiện tham vọng mở rộng ách đô
hộ của đế chế Nguyên đối với các quốc gia phía Nam TQ. Đại Việt đối phó ra sao?
Chóng ta theo dâi …
Hoạt động thầy & trò Nội dung chính HĐ1: GV gọi học sinh đọc mục 1
“tõ ®Çu -> khinh thêng” ? Sau 2 lÇn xâm lợc Đại Việt thất bại vua Nguyên đã làm gì? (quyết tâm đánh
Đại Việt)
GV BSKT – ghi bảng -> HS nghe – ghi.
GV: Vua Nguyên sau khi nghe tin em trai là t.Hoan phải chui vào ống
đồng chạy trốn về nớc đã quyết tâm xâm lợc nớc ta lần nữa. lần này nhà Nguyên rất thận trọng chuẩn bị chu
đáo .
? Nêu một số việc làm của nhà Nguyên chuẩn bị cho việc xâm lợc
Đại Việt lần thứ 3? (huy động trên 30 vạn – TH chỉ huy hàng trăm chiến thuyền chở lơng. HTL căn dặn : “KK đợc th… ơng”)
? Qua việc chuẩn bị kỹ lỡng công phu này em hiểu gì về ý đồ của nhà Nguyên (quyết tâm thôn tính bằng đ-
1.Nhà Nguyên xâm lợc Đại Việt:
*Hoàn cảnh :
- Vua Nguyên quyết tâm xâm lợc Đại Việt lần thứ 3.
-Huy động tròn 30 vạn quân, hàng trăm chiến thuyền, 1 đoàn thuyền trở lơng – nhiÒu danh tíng.