CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN QUẬN KIẾN AN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
2.1. Đặc điểm về chính trị, kinh tế, xã hội địa phương ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát nhân dân quận Kiến An, thành phố Hải Phòng
2.1.1. Khái quát chung bối cảnh chính trị, kinh tế, xã hội
VKSND quận Kiến An là một cơ quan tƣ pháp cấp quận, chịu trách nhiệm thực hiện chức năng kiểm sát các hoạt động tƣ pháp, bảo đảm việc tuân thủ pháp luật trong các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án tại địa phương. Các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội địa phương có ảnh hưởng trực tiếp đến tổ chức và hoạt động của viện này, bao gồm:
Yếu tố chính trị
VKSND quận Kiến An chịu sự lãnh đạo toàn diện của Đảng. Các chủ trương, chính sách và chỉ đạo của Đảng về công tác tư pháp ảnh hưởng lớn đến định hướng và hoạt động của Viện. Mối quan hệ giữa Viện và các cơ quan Đảng tại địa phương như Quận ủy Kiến An là yếu tố quyết định đến sự phối hợp, triển khai các nhiệm vụ chính trị.
VKSND cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhƣ TAND, Công an, chính quyền địa phương trong quá trình thực hiện chức năng kiểm sát. Mối quan hệ tương tác giữa các cơ quan này ảnh hưởng trực tiếp đến tính hiệu quả và độc lập của hoạt động kiểm sát.
Yếu tố kinh tế
Quận Kiến An có mức độ phát triển kinh tế trung bình trong bối cảnh chung của Hải Phòng, tập trung vào các ngành công nghiệp nhỏ, dịch vụ và
32
nông nghiệp. Tình hình kinh tế ảnh hưởng đến khối lượng công việc của VKS, nhất là trong các vụ án liên quan đến tranh chấp kinh tế, đất đai và lao động.
Điều kiện kinh tế của địa phương ảnh hưởng đến ngân sách dành cho VKS. Nếu ngân sách hạn chế, việc trang bị cơ sở vật chất, đào tạo nhân lực, và phát triển công nghệ trong quá trình thực hiện nhiệm vụ có thể bị ảnh hưởng.
Yếu tố xã hội, an ninh trật tự
Kiến An là một quận ngoại thành của Hải Phòng, với dân số không quá đông và đa phần là dân lao động. Tuy nhiên, như nhiều địa phương khác, Kiến An cũng gặp phải các vấn đề xã hội nhƣ tệ nạn ma túy, tội phạm, và các tranh chấp đất đai do đô thị hóa. Những vấn đề này tạo áp lực lớn lên VKS trong việc xử lý các vụ án hình sự và dân sự.
Trình độ dân trí và nhận thức pháp luật của người dân địa phương có ảnh hưởng lớn đến các hoạt động của VKS, đặc biệt trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và giáo dục pháp luật. Nếu dân trí thấp, công tác này sẽ gặp nhiều khó khăn hơn.
Tình hình tội phạm tại địa phương, bao gồm các loại tội phạm về trật tự xã hội, ma túy, kinh tế, và tham nhũng, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của VKSND. Nếu tình hình an ninh trật tự phức tạp, khối lƣợng công việc của Viện sẽ tăng lên, đòi hỏi năng lực chuyên môn và nhân lực tương ứng để đáp ứng yêu cầu kiểm sát.
Văn hóa và truyền thống địa phương
Văn hóa địa phương cũng ảnh hưởng đến cách VKSND xử lý các vụ việc, nhất là trong các vấn đề liên quan đến truyền thống gia đình, hôn nhân và phong tục tập quán. VKS cần hiểu rõ bối cảnh văn hóa để có cách tiếp cận phù hợp khi xử lý các vụ án liên quan.
33
Tổng hợp lại, các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội tại quận Kiến An đều có tác động trực tiếp đến cách thức tổ chức và hoạt động của VKSND. Viện cần thích ứng với điều kiện địa phương để hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa.
2.1.2. Tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp
Theo các báo cáo tổng kết của VKSND quận Kiến An từ 2014 đến 2023, số lƣợng vụ án hình sự khởi tố tại quận Kiến An dao động tăng giảm, nhưng xu hướng chung là ngày càng tăng và phức tạp hơn. Các loại tội phạm nổi bật bao gồm tội phạm ma túy, tội phạm xâm phạm trật tự xã hội và tội phạm về sở hữu.
Tội phạm ma túy có xu hướng gia tăng, đặc biệt là các vụ tàng trữ và mua bán trái phép chất ma túy. Trong năm 2023, số vụ khởi tố liên quan đến ma túy đạt 26 vụ/33 bị can, tăng 5 vụ so với năm 2022 [11]. Từ năm 2014 đến 2017, số vụ khởi tố về ma túy dao động từ 12 vụ [2], [3], [4], [5]. Các tội phạm về trật tự xã hội như cố ý gây thương tích, đánh bạc, và vi phạm quy định về giao thông đường bộ xuất hiện thường xuyên. Số vụ khởi tố thường biến động theo từng năm nhƣng vẫn giữ mức cao, với số vụ khởi tố dao động từ 10 vụ (năm 2019) [7] đến 38 vụ (năm 2021) [9]. Tội phạm liên quan đến trộm cắp tài sản là phổ biến nhất trong giai đoạn này. Trong suốt các năm từ 2014 đến 2023, tội phạm trộm cắp chiếm tỷ lệ lớn trong nhóm tội phạm về sở hữu, với 19 vụ vào năm 2014.[2]
Tình hình tội phạm trong năm 2023 thể hiện qua số liệu tội phạm trong một số lĩnh vực nhƣ sau: [11]
- Tội phạm về ma tuý:
Phát hiện và khởi tố 26 vụ/33 bị can, chiếm 23,4% số vụ mới khởi tố (tăng 05 vụ, giảm 02 bị can so với cùng kỳ năm 2022); trong đó: Tàng trữ trái phép chất ma tuý 20 vụ/20 bị can; Mua bán trái phép chất ma tuý 05 vụ/11 bị
34
can; 01 vụ/02 bị can Tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý.
- Tội phạm về trật tự xã hội:
Khởi tố 38 vụ/112 bị can, chiếm 34,2% số vụ mới khởi tố (tăng 14 vụ/05 bị can so với cùng kỳ năm 2022). Trong đó: Cố ý gây thương tích 11 vụ/15 bị can; Hiếp dâm 01 vụ/01 bị can; Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ 06 vụ/06 bị can; Giao cho người không đủ điều kiện điểu khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ 01 bị can; Gây rối trật tự công cộng 07 vụ/47 bị can; Đánh bạc 05 vụ/26 bị can; Tổ chức đánh bạc hoặc gá bạc 02 vụ/08 bị can; Chế tạo trái phép vật liệu nổ 01 vụ/02 bị can; Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự 04 vụ/05 bị can; Chứa mại dâm 01 vụ/01 bị can. Ngoài ra, trên địa bàn xảy ra 13 vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng làm 11 người chết, 05 người bị thương (tăng 07 vụ, 06 người chết, 03 người bị thương so với cùng kỳ năm 2022); 01 vụ cháy nhà xưởng tại phường Tràng Minh.
- Tội phạm về kinh tế, sở hữu, môi trường:
Khởi tố 46 vụ/40 bị can, chiếm 41,4% số vụ mới khởi tố (tăng 05 vụ, giảm 08 bị can so với cùng kỳ năm 2022). Trong đó, Cướp tài sản 01 vụ/02 bị can; Cướp giật tài sản 01 vụ/ 02 bị can; Trộm cắp tài sản 33 vụ/20 bị can; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản 04 vụ/07 bị can; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có 01 vụ/04 bị can; Huỷ hoại tài sản 02 vụ/02 bị can; Mua bán trái phép hoá đơn 01 vụ; Sử dụng phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản 01 vụ/01 bị can; Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm 01 vụ/01 bị can; Vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy 01 vụ/01 bị can.
Trong khi đó, tình hình tranh chấp dân sự Toà án thụ lý nhìn chung có xu hướng giảm trong những năm gần đây. Nguyên nhân là do TAND quận Kiến An đã triển đổi mới, tăng cường hòa giải, đối thoại trong giải quyết các
35
tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại thành phố Hải Phòng, làm giảm đáng kể lƣợng án dân sự mà Tòa án phải thụ lý giải quyết. Trong lĩnh vực hành hành, cũng không phát sinh các khiếu kiện hành chính lớn, phức tạp.
Tình hình vi phạm trong hoạt động tƣ pháp, về cơ bản các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn quận đã tuân thủ thực hiện tốt các quy định của pháp luật trong quá trình thực hiện chức năng nhiệm vụ. Trong năm 2022, ngoài 01 bản án dân sự vi phạm quy định của pháp luật ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự mà VKSND quận Kiến An đã ban hành 01 kháng nghị, các dạng vi phạm thường gặp đều là vi phạm không nghiêm trọng như: Vi phạm về thời hạn phân công, phân loại, thụ lý tin báo, tố giác tội phạm, vi phạm về việc gửi chậm bản án, quyết định của Tòa án. VKSND quận Kiến An đã ban hành 15 kiến nghị. Sau khi VKSND quận Kiến An có văn bản kiến nghị, Cơ quan điều tra, Tòa án, Cơ quan Thi hành án dân sự và các cơ quan hữu quan đã chấp nhận tiếp thu, khắc phục sửa chữa. Tương tự, trong năm 2023, Trong kỳ đã có 03 bản án dân sự, kinh doanh thương mại, lao động vi phạm nghiêm trọng quy định của pháp luật ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, VKSND quận Kiến An đã ban hành 2 kháng nghị, báo cáo VKSND thành phố kháng nghị 1 vụ. Bên cạnh đó, đối với các dạng vi phạm thường gặp ít nghiêm trọng (như vi phạm về thời hạn phân công, phân loại, thụ lý tin báo, tố giác tội phạm, vi phạm về việc gửi chậm bản án, quyết định của Tòa án...), VKSND quận Kiến An đã ban hành 21 kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm và phòng ngừa tội phạm (tăng 06 kiến nghị so với cùng kỳ năm 2022). Sau khi, VKSND quận Kiến An có văn bản kiến nghị, Cơ quan điều tra, Tòa án, Cơ quan Thi hành án dân sự và các cơ quan hữu quan đã chấp nhận tiếp thu, khắc phục sửa chữa.