- Lựa chọn vận dụng hỡnh thức, phương phỏp giỏo dục (cỏ biệt hoỏ, mụ hỡnh hoỏ).
1.1. Tổ chức khoa học quỏ trỡnh giỏodục tinh thần chiến đấu
Tổ chức là làm những gỡ cần thiết để tiến hành một hoạt động nào đú nhằm cú được hiệu quả tốt nhất [102].
Tổ chức khoa học quỏ trỡnh giỏo dục tinh thần chiến đấu cho người chiến sĩ là tổng hợp những biện phỏp kỹ thuật, cụng nghệ, chớnh trị, xó hội, tõm lý và kinh tế nhằm thực hiện một cỏch tối ưu mục tiờu giỏo dục đó đề ra.
Giỏo dục là một hoạt động sỏng tạo, sinh động liờn quan đến mọi tổ chức, mọi cỏ nhõn trong đơn vị. Người chỉ huy đơn vị cú chức năng, nhiệm
vụ là phải tổ chức quỏ trỡnh giỏo dục cú khoa học, đem lại hiệu quả cao.Vỡ vậy người chỉ huy khụng thể khoỏn trắng cụng tỏc giỏo dục cho người phú chỉ huy về chớnh trị, lại càng khụng thể khoỏn trắng cho cơ quan chớnh trị. Dưới sự lónh đạo, quản lý của người chỉ huy và cấp uỷ Đảng, cỏc tổ chức, và mọi cỏn bộ, chiến sĩ trong đơn vị cú nhiệm vụ thực hiện những biện phỏp về tổ chức khoa học quỏ trỡnh giỏo dục tinh thần chiến đấu.
Tổ chức khoa học quỏ trỡnh giỏo dục tinh thần chiến đấu là cụng việc phức tạp, phong phỳ ở tất cả cỏc khõu của quỏ trỡnh giỏo dục, được thể hiện ở một số nội dung cơ bản:
- Kế hoạch hoỏ quỏ trỡnh giỏo dục tinh thần chiến đấu.
- Tổ chức khoa học lao động giỏo dục của cỏc tổ chức và cỏc thành viờn trong tập thể quõn sự.
- Điều hành và quản lý khoa học quỏ trỡnh giỏo dục.
- Thiết kế nội dung khoa học, vận dụng cỏc phương phỏp, hỡnh thức tổ chức giỏo dục hiện đại để chuyển tải nội dung.
Kế hoạch hoỏ quỏ trỡnh giỏo dục tinh thần chiến đấu
Muốn thực hiện, quản lý và tổ chức khoa học quỏ trỡnh giỏo dục. Nhất thiết phải kế hoạch hoỏ quỏ trỡnh này.Để kế hoạch hoỏ cần phải nghiờn cứu sõu sắc và phõn tớch tõm lý- sư phạm những điều kiện hiện tạii ở mỗi khõu của giỏo dục như: Trỡnh độ, kinh nghiệm sư phạm của cỏc lực lượng giỏo dục; mức độ được giỏo dục của đối tượng giỏo dục, cơ sở vật chất và phương tiện giỏo dục; nội dung, nhiệm vụ và quỹ thời gian cho giỏo dục; những điều kiện và mụi trường giỏo dục… Những thụng tin đó thu được sau khi xử lý là những yếu tố cơ bản để người chỉ huy kế hoạch hoỏ quỏ trỡnh giỏo dục. Kế hoạch hoỏ phải đảm bảo những yờu cầu sau đõy.
- Cú tiến trỡnh thời gian cụ thể, thường là kế hoạch đề ra thực hiện một số nhiệm vụ nào đú trong khoảng 3 thỏng, 6 thỏng và 1 năm.
- Kế hoạch do người phú chớnh trị và cơ quan chớnh trị soạn thảo, người chỉ huy phờ chuẩn và đó được sự tham gia đúng gúp của cỏn bộ chiến sĩ trong toàn đơn vị.
- Khi nờu ra những biện phỏp để tổ chức thực hiện cỏc dự ỏn cần phải phõn tớch tớnh hiệu quả của nú và những điều kiện tõm lý- sư phạm, cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật để thực hiện cỏc biện phỏp đú.
- Cần đảm bảo tớnh hiện thực của kế hoạch, quy định rừ trỏch nhiệm của cỏc tổ chức của cỏn bộ chiến sĩ trong thực hiện kế hoạch.
- Kế hoạch phải đảm bảo tớnh liờn tục của quỏ trỡnh giỏo dục, động viờn được toàn bộ sức người sức của cho cụng tỏc giỏo dục.
- Cú tớnh lụ gớch biểu hiện ở kết cấu chương trỡnh, thời gian và ở trong mối quan hệ tổng thể với kế hoạch hoạt động chung của đơn vị.
Tổ chức khoa học lao động giỏo dục của cỏc tổ chức và cỏc thành viờn trong tập thể quõn sự.
Khỏc với cỏc nhà trường, ở đơn vị cơ sở cụng tỏc giỏo dục khụng phải được giao cho một đội ngũ cỏn bộ chuyờn biệt mà nú là cụng việc hàng ngày của cỏc bộ cỏc cấp từ cỏn bộ quõn sự đến hậu cần. Chuyờn mụn kỹ thuật, từ người chỉ huy thấp nhất đến người chỉ huy cao nhất của đơn vị. Mặt khỏc do khụng nhận thức được tớnh chất cấp bỏch của cụng tỏc giỏo dục nờn đụi khi những cụng việc đảm bảo đời sống ăn ở, tăng gia sản xuất… choỏn hết thời gian trong ngày. Vỡ vậy cụng tỏc giỏo dục nhiều khi bị chỡm xuống, ớt được quan tõm đỳng mức. Để cụng tỏc giỏo dục đứng ở đỳng vị trớ của nú cần phải làm chuyển biến nhận tứhc của cỏn bộ, chiến sĩ về vai trũ ý nghĩa của giỏo dục trong việc xõy dựng tinh thần chiến đấu cho người chiến sĩ.
Một trong những nguyờn nhõn dẫn đến sự yếu kộm của cụng tỏc giỏo dục là người cỏn bộ tiến hành những động tỏc sư phạm chủ yếu bằng kinh nghiệm và bằng những cỏch thức mà người đi trước đó làm. Ở họ thiếu sự hiểu biết cần thiết và thiếu sự chỉ dẫn của những lý luận tiờn tiến khoa học.
Cho nờn để lao động giỏo dục cú khoa học cần phải đào tạo và đào tạo lại cỏc nhà giỏo dục. Chỉ dẫn cho họ tổng kết những kinh nghiệm tiờn tiến, biết tiến hành một cỏch sỏng tạo, khoa học cỏc nhiệm vụ được giao.
Để trỏnh sự chồng chộo hoặc "bỏ trống sõn" cần phải cú sự phõn cụng cụ thể cỏc nhiệm vụ giỏo dục cụ thể cho từng tổ chức và cỏ nhõn. Mỗi một cỏ nhõn phải chịu trỏch nhiệm trước người chỉ huy và tổ chức đảng về kết quả phần việc giỏo dục của mỡnh. Sự phõn cụng cỏc nhiệm vụ giỏo dục được tiộn hành trờn cơ sở phõn tớch khả năng từng người. Đõy là yờu cầu phõn cụng lao động theo khả năng mà Taylo đề xuất ra và cú thể túm tắt là: để cho lao động cú năng suất cao, ai thạo việc gỡ thỡ phõn cụng làm việc ấy, sự phõn cụng phải được ổn định trong một thời gian tương đối dài để tạo điều kiện cho nhà giỏo dục cú điều kiện tớch luỹ kinh nghiệm, tỡm hiểu và giải quyết những tỡnh huống, nhiệm vụ giỏo dục một cỏch khoa học, chớnh vỡ vậy sự thuyờn chuyển liờn tục, hoặc sự xỏo trộn cơ cấu tổ chức ở đơn vị cũng ảnh hưởng nhất định đến chất lượng kết quả giỏo dục.
Giỏo dục khụng chỉ là hoạt động củ nhà giỏo dục mà cũn là hoạt động của đối tượng giỏo dục. Do vậy sự hợp tỏc lao động sư phạm của nhà giỏo dục và đối tượng giỏo dục là một điều kiện tiờn quyết cho thành cụng của cụng tỏc giỏo dục. Cơ sở của hội tỏc lao động một cỏch khoa học trong giỏo dục là ý thức trỏch nhiệm cao trước Đảng trước tổ chức, trước nhõn dõn để nõng cao sức mạnh chiến đấu cho đơn vị; là thỏi độ chõn thành giữ nhà giỏo dục- cỏn bộ cỏc cấp và đối tượng giỏo dục- người chiến sĩ; tập thể đoàn kết, gắn bú…
Điều khiển và quản lý khoa học quỏ trỡnh giỏo dục.
Theo quan điểm Xibecnờtic, quỏ trỡnh giỏo dục được xem như một hệ điều khiển, trong đú cú sự thống nhất hữu cơ giữa người điều khiển, đối tượng được điều khiển và sự tự điều khiển nhằm mục đớch giỏo dục đó đặt ra.
Do đặc điểm của hoạt động quõn sự và cơ cấu tổ chức của quõn đội nờn việc điều khiển quỏ trỡnh giỏo dục cũng chớnh là một bộ phận của cụng tỏc chỉ huy lónh đạo ở đơn vị cơ sở. Điều khiển quỏ trỡnh giỏo dục được bắt đầu bằng việc thu nhập thụng tin. Ở cơ sở đào tạo ngồi xó hội việc thu nhập thụng tin cỏc mối liờn hệ ngược được tiến hành chủ yếu thụng qua con đường kiểm tra, đỏnh giỏ; nhưng việc kiểm tra, đỏnh giỏ khụng thể liờn tục với tần suất cao, vỡ vậy thụng tin thường thiếu, đứt đoạn, cũn ở trong quõn đội việc kiểm tra, đỏnh giỏ chỉ là một phương thức và khụng phải là phương thức quan trọng nhất để thu nhập thụng tin ngược. Thụng qua cỏc tổ chức Đảng, đồn, hội đồng qũn nhõn, qua cỏc tổ chức khụng chớnh thức, qua tiếp xỳc trao đổi giữa cỏn bộ, chiến sĩ đặc biệt qua kết quả hoàn thành cỏc nhiệm vụ, nhà giỏo dục cú thể thu nhập được những thụng tin của mối liờn hệ ngược một cỏch đầy đủ, trung thực nhất. Kịp thời thu thập và xử lý cỏc thụng tin ngược, nhà giỏo dục phỏt hiện và uốn nắn những sai sút trong giỏo dục của nhà giỏo dục của cả nhà giỏo dục và đối tượng giỏo dục. Nhờ cú thụng tin ngược, nhà giỏo dục đỏnh giỏ một cỏch khỏch quan kết quả đó được được, đem đối chiếu so sỏnh với mục tiờu đó đặt ra, để đề xuất những biện phỏp đẩy nhanh tiến độ, nõng cao hiệu quả của quỏ trỡnh. Đồng thời những thụng tin nhiều mặt của quỏ trỡnh giỏo dục giỳp cho cỏc nhà giỏo dục quản lý chặt chẽ cỏc khõu của quỏ trỡnh đặc biệt là quản lý được hoạt động giỏo dục của nhà giỏo dục và đối tượng giỏo dục trờn cơ sở đú mà điều khiển khoa học cỏc hoạt động này hướng vào thực hiện nhiệm vụ giỏo dục tinh thần chiến đấu theo mục tiờu đó đề ra.
Thiết kế nội dung giỏo dục một cỏch khoa học, vận dụng cỏc phương phỏp, hỡnh thức giỏo dục hiện đại để chuyển tải nội dung.
Để hỡnh thành tinh thần chiến đấu cho người chiến sĩ đũi hỏi nội dung giỏo dục phải phong phỳ sinh động bao gồm những vấn đề cơ bản về chớnh trị - tư tưởng, đạo đức, chuyờn mụn nghiệp vụ quõn sự, phỏp luật, thể lực…
- Nội dung giỏo dục phản ỏnh những thành tựu và phỏt triển của chủ nghĩa Mỏc-Lờnin, tư tưởng Hồ Chớ Minh và quan điểm của Đảng ta về những vấn đề chiến tranh, quõn đội và bảo vệ Tổ quốc xó hội chủ nghĩa trong tỡnh hỡnh mới.
- Nội dung giỏo dục phải mang tớnh hiện đại, chắt lọc những tinh hoa của văn hoỏ, khoa học, nghệ thuật quõn sự, tõm lý học… giỳp cho việc tớch luỹ những kiến thức cần thiết hỡnh thành những phẩm chất tư duy năng động, giải quyết sỏng tạo những tỡnh huống phức tạp trong thời bỡnh cũng như trong thời chiến.
- Nội dung giỏo dục phải thiết thực cú thể phõn chia được thành một cấu trỳc vừa mức hướng vào mục tiờu xỏc định, nhờ đú tạo ra một chỉ tiờu phấn đấu cụ thể trong những thời điểm nhất định, gúp phần từng bước hỡnh thành cho người chiến sĩ. Tỡnh hỡnh hiện nay, do nhiều nguyờn nhõn trong đú cú trỡnh độ sư phạm của đội ngũ cỏn bộ cũn ở mức độ nhất định cho nờn chỳng ta chưa thể tổ chức nội dung giỏo dục theo tiếp canạ mụ-đun. Đõy là một phương hướng quan trọng của việc ỏp dụng những tư tưởng cụng nghệ giỏo dục nhằm tổ chức nội dung giỏo dục sao cho trở nờn mềm dẻo, dễ dàng thớch hợp với việc tổ chức giỏo dục đa dạng luụn luụn biến động của hoạt động quõn sự. Cho nờn về lõu dài, soạn thảo nội dung theo tiếp cận mụ-đun phải được nghiờn cứu một cỏch thấu đỏo và ỏp dụng trước hết vào lĩnh vực huấn luyện chớnh trị, quõn sự…
Thiết kế nội dung một cỏch khoa học phải đi đụi với nghiờn cứu, vận dụng cỏc phương phỏp, hỡnh thức tổ chức giỏo dục hiện đại vào quỏ trỡnh giỏo dục.
Phương hướng cơ bản của việc ứng dụng cỏc phương phỏp và hỡnh thức giỏo dục tiờn tiến vào quỏ trỡnh giỏo dục là nhằm bảo đảm động viờn đến mức cao nhất những khả năng trớ lực, thể lực của người chiến sĩ, nõng cao tớnh độc lập, tớnh tớch cực sỏng tạo của họ, giỳp họ tớch luỹ được những kinh nghiệm hành động, vững vàng trong những điều kiện gần giống với điều kiện chiến đấu.
Hiện nay cỏc phương phỏp giỏo dục truyền thống như thuyết phục, động viờn khuyến khớch, nờu gương tốt, bắt buộc, xử phạt… vẫn được ỏp dụng rộng rói và phỏt huy hiệu quả. Tuy nhiờn trong nhiều trường hợp, những phương phỏp này hoặc là bất lực, hoặc là khú khăn trong thực hiện cỏc nhiệm vụ. Thực tế đũi hỏi phải cú những phương phỏp mới phự hợp. Trong khảo sỏt và trao đổi ý kiến với cỏn bộ chỉ huy ở đơn vị chỳng tụi thấy những phương phỏp hiện đại được ỏp dụng cú hiệu quả tốt, chỳng tụi tạm gọi là "tỡnh huống giỏo dục", "đúng vai" và "mụ hỡnh hoỏ".
Tỡnh huống giỏo dục" là phương phỏp đặt người chiến sĩ vào những hoàn cảnh, đặc điểm họ chưa từng gặp trong cuộc sống để giải quyết những nhiệm vụ đặt ra đũi hỏi họ phải huy động toàn bộ tri thức, kinh nghiệm sống để lựa chọn phương ỏn hành động tối ưu nhất. Thụng qua những "tỡnh huống giỏo dục" mà hỡnh thành ở người chiến sĩ những thúi quen hành vi và những phẩm chất tốt đẹp. Trong những cuộc diễn tập quõn sự, để rốn luyện phẩm chất tớnh kỷ luật, người chỉ huy đó giao cho chiến sĩ phải thực hiện một nhiệm vụ ngay trong đờm với điều kiện thời gian gấp, phương tiện cở sở vật chất tối thiểu nhất. Ở những điều kiện như vậy hoặc là người chiến sĩ khụng hoàn thành nhiệm vụ, hoặc là hoàn thành nhiệm vụ ở mức độ này hay mức độ khỏc. Dự thế nào đi nữa thỡ ở họ cũng cú được kinh nghiệm ứng xử. Họ sẽ khụng bị ngỡ ngàng, lỳng tỳng trong thực tế cuộc sống chiến đấu và lao động quõn sự.
"Đúng vai" là phương phỏp giỏo dục tổng hợp giả định đặt người chiến sĩ vào cương vị, chức trỏch mới để họ thử giải quyết vấn đề cấp bỏch của đời sống xó hội và thực tiễn. Phương phỏp "đúng vai" được ứng dụng rộng rói trong diễn tập tổng hợp và đặc biệt cú hiệu quả trong cỏc hỡnh thức diễn đàn, dạ hội của tuổi trẻ. Với những cương vị giả định người chiến sĩ ra những quyết định hành động. Sau đú được tập thể tham gia bỡnh xột, đúng gúp ý kiến; họ sẽ lựa chọn những phương ỏn tối ưu. Qua những cuộc "diễn tập" như vậy người chiến sĩ học hỏi được rất nhiều, họ dần dần sẽ định
hỡnh những thúi quen hành vi ứng xử theo những chuẩn mực được xó hội chấp nhận.
"Mụ hỡnh hoỏ" là phương phỏp giỏo dục dựng cỏc phương tiện kỹ thuật dạy học và phương tiện kỹ thuật quõn sự tạo dựng những điều kiện hoàn cảnh gần giống như thực tế chiến đấu để rốn luyện tinh thần chiến đấu cho người chiến sĩ. Chớnh vỡ vậy nhiều đơn vị đó đầu tư xõy dựng thao trường bói tập một cỏch cụng phu. Người ta đó bố trớ vật cản những thiết bị phỏt nổ (nhưng khụng gõy sỏt thương) để giỏo dục lũng gan dạ, dũng cảm, tớnh sỏng tạo của người chiến sĩ.