CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN LÝ LUẬN VỀ LÀNG NGHỀ VÀ DU LỊCH LÀNG NGHỀ
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch làng nghề
Yếu tố lịch sử: Do tính chất mùa vụ của nghề trồng lúa, nhu cầu của dân cư cũng như quy luật tất yếu của đời sống sinh hoạt, sản xuất chính là những nhân tố chính thúc đẩy sự hình thành làng nghề thủ công
Vị trí địa lý: Vị trí địa lý có ý nghĩa to lớn đối với sự hình thành, tồn tại và phát triển lâu dài của làng nghề thủ công truyền thống. Trong lịch sử phát triển của mình, hầu hết các làng nghề đều nằm ở vị trí thuận lợi về giao thông đường thủy, đường bộ hoặc gần nguồn nguyên liệu, giúp dễ dàng chuyên chở nguyên vật liệu, trao đổi và bán sản phẩm
Yếu tố nghề truyền thống phải được bảo tồn (con người, công cụ, phương thức sản xuất…): Đây là yếu tố không chỉ ảnh hưởng tới các hoạt động sản xuất tiêu dùng, đời sống dân cư mà còn có tác dụng bảo tồn những nét văn hóa đặc trưng của từng làng nghề, từng vùng miền. Tuy nhiên, những quy định ngặt nghèo hạn chế trong luật nghề, lệ làng cũng cản trở không nhỏ tới việc mở rộng sản xuất kinh doanh của các làng nghề. Cái khó nhất hiện nay là làm sao đưa được những tiến bộ khoa học công nghệ vào làng nghề nhưng vẫn giữ được bản sắc, tinh hoa của vốn nghề cổ.
34
1.3.2. Làng còn giữ được công nghệ, kỹ nghệ sản xuất và lối sống, nếp sống văn hoá để tạo nên sức hút cho du lịch
Bản sắc văn hóa là yếu tố có giá trị hấp dẫn đặc biệt trong việc khai thác phục vụ du lịch. Tính đa dạng và khác biệt trong các yếu tố kỹ thuật của các nghệ nhân đã tạo nên tính đa dạng, phong phú của các sản phẩm làng nghề. Những làng làm chung một nghề thường có kỹ thuật chung nhưng mỗi làng lại có bí quyết riêng
Kỹ thuật và công nghệ sản xuất làm thay đổi cơ cấu và chất lượng sản phẩm làng nghề. Việc ứng dụng những công nghệ mới, hiện đại vào sản xuất sẽ làm xuất hiện những sản phẩm mới, góp phần làm gia tăng giá trị sử dụng của sản phẩm
Công nghệ sản xuất ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của sản phẩm làng nghề, sản xuất thủ công tuy tạo ra những sản phẩm độc đáo nhưng sự đồng đều và ổn định của chất lượng sản phẩm khó được bảo đảm. Trong khi đó, áp dụng công nghệ hiện đại làm tăng năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất và hạ giá thành sản phẩm. Bên cạnh đó, công nghệ mới giúp hiện đại hóa một khâu phục vụ sản xuất kinh doanh của làng nghề như thiết kế mẫu mã, khai thác thông tin thị trường, giới thiệu sản phẩm. Việc áp dụng cơ giới hóa trong nhiều khâu sản xuất đã làm tăng năng suất của người lao động, giải phóng lao động phổ thông, nhưng cũng làm cho kĩ thuật thi công truyền thống bị mai một. Do đó, để nâng cao hiệu quả sản xuất và bảo tồn bản sắc riêng, các làng nghề cần có sự kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại theo hướng “truyền thống hóa công nghệ hiện đại và hiện đại hóa công nghệ truyền thống”
1.3.3. Khả năng tiếp cận đến làng nghề
Cơ sở hạ tầng có thể coi là yếu tố động lực đối với sự phát triển của mỗi làng nghề. Cơ sở hạ tầng bao gồm: giao thông, điện, cấp thoát nước, thông tin liên lạc.
Trước đây, làng nghề thường gắn với vùng nông thôn, tính hàng hóa của sản phẩm chưa cao, khi đó cơ sở hạ tầng chưa đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của làng nghề. Gần đây, khi quy mô sản xuất ngày càng mở rộng, ngày càng nhiều cụm công nghiệp hình thành, vai trò của cơ sở hạ tầng ngày càng được khẳng định
35
1.3.4. Thị trường và vấn đề quảng bá hình ảnh của làng nghề
Thị trường là yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của làng nghề. Thị trường hiện nay được xem xét theo nghĩa rộng bao gồm thị trường nguyên liệu, vật tư, công nghệ, vốn, lao động
Trong điều kiện hội nhập của nền kinh tế nước ta hiện nay, nhiều mặt hàng của làng nghề nước ta phải cạnh tranh gay gắt với các mặt hàng cùng chủng loại từ Trung Quốc, Thái Lan…ngay tại thị trường trong nước. Điều này đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ về thị trường cho sản phẩm làng nghề, từ khảo sát nghiên cứu thị trường, tiếp cận thị trường định hướng phát triển cơ cấu sản phẩm đến quảng bá hình ảnh làng nghề trên các tờ báo, tạp chí, truyền hình, viễn thông, xa lộ thông tin internet.
1.3.5. Đường lối chính sách và có sự đồng thuận của người dân, do người dân làm chủ
Các làng nghề lâu đời và nổi tiếng nước ta đều có quy chế về nghề thủ công hoặc thành văn bản riêng, hoặc được ghi trong các hương ước của làng. Thậm chí mỗi phường nghề trong cùng một làng cũng có một quy chế riêng, dưới dạng “lời thề”, “lời nguyền”. Điều này có tác dụng lâu dài với sự tồn tại của làng nghề trong việc giữ bí mật và bí quyết nghề nghiệp của người thợ trong nghề.
Đường lối chính sách đúng đắn đem lại hoạt động hiệu quả và là nhân tố thay đổi bộ mặt nông thôn ở làng nghề. Thái Nguyên là tỉnh điển hình về thế mạnh làng nghề trồng, chế biến và xuất khẩu trà. Điều này phản ánh sự tác động tích cực của đường lối chính sách đúng đắn của Nhà nước, của UBND tỉnh trong việc thực hiện đường lối chính sách phát triển kinh tế làng chè.
Làng nghề muốn phát triển du lịch phải có sự đồng thuận của người dân, vận động người dân tham gia mô hình làm kinh tế du lịch ngay trên mảnh đất quê hương mình, để người dân tích cực tham gia vào hoạt động du lịch.
36
Tiểu kết chương 1
Du lịch là một ngành “công nghiệp không khói” lớn đang bùng nổ và những nhu cầu về hoạt động du lịch làng nghề của con người đang có xu hướng gia tăng.
Hoạt động du lịch gây ra những ảnh hưởng đối với môi trường làng nghề và vấn đề phát triển du lịch làng nghề đang là kim chi nam, là chiến lược đối với các quốc gia trên thế giới.
Du lịch làng nghề thu hút sự chú ý của du khách bởi những sản vật của làng nghề, bí quyết và công nghệ tạo ra sản phẩm ở làng nghề. Nghề thủ công trồng và chế biến chè đã hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, thể hiện tính chuyên môn hóa cao đã tạo ra những người chuyên sản xuất hàng truyền thống ngay tại quê hương. Nghệ nhân là yếu tố quyết định đến sự lưu truyền nghề và làm sáng tỏ giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của nghề và sản phẩm nghề truyền thống. Những giá trị di sản gắn với làng và nghề bao gồm lễ hội, truyền thuyết, giai thoại… đã kết tinh thành động lực cuốn hút du khách đến tìm hiểu và trải nghiệm thực tế. Phát triển du lịch làng nghề góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập, góp phần xóa đói giảm nghèo. Khôi phục bảo tồn phát triển làng nghề truyền thống là cơ sở phát triển du lịch bền vững.
Trong các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến phát triển du lịch làng nghề thì yếu tố vị trí địa lý và hệ thống giao thông tiếp cận đến làng nghề có ý nghĩa quan trọng đến phát triển du lịch. Đường lối chính sách đúng đắn đem lại hoạt động hiệu quả và là nhân tố thay đổi bộ mặt nông thôn ở làng nghề. Thái Nguyên là tỉnh điển hình về thế mạnh làng nghề trồng, chế biến và xuất khẩu trà, điều này chứng minh đường lối chính sách đúng đắn của UBND tỉnh trong việc thực hiện đường lối chính sách phát triển kinh tế làng chè.
Tại chương 1, luận văn đã tập trung hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển du lịch làng nghề, khái niệm làng nghề, vai trò của làng nghề trong sự phát triển kinh tế, xã hội và trong phát triển du lịch, các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển du lịch làng nghề. Đây là những cơ sơ lý luận quan trọng để phân tích, đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển du lịch làng nghề chè tại các vùng chè đặc sản của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2006 – 2014 ở chương sau.
37
CHƯƠNG 2
TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN
DU LỊCH LÀNG NGHỀ CHÈ TRUYỀN THỐNG TẠI CÁC VÙNG CHÈ ĐẶC SẢN THÁI NGUYÊN