CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
1.1 Quan điểm về vai trò và sức mạnh của đạo đức cạnh mạng a Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội
Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng nuôi dưỡng và phát triển con người, giống như gốc cây hay nguồn suối Ông nhấn mạnh rằng người cách mạng phải có đạo đức; nếu không, dù có tài giỏi đến đâu cũng không thể lãnh đạo nhân dân Ông từng nói, “Sông có nguồn mới có nước, cây phải có gốc, người cách mạng phải có đạo đức.” Đạo đức là sức mạnh cần thiết để thực hiện cuộc cách mạng, một nhiệm vụ vĩ đại, phức tạp và gian khổ Để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới, người cách mạng cần có đạo đức làm nền tảng để hoàn thành sứ mệnh cao cả của mình.
Theo Hồ Chí Minh, người có đạo đức cách mạng sẽ không sợ hãi trước khó khăn, gian khổ hay thất bại, và sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng Trong những lúc thành công, họ vẫn giữ tinh thần khiêm tốn, không tham lam hay kiêu ngạo, luôn lo cho lợi ích chung trước tiên Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng dù công việc và năng lực mỗi người khác nhau, nhưng ai giữ được đạo đức thì đều là người cao thượng.
Đạo đức cách mạng đóng vai trò quan trọng trong việc tu dưỡng phẩm chất của cán bộ đảng viên, với yêu cầu trung thành với nước, hiếu thảo với dân, cần kiệm, liêm chính, và sống có tình nghĩa Đảng cầm quyền cần mỗi đảng viên thấm nhuần đạo đức cách mạng để giữ gìn sự trong sạch của Đảng và xứng đáng là người lãnh đạo trung thành của nhân dân Việc giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên là cần thiết để họ trở thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội Đạo đức là đặc trưng cơ bản của xã hội xã hội chủ nghĩa, ảnh hưởng đến sự thành bại của cách mạng Nhận thức được tầm quan trọng của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, Đảng ta đã thúc đẩy cuộc vận động học tập và làm theo gương Người, nhằm xây dựng nền tảng tinh thần vững chắc cho đời sống xã hội và phát triển bền vững.
Tổ quốc hướng tới mục tiêu xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, đảm bảo dân chủ, công bằng và văn minh Đạo đức đóng vai trò then chốt, tạo nên sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội, góp phần củng cố niềm tin và sự gắn bó của người dân với lý tưởng chung.
Theo Hồ Chí Minh, sức hấp dẫn của chủ nghĩa xã hội không nằm ở lý tưởng xa vời, mà chính là ở những người cộng sản ưu tú, những người sống và hành động để hiện thực hóa lý tưởng đó Niềm tin của quần chúng vào tương lai của chủ nghĩa xã hội không bị ảnh hưởng bởi những sai lầm tạm thời, mà chủ yếu bị suy giảm do sự thoái hóa của những "chiến sĩ tiên phong" trong cách mạng.
Hồ Chí Minh nhận thức rõ vai trò và sức mạnh của sự nêu gương, thường xuyên nhắc đến tấm gương đạo đức của V.I Lênin Ông khẳng định rằng không chỉ thiên tài của Lênin, mà còn là sự coi khinh xa hoa, tinh thần yêu lao động, đời tư trong sáng và nếp sống giản dị của Người đã tạo nên một đạo đức vĩ đại, ảnh hưởng sâu sắc đến các dân tộc châu Á và khiến trái tim họ hướng về Người, không gì có thể ngăn cản được.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng cán bộ và đảng viên cần phải là công dân mẫu mực, giữ vai trò nòng cốt trong việc bảo vệ phẩm chất đạo đức và kỷ cương xã hội Sự gương mẫu và mực thước của cán bộ, đảng viên đối với nhân dân là điều vô cùng quan trọng.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng tình yêu thương của quần chúng không chỉ dựa vào danh xưng cộng sản, mà còn phụ thuộc vào tư cách đạo đức của mỗi cá nhân Cuộc đấu tranh của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng hướng tới lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, với đặc trưng là tính nhân đạo chân chính và phương châm “tất cả vì con người” Lý tưởng này mang giá trị đạo đức và văn minh, vì nó đáp ứng toàn diện nhu cầu vật chất và tinh thần của con người.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng chủ nghĩa cộng sản là mục tiêu cuối cùng của Đảng, và mỗi đảng viên cần nâng cao quyết tâm phấn đấu suốt đời cho lý tưởng này, không quên sứ mệnh làm cách mạng vì Tổ quốc và cho sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội Đảng xác định mục tiêu giải phóng dân tộc, xã hội và con người, hướng tới xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ - xã hội cộng sản chủ nghĩa Đảng đại diện cho lực lượng tiên tiến, tinh hoa của xã hội, và là biểu tượng của văn minh, tiến bộ Đạo đức cách mạng là nền tảng vững chắc của Đảng; không có đạo đức cách mạng, Đảng sẽ thiếu sức mạnh và không thể hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình.
Để đánh giá một Đảng, cần nhìn vào đội ngũ đảng viên của họ Đảng viên chất lượng cao sẽ tạo nên sức mạnh cho Đảng Theo Hồ Chí Minh, Đảng Lao động Việt Nam đại diện cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động, bao gồm những người cống hiến hết mình cho Tổ quốc và nhân dân, không bị ảnh hưởng bởi giàu sang, nghèo khó hay quyền lực Đảng là tập hợp của những đảng viên có chính trị vững vàng, chuyên môn giỏi và phẩm chất đạo đức cao, tạo nên một tổ chức trí tuệ mạnh mẽ, có khả năng dẫn dắt quần chúng qua các giai đoạn lịch sử.
1.2 Quan điểm về những chuẩn mực đạo đức cách mạng a) Trung với nước, hiếu với dân
Trung với nước, hiếu với dân là phẩm chất đạo đức bao trùm quan trọng nhất và chi phối các phẩm chất khác.
Tư tưởng của Hồ Chí Minh không chỉ tiếp nối và phát huy giá trị yêu nước truyền thống của dân tộc, mà còn khắc phục những hạn chế tồn tại trong truyền thống đó.
Hồ Chí Minh đã định nghĩa lại hai khái niệm "trung" và "hiếu" với nội hàm mới, trong đó "trung" thể hiện lòng yêu nước, sự trung thành tuyệt đối với Tổ quốc và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước, phấn đấu vì Đảng và cách mạng để dân giàu, nước mạnh Trong khi đó, "hiếu" thể hiện tình thương, lòng tin, sự tôn trọng và phục vụ nhân dân, coi dân là gốc và tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh các đức tính cần, kiệm, liêm, chính và chí công vô tư.
Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư là những phẩm chất đạo đức cốt lõi của đạo đức cách mạng, phản ánh hoạt động hàng ngày của mỗi cá nhân và thể hiện tinh thần “trung với nước, hiếu với dân” Hồ Chí Minh đã tiếp thu và chọn lọc các khái niệm đạo đức truyền thống, đưa vào nội dung mới phù hợp với yêu cầu cách mạng.
Cần có nghĩa là siêng năng và chăm chỉ, đồng thời cần có kế hoạch cho mọi công việc để đạt được kết quả tốt hơn Lao động cần cù và sáng tạo, với năng suất cao và tinh thần tự lực, sẽ giúp chúng ta tránh lười biếng và nâng cao hiệu quả công việc.
Kiệm là tiết kiệm sức lao động, thời gian và tài sản của dân, nước và bản thân, không phô trương hình thức hay tổ chức tiệc tùng lãng phí Tiết kiệm không đồng nghĩa với bủn xỉn; khi không cần thiết, không nên tiêu xài, nhưng khi có việc quan trọng, có lợi cho đồng bào và Tổ quốc, thì cần sẵn sàng chi tiêu Việc không tiêu cho những điều xứng đáng mới là bủn xỉn, không phải tiết kiệm Tiết kiệm và cần kiệm phải song hành như hai chân của con người, và Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng “Phải cần kiệm xây dựng nước nhà.”
Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một lãnh tụ thiên tài và người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, để lại cho chúng ta di sản tinh thần to lớn và những tư tưởng vô giá Ông là biểu tượng của đạo đức cách mạng, với cuộc đời và sự nghiệp là tấm gương sáng cho toàn Đảng và nhân dân học tập Những phẩm chất cao quý của Người, như sự giản dị, khiêm tốn, trung thực, và bao dung, tượng trưng cho những giá trị tốt đẹp nhất trong tâm hồn và nhân cách của người Việt Nam.
Hồ Chí Minh là biểu tượng của tư tưởng đạo đức “trung với nước, hiếu với dân”, thể hiện phẩm chất đạo đức cốt lõi và bao trùm Sự trung thành với đất nước phải luôn gắn liền với lòng hiếu thảo đối với nhân dân, tạo nên sự thống nhất trong tư tưởng và hành động.
Hồ Chí Minh, với vai trò lãnh đạo Đảng và Nhà nước, luôn ý thức sâu sắc về trách nhiệm cá nhân của mình Ông tin tưởng vào con người, trí tuệ và sức mạnh của nhân dân, khẳng định rằng dựa vào dân và lấy dân làm gốc là nguyên tắc cốt lõi trong mọi hoạt động.
Hồ Chí Minh, người đầy tớ trung thành của nhân dân, luôn vâng lệnh quốc dân và đồng bào ra mặt trận Suốt đời ông hy sinh phấn đấu vì đất nước và dân tộc, với mong muốn tột bậc là đất nước hoàn toàn độc lập Ông khao khát dân tộc được hưởng tự do, mỗi người dân đều có cơm ăn, áo mặc và được học hành.
Người là biểu tượng của sự cống hiến suốt đời cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giai cấp và con người Như Bác Hồ đã từng nói: “Mình cũng chẳng thần thánh gì, cũng như tất cả mọi người thôi Nhưng với hoàn cảnh đã qua và hiện nay, nếu chưa thể lo cho gia đình nhỏ, thì hãy lo cho gia đình lớn trước đã.”
Từ thuở thiếu thời, Hồ Chí Minh đã xác định rõ ràng mục tiêu sống của mình là phục vụ đất nước và nhân dân Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng đầy gian khổ, Người đã chấp nhận hy sinh, vượt qua mọi khó khăn với sự kiên định, dũng cảm và sáng suốt để hiện thực hóa lý tưởng cao đẹp đó.
Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng cần, kiệm, liêm, chính là bốn đức tính quan trọng của con người Thiếu một trong những đức tính này sẽ không thể hoàn thiện nhân cách Vì vậy, cần phải đánh giá đúng mức và không tuyệt đối hóa hay xem nhẹ bất kỳ đức tính nào.
Bác Hồ ăn mặc rất giản dị, chỉ sở hữu hai bộ áo quần ka-ki, một khăn tay vải to và hai đôi tất Khi trở về từ Pa-ri, người ta thấy Bác mặc một bộ ka-ki đã được vá.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từ chối thay bộ áo quần vì cho rằng nhiều đồng bào vẫn còn khó khăn, và ông thường mặc bộ quần áo ka ki sờn cùng đôi dép cao su Ông sử dụng chiếc bút chì mòn để theo dõi tin tức và viết bản thảo trên những tờ tin tham khảo Chiếc ô tô mà Bác đi công tác cũng chỉ là loại xe bình thường, không sử dụng điều hòa nhiệt độ dù thời tiết nóng bức, mà đề nghị chuyển cho các thương bệnh binh Trong cuộc kháng chiến, Bác sống trong ngôi nhà sàn giản dị và khi trở về Thủ đô, ông ở trong nhà nhỏ của một thợ điện, không chọn ngôi nhà sang trọng của toàn quyền Đông Dương mà dành cho Đảng và Nhà nước Những bữa ăn của Bác thường rất đơn giản, chủ yếu là dưa cà và thỉnh thoảng có thịt.
Sự tiết kiệm của Bác Hồ không chỉ thể hiện qua lối sống và tác phong, mà còn trong cách sử dụng đội ngũ cán bộ Dù là Chủ tịch nước, trong những năm tháng sống ở chiến khu Việt Bắc, Bác chỉ có một tổ công tác nhỏ nhưng đảm nhiệm nhiều công việc khác nhau Sau Cách mạng tháng Tám, khi trở về Thủ đô, số đồng chí phục vụ Bác tại Phủ Chủ tịch cũng rất ít Khi đi công tác xa, Bác thường tạo điều kiện cho các đồng chí phục vụ được về thăm gia đình, thể hiện sự quan tâm và tiết kiệm sức người, thời gian.
Đức tính khiêm tốn là nét nổi bật trong tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh Mặc dù có công lao to lớn, Người luôn cảm thấy chưa hoàn thành nghĩa vụ cách mạng với dân tộc Là lãnh tụ có uy tín, nhưng Người không bao giờ coi mình đứng cao hơn nhân dân, không cho phép ai sùng bái cá nhân mình Suốt đời, Người chỉ tâm niệm phục vụ trung thành và tận tụy cho nhân dân, như một người lính vâng lệnh quốc dân ra mặt trận Tư tưởng, đạo đức và phong cách của Hồ Chí Minh tiếp tục tỏa sáng và lan tỏa trong xã hội, là minh chứng mạnh mẽ phản bác những lời bịa đặt và thâm độc từ kẻ thù.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luôn thể hiện sự thống nhất giữa tư tưởng, lời nói và hành động, với câu nói nổi tiếng "Nói thì phải làm" làm kim chỉ nam cho cuộc đời mình Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhân dân đã đạt được nhiều thắng lợi trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, góp phần giành độc lập và xây dựng một Việt Nam hòa bình, thống nhất và giàu mạnh Đạo đức cách mạng đóng vai trò quan trọng trong những thành công này, với Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng phần lớn chiến sĩ cách mạng đều có tinh thần phục vụ nhân dân, sống giản dị và gương mẫu Bác cũng bày tỏ khát vọng cháy bỏng về một đất nước độc lập và tự do, nơi mọi người đều có cơm ăn, áo mặc và được học hành.
Đạo đức Hồ Chí Minh là tấm gương của một con người nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu, hết mực vì con người
Hồ Chí Minh có tình thương yêu bao la với mọi kiếp người, luôn chia sẻ nỗi đau với từng cá nhân và gia đình Ông nhấn mạnh rằng nỗi đau của mỗi người là nỗi đau chung của tất cả Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải quý trọng con người, kính già yêu trẻ, và chính bản thân Người là tấm gương về sự tôn trọng con người Đối với đồng bào, chiến sĩ và bạn bè quốc tế, Bác dành trọn vẹn tình cảm thương yêu, tình đồng chí và tình bạn Ông khẳng định rằng lòng thương yêu của mình đối với nhân dân và nhân loại không bao giờ thay đổi.
Kể từ khi Đảng tổ chức cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, việc học tập và thực hành tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người đã trở thành một phong trào sâu rộng trong toàn xã hội Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên mà còn góp phần xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước.
Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của cán bộ, đảng viên, với nhiều điển hình tiêu biểu trong các lĩnh vực Các lãnh đạo cấp ủy, chính quyền, đoàn thể đã gương mẫu thực hiện tác phong gần dân, tôn trọng và phục vụ nhân dân Việc này đã hướng mọi người đến những giá trị chân, thiện, mỹ, khuyến khích tinh thần tự lực, sáng tạo và trách nhiệm Thái độ yêu thương con người và nguyện cống hiến cho Tổ quốc cũng được nâng cao, khiến việc học tập và làm theo Bác trở thành công việc tự giác, thường xuyên của toàn xã hội.