(NB) Giáo trình Trồng một số loài cây cây công nghiệp trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về kỹ thuật trồng một số loài cây lâm nghiệp hiện đang được trồng phổ biến (cây Keo lai, cây Xoan đào, cây Trám, cây Mỡ, cây Sa mộc); những biện pháp kỹ thuật, kỹ năng nghề quan trọng để người học có thể tự trồng, chăm sóc 5 loài cây lâm nghiệp đang được phát triển mạnh ở nhiều địa phương, từ khâu làm đất, trồng đến chăm sóc và bảo vệ cây nhằm cho năng suất cao, chất lượng sản phẩm tốt, đem lại hiệu quả về kinh tế - xã hội và môi trường.
KIẾN THỨC LÝ THUYẾT
PHÁT DỌN THỰC BÌ
- Làm đất dễ dàng, cải thiện chế độ ánh sáng, độ ẩm , nhiệt độ trên mặt đất
- Hạn chế sự cạnh tranh của cây bụi , cỏ dại tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt
- Lợi dụng triệt để khả năng chống xói mòn, giữ đất, giữ nước sẵn có của thực bì, nhất là nơi đất dốc
- Tuỳ theo đặc tính của từng loại thực bì, k hả năng mọc lại của chúng mà chọn phương pháp sử lý sao cho triệt để nhất
* Dụng cụ: Dao phát, dao tay, búa, cưa cung, cưa đơn, cưa phát quang
1.1.1 Phương pháp phát dọn toàn diện a Điều kiện áp dụng
- Áp dụng nơi có độ dốc thấp dưới 15 0 , không có mưa kéo dài
- Cây trồng ưa sáng, rừng thứ sinh, rừng cải tạo trồng lại rừng hoặc ở những nơi thực hiện nông lâm kết hợp
- Nơi cải tạo trồng rừng lại trên toàn bộ diện tích b Phát thực bì
- Nội dung kỹ thuật: Phát từ chân dốc phát lên, hướng phát theo đường đồng mức
Bước 1: Phát luỗng thảm tươi, cây bụi, dây leo, những cây có đường kính dưới
6 cm, phát thấp gốc dưới 10cm, băm cành nhánh thành từng đoạn ngắn 1m rải đều trên mặt luống
Bước 2: Tiến hành khai thác gỗ và củi bằng cách chặt những cây có đường kính từ 6cm trở lên Tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng, gỗ sẽ được phân loại và cắt khúc theo quy trình khai thác gỗ.
Bước 3 Làm đường băng cản lửa rộng 10 - 12m c Dọn thực bì
Để dọn dẹp hiệu quả, sau 15 - 20 ngày khi cành nhánh đã khô, tiến hành đốt toàn diện Trong quá trình này, cần tạo một đường băng cản lửa và châm lửa theo hướng gió để đảm bảo an toàn.
- Dọn thực bì bằng cách để mục: Thường dọn theo băng, áp dụng ở những nơi dễ gây ra cháy rừng hoặc nơi có độ dốc lớn
Thực bì sau khi phát cần được để khô và rụng hết lá, sau đó dọn thành băng theo đường đồng mức Việc này đảm bảo không ảnh hưởng đến quá trình làm đất cho băng trồng cây sau này.
Ví dụ: Nếu cự ly cây là 3m thì bề rộng băng xếp thực bì từ 1 - 1,5m d Ưu, nhược điểm
- Loại được hết sự cạnh tranh về ánh sáng, về dinh dưỡng đối cây không có mục đích
- Loại được tối đa sâu bệnh có trên đất trồng
- Khi gặp điều kiện khắc nghiệt: Nắng hạn, Giông bão không có cây tiên phong chắn đỡ
- Gặp mưa lớn dễ bị rửa trôi bề mặt mất dinh dưỡng đất
1.1.2 Các phương pháp phát dọn cục bộ a Điều kiện áp dụng: Áp dụng nơi còn rừng, tùy vào điều kiện rừng cụ thể mà ta áp dụng phát theo đám hay theo băng b Phát dọn theo đám: Thường áp dụng nơi làm giàu rừng, tuỳ theo mục đích kinh doanh, yêu cầu của loài cây mà mỗi đám thường có diện tích là: 10 x 10m, 20 x 20m c Phát dọn theo băng
- Áp dụng nơi trồng rừng theo băng trên đất rừng thứ sinh nghèo kiệt, nơi có độ dốc lớn
- Băng phát chạy theo đường đồng mức, tuỳ theo đặc tính loài cây mà có bề rộng 10 - 30m
- Thực bì sau khi phát xếp gạt sang băng chừa hoặc xếp đống rồi đốt
* Chú ý: Khi đốt không để cháy lan sang băng chừa d Ưu nhược điểm
- Tận dụng được tối đa cây có mục đích để lại, có cây tiên phong chắn đỡ khi gặp điều kiện khí hậu khắc nghiệt: khô hạn, giông bão
- Hạn chế được tối đa xói mòn về đất khi gặp mưa lũ
* Nhược điểm: Không loại được hết mầm sâu bệnh có sẵn trên đất rừng
LÀM ĐẤT
1.2.1 Làm đất toàn diện a Điều kiện áp dụng
- Phương pháp này áp dụng nơi độ dốc dưới 15 0 , nơi có điều kiện thâm canh hoặc thực hiện nông lâm kết hợp
Làm đất toàn diện giúp cải tạo lớp đất mặt, giữ ẩm, và tiêu diệt cỏ dại, nhưng cũng dễ bị xói mòn, vì vậy hạn chế áp dụng ở những khu vực có độ dốc lớn Kỹ thuật làm đất có thể thực hiện bằng dụng cụ cơ giới hoặc thủ công, với việc cày toàn bộ diện tích và cuốc sâu từ 10 - 15 cm, trong khi cày sâu từ 20 - 30 cm Cuối cùng, cần xác định mật độ khoảng cách và kích thước hố theo thiết kế.
- Mật độ trồng rừng có ảnh hưởng lớn đến sản lượng và chất lượng, đến giá thành rừng trồng Xác định mật độ trồng rừng phải dựa vào:
+ Mục tiêu kinh doanh (rừng phòng hộ nói chung mật độ dày hơn rừng đặc sản…)
Cây ưa sáng có đặc tính sinh trưởng nhanh, thân thẳng và tán lá rộng, do đó có thể trồng với mật độ thưa hơn so với cây ưa bóng, vốn sinh trưởng chậm, có tỉa cành tự nhiên kém và tán lá hẹp.
+ Điều kiện tự nhiên nơi trồng (khí hậu, đất đai), nói chung nơi khí hậu, đất tốt nên trồng mật độ thưa, ngược lại nên trồng mật độ dày
Mức độ thâm canh cao yêu cầu trồng cây với mật độ thưa, trong khi mức độ thâm canh thấp nên trồng dày Việc xác định cự ly hàng và cự ly cây, tức khoảng cách giữa các hàng cây và giữa các cây trong cùng một hàng, cũng như phương thức phối trí các điểm gieo trồng, có mối liên hệ chặt chẽ với nhau và ảnh hưởng lớn đến hiệu quả trồng rừng.
Có hai phương thức phối trí điểm gieo trồng: theo hàng và tự do Phương pháp phối trí theo hàng thường áp dụng cho địa hình bằng phẳng và có thể thực hiện theo ba cách khác nhau.
Theo hình chữ nhật: (Cự ly hàng là chiều dài, cự ly cây là bề rộng hình chữ nhật) Cự ly hàng lớn hơn cự ly cây
Theo hình vuông: Cự ly hàng và cự ly cây bằng nhau
Trong hình tam giác đều, khoảng cách giữa các cây được phân bố đồng đều Tại các khu vực đồi núi dốc, việc sắp xếp cây thường được thực hiện theo hình tam giác không cân, hay còn gọi là hình nanh sấu.
Phối trí tự do trong sản xuất nông nghiệp cho phép cự ly giữa hàng và cây không theo quy tắc hay hình thức nhất định nào, thường được gọi là phối trí theo khóm Phương thức này mang lại sự linh hoạt, không bị giới hạn bởi điều kiện địa hình.
* Ví dụ: Mật độ trồng một số loài cây
- Mật độ 3300 cây/ ha ( Hàng cách hàng 2 m; cây cách cây 1,5 m)
- Mật độ 1600 cây/ ha ( Hàng cách hàng 3 m; cây cách cây 2 m)
- Mật độ 2000 cây/ ha ( Hàng cách hàng 2,5 m; cây cách cây 2 m)
Kỹ thuật cuốc hố bao gồm việc sử dụng cuốc để di chuyển lớp đất mặt (Tầng A) sang một bên hố, sau đó tiếp tục cuốc xuống lớp đất tầng B ở chân đồi nhằm tạo ra gờ giữ nước Cuối cùng, cần điều chỉnh hố theo kích thước thiết kế đã định.
- Yêu cầu cuốc hố đúng kích thước
Lấp hố là bước quan trọng trong quá trình trồng cây, cần thực hiện ngay sau khi cuốc hố hoặc trong khoảng 2 - 4 tuần Đầu tiên, dùng cuốc đập nhỏ lớp đất màu và đưa xuống hố, sau đó vạc cỏ quanh miệng hố Tiếp theo, bổ sung đất và lấp đầy hố, cao hơn mặt hố từ 10 - 15 cm Đường kính hố nên từ 80 - 100 cm, có hình dạng mâm xôi hoặc lòng chảo, tùy thuộc vào loại cây trồng và mùa vụ của từng vùng.
- Đối với trồng rừng thâm canh cần trộn phân với đất trong quá trình lấp hố (Ở độ sâu 10 - 15 cm) trước khi trồng 5 - 10 ngày
- Nơi đất trũng làm rãnh thoát nước d Ưu nhược điểm
- Dễ có điều kiện đưa máy móc vào làm đất
Để đảm bảo cây trồng phát triển tốt, cần loại bỏ hoàn toàn mầm bệnh hại có sẵn trong đất rừng, cũng như tiêu diệt các cây bụi, dây leo và cỏ dại đang cạnh tranh với cây trồng trong tương lai.
- Dễ bị xói mòn rửa trôi mất chất dinh dưỡng từ đất
- Phải có điều kiện nơi có độ dốc < 15 0 , nơi có điều kiện thâm canh hoặc nơi thực hiện nông lâm kết hợp mới áp dụng được
1.2.2 Làm đất cục bộ a Điều kiện áp dụng: Áp dụng cho những nơi có địa hình phức tạp, độ dốc lớn, nơi xa xôi hẻo lánh Tùy vào điều kiện cụ thể mà ta có thể áp dụng theo hai phương pháp sau b Làm đất theo băng
- Có thể cày lật đất, cày ngầm tạo băng bậc thang
- Cày lật đất theo băng song song với đường đồng mức áp dụng với những nơi tầng kết cứng độ dốc dưới 15 0 , băng cày rộng 150 cm, sâu từ 20 - 30 cm
Làm đất tạo băng bằng thủ công, cuốc hạ băng rộng 120 cm, đảm bảo mặt băng được hạ bằng phẳng Mái ta luy nên có độ dốc nghiêng về phía trong đồi và chạy theo đường đồng mức để đạt hiệu quả tốt nhất.
- Cuốc hố có kích thước, cự ly, mật độ theo thiết kế (hình 3a) c Làm đất theo hố Đây là phương pháp được áp dụng phổ biến hiện nay
Hình 1.1: Bố trí hố theo băng
- Điều kiện áp dụng: Nơi địa hình phức tạp, độ dốc lớn > 30 0 , nơi xa xôi hẻo lánh
- Hố được bố trí theo hàng chạy theo đường đồng mức, giữa các hố bố trí so le theo hình nanh sấu
Ngoài ra còn có các dạng làm đất theo hố như sau:
Hố bằng là loại hố có hình vuông hoặc tròn, kích thước phụ thuộc vào cường độ kinh doanh, điều kiện lập địa, thực bì và đặc tính sinh vật học của cây trồng Thông thường, kích thước của hố dao động từ 0,3 đến 1m và độ sâu từ 0,2 đến 0,5m.
- Hố lõm: Hố tròn hoặc vuông có đường kính từ 0,3 - 1m, sâu 0,3 - 0,5m, chung quanh hố hoặc ở phía có gió hại được đắp cao 0,1 - 0,3m
- Hố lồi: Hố thường có kích thước 0,2 - 1m, cao 0,2 - 0,3m
Hố nghiêng là hố có hình vuông hoặc tròn với kích thước thường là 30 x 30 x 30cm hoặc 40 x 40 x 40cm, được bố trí theo hình nanh sấu Sau khoảng 2 - 3 tuần đào, cần tiến hành lấp hố bằng đất đã được đập nhỏ và loại bỏ cỏ, đá cục Đây là phương pháp làm đất chủ yếu cho việc trồng rừng ở các vùng đồi núi tại Việt Nam hiện nay.
Hố bậc thang là một công trình nông nghiệp có bề rộng từ 0,3 đến 1m, với mặt hố bằng hoặc hơi nghiêng về phía trên dốc Hố có thể được đắp bờ cao từ 0,15 đến 0,20m và có khả năng trồng một hoặc nhiều cây bên trong Phương pháp này chủ yếu được áp dụng ở những vùng có độ dốc lớn, nơi đất bị xói mòn mạnh và có tầng đất mặt tương đối dày.
Hố vảy cá có kích thước chiều dài từ 1 - 2m và rộng từ 0,5 - 0,7m, được xây dựng bằng cách đắp đất ở phía dưới dốc theo hình trăng non Tùy thuộc vào điều kiện cụ thể, có thể cần mở một lỗ để thoát nước, với mặt hố hơi dốc nghiêng về phía trên dốc Phương pháp này thường được áp dụng ở những khu vực khô hạn, ít mưa, giúp tối ưu hóa việc sử dụng nước trong canh tác.
- Trong thực tế sản xuất hiện nay có thể bố trí hố theo đường dọc từ đỉnh núi xuống
NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG VỀ AN TOÀN LAO ĐỘNG
1.3.1 Khi phát dọn thực bì
* Để đảm bảo an toàn lao động đạt năng suất cao cần thực hiện những yêu cầu sau:
Trước khi bắt đầu công việc, cần kiểm tra độ bền và độ sắc bén của dụng cụ Đối với cưa phát quang, hãy xem xét các bộ phận của máy và cho máy chạy không tải Chỉ khi đảm bảo an toàn, mới được đưa vào sản xuất.
- Nơi đất có độ dốc lớn phải chọn vị trí đứng an toàn, nhất là khi sử dụng công cụ cơ giới
Trong khu vực thực bì phức tạp với nhiều dây leo và cây bụi, cần phải tiến hành cắt bỏ dây leo và chặt cây bụi trước khi chặt hạ cây gỗ Đặc biệt, khi thực hiện việc chặt hạ cây gỗ lớn, cần tuân thủ quy trình khai thác gỗ đúng cách để đảm bảo hiệu quả và an toàn.
Tổ chức phát dọn thực bì theo nhóm và đảm bảo khoảng cách an toàn giữa các thành viên để tránh tai nạn Cần chú ý quan sát xung quanh khi làm việc, đặc biệt là để phòng tránh rắn, rết trong các khu vực bụi rậm và hốc cây.
* Sử dụng công cụ làm đất, để đảm bảo an toàn và đạt năng suất cao cần thực hiện các yêu cầu sau:
- Cần xem xét khu vực làm đất và những nhu cầu kỹ thuật để sử dụng công cụ cho thích hợp
Trước khi sử dụng dụng cụ và phương tiện, cần kiểm tra độ bền vững và độ sắc bén của chúng Đối với máy cày, hãy kiểm tra các bộ phận của máy và đảm bảo rằng máy chạy không tải đạt yêu cầu ổn định trước khi đưa vào hoạt động.
- Cuốc, lấp hố trên sườn dốc cao cần đứng ở thế vững chắc, thoải mái, không để đá lăn gây tai nạn cho người ở dưới dốc
- Chỉ được sử dụng máy cày, bừa đất trên độ dốc cho phép, điều khiển máy phải theo cọc tiêu đã định hướng.
NGHIỆM THU RỪNG TRỒNG
Nghiệm thu rừng sau khi trồng là bước quan trọng để đánh giá diện tích rừng đã trồng, tỷ lệ cây sống, cũng như những ưu nhược điểm trong quá trình thi công Qua đó, các quyết định về việc trồng dặm, chăm sóc và bảo vệ rừng sẽ được đưa ra, đồng thời làm cơ sở để thanh toán chi phí cho công tác trồng rừng.
Chuẩn bị thước dây, xác định các ô tiêu chuẩn để nghiệm thu ngẫu nhiên
Kiểm tra nghiệm thu sau khi trồng 10 ngày và trước một tháng sau khi trồng
- Nghiệm thu khâu phát dọn thực bì
- Nghiệm thu khâu đào hố kích thước hố, bón lót phân trước khi trồng
- Nghiệm thu cây trồng: + Đợt 1 sau khi trồng 2 tháng
+ Đợt 2 sau khi trồng dặm 1 tháng
1.4.4 Tiến hành nghiệm thu a Nghiệm thu ô tiêu chuẩn
- Nội dung kiểm tra kỹ thuật gồm: Phát dọn thực bì, làm đất, trồng cây, tỷ lệ cây sống, mật độ và loài cây
Để thực hiện kiểm tra, sử dụng phương pháp ô tiêu chuẩn với diện tích 100m², hình dạng tròn có bán kính R = 5,64m Tiến hành xác lập ô tiêu chuẩn để đảm bảo tính chính xác trong quá trình đo đếm.
* Tính diện tích cần kiểm tra
Tính theo ô tiêu chuẩn: Mỗi ô 100m 2 được lập trên tuyến đại diện của lô rừng
* Tính số lượng ô kiểm tra
- Đối với rừng trồng theo băng: Đo đếm toàn bộ số cây trên diện tích băng trồng
+ Các chỉ tiêu nghiệm thu
Bảng 1.2: Chỉ tiêu nghiệm thu chuẩn bị trồng rừng
Nội dung nghiệm thu Tiêu chuẩn đánh giá Biện pháp xử lý
Kỹ thuật phát dọn thực bì
- Đúng thiết kế trong hợp đồng ký kết Đạt tiêu chuẩn nghiệm thu
- Một trong các nội dung không đúng thiết kế trong hợp đồng
Phát dọn lại, nếu không thực hiện, không được cuốc hố
Kích thước hố, cự ly hố theo thiết kế trong hợp đồng
- Đạt kích thước, đạt cự ly Đạt tiêu chuẩn nghiệm thu
- Không đạt kích thước, cự ly
Không đạt tiêu chuẩn nghiệm thu, cuốc lại cho đúng kích thước, nếu không thực hiện không được trồng rừng
3 Bón lót Quy định bón lót theo thiết kế trong hợp đồng Đạt thiết kê Đạt tiêu chuẩn nghiệm thu
- Không đạt quy định theo thiết kế trong hợp đồng
Không đạt tiêu chuẩn nghiệm thu, yêu cầu bón lót lại đúng quy định, nếu không thực hiện không được trồng rừng
Bảng 1.3: Chỉ tiêu nghiệm thu trồng rừng (nghiệm thu cơ sở)
Các chỉ tiêu Nội dụng nghiệm thu Tiêu chuẩn đánh giá Đánh giá, kết luận
Diện tích thực trồng so với diện tích trong hợp đồng
Trồng đủ diện tích Nghiệm thu thanh toán
Thực trồng < 100% Nghiệm thu thanh toán theo diện tích thực trồng
Kiểm tra loài cây trồng Đúng loài, cây giống đạt tiêu chuẩn quy định Được nghiệm thu
Không đúng loài Không nghiệm thu, báo cáo cấp trên có thẩm quyền xem xét
3 Tỷ lệ cây sống sót
Tỷ lệ cây sống tốt so với mật độ thiết kế trong hợp đồng
Để đảm bảo đạt được tỷ lệ cây sống tốt từ 50% đến 85%, khu vực này sẽ được đưa vào kế hoạch chăm sóc trong năm thứ hai Việc trồng dặm sẽ được thực hiện để đạt đủ mật độ quy định, tối thiểu là 85%.
< 50% Không nghiệm thu, báo cáo cấp trên có thẩm quyền xem xét
Nghiệm thu rừng sau khi trồng là quá trình đánh giá chính xác diện tích rừng đã được trồng, tỷ lệ cây sống và phân tích các ưu, nhược điểm trong quá trình thi công Việc này giúp quyết định các biện pháp trồng dặm, chăm sóc và bảo vệ rừng, đồng thời làm cơ sở để thanh toán chi phí cho khâu trồng rừng.
Sau khi trồng ít nhất từ 1 - 3 tháng tiến hành nghiệm thu
Nội dung nghiệm thu dựa trên yêu cầu kỹ thuật thiết kế nhằm kiểm tra toàn bộ công việc thi công, bao gồm các hạng mục như kiểm tra diện tích, phát dọn thực bì, làm đất và trồng cây.
1.4.5 Hoàn thiện sổ sách hồ sơ
Hoàn thiện khu vực trồng rừng theo bản đồ và sổ sách, đảm bảo ghi chép đầy đủ theo quyết định 06/2005/QĐ-BNN và các sửa đổi bổ sung liên quan.
Câu 1: Trình bày mục đích, yêu cầu của phát dọn thực bì?
Câu 2: Trình bày điều kiện áp dụng, ưu nhược điểm và kỹ thuật phát dọn thực bì toàn diện?
Câu 3: Trình bày điều kiện áp dụng, ưu nhược điểm và kỹ thuật phát dọn thực bì cục bộ?
Câu 4: Trình bày điều kiện áp dụng, ưu nhược điểm và kỹ thuật làm đất toàn diện?
Câu 5: Trình bày điều kiện áp dụng, ưu nhược điểm và kỹ thuật làm đất cục bộ?
Câu 6: Trình bày những quy định chung về an toàn lao động trong khi phát dọn thực bì và làm đất?
HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, trang thiết bị Ghi chú
Thước dây, dao phát, cọc tiêu, cuốc, xẻng, phân bón
Bước đầu tiên là phát thảm tươi, bao gồm cây bụi, dây leo và những cây có đường kính dưới 6 cm, với chiều cao gốc dưới 10 cm Sau đó, cắt nhỏ các cành nhánh thành từng đoạn dài khoảng 1m và rải đều chúng trên mặt luống.
- Bước 2: Khai thác, tận dụng gỗ, củi, chặt những cây có đường kính từ 6cm trở lên
- Bước 3: Làm đường băng cản lửa rộng 10 - 12m
Dao phát, Bảo hộ lao động
3 Xác định mật độ khoảng cách
- Cuốc hố theo đường đồng mức
- Cuốc so le theo hình nanh sấu
Cuốc bàn, thước dây, cọc tiêu
4 Cuốc hố - Dùng cuốc đưa lớp đất mặt
(Tầng A) sang bên cạnh hố, cuốc tiếp lớp đất tầng B xuống phía chân đồi tạo gờ giữ nước, sau đó sửa hố theo đúng kích thước đã thiết kế
Cuốc bàn, bảo hộ lao động
Sau khi cuốc hố, cần lấp hố ngay hoặc trong vòng 2 - 4 tuần Đầu tiên, dùng cuốc đập nhỏ lớp đất màu và cho vào hố, sau đó vạc cỏ xung quanh miệng hố Tiếp theo, bổ sung đất và lấp đầy hố, đảm bảo đất cao hơn mặt hố từ 10 - 15 cm.
Cuốc bàn, xẻng, phân bón
TRỒNG CÂY XOAN ĐÀO
GIÁ TRỊ, ĐIỀU KIỆN SINH THÁI VÀ THỜI VỤ TRỒNG XOAN ĐÀO
Xoan Đào là cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao nhờ vào sự phổ biến và dễ dàng sinh trưởng Loài cây này có thời gian thu hoạch ngắn, phù hợp với nhu cầu của người trồng.
Sau chu kỳ từ 8 đến 10 năm (với các tỉnh phía Bắc); 7 - 8 năm (với các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên), cây
Gỗ Xoan Đào hiện đang được khai thác với giá bán dao động từ 5 - 5,5 triệu đồng/m³ cho loại gỗ tròn có vanh dưới 80cm, và trên 6 triệu đồng/m³ cho loại gỗ tròn có vanh từ 80cm trở lên Đối với gỗ xẻ hộp, giá bán nằm trong khoảng 12,5 - 13 triệu đồng/m³.
16,5 - 18 triệu/m 3 gỗ xẻ thành phẩm
Hiện tại, hầu hết gỗ Xoan Đào trên thị trường Việt Nam được nhập khẩu từ Indonexia và Nam Phi
Cây gỗ lớn có chiều cao từ 20-25m và thân thẳng tròn với đường kính 40-50cm Vỏ cây nhẵn, màu tro bạc, trong khi cành non được phủ lông mịn màu rỉ sắt và có nhiều bì khổng tròn màu nâu nhạt Đặc biệt, toàn thân cây phát ra mùi hôi giống như bọ xít.
Lá đơn nguyên, phiến lá dày, hơi nhọn Hoa chùm mọc ở nách lá, màu trắng vàng, đài hình chuông chia làm nhiều thùy Cánh hóa nhỏ, phủ nhiều lông
Xoan đào ra hoa vào tháng 3-4 và quả chín vào tháng 8-9, khi chín, quả chuyển từ màu xanh sang màu nâu nhạt Quả hạch có hình thận, đường kính khoảng 2cm và chứa 5 hạt, hạt có màu nâu nhạt và chứa nhiều dầu thơm.
Phân bố rải rác trong rừng nguyên sinh và thứ sinh, có mặt hầu hết ở các tỉnh miền Bắc từ độ cao tuyệt đối 500-600 m trở xuống
Cây này ưa sáng và có tốc độ sinh trưởng nhanh, với chu kỳ kinh doanh từ 25-35 năm Nó dễ trồng và có thể kết hợp với nhiều loài cây khác Cây cũng có khả năng tái sinh mạnh mẽ trong các loại rừng thứ sinh, với độ tàn che từ 0,3-0,5.
Cây Xoan đào có khả năng thích ứng tốt với điều kiện sinh thái, cho phép trồng ở các tỉnh miền Bắc có lượng mưa trung bình từ 1500 đến 2500 mm mỗi năm và nhiệt độ trung bình khoảng 20 độ C.
27 0 C Có thể trồng các loại đất còn tính chất đất rừng, nhưng thích hợp nhất là đất feralit sâu dày, ẩm mát, thoát nước
- Vụ Thu : tháng 6 đến tháng 9 Đón đầu mùa mưa vừa tiết kiệm nguồn nước, lại ít tốn công chăm sóc
- Vụ Xuân từ tháng 2 đến tháng 3 khí hậu trời mùa này mát mẻ cây Xoan Đào sẽ sinh trưởng và bén rễ rất tốt.
LÀM ĐẤT
2.2.1 Xác định mật độ, khoảng cách hố
- Trồng thuần hoặc hỗn giao với cây bản địa lá rộng: Cự li hố 4 x 5 m Mật độ: 400-500 cây/ha
Trồng cây phù trợ với tỷ lệ 1:1 cho cây Xoan Đào, với cự li hố là 3 x 2m và mật độ 1.660 cây/ha Trong đó, có 800 cây Xoan Đào và 800 cây lát hoa, xen kẽ 1 hàng Xoan Đào.
Mô hình trồng cây Lát hoa là phương pháp hiệu quả mà bà con nên áp dụng, với cây Xoan Đào được trồng đơn thuần Cự ly trồng có thể điều chỉnh từ 2 x 2m đến 4 x 4m tùy thuộc vào mục đích, với mật độ từ 700 đến 1400 cây/ha.
2.2.2 Cuốc lấp hố Đối với nhóm dạng lập địa B có cây bụi: Quy cách cuốc hố: 40 x 40 x 40cm Khoảng cách các hố trong hàng: 3m - 4m Hố bố trí giữa hàng và so le giữa các hàng theo hình nanh sấu Khi cuốc hố tách riêng phần đất tốt, đất xấu Vun hố hình mui rùa, kết hợp màn nilon, giẻ rách có tác dụng giữ nước hoặc dùng trấu, tro tỉ lệ 1:2 phủ lên xung quanh gốc để có tác dụng giữ ẩm Bón phân vi sinh tỷ lệ 1kg trên 1 gốc nếu bà con muốn cây phát triển nhanh Thời gian cuốc hố phải hoàn thành trước lúc trồng rừng 3 ngày…(phơi ải cho đất) Đối với nhóm dạng lập địa C có cây bụi và cây gỗ rãi rác: Quy cách cuốc hố:
Khi trồng rừng, kích thước hố cần thiết là 40 x 40 x 40cm, với khoảng cách giữa các hố từ 3m đến 4m Hố được bố trí theo hình nanh sấu, xen kẽ giữa các hàng Trong quá trình cuốc hố, cần tách riêng đất tốt và đất xấu, lấp hố bằng đất tốt và sử dụng cỏ rác, thảm khô mục để lấp phần đáy hố Đất nên được vun theo hình mui rùa Để cây phát triển nhanh, bón phân vi sinh với tỷ lệ 1kg cho mỗi gốc Thời gian hoàn thành việc cuốc hố nên được thực hiện trước khi trồng rừng ít nhất 7 đến 14 ngày.
TRỒNG CÂY
- Tuổi cây từ 3 – 4 tháng, kể từ lúc bắt đầu giâm
- Chiều cao từ 20cm trở lên, rễ phát triển tốt, không cong queo, có đỉnh chính, xu hướng sinh trưởng tốt
- Cần đảo bầu cắt bớt lá và rễ mọc ra ngoài bầu
- Cây giống phải sạch sâu bệnh
Trước khi xuất khẩu, cây con cần được tưới đủ ẩm để đảm bảo sức khỏe Trong quá trình bốc xếp và vận chuyển, cần nhẹ nhàng để tránh làm vỡ bầu hoặc gãy ngọn, gây tổn thương cho cây Ngoài ra, cần loại bỏ ngay những cây không đạt tiêu chuẩn tại vườn, bao gồm cây ốm yếu, kém phẩm chất và cây bị sâu bệnh.
- Khi chuyển đến nơi trồng rừng nếu không trồng hết trong ngày phải được đưa xuống đất, xếp thành luống ngay ngắn, tưới nước chăm sóc
- Vận chuyển bằng thủ công hay cơ giới đều phải đảm bảo cây không bị gãy ngọn, xây xát vỏ, vỡ bầu
Để trồng cây hiệu quả, nên bố trí từ đỉnh xuống chân đồi và thực hiện vào những ngày có mưa nhỏ hoặc thời tiết râm mát Tránh trồng cây vào buổi trưa nóng hoặc khi có gió mùa Đông Bắc Trước khi trồng, cần tỉa lá và tưới nước cho cây một ngày trước đó Khi tiến hành trồng, hãy rạch vỏ bầu một cách cẩn thận bằng dao lam hoặc kéo sắc, chú ý không làm hư hại đến bầu cây.
Để trồng cây, hãy sử dụng cuốc hoặc xẻng để đào một lỗ sâu bằng chiều cao của bầu cây Đặt cây vào lỗ sao cho cổ rễ ngang với mặt hố, sau đó vun đất xung quanh và nén chặt đất xung quanh gốc cây, chú ý nén vừa đủ để không làm vỡ bầu rễ.
Để tưới nước hiệu quả cho cây, nên tạo rãnh và làm luống Trong trường hợp nguồn nước hạn hẹp, có thể áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp với các vật liệu như nilon, sơ dừa, mùn cưa, tro trấu và lá khô xung quanh gốc cây Những vật liệu này sẽ tạo thành lớp đệm giúp giữ ẩm, bảo đảm lượng nước cần thiết cho cây phát triển.
CHĂM SÓC
Số lần chăm sóc: 2 lần với cây trồng vụ xuân và 1 lần với cây trồng vụ thu
Hình 2.2: Cây xoan đào giống
Để chăm sóc cây trồng hiệu quả, cần trồng dặm những cây đã chết và phát dọn toàn bộ dây leo, cây bụi, cỏ dại, cũng như cây phi mục đích trong rạch trồng cây có chiều rộng 2 m Bên cạnh đó, xới đất xung quanh hố với đường kính 40 - 50 cm là rất quan trọng, đồng thời cần bảo vệ cây trồng khỏi sự phá hoại của gia súc.
Để cải thiện khu vực trồng cây, cần phát dọn toàn bộ dây leo, cỏ dại, cây bụi và cây phi mục đích trong rạch trồng cây rộng 2m Tiến hành trồng dặm những cây đã chết, xới đất xung quanh gốc với đường kính 50cm và độ sâu 3-4cm Vun gốc và bón thúc trong lần chăm sóc đầu tiên theo công thức trồng Xoan đào kết hợp với cây phù trợ Keo để đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho cây trồng.
Để thực hiện vệ sinh băng chừa, trước tiên cần phát luỗng dây leo và loại bỏ những cây sâu bệnh Sau đó, đánh dấu những cây cần được nuôi dưỡng bằng sơ hoặc buộc dây màu để dễ nhận biết.
Số lần chăm sóc: 2 lần vào các thời điểm đầu và cuối mùa mưa Nội dung chăm sóc:
Để duy trì sự phát triển của rừng trồng, cần phải phát dọn dây leo, cỏ dại và cây bụi trong khu vực Nếu cây tái sinh lấn át và chèn ép cây trồng, cần chặt thấp hoặc loại bỏ chúng Xới đất xung quanh gốc cây với kích thước 60cm và độ sâu 3-4cm, sau đó vun gốc để cây phát triển tốt hơn Đồng thời, cần trồng dặm những cây đã chết và bảo vệ khu vực khỏi sự phá hoại của gia súc.
Để duy trì sức khỏe cho rừng trồng, cần thực hiện việc phát dây leo, loại bỏ cây sâu bệnh, cây bụi, cũng như cây tái sinh không có mục đích, nhằm tránh tình trạng chèn ép cây trồng và cây mục đích trên toàn bộ diện tích rừng.
- Những khoảng trồng không có cây mục đích, cần giữ lại cây tái sinh, cây bụi thảm tươi để phòng hộ
Khi cây trồng đạt chiều cao từ 3 đến 5 mét, việc bảo vệ rừng khỏi cháy trở nên rất quan trọng Trong giai đoạn này, cây vẫn còn nhỏ và dễ bị ảnh hưởng bởi lửa rừng, nên cần có biện pháp bảo vệ hiệu quả để ngăn chặn nguy cơ cháy.
Để giảm thiểu nguy cơ cháy rừng, cần phát luỗng thực bì dày đặc và dọn dẹp vật liệu dễ cháy ra khỏi khu vực rừng Hoạt động này nên được thực hiện trước mùa hanh khô.
Để điều chỉnh khoảng không dinh dưỡng cho cây trồng, cần loại bỏ những cây bụi hoặc cây tái sinh không mong muốn đang chèn ép Ngoài ra, nên tỉa cành những cành khô và những cành thấp không có khả năng quang hợp để cải thiện sức khỏe và sự phát triển của cây.
Khi cây rừng đạt độ tuổi từ 4 đến 5 năm và đã khép tán, cần tiến hành chặt bỏ những cây có ngoại hình kém như cong queo, bị sâu bệnh, cụt ngọn, nhiều thân hoặc còi cọc Việc này giúp giảm bớt sự cạnh tranh và tạo điều kiện cho những cây có triển vọng phát triển tốt hơn.
Để chăm sóc cây Xoan Đào, cần thực hiện việc tỉa cành và chặt dần các cây phù trợ Trước khi tiến hành chặt bỏ, việc kiểm tra mật độ và tình trạng cây nên được thực hiện bởi người có chuyên môn để đảm bảo hiệu quả.
Khi cây Xoan Đào đạt tuổi 8-10 năm, nhu cầu ánh sáng của cây tăng cao, do đó cần thực hiện phát luỗng để loại bỏ cây bụi, cây chèn và những cây có hình thái xấu như cây cong queo, sâu bệnh, hay cụt ngọn Việc loại bỏ những cây không có triển vọng, cây tán lệch, nhiều thân và cây đột biến (cây trội) với cành to và góc cành lớn sẽ giúp tạo điều kiện cho những cây khỏe mạnh phát triển tốt hơn.
BẢO VỆ RỪNG
2.5.1 Ngăn chặn người và gia súc phá hoại
Tuyên truyền giáo dục nhân dân về ý thức bảo vệ rừng là rất quan trọng Cần giao rừng cho người dân làm chủ để họ có trách nhiệm bảo vệ Trong những năm đầu khi rừng mới trồng, cần cấm chăn thả trâu bò nhằm ngăn chặn việc ăn lá Đồng thời, cần khoanh vùng chăn thả trâu bò, thiết lập nội quy bảo vệ rừng và biển cấm chăn thả vào khu vực rừng mới trồng, hoặc đào hào trồng tre xung quanh để ngăn ngừa sự phá hoại.
Tuyên truyền ý thức bảo vệ rừng và phòng chống cháy rừng cho cộng đồng xung quanh là rất quan trọng Ở những khu vực không thể sử dụng phương tiện cơ giới, việc phát dọn cần được thực hiện bằng biện pháp thủ công Cần gom thực bì và lá rụng thành các đống nhỏ, cách xa nhau và thực hiện đốt có kiểm soát để giảm thiểu nguy cơ cháy rừng.
Để đảm bảo công tác phòng chống cháy rừng hiệu quả, cần thường xuyên bảo dưỡng đường băng cản lửa, cào và đốt sạch thực bì cùng lá rụng Việc xây dựng chòi canh lửa và phân công người trực thường xuyên là cần thiết để kịp thời phát hiện và ngăn chặn các vụ cháy Đồng thời, cần duy trì mối quan hệ chặt chẽ với chính quyền địa phương trong công tác quản lý và bảo vệ rừng Đơn vị quản lý rừng cũng phải chuẩn bị đầy đủ trang thiết bị, dụng cụ và nhân lực để sẵn sàng dập tắt khi có cháy rừng xảy ra.
2.5.3 Phòng trừ sâu bệnh hại rừng
Xoan đào dễ bị sâu đục phá qua các vết xước trên bề mặt, vì vậy cần tránh làm tổn thương lớp vỏ cây Vào đầu mùa xuân, nên quét vôi vào gốc cây trong bán kính khoảng 2 mét Tùy thuộc vào loại sâu hại, cần lựa chọn thuốc bảo vệ thực vật phù hợp để bảo vệ cây.
2.5.4 Xử lý vi phạm: Xây dựng các quy định để xử lý vi phạm
Câu 1: Em hãy trình bày giá trị, điều kiện sinh thái và thời vụ trồng xoan đào? Câu 2: Trình bày kỹ thuật làm đất và trồng cây Xoan đào?
Câu 3:Trình bày kỹ thuật chăm sóc và bảo vệ cây Xoan đào?
Phần 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
CÔNG VIỆC: TRỒNG CÂY XOAN ĐÀO 1/B2/MĐ20
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, trang thiết bị Ghi chú
Cuốc bàn, xẻng, dao phát, dao tay, phân bón lót, cây giống, bảo hộ lao động, ô doa, kéo
2 Xác định thời vụ trồng
- Xác định đúng thời vụ trồng
- Miền Bắc mùa trồmg chính là vụ xuân
- Miền Trung mùa trồng chính là mùa thu
- Miền Nam trồng vào mùa mưa
- Tạo hố đúng yêu cầu kỹ thuật Hố phải sâu hơn chiều cao bầu từ 2 - 4cm
Cuốc bàn, bảo hộ lao động
- Trộn lớp đất màu với phân bón, đảo đều phân với đất sau đó đưa xuống hố
- Không làm vỡ bầu, đứt rễ cây con Đảm bảo cây giống đủ tiêu chuẩn
6 Đặt cây xuống - Đặt cây ngay ngắn vào giữa hố, Không đặt cây Cây giống
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
CÔNG VIỆC: TRỒNG CÂY XOAN ĐÀO 1/B2/MĐ20
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, trang thiết bị Ghi chú hố nghiêng đổ, sai vị trí tâm hố
- Hố phải sâu hơn chiều cao bầu
- Lấp đất lần 1: Dùng đất nhỏ phủ kín 2/3 chiều cao bầu, dùng hai bàn tay nén đất xung quanh bầu theo chiều thẳng đứng
- Lấp đất lần 2: Đất đập nhỏ phủ kín bầu, nén đất lần 2
- Lấp đất lần 3: Lấp đất phủ kín mặt hố không nén đất, tạo mặt hố bằng hoặc lõm hoặc hình mâm xôi tuỳ theo loài cây
- Tủ gốc, làm cỏ, trồng dặm
- Phòng trừ sâu bệnh Ô doa, cuốc bàn, bảo hộ lao động.
TRỒNG CÂY MỠ
GIÁ TRỊ, ĐIỀU KIỆN SINH THÁI VÀ THỜI VỤ TRỒNG MỠ
Gỗ mỡ là loại gỗ có khả năng chịu mưa nắng tốt, ít co rút và nứt nẻ, dễ dàng bắt sơn, đồng thời ít bị mối mọt và mục Nhờ những đặc điểm này, gỗ mỡ được ưa chuộng trong nhiều ứng dụng như làm cột, kèo nhà, sản xuất đồ mộc và chế biến đồ thủ công mỹ nghệ.
- Mỡ là cây gỗ lớn thường xanh cao tới 25-30m, đường kính ngang ngực 30cm và có thể tới 50-60cm
Thân cây có hình tròn thẳng, vỏ màu xám bạc và thịt màu trắng với mùi thơm dễ chịu Chiều cao của cây đạt tối thiểu 3/4 chiều cao của thân Cây có thân đơn trục với một ngọn chính, hình dáng lúc non giống như hình tháp Các cành nhỏ mọc xung quanh thân, trong khi lá đơn mọc cách, phiến lá có hình trái xoan dài với gân nổi rõ ở cả hai mặt và cuống lá mảnh.
Hoa lưỡng tính, to và màu trắng phớt vàng, thường mọc đơn độc ở đầu cành, nở vào tháng 2-3 Quả kép hình trụ chín vào tháng 8-9, có hạt được bao bọc bởi lớp vỏ giả màu đỏ và lớp trong màu đen nhẵn bóng, mang lại mùi thơm đặc trưng Mỗi kg quả chứa khoảng 25.000 hạt.
Mỡ là cây đặc hữu của miền Bắc Việt Nam, chủ yếu phân bố tại các tỉnh Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ, và kéo dài đến Thanh Hóa, Hà Tĩnh, cũng như một số khu vực ở Quảng Bình Các quần thể cây Mỡ thường là những loại thứ sinh phục hồi sau nương rẫy và rừng trồng, sống hòa quyện với các loài cây khác như Kháo, Giổi, Vạng trứng, Chò nâu, Trám, Gội, Xoan đào, và Re.
Mỡ thường phân bố ở độ cao tuyệt đối 300-400m trở xuống, trong các hệ đồi núi thấp dạng bát úp
Mỡ phát triển tốt nhất ở nơi có nhiệt độ trung bình từ 22-24 độ C và lượng mưa trên 1600mm, trong khi vùng có gió Lào cần lượng mưa trên 2000mm và độ ẩm không khí trên 80% Cần tránh trồng Mỡ ở những khu vực có gió Lào mạnh, vì cây mới trồng dễ bị tổn thương do sương muối và nhiệt độ thấp, dẫn đến hiện tượng táp lá và héo ngọn.
Cây mỡ thích hợp trồng trên các loại đất như rừng nghèo kiệt, rừng mới khai thác trắng, rừng nứa, và rừng nứa xen cây bụi Đất feralit đỏ vàng, sâu, ẩm, mát, thoát nước tốt và giàu mùn, phát triển trên đá phiến thạch sét, phiến thạch mica, gnai, poócphia là điều kiện lý tưởng cho cây mỡ Tuy nhiên, cây mỡ không thể trồng trên đất cỏ tranh hoặc đất đồi trọc.
Cây mỡ là loài ưa sáng, nhưng khi còn nhỏ cần ánh sáng yếu để phát triển Vào mùa hè, cây cần độ che chắn phù hợp khi ánh sáng mạnh để sinh trưởng tốt Khi trưởng thành, cây đòi hỏi nhiều ánh sáng hơn Hệ rễ của cây mỡ rất phát triển, với rễ cọc ăn sâu từ 2-3m và rễ ngang có nhiều nhánh, lan rộng ra các hướng nhưng tập trung chủ yếu ở lớp đất mặt sâu khoảng 10-30 cm Cây mỡ có khả năng tái sinh tự nhiên.
Cành, lá, hoa và quả của cây mỡ thường xuất hiện ít, chỉ thấy ở những khu vực thảm thực vật tươi thưa Cây mỡ có khả năng tái sinh chồi mạnh mẽ Hàng năm, cây ra hoa từ tháng 2 đến tháng 4 và quả chín vào tháng 8 đến tháng 9.
- Trồng vụ Xuân vào lúc có mưa phùn, đất đã ẩm, lượng mưa lớn hơn lượng bốc hơi
Trồng vụ Thu diễn ra từ cuối tháng 8 đến đầu tháng 10, nên chọn ngày râm mát, có mưa rào và đất ẩm để trồng rừng Cần tránh những ngày nắng nóng gây bốc hơi nhiều hoặc mưa to trong quá trình trồng.
2.2.1 Xác định mật độ, khoảng cách hố
Mật độ trồng trên diện tích phát đốt toàn diện 1600 cây/ha (2,5×2,5m) hoặc
2000 cây/ha (2,5x2m), trồng trong băng thì cự ly cây cách cây 2m, hàng cách hàng 2,5m
Làm đất cục bộ bằng phương pháp cuốc hố với kích thước 30 cm x 30 cm x 30 cm, bố trí hố theo kiểu nanh sấu giữa các hàng Trước khi trồng, cần lấp đất vào hố từ 8 đến 10 ngày, gạt lớp đất mặt nhiều mùn đã đập nhỏ, loại bỏ rễ cây và đá, lấp đầy miệng hố theo hình mâm xôi, với độ cao đất lấp cao hơn miệng hố từ 2 cm đến 3 cm.
Cây giống được ươm trồng trong bầu nilon Polyetylen có kích thước: Chiều cao = 11cm, đường kính
Cây giống có chiều cao từ 30 cm đến 50 cm, đường kính gốc từ 3 mm đến 5 mm, đã được ươm trong vườn ươm từ 4 đến 6 tháng Cây có từ 5 đến 6 lá, khỏe mạnh, không bị cụt ngọn và không có dấu hiệu sâu bệnh.
Trước khi xuất khẩu cây con, cần tưới đủ ẩm để đảm bảo sức khỏe cho cây Trong quá trình bốc xếp và vận chuyển, cần thực hiện nhẹ nhàng để tránh làm vỡ bầu hoặc gãy ngọn, gây tổn thương cho cây Đồng thời, cần loại bỏ ngay những cây không đạt tiêu chuẩn tại vườn, bao gồm những cây ốm yếu, kém phẩm chất và bị sâu bệnh.
- Khi chuyển đến nơi trồng rừng nếu không trồng hết trong ngày phải được đưa xuống đất, xếp thành luống ngay ngắn, tưới nước chăm sóc
- Vận chuyển bằng thủ công hay cơ giới đều phải đảm bảo cây không bị gãy ngọn, xây xát vỏ, vỡ bầu
Đào một lỗ sâu 15 cm và rộng đủ để đặt bầu cây, sau đó xé bỏ vỏ bầu và đặt cây thẳng đứng giữa lỗ, đảm bảo mặt trên của bầu thấp hơn mặt hố từ 1,5 đến 2 cm Lấp đất tơi nhỏ (loại bỏ đá và cỏ dại) cho đến khi cao 2/3 bầu, sau đó nén chặt xung quanh bầu để tránh làm vỡ bầu.
Hình 3.2: Cây giống mỡ tiếp tục lấp đất tới đường kính cổ rễ, lấp đất cao hơn mặt bầu từ 1,5 cm đến 2 cm cho kín cổ rể
Sau khi trồng được 1 – 1,5 tháng thì tiến hành chăm sóc:
+ Phát sạch cỏ, dây leo, cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
+ Rẫy cỏ, xới vun xung quanh gốc cây trồng đường kính rộng 0,8 m
+ Trồng dặm lại những cây bị chết, gỡ dây leo cuốn cây, chống lại cây bị đổ, đất vùi
Chăm sóc lần 2: Vào tháng 8-9, nội dung chăm sóc:
+ Phát sạch cỏ, dây leo cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
Vào tháng 3-4, trong quá trình chăm sóc lần đầu, cần phát sạch cỏ và loại bỏ dây leo cũng như cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích Đồng thời, hãy dẫy cỏ và xới vun đất xung quanh gốc cây trồng với đường kính khoảng 0,8 m để đảm bảo sự phát triển tốt nhất cho cây.
- Chăm sóc lần 2: Vào tháng 6-7 Phát sạch cỏ, dây leo cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
- Chăm sóc lần 3: Vào tháng 8-9 Phát sạch cỏ, dây leo,cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
- Chăm sóc lần 1: Vào tháng 5-6, phát sạch cỏ, dây leo,cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
- Chăm sóc lần 2: Vào tháng 8-9, phát sạch cỏ, dây leo,cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
Chăm sóc 1 lần vào tháng 4-5, phát sạch cỏ, dây leo,cây bụi lấn át cây trồng trên toàn bộ diện tích
* Tỉa thưa rừng a) Điều kiện rừng Mỡ đưa vào tỉa thưa:
- Rừng Mỡ kinh doanh gỗ giấy: Tỉa thưa 2 lần:
+ Lần 1: Khi rừng ở tuổi 4 đến 5 tuổi, độ tàn che của rừng từ 0,7 trở lên, mật độ rừng để lại sau khi tỉa thưa 1.250 cây/ha
+ Lần 2: Khi rừng ở tuổi 8 đến 9 tuổi, độ tàn che của rừng từ 0,7 trở lên, mật độ rừng để lại sau khi tỉa thưa 838 cây/ha
- Rừng Mỡ kinh doanh gỗ lớn: Tỉa thưa 3 lần:
+ Lần 1: Khi rừng ở tuổi 4 đến 5 tuổi, độ tàn che của rừng từ 0,7 trở lên, mật độ rừng để lại sau khi tỉa thưa 1.250 cây/ha
+ Lần 2: Khi rừng ở tuổi 8 đến 9 tuổi, độ tàn che của rừng từ 0,7 trở lên, mật độ rừng để lại sau khi tỉa thưa 625 cây/ha
+ Lần 3: Khi rừng ở tuổi 13 đến 15 tuổi, độ tàn che của rừng từ 0,7 trở lên, mật độ rừng để lại sau khi tỉa thưa 400 cây/ha b) Mùa tỉa thưa:
Mùa tỉa thưa lý tưởng nhất là vào mùa khô hanh, tuy nhiên, thời điểm này có thể được điều chỉnh tùy thuộc vào điều kiện rừng, khí hậu, địa hình và đặc điểm tổ chức sản xuất, ngoại trừ tháng có mưa nhiều.
2.5.1 Ngăn chặn người và gia súc phá hoại
TRỒNG CÂY TRÁM
GIÁ TRỊ, ĐIỀU KIỆN SINH THÁI VÀ THỜI VỤ TRỒNG TRÁM
- Trám là loài cây đa tác dụng, đa mục đích có giá trị kinh tế cao
- Gỗ trám màu vàng mềm, mịn, bền dai được sử dụng trong công nghiệp gỗ dán, gỗ dùng đóng đồ, chất đốt, bột giấy, xây dựng
- Quả trám ăn được, nhân quả có dầu béo
Nhựa trám được ứng dụng rộng rãi trong y học, công nghiệp thực phẩm, sản xuất sơn, nước hoa, giấy và làm hương Bên cạnh đó, cây trám còn có vai trò quan trọng trong bảo vệ môi trường, như là cây trồng bóng mát, giúp làm giàu rừng và phục hồi rừng tự nhiên, đồng thời có tác dụng phòng hộ và bảo vệ đất.
2.1.2 Điều kiện sinh thái a Đất
Cây trám có khả năng sinh trưởng tốt trên nhiều loại đất khác nhau, đặc biệt là đất đồi núi Để trồng trám hiệu quả, đất cần có độ sâu tương đối, tơi xốp, khả năng giữ ẩm và thoát nước tốt Mực nước ngầm cần thấp, và độ pH của đất nên nằm trong khoảng từ 4,5 đến 6.
- Tính thích ứng điều kiện yếm khí trong đất đối với trám rất tốt, do đó tủ gốc 2 – 3m trám không chết ngạt, ngược lại cây lại tốt, sai quả
- Phân bố ở độ cao 100 - 750 m so với mực nước biển b Độ ẩm: Gây trồng ở những nơi có lượng mưa trung bình 1500 – 2000mm/năm c Nhiệt độ
Trám thích hợp với khí hậu ấm áp, không chịu được mùa đông quá lạnh Ở những vùng có nhiệt độ bình quân năm dưới 19°C, cây trám phát triển kém Đối với trám trắng, khả năng chịu lạnh phụ thuộc vào từng giống, với giới hạn nhiệt độ thấp nhất thường là -3°C.
Trám đen cần nhiệt độ cao hơn để phát triển, với giới hạn nhiệt độ thấp nhất là âm 1,8 độ C và nhiệt độ bình quân hàng năm dao động từ 21 đến 22 độ C Trong những năm có nhiệt độ giảm xuống 0 độ C trong thời gian ngắn, cây vẫn có khả năng sinh trưởng.
Hình 4.1: Quả Trám đen và trám trắng
- Vụ xuân tháng 2 - 3 (miền bắc thường trồng vào vụ này)
2.2.1 Xác định mật độ, khoảng cách hố
- Đối với cây trồng bằng hạt: khoảng cách trồng trám 5 x 2m (hàng cách hàng 5m, cây cách cây 2m), mật độ 1000 cây/ha Khi còn non có thể trồng xen dứa, ổi
- Đối với trám ghép: Khoảng cách trồng 6 x 7m (hàng cách hàng 6m, cây cách cây 7m), mật độ 200 cây/ha Kích thước hố 80 x 80 x 80cm
- Yêu cầu cuốc hố đúng cự ly, đúng kích thước, không cuốc hố hình chữ V
- Khi cuốc lớp đất màu (tầng A) để sang một bên, lớp đất dưới (tầng B) kéo lên làm gờ giữ nước
Sau khi cuốc hố, cần lấp hố ngay hoặc trong khoảng thời gian từ 2 đến 4 tuần Đầu tiên, dùng cuốc đập nhỏ lớp đất màu và đưa xuống hố Tiếp theo, vạc cỏ quanh miệng hố, kéo cỏ, rễ cây và đá lẫn ra ngoài Sau đó, cuốc đất bổ sung, đập nhỏ, nhặt sạch đá và rễ cây rồi lấp đầy hố, hoặc cao hơn mặt hố từ 10 đến 15cm Cuối cùng, sau khi lấp đất, đường kính hố sẽ từ 80 đến 100cm và có dạng hình mâm xôi, giúp đất không bị lún xuống quá nhiều khi có mưa.
- Bón phân: 100g NPK + 1 kg phân chuồng/hố
- Tuổi cây: 6 tháng tuổi đối với cây hạt, 1,5 tuổi đối với cây ghép
- Chiều cao tối thiểu; 40 cm
- Đường kính cổ rễ 5 - 7mm
- Tiêu chuẩn cây xuất vườn: cây khoẻ mạnh, không bị sâu bệnh
- Cây đã qua đảo bầu xén rễ trước khi trồng 15 - 20 ngày
Để bảo vệ cây con trong quá trình vận chuyển, việc bao gói cẩn thận là rất quan trọng, đặc biệt là đối với cây rễ trần Trong trường hợp vận chuyển ngắn và thời tiết thuận lợi như râm mát, lặng gió hoặc có mưa, có thể xếp cây trực tiếp vào các dụng cụ chuyên chở như sọt, hòm hoặc xe cải tiến Tuy nhiên, nếu khoảng cách vận chuyển xa và thời tiết không thuận lợi, cần có biện pháp bảo vệ cây con tốt hơn.
Hình 4.2: Cây Trám giống phải gói cây trong các bao bì mềm (bao tải, chiếu cói v.v) hoặc trong hòm, thùng cố định, chú ý hồ rễ trước khi bao gói
* Kỹ thuật trồng Áp dụng phương pháp trồng cây con có bầu
- Trồng trám xen cây nông nghiệp ( Dứa ):
- Khi trám còn nhỏ, bố trí 3 hàng dứa giữa 2 hàng trám, hàng dứa cách hàng trám 2,5m; hàng dứa cách hàng dứa 1,5 m
- Khi trám đã lớn, bố trí 1 - 2 hàng dứa ( 2 hàng dứa cách nhau 1m, hàng trám cách hàng dứa 3,5m
- Hàng năm chăm sóc bón phân cho dứa, thúc đẩy trám sinh trưởng phát triển
- Trồng rừng phòng hộ ( Trám xen keo hoặc bạch đàn ):
- Trồng cách 2 hàng cây keo hoặc bạch đàn, trồng 1 hàng trám
- Sau khi trồng 1 - 3 tháng có kế hoạch kiểm tra và trồng dặm
- Năm thứ nhất: 2 - 3 lần phát thực bì xâm lấn, dây leo bám trên cây, bón thúc phân
2.4.2 Năm thứ hai: Làm cỏ, xới đất vun gốc cây đường kính 0,8 - 1m, cuốc lật đất cải thiện môi trường đất, bón thúc phân
2.4.3 Năm thứ ba: Phát quang thực bì, làm cỏ, xới đất vun gốc, bón phân 2.5 BẢO VỆ RỪNG
2.5.1 Ngăn chặn người và gia súc phá hoại
Cấm thả trâu bò vào rừng trám mới trồng trong ba năm đầu nhằm bảo vệ và phát triển rừng non Đồng thời, cần tuyên truyền rộng rãi đến cộng đồng xung quanh về tầm quan trọng của việc bảo vệ rừng.
- Tuyên truyền ý thức bảo vệ rừng, phòng chống cháy rừng cho người dân xung quanh khu rừng
Tại những khu vực không cho phép sử dụng phương tiện cơ giới, việc phát dọn cần được thực hiện bằng phương pháp thủ công Cần gom thực bì và lá rụng thành các đống nhỏ, đặt cách xa nhau và thực hiện việc đốt một cách có kiểm soát.
Để đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý và phòng chống cháy rừng, cần thường xuyên bảo dưỡng các đường băng cản lửa bằng cách cào và đốt sạch thực bì, lá rụng Việc này không chỉ giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại mà còn nâng cao hiệu quả bảo vệ rừng khỏi nguy cơ cháy.
- Xây dựng chòi canh lửa rừng và phân công người trực thường xuyên để kịp thời phát hiện và ngăn chặn các vụ cháy rừng
Quan hệ chặt chẽ với chính quyền địa phương là rất quan trọng trong công tác quản lý và bảo vệ rừng cũng như phòng chống cháy rừng Đơn vị quản lý rừng cần chuẩn bị đầy đủ trang thiết bị, dụng cụ và nhân lực cần thiết để có thể kịp thời dập tắt khi xảy ra cháy rừng.
2.5.3 Phòng trừ sâu bệnh hại rừng a Điều tra dự báo sâu hại
Sâu vòi voi xanh là kẻ thù chính của cây trám, gây hại cả ở giai đoạn sâu non và sâu trưởng thành Sâu trưởng thành sử dụng vòi để đục lỗ trên ngọn cây, hút chất dinh dưỡng và đẻ trứng vào đó Khi trứng nở, sâu non chui vào thân ngọn trám, dẫn đến việc cây bị héo và tổn thương Thời gian sâu trưởng thành xuất hiện chủ yếu từ tháng 4 đến tháng 9, do đó cần tổ chức điều tra định kỳ để phát hiện và áp dụng biện pháp phòng trừ kịp thời Phương pháp điều tra hiệu quả nhất là thiết lập các tuyến điển hình để thống kê số lượng cây bị hại và mức độ thiệt hại, từ đó đưa ra đánh giá cho toàn bộ rừng.
Khi phát hiện có sâu hại cần áp dụng các biện pháp phòng trừ sau đây:
- Ngắt những lá Trám, búp Trám đã bị sâu trưởng thành phá hại đem đốt để diệt hết trứng sâu non
- Dùng đèn bẫy sâu trưởng thành vào buổi tối
- Rung từng cây Trám để sâu trưởng thành rơi và giết
- Dùng Vofatox nồng độ 0,2 - 0,5% phun đều vào ngọn và lá những cây có sâu hại
- Chọn đất trồng thích hợp, không nên trồng mật độ quá dày, tiến hành chặt tỉa thưa nuôi dưỡng
2.5.4 Xử lý vi phạm: Xây dựng các quy định về xử lý vi phạm
Câu 1: Em hãy trình bày giá trị, điều kiện sinh thái và thời vụ trồng Trám? Câu 2: Trình bày kỹ thuật làm đất và trồng cây Trám?
Câu 3:Trình bày kỹ thuật chăm sóc và bảo vệ cây Trám?
Phần 2: HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
CÔNG VIỆC: TRỒNG CÂY TRÁM 1/B4/MĐ20
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, trang thiết bị Ghi chú
Cuốc bàn, xẻng, dao phát, dao tay, phân bón lót, cây giống, bảo hộ lao động, ô doa, kéo
2 Xác định thời vụ trồng
- Xác định đúng thời vụ trồng
- Vụ xuân tháng 2 – 3 (miền bắc hay trồng vào vụ này)
- Tạo hố đúng yêu cầu kỹ thuật Hố phải sâu hơn chiều cao bầu từ 2 - 4cm
- Trộn lớp đất màu với phân bón, đảo đều phân với đất sau đó đưa xuống hố
- Không làm vỡ bầu, đứt rễ cây con Đảm bảo cây giống đủ tiêu chuẩn
- Đặt cây ngay ngắn vào giữa hố, Không đặt cây nghiêng đổ, sai vị trí tâm hố
- Hố phải sâu hơn chiều cao bầu
- Lấp đất lần 1: Dùng đất nhỏ phủ kín 2/3 chiều cao bầu, dùng hai bàn tay nén đất xung quanh bầu theo
PHIẾU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH
CÔNG VIỆC: TRỒNG CÂY TRÁM 1/B4/MĐ20
Nội dung Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ, trang thiết bị Ghi chú chiều thẳng đứng
- Lấp đất lần 2: Đất đập nhỏ phủ kín bầu, nén đất lần 2
Lấp đất lần 3 là bước quan trọng trong quy trình trồng cây, nơi bạn cần phủ kín mặt hố bằng đất, giữ cho cổ rễ cây cao từ 1 đến 2 cm Trong quá trình này, không nên nén đất và cần tạo mặt hố bằng phẳng, lõm hoặc hình mâm xôi, tùy thuộc vào từng loài cây.
- Tủ gốc, làm cỏ, trồng dặm
- Phòng trừ sâu bệnh Ô doa, cuốc bàn, bảo hộ lao động.