BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI - - LÊ THỊ BẠCH TUYẾT CHÙA TRONG ĐỜI SỐNG CỦA NGƯỜI KHMER Ở HUYỆN TRÀ CÚ, TÌNH TRÀ VINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI - - LÊ THỊ BẠCH TUYẾT CHÙA TRONG ĐỜI SỐNG CỦA NGƯỜI KHMER Ở HUYỆN TRÀ CÚ, TÌNH TRÀ VINH Chuyên ngành: LL & PPDH Lịch sử Mã số: 60.22.03.11 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS Nguyễn Thị Thu Thủy HÀ NỘI - 2017 LỜI CẢM ƠN Trong trình nghiên cứu, thực luận văn “Chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh”, gặp nhiều khó khăn, lúc nhận nhiều quan tâm, giúp đỡ thầy cô, người thân, đồng nghiệp, bạn bè Đầu tiên xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy, cô Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tận tình giúp đỡ trình học tập Tôi tâm đắc kiến thức hữu ích, kinh nghiệm hay mà thầy cô dạy cho tôi, hành trang để làm tốt công việc mang lại nhiều kết thiết thực Để hoàn thành luận văn, xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến thầy, cô khoa Lịch sử, trường Đại học Sư phạm Hà Nội Đặc biệt, xin cảm ơn TS Nguyễn Thị Thu Thủy - người tận tình hướng dẫn, bảo, giúp đỡ nhiều trình nghiên cứu hoàn thành luận văn Cảm ơn thầy Trần Văn Tịch - đồng nghiệp dạy môn Ngữ văn trường,cảm ơn anh Nguyễn Trung Tuấn công tác Ban tuyên giáo huyện Trà Cú,cảm ơn sư trụ trì, vị Achar chùa, cô, bác người Khmer giúp đỡ trình sưu tập tài liệu hoàn thiện luận văn Xin biết ơn quý thầy, cô phòng Sau Đại học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tạo điều kiện cho thủ tục hành suốt khóa học Cuối cùng, xin cảm ơn đến gia đình, người thân, bạn bè người trực tiếp bên cạnh giúp đỡ động viên Hà Nội, tháng năm 2017 Lê Thị Bạch Tuyết MỤC LỤC MỤC LỤC MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đối tượng phạm vi nghiên cứu Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ nghiên cứu Nguồn tài liệu phương pháp nghiên cứu 10 Đóng góp luận văn 11 Bố cục luận văn 11 Chương 1: KHÁI QUÁT VỀ HUYỆN TRÀ CÚ VÀ HỆ THỐNG CHÙA Ở HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH 13 1.1 Khái quát huyện Trà Cú 13 1.1.1 Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên 13 1.1.2 Lịch sử hình thành 15 1.1.3 Kinh tế - xã hội 18 1.1.4 Dân cư, dân tộc 26 1.1.5 Truyền thống văn hóa 27 1.2 Hệ thống chùa huyện Trà Cú 29 1.2.1 Số lượng, phân bố 29 1.2.2 Lịch sử hình thành chùa 30 1.2.3 Đặc điểm kiến trúc 33 * Tiểu kết chương 39 Chương 2: VAI TRÒ CỦA CHÙA TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA CỦA NGƯỜI KHMER Ở HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH 41 2.1 Trung tâm tín ngưỡng, tôn giáo 41 2.2 Trung tâm văn hóa cộng đồng 43 2.3 Trường học, giáo dục đạo đức 47 2.4 Trung tâm lưu giữ giá trị lịch sử, văn hóa 49 2.5 Nơi hoạt động từ thiện nhân đạo 50 * Tiểu kết chương 51 Chương 3: VAI TRÒ CỦA CHÙA TRONG PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CÁCH MẠNG CỦA NHÂN DÂN HUYỆN TRÀ CÚ, TỈNH TRÀ VINH 52 3.1 Che chở, bảo vệ cho cách mạng 52 3.1.1 Chùa Phnô Om Pung 52 3.1.2 Chùa Trô Pras Bat 55 3.1.3 Chùa Tà Sất 55 3.2 Tham gia phong trào đấu tranh cách mạng 56 3.2.1 Chùa Phnô Om Pung 56 3.2.2 Chùa Trô Pras Bat 63 3.2.3 Chùa Cha 76 * Tiểu kết chương 76 KẾT LUẬN 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO 80 PHỤ LỤC 85 MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Huyện Trà Cú vùng sâu tỉnh Trà Vinh, nơi địa bàn sinh sống lâu đời dân tộc Kinh, Khmer, Hoa Trong đó, người Khmer chiếm 2/3 dân số huyện Trà Cú Đồng bào Khmer nơi sống chân chất, lao động cần cù Đa số đồng bào Khmer theo Phật giáo Nam tông, Trà Cú có nhiều chùa Khmer theo phong cách Nam tông Hiện nay, địa bàn huyện Trà Cú có tổng cộng 44 chùa Nam tông Khmer (hiện tách xã nên 37 chùa) tổng số 141 chùa tỉnh Trà Vinh Ngôi chùa người Khmer nói chung chùa người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh nói riêng nét đặc sắc Phật giáo Nam tông vùng Tây Nam Bộ Nó không biểu tượng Phật giáo Nam tông mà biểu tượng đời sống tinh thần người dân Khmer Với người Khmer, chùa nơi thiêng liêng, nơi thờ Phật, nơi gửi gắm niềm tin qua việc làm tại, ước mong, hi vọng cõi Niết bàn tương lai Ngôi chùa gắn bó với người dân Khmer gần suốt đời, từ lúc sinh ra, trưởng thành lìa xa trần thế, với họ, “sống vào chùa gửi thân, chết vào chùa gửi cốt” Do vậy, tìm hiểu chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh có ý nghĩa khoa học thực tiễn sâu sắc Về ý nghĩa khoa học, tìm hiểu chùa đời sống Khmer huyện Trà Cú giúp tìm hiểu vị trị vai trò chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú Đồng thời, góp phần giới thiệu nét văn hóa người Khmer Nam Bộ nói chung người Khmer huyện Trà Cú nói riêng Về ý nghĩa thực tiễn, đề tài thực thành công góp phần bổ sung tri thức dân tộc Khmer văn hóa người Khmer, Phật giáo miền Tây Nam Bộ; nguồn tài liệu tham khảo nghiên cứu giảng dạy lịch sử địa phương huyện Trà Vinh, vùng Tây Nam Bộ Trong thực tiễn, có nhiều đề tài nghiên cứu chùa văn hóa người Khmer tỉnh có người Khmer sinh sống, Sóc Trăng, Kiên Giang Riêng tỉnh Trà Vinh, số đề tài nghiên cứu ít, đặc biệt huyện Trà Cú Vì lý đó, chọn đề tài “Chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh” làm đề tài luận văn thạc sĩ Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nghiên cứu chùa người Khmer chùa đời sống người Khmer đề cập đến số nội dung số công trình Cuốn sách Người Khmer tỉnh Cửu Long tác giả Huỳnh Ngọc Trảng, Văn Xuân Chí, Hoàng Túc, Đặng Vũ Thị Thảo, Phan Thị Yến Tuyết xuất năm 1987 trình bày khái quát người Khmer tỉnh Cửu Long, tín ngưỡng, tôn giáo, phong tục, lễ hội, văn học, nghệ thuật truyền thống đoàn kết chiến đấu xây dựng đất nước Tác giả Lê Thanh Hiền Luận văn Thạc sĩ Vai trò chùa Khmer đời sống văn hóa cộng đồng (trường hợp chùa Ba Si – Trà Vinh) trình bày vai trò chùa Ba Si huyện Càng Long, tỉnh Trà Vinh đời sống văn hóa cộng đồng người Khmer Tuy không trực tiếp đề cập đến chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh luận văn tài liệu tham khảo để có nhìn so sánh vai trò chùa cộng đồng người Khmer huyện Trà Cú với địa phương khác Trà Vinh Tây Nam Bộ Các luận văn Thạc sĩ Văn hóa học Ngôi chùa đời sống văn hoá người Khmer tỉnh Sóc Trăng (1997) Lâm Thanh Sơn; Chùa phật giáo Nam Tông đời sống văn hóa người Khmer Kiên Giang (2014) Lưu Thị Sốc Kha không đề cập trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu trình bày vai trò chùa đời sống văn hóa người Khmer Sóc Trăng Kiên Giang sở để luận văn so sánh điểm tương đồng khác biệt vị trí chùa đời sống văn hóa người Khmer Sóc Trăng, Kiên Giang Trà Vinh Cuốn sách Phong tục thờ cúng tổ tiên nét đẹp văn hóa dân tộc tác giả Mã A Lềnh Triệu Thị Phượng Nhà xuất Văn hóa dân tộc xuất năm 2007 trình bày phong tục, nghi lễ thờ cúng tổ tiên dân tộc có phong tục, nghi lễ thờ cúng tổ tiên người Khmer Nam Bộ Khác với dân tộc khác, người Khmer không thờ cúng tổ tiên nhà, việc thờ cúng thực chùa vào dịp lễ hội lớn năm, như: Lễ Sênh đôl ta, Chol chnăm thmay Tác giả Phan An Dân tộc Khmer Nam Bộ xuất năm 2009 giới thiệu văn hóa người Khmer Nam Bộ, Phật giáo Khmer Nam Bộ chùa sóc Khmer Tác giả miêu tả kiến trúc khuôn viên chùa, đồng thời khẳng định chùa Khmer nơi tu hành sư sải, nơi thực nghi lễ tôn giáo lễ hội có liên quan đến tôn giáo bà người Khmer Nội dung sách đề cập đến chế quản lí xã hội truyền thống nông thôn người Khmer Nam Bộ Tác giả Trần Đình Ba Lễ hội Việt Nam xuất năm 2011 trình bày lễ hội Việt Nam trình bày lễ hội người Khmer Nam Bộ Tác phẩm Người Khmer Nam Bộ, Việt Nam xuất năm 2012 sách song ngữ Việt - Anh Nội dung sách trình bày sắc văn hóa truyền thống độc đáo người Khmer qua phong tục, lễ hội sinh hoạt cộng đồng khác Cuốn sách trình bày chùa người Khmer, số chùa lễ hội tiêu biểu Cuốn sách Phong trào yêu nước đồng bào Khmer tỉnh Trà Vinh (1930 – 2010) xuất năm 2015 Ban chấp hành Đảng tỉnh Trà Vinh sau khái quát đặc điểm địa lí, dân cư, đặc điểm đồng bào Khmer tỉnh Trà Vinh trình bày phong trào yêu nước đồng bào Khmer lãnh đạo Đảng từ năm 1930 đến năm 1975 Trong phong trào đấu tranh có tham gia đồng bào Khmer huyện Trà Cú Cuốn sách làm rõ đóng góp quan trọng, tinh thần đấu tranh cách mạng kiên cường, hi sinh mát đồng bào Khmer tỉnh Trà Vinh hai kháng chiến chống thực dân Pháp đế quốc Mĩ xâm lược Trong sách có ảnh chư tăng Bà Môn huyện Trà Cú xuống đường ngày 30/4/1975 Kế thừa thành công trình nghiên cứu trước, tác giả tiếp tục nghiên cứu sâu chùa vai trò chùa đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài tìm hiểu hệ thống chùa vai trò chùa đời sống văn hóa người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Luận văn trình bày đóng góp chùa phong trào đấu tranh cách mạng nhân dân huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh 3.2 Phạm vi nghiên cứu Về không gian nghiên cứu phạm vi hành huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Về thời gian nghiên cứu lịch sử hình thành chùa Trà Cú, Trà Vinh vai trò chùa nghiệp xây dựng phát triển đất nước, đặc biệt đóng góp chùa hai kháng chiến đến huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu tìm hiểu chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh vai trò chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh đóng góp chùa phong trào đấu tranh cách mạng nhân dân huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Để thực mục đích nghiên cứu trên, luận văn đặt nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau đây: Một là, tìm hiểu khái quát huyện Trà Cú chùa địa bàn huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Hai là, luận văn vị trí, vai trò chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tình Trà Vinh Ba là, luận văn tìm hiểu đóng góp chùa phong trào đấu tranh cách mạng nhân dân huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Nguồn tài liệu phương pháp nghiên cứu 5.1 Nguồn tài liệu Luận văn sử dụng nguồn tài liệu chủ yếu sau: - Tư liệu gốc: văn bia, thần tích, thần sắc, sắc phong chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh - Tư liệu thành văn, gồm: + Các sách tham khảo chùa, văn hóa người Khmer Nam Bộ + Các sách tham khảo hệ thống chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh; văn hóa, đời sống văn hóa tinh thần người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh + Các viết báo, tạp chí chuyên ngành có liên quan đến đề tài - Tư liệu điền dã: Nguồn tư liệu thực địa qua trình khảo sát thực tế huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh 5.2 Phương pháp nghiên cứu Để đạt mục tiêu nghiên cứu đề ra, luận văn sử dụng hai 10 PHỤ LỤC DANH SÁCH CHÙA KHMER Ở HUYỆN TRÀ CÚ Số STT Tên chùa lượng sư sãi Chum Nít Swai Pốt 13 26 Địa Tên người đứng đầu Ấp Xã Lý Thạch Minh Lưu Cừ II Lưu Nghiệp Cảnh Anh Thạch Cương Mộc Anh Lưu Nghiệp Anh Cha 25 Kim Ngọc Sóc Chà B Thanh Sơn Toàn Kós La 19 Kim Cộng Kós La Thanh Sơn Xoài Xiêm 23 Thạch Diễn Xoài Ngãi Xuyên Thum Xoài Xiêm Mới 37 Thạch Nhứt Xoài Ngãi Xuyên Xiêm Tuôie Ta Thốte Kim Chuộte Giồng Ngãi Xuyên Tranh Rứt Sâymô 24 Kim Rune Ba Cụm Ngọc Biên Ngọc Biên cum Prây Vo 14 Thạch Trương Sà Vần A 10 Kim Tháp Sơn Canh Giồng Cao Ngọc Biên 85 11 Kom Pong Sa 36 Thạch Ngọc Rô Tha La Ngọc Biên Long Hiệp La 12 Pnô Prel 10 Kim Thưa Nô Rè A 13 Tà Sất 10 Thạch Phi Long Trà Sất Long Hiệp Chợ 14 Kbal Thuk 21 Kim Thái 15 Phnô Đung 40 Trương Trà Sất C Long Hiệp Văn Cây Da Đại An Trà Kha Đại An Biển 16 Phnô Sonkè 17 Lý Sạch Sonkè Thạch Chás 17 Pnô Thmây 18 Chùa Chợ 20 Ngọc Khóm Thị Trấn Viên Định An Kim Rene An Quảng Hữu 19 Krò 12 Thạch Tư Đạt Sóc Tro An Dưới Hữu Quảng 20 Chêđây 64 Kim Phone Cây Da Tập Sơn 21 Bô Thi Bưng 17 Kim Sô Thi Leng Tân Sơn 22 Bon Thia Kro 13 Thạch Vinh Trà Tro A Hàm Giang 23 Chrôl Tan Sa 13 Giang 24 Bài Chhau 13 Sô Bảy Thanh Giữa Thạch Mi Na Bảy 86 Xào Kim Sơn Xào Kim Sơn Dơi A 25 Thcâu 25 Kim Rúte Trà Cú A Kim Sơn 26 Bân Rây Chas 32 Kim Vi Chếch Cà Săng Hàm Tân 27 Bon Rai Thmây 30 Nhan Chanh Vàm Ray Hàm Tân 28 Đây Kro Hom 12 Kim Hạnh Cà Hom Hàm Tân 29 Chông Prây 17 Sơn Rách Thi Ấp Trạm Phước Hưng 30 31 Chùa Mới Chùa Cũ 16 22 Kim Sâm Bô Thạch Chòm Phước Chuối Hưng Sa Bến Chùa Phước Vươne 32 Pnô Om Pune 18 Hưng Thạch Sa Vane Long Tân Hiệp Trường 33 Pnô On Đône Thạch Sâm Nô Đùng Tân Hiệp 34 Bà Trách 16 Thạch Cang Ba Trạch Tân Hiệp A 35 Rône Quel Thạch Nên Sóc Tân Hiệp Ruộng 36 Trô Prás Bát Thạch Sâm Chông Bát Tân Hiệp Nang 37 Kós Than Lóp Thạch Mạnh 87 Con Lọp Tân Hiệp Hình 1: Bản đồ hành huyện Trà Cú (https://www.atlatvietnam.besaba.com) 88 Hình 2: Ông Kim Ngọc Thái, Phó Chủ tịch UBND tỉnh trao xếp hạng di tích lịch sử cấp tỉnh cho sư chùa Phnô Om Pung Chủ tịch UBND xã Tân Hiệp (Nguồn: http://travinhtv.vn) Hình 3: Chính điện chùa Trô Pras Bát (https://www.vhttdlkv3.gov.vn) 89 Hình 4: Chính điện chùa Pnô Om Pune (https://www.vhttdlkv3.gov.vn) Hình 5: Tượng Phật chùa Pnô Om Pune (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 20/5/2017) 90 Hình 6: Sa la chùa Trô Pras Bát (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 20/5/2017) Hình 7: Cổng chùa Pnô Om Pune (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 20/5/2017) 91 Hình 8: Tranh vẽ tường điện chùa Pnô Đung (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 6/5/ 2017) Hình 9: Lễ đặt bát chùa Tà Sất tết Chôl Chnam Thmây (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 16/5/2017) 92 Hình 10: Tượng Phật chùa Pnô Om Pune (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 20/5/2017) Hình 11: Nhảy bao lễ hội Chôl Chnam Thmây chùa Kbal Thuk (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 15/4/2017) 93 Hình 12: Kéo co lễ hội Chôl Chnam Thmây chùa Tà Sất (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 15/42017) Hình 13 Đẩy gậy (Nguồn: http://www.baotanglichsu.vn) 94 Hình 14 Đua ghe ngo (Nguồn: http://baotintuc.vn) Hình 15: Lễ vật cúng trăng (http://www.baomoi.com) 95 Hình 16 Ok-om-bok ((http://www.quehuongonline.vn) Hình 17: Sư trụ trì làm lễ tháp cốt lễ Chôl Chnam Thmây – chùa Tà Sất (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 16/4/2017) 96 Hình 18: Tắm Phật lễ Chôl Chnam Thmây – chùa Tà Sất (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 16/4/2017) Hình 19: Tắm Phật lễ Chôl Chnam Thmây – chùa Tà Sất (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 16/4/2017) 97 Hình 20, 21: Hoa văn điện chùa Pnô Đung (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 6/5/2017) 98 Hình 22: Tượng chằn chùa Pnô Đung (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 6/5/2017) Hình 23: Tượng Phật chùa Pnô Đung (Lê Thị Bạch Tuyết chụp ngày 20/5/2017) 99 ... huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Mục đích nghiên cứu nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu tìm hiểu chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh vai trò chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. .. 1: Khái quát huyện Trà Cú hệ thống chùa huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh 11 Chương 2: Vai trò chùa đời sống văn hóa người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh Chương 3: Vai trò chùa phong trào đấu tranh... biệt huyện Trà Cú Vì lý đó, chọn đề tài Chùa đời sống người Khmer huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh làm đề tài luận văn thạc sĩ Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nghiên cứu chùa người Khmer chùa đời sống người