Thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh hà nam

Chất lượng các khu tái định cư được xây dựng chưa đáp ứng yêu cầu “có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”; chưa chú trọng vấn đề sinh kế cho người có đất bị thu hồi; việc lậ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

-

TRẦN THỊ THẬP

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG

MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ

CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội - 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

-

TRẦN THỊ THẬP

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GIẢI PHÓNG

MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình điều tra, nghiên cứu để hoàn thành luận văn, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng dẫn nhiệt tình, chu đáo của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và sự giúp đỡ nhiệt tình của cơ quan, đồng nghiệp và nhân dân địa phương

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn trân trọng nhất tới giáo viên hướng dẫn khoa học TS Nguyễn Thùy Anh đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành luận văn

Tôi xin trân trọng cảm ơn những ý kiến góp ý quý báu của các thầy, cô giáo Khoa Quản lý kinh tế, Khoa sau đại học, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện, hoàn thành luận văn này

Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo UBND tỉnh và Lãnh đạo một số huyện của các tỉnh Hà Nam, Ninh Bình, Nam Định, Thái Bình; Lãnh đạo Ban QLDA các công trình trọng điểm các tỉnh, Ban GPMB các huyện trong tỉnh

Hà Nam và một số huyện, thành phố của các tỉnh trên đã tạo điều kiện giúp

đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài

Tôi xin chân thành cảm ơn tới gia đình, người thân, các cán bộ đồng nghiệp Ban QLDA các công trình trọng điểm tỉnh Hà Nam và bạn bè đã tạo điều kiện, giúp đỡ về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Trần Thị Thập

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi Các số liệu

và kết quả nghiên cứu trong Luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực cũng như chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào và xuất phát từ tình hình thực tiễn cấp bách ở Hà Nam

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc

Tác giả luận văn

Trần Thị Thập

MỤCLỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT i

DANH MỤC BẢNG BIỂU ii

DANH MỤC HÌNH iii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ iv

LỜI NÓI ĐẦU 1

CHƯƠNG 1 5

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, 5

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG 5

1.1.TỔNGQUANTÌNHHÌNHNGHIÊNCỨU 5

1.2.CƠSỞLÝLUẬNVÀTHỰCTIỄNVỀ THỰCHIỆNCHÍNHSÁCH BỒITHƯỜNG,GIẢIPHÓNGMẶTBẰNG 13

1.2.1 Cơ sở lý luận 13

1.2.2 Kinh nghiệm của một số địa phương 30

CHƯƠNG 2 35

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35

2.1.PHƯƠNGPHÁPTHUTHẬPTHÔNGTINTHỨCẤP 35

2.2.PHƯƠNGPHÁPPHÂNTÍCH,TỔNGHỢP 36

2.3.PHƯƠNGPHÁPTHỐNGKÊMÔTẢ 37

2.4.PHƯƠNGPHÁPPHỎNGVẤNSÂU 38

2.5.PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨUTÀILIỆU 38

2.6.PHƯƠNGPHÁPTỔNGKẾTTHỰCTIỄN 39

CHƯƠNG 3 40

THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, 40

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM 40

3.1 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCHBỒITHƯỜNG,GPMBTRÊNĐỊABÀNHÀNAM 40

3.1.1 Các yếu tố khách quan 40

3.1.2 Các yếu tố chủ quan 46

3.2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GIẢIPHÓNGMẶTBẰNGỞHÀNAM 48

3.2.1 Thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Hà Nam 48

3.2.2 Đánh giá công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam 59

CHƯƠNG 4 74

GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, GPMB TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM 74

4.1.BỐICẢNHCHUNG 74

4.1.1 Bối cảnh của Việt Nam 74

4.1.2 Bối cảnh của Hà Nam 75

4.2 MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC THỰC HIỆN CHÍNHSÁCHBỒITHƯỜNG,GPMBTRÊNĐỊABÀNHÀNAM 76

4.2.1 Giải pháp về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất 76

4.2.2 Giải pháp về hoàn thiện cơ chế, chính sách 77

4.2.3 Giải pháp về thủ tục hành chính 77

4.2.4 Giải pháp về việc ban hành đơn giá bồi thường, hỗ trợ 78

4.2.5 Giải pháp về tái định cư 79

4.2.6 Giải pháp về hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm đối với người bị thu hồi đất: 79

4.2.7 Giải pháp về tuyên truyền, giáo dục và tăng cường sự phối hợp của các tổ chức 80

4.2.8 Giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng và giáo dục tư tưởng cho đội ngũ cán bộ thực hiện chính sách bồi thường, GPMB 81

4.2.9 Giải pháp về tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra 81

KẾT LUẬN 83

TÀI LIỆU THAM KHẢO 85 PHU LỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

1 CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

5 KHXH&NV Khoa học xã hội và nhân văn

DANH MỤC BẢNG BIỂU

1 Bảng 3.1

Tổng hợp tình hình và kết quả thực hiện chính sách bồi thường, GPMB tại dự án số

1 đến hết năm 2014

61

2 Bảng 3.2 Tổng hợp công tác bồi thường, GPMB 4

dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh 63

DANH MỤC HÌNH

1 Hình 3.1 Bản đồ vị trí địa lý và liên hệ vùng giữa

tỉnh Hà Nam và các tỉnh lân cận 40

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

1 Biểu đồ 3.1 Cơ cấu sử dụng đất tỉnh Hà Nam năm

44

LỜI NÓI ĐẦU

1.TÍNHCẤPTHIẾTCỦAĐỀTÀI

Những năm qua công tác xây dựng cơ bản ở nước ta đã có bước phát triển mới cả về số lượng, chất lượng và quy mô, đã có hàng trăm dự án lớn do Nhà nước trực tiếp đầu tư và quản lý như: công trình thủy điện, thủy lợi, nông nghiệp, công nghiệp, giao thông với tổng mức đầu tư hàng chục ngàn tỷ đồng Nhiều dự án thu hồi hàng trăm ha, phải di chuyển hàng nghìn hộ dân như: nhà máy thủy điện, lọc dầu, các khu công nghiệp và đô thị lớn

Tuy nhiên, đất đai là vấn đề lớn, phức tạp và rất nhạy cảm, đã trở thành vấn đề lớn, bức xúc cả về phương diện lý luận và thực tiễn, ở cấp vĩ mô và vi

mô Đây là những nguyên nhân chính của tình trạng khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện đông người đối với công tác bồi thường, GPMB hiện nay, trong khi các quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thường xuyên thay đổi dẫn tới tình trạng so bì, khiếu nại của người dân Mặt khác, Luật Đất đai 2003 chưa

có cơ chế bắt buộc để bảo đảm có quỹ đất và nguồn vốn xây dựng khu tái định cư trước khi thu hồi đất Chất lượng các khu tái định cư được xây dựng chưa đáp ứng yêu cầu “có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”; chưa chú trọng vấn đề sinh kế cho người có đất bị thu hồi; việc lập và tổ chức thực hiện phương án GPMB tại một số dự án còn thiếu kiên quyết, thiếu dân chủ, công khai, minh bạch; năng lực, phẩm chất của đội ngũ cán bộ làm công tác GPMB ở nhiều nơi còn chưa đáp ứng yêu cầu; chưa phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng tham gia thực hiện; một số địa phương thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành trong công tác tuyên truyền, vận động, giải thích để nhân dân hiểu rõ quy định của pháp luật hoặc thậm chí có lúc né tránh làm cho công tác GPMB bị kéo dài nhiều năm Trong khi đó, tổ chức phát triển quỹ đất chưa được quan tâm đầu tư đúng mức về kinh phí và nhân lực để thực hiện thu hồi đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được

phê duyệt, tạo quỹ “đất sạch” khi có dự án đầu tư

Hà Nam là tỉnh được tái lập năm 1997 Sau tái lập, Hà Nam đã và đang trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thực hiện tiến trình CNH-HĐH, kéo theo đó là các khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề phát triển Hệ thống giao thông, các khu đô thị, khu vui chơi giải trí, các công trình văn hóa thể thao, công trình trọng điểm được hình thành Vì vậy công tác GPMB là nhiệm vụ tiền đề, tiên quyết và đóng vai trò rất quan trọng đối với quá trình thực hiện của mỗi dự án Đây là công việc đầy dãy những khó khăn, vướng mắc và có tính nhạy cảm cao Từ thực tiễn cho thấy việc áp dụng chính sách bồi thường, GPMB thực hiện dự án từ khi có LĐĐ 2003 đến nay đang gặp phải rất nhiều vướng mắc, nhất là đối với chính sách thu hồi đất sản xuất đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ thực hiện các dự án nói riêng, sự phát triển kinh tế, an sinh xã hội nói chung Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó phải kể đến chính sách pháp luật về bồi thường, GPMB còn chưa đồng bộ, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn và quan trọng hơn cả

là việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB vẫn còn cứng nhắc, bị động và thiếu sự linh hoạt, chưa thực sự chú ý lắng nghe các kiến đóng góp từ phía người dân bị thu hồi đất; thậm chí vẫn còn tình trạng vi phạm pháp luật trong quá trình GPMB Những tồn tại, vướng mắc trên là do rất nhiều nguyên nhân,

cả khách quan lẫn chủ quan, có cả nguyên nhân do chính sách và cả nguyên nhân do những người thực thi chính sách Điều này cho thấy chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, tìm ra các giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB vào thực tiễn Chính vì vậy tác giả đã chọn đề tài:

“Thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh

Hà Nam” để trả lời cho câu hỏi nghiên cứu: Hà Nam cần có những giải pháp gì

để tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng?

Để trả lời cho câu hỏi nghiên cứu chính, đề tài cần trả lời những câu hỏi

nghiên cứu phụ sau:

- Thực trạng công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Hà Nam từ khi LĐĐ 2003 có hiệu lực đến nay?

- Đã có những thành công, hạn chế và nguyên nhân gì?

- Cần phải có những giải pháp gì góp phần tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên liên quan?

2.MỤCTIÊUVÀNHIỆMVỤNGHIÊNCỨU

2.1 Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về việc thực hiện chính sách trên cơ sở đánh giá thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, GPMB khi nhà nước thu hồi đất thực hiện các dự án nói chung và dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh Hà Nam nói riêng, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam nhằm giải quyết hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan

2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ giải quyết các vấn đề chủ yếu sau:

- Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án;

- Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất từ khi có Luật Đất đai 2003 đến nay tại địa bàn tỉnh

Hà Nam Qua đó, chỉ ra các cơ chế, chính sách phù hợp, chưa phù hợp cũng như những tồn tại, vướng mắc từ thực tiễn thực hiện chính sách và nêu nguyên nhân của tình trạng này;

- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam

3.ĐỐITƯỢNG,PHẠMVINGHIÊNCỨU

3.1 Đối tượng nghiên cứu

Tình hình thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất GPMB để thực hiện các dự án trên địa bàn tỉnh Hà Nam thông qua nghiên cứu điển hình tại một số dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh 3.2 Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, GPMB tại 4

dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh Hà Nam, gồm: Dự án Đầu tư xây dựng nhà thi đấu đa năng và các công trình hạ tầng liên quan; Dự án Đầu tư xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật khu du lịch Tam Chúc tỉnh Hà Nam; Dự án Xây dựng tuyến đường bộ nối đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình và Tiểu dự án thành phố Phủ Lý thuộc dự án phát triển các đô thị loại vừa tại Việt Nam

- Về không gian: Tại tỉnh Hà Nam qua thực tiễn áp dụng tại một số dự

án trọng điểm trên địa bàn tỉnh

- Về thời gian: Từ năm 2010 đến năm 2014

KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 4 chương

Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận, thực tiễn

về thực hiện chính sách bồi thường, GPMB

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam

Chương 4: Giải pháp tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG,

GIẢI PHÓNG MẶT BẰNG 1.1.TỔNGQUANTÌNHHÌNHNGHIÊNCỨU

Thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng là vấn đề hết sức nhạy cảm

và phức tạp, tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế, xã hội đối với người

bị ̣thu hồi đất, nhà đầu tư và cả cộng đồng dân cư Việc đi sâu nghiên cứu thực trạng và giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trong những năm gần đây đã được các cấp, các ngành và các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu ở các cấp độ khác nhau

Thời gian vừa qua đã có nhiều công trình khoa học, các bài báo, luận văn, hội thảo nghiên cứu về lĩnh vực này dưới nhiều khía cạnh cả về lý luận

và thực tiễn, tiêu biểu là các công trình nghiên cứu của các tác giả:

Nguyễn Duy Thạch, 2007 Pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

khi Nhà nước thu hồi đất (qua thực tiễn thi hành tại TP Hà Nội) Luận văn

Thạc sĩ luật học: nghiên cứu một số vấn đề lý luận chung về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn TP Hà Nội, chỉ ra những nguyên nhân hạn chế, tồn tại trong lĩnh vực này Đưa ra định hướng,

đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về bồi thường và các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thực thi pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất

Hồ Huy Thành, 2010 Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định

cư ở một số dự án trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh Luận văn Thạc sĩ nông nghiệp,

Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội: Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư tại một số dự án để tìm ra những nguyên nhân, yếu tố tác động

đến các đối tượng bị thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất để từng bước tìm ra các giải pháp thích hợp nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng thực hiện các công trình, dự án trên cơ sở xem xét các quy định về chính sách và việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ đất đai, tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, cây cối, và tái định cư đối với các hộ bị ảnh hưởng Thu thập và phân tích các tài liệu, số liệu điều tra nhằm xác định nguyên nhân, yếu tố thúc đẩy hoặc cản trở đến công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư từ thực tiễn công tác bồi thường, GPMB một số dự án trên địa bàn tỉnh như Khu liên hợp gang thép, cảng Sơn Dương của Tập đoàn Hưng Nghiệp Formosa - Đài Loan, Nhà máy Nhiệt điện Vũng áng, dự án khai thác mỏ sắt Thạch Khê, nhà máy luyện thép của Tập đoàn Tata Ấn Độ

Trần Đông Y, 2009 Thực trạng lao động - việc làm của người dân sau

TĐC (nghiên cứu trường hợp tại Khu kinh tế Dung Quất tỉnh Quảng Ngãi

Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học KHXH&NV - ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích thực trạng lao động - việc làm

và làm rõ thực trạng đời sống kinh tế, xã hội của người dân sau tái định cư ở khu vực dự án Khu Kinh tế Dung Quất Đề xuất một số giải pháp về lao động, việc làm gồm: đào tạo nghề để chuyển đổi việc làm, phát triển kinh tế, tạo việc làm cho người lao động sau tái định cư, tăng cường công tác tư vấn, giới thiệu việc làm, xây dựng đồng bộ các chính sách, cơ chế hỗ trợ người dân sau tái định cư nhằm ổn định đời sống cho họ giai đoạn 2010 - 2015

Lê Thị Yến, 2011 Pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất qua

thực tiễn áp dụng tại địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội Luận văn Thạc

sĩ luật học: Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về bồi thường khi khi nhà nước thu hồi đất Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường từ khi Luật đất đai 2003 có hiệu lực đến nay tại địa bàn quận Tây Hồ, TP Hà Nội Qua đó chỉ ra các quy định phù hợp, chưa phù hợp của pháp luật về BT

khi NNTHĐ cũng như những tồn tại, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng và nêu nguyên nhân của tình trạng này Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất

Trần Mai Phương, 2011 Đánh giá thực trạng công tác thu hồi đất,

GPMB của dự án xây dựng khu đô thị mới Thịnh Liệt, quận Hoàng Mai, TP

Hà Nội Luận văn thạc sỹ ngành địa chính, trường Đại học KHTN -

ĐHQGHN: Nghiên cứu tổng quan chính sách pháp luật về thu hồi đất, GPMB; nhu cầu thu hồi đất trong quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa; nội dung các chính sách, quy định pháp lý chủ yếu về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo pháp luật hiện hành; công tác thu hồi đất, GPMB trên địa bàn TP

Hà Nội Thực trạng công tác GPMB của dự án xây dựng khu đô thị mới Thịnh Liệt, quận Hoàng Mai, TP Hà Nội Đề xuất một số giải pháp cho công tác thu hồi đất, GPMB của dự án xây dựng khu đô thị mới Thịnh Liệt về cơ chế, chính sách; giá đất; công tác tổ chức thực hiện GPMB của dự án

Vũ Mạnh Thía, 2011 Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ

trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình Luận văn thạc sỹ nông nghiệp, trường Đại

học Nông nghiệp Hà Nội: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình qua các thời kỳ; đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phù hợp với tình hình thực tiễn, ổn định đời sống nhân dân, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất trong thời gian tới

Đinh Thu Trang, 2012 Đánh giá ảnh hưởng của tình trạng hai giá đất

đến công tác thu hồi đất, GPMB Luận văn thạc sỹ ngành địa chính, trường

ĐHKHTN - ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu tổng quan về giá đất; cơ sở pháp lý xác định giá đất phục vụ công tác thu hồi đất, GPMB; kinh nghiệm định giá

đất của Australia và Đài Loan; cơ sở pháp lý của công tác thu hồi đất, GPMB Đánh giá ảnh hưởng của tình trạng hai giá đất đến việc thu hồi đất, GPMB (lấy minh chứng tại TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh); chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp là đòi hỏi tất yếu của quá trình phát triển nhưng cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ; kết quả nghiên cứu thực trạng giá đất đền bù trong thu hồi đất, GPMB; đánh giá hiệu quả kinh tế -

xã hội của việc định giá đất phục vụ công tác thu hồi đất; những bất cập trong các quy định pháp luật về giá đất và định giá đất phục vụ công tác thu hồi đất; nguyên nhân sự chênh lệch giữa giá đất do Nhà nước quy định và giá đất trên thị trường Đề xuất hoàn chỉnh quy định pháp luật về định giá đất phục vụ công tác thu hồi đất, GPMB; quy định về phương pháp xác định giá đất phù hợp thị trường; đề xuất hệ thống khung pháp luật cho hoạt động cung cấp dịch

vụ định giá đất; bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục định giá đất; đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật trong thực tế

Nguyễn Thị Thuận, 2012 Đánh giá ảnh hưởng của việc thu hồi đất,

GPMB tới sinh kế của người dân tại dự án xây dựng khu đô thị mới quận Hải

An, TP Hải Phòng Luận văn thạc sỹ ngành địa chính, trường ĐHKHTN -

ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu tổng quan các chính sách, quy định pháp lý về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của nước ta từ khi có LĐĐ 2003 đến nay Thực tiễn công tác bồi thường, GPMB dự án xây dựng khu đô thị mới tại quận Hải An Đánh giá, phân tích thực trạng công tác thu hồi đất, GPMB và những ảnh hưởng của nó đến người dân bị thu hồi đất Rút ra bài học kinh nghiệm, đề xuất một số giải pháp cho công tác thu hồi đất, GPMB ở TP Hải Phòng hiện nay

Trần Thị Lê Tâm, 2012 Tác động của việc tái định cư đến đời sống

người dân trong vùng dự án của dự án ADB cải thiện môi trường đô thị miền Trung Việt Nam Luận văn thạc sỹ, trường ĐHKHXH & NV: Nghiên cứu về

tác động của chính sách TĐC của Chính phủ Việt Nam và ADB và những vấn

đề của người dân chịu ảnh hưởng trực tiếp của các chính sách TĐC qua việc

so sánh hiện trạng đời sống của người dân TĐC hiện nay so với trước khi thực hiện chính sách Đánh giá mức độ hài lòng của người dân vùng TĐC về các mặt của đời sống (kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường) Đưa ra các đề xuất kiến nghị nhằm phát huy hiệu quả của các chính sách TĐC và giảm thiểu bất lợi của chính sách lên đời sống người dân sau TĐC

Đỗ Lan Quỳnh, 2012 Nghiên cứu đề xuất giải pháp đẩy nhanh tiến độ

GPMB ở các dự án phát triển công trình công cộng tại TP Hà Nội Luận văn

thạc sỹ, Trường ĐHKHTN - ĐHQG Hà Nội: Nghiên cứu điều kiện, đối tượng

và giá bồi thường của dự án; chính sách hỗ trợ ổn định đời sống, sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm, chính sách hỗ trợ việc di chuyển, chính sách ưu đãi với người thuộc diện chính sách, người có công với cách mạng Thực trạng và đề xuất một số giải pháp góp phần đẩy nhanh tiến độ GPMB các dự án tại TP Hà Nội

Phan Ngọc Long, 2012 Thực tiễn thi hành pháp luật về giải phóng mặt

bằng ở tỉnh Hà Tĩnh Luận văn Thạc sĩ luật học: Nghiên cứu những vấn đề lý

luận chung về pháp luật bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất, giải phóng mặt bằng theo quy định của pháp luật đất đai Phân tích các vấn đề pháp lý và thực tiễn liên quan đến thực trạng thu hồi đất, giải phóng mặt bằng ở tỉnh Hà Tĩnh Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả thu hồi đất, giải phóng mặt bằng nói chung, ở Hà Tĩnh nói riêng trong thời gian tới

Đoàn Thu Linh, 2013 Nghiên cứu thực trạng thu hồi đất, bồi thường, hỗ

trợ và tái định cư của dự án nạo vét, kè bờ Đông sông Vân thuộc các phường Nam Bình, Ninh Phong trên địa bàn TP Ninh Bình Luận văn thạc sỹ, trường

ĐHKHTN: Nghiên cứu cơ sở khoa học và pháp lý về công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư Điều tra, thu thập tài liệu, số liệu về tình hình

thực hiện thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của dự án nạo vét, kè

bờ Đông sông Vân trên địa bàn phường Nam Bình và phường Ninh Phong,

TP Ninh Bình Điều tra thực trạng giá đất bồi thường và các chính sách hỗ trợ, tái định cư của dự án nạo vét, kè bờ Đông sông Vân Đánh giá những khó khăn và thực trạng đời sống của người dân địa phương khi bị thu hồi đất Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

Nguyễn Ngọc Sơn, 2013 Thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm đẩy

nhanh công tác GPMB tại các dự án đầu tư trên địa bàn quận Hà Đông, TP

Hà Nội Luận văn thạc sỹ, trường ĐHKHTN: Nghiên cứu tổng quan các chính

sách, quy định pháp lý bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của nước ta từ khi có LĐĐ 2003 đến nay Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại các dự án:

Dự án khu đô thị mới An Hưng, Dự án đường Lê Văn Lương kéo dài, Dự án khu đô thị mới Mỗ Lao Điều tra, khảo sát về giá đất bồi thường của dự án, phỏng vấn các hộ thuộc diện bị thu hồi đất và nhận hỗ trợ, tái định cư Đánh giá, phân tích thực trạng công tác thu hồi đất, GPMB làm rõ những nguyên nhân, những khó khăn vướng mắc trong GPMB của dự án Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy nhanh tiến độ GPMB

Phạm Anh Tuấn, 2013 Nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện chính

sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn

TP Hải Phòng Luận văn thạc sỹ, Trường ĐHKHTN: Phân tích hệ thống pháp

luật hiện hành về chuyển dịch đất đai gồm cơ chế thu hồi đất của người đang

sử dụng đất để giao cho các dự án đầu tư, cơ chế thực hiện bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư và cơ chế giải quyết các khiếu nại của dân để tìm ra những điểm chưa hợp lý, gây trở ngại cho quá trình thực thi pháp luật Từ đó, kiến nghị việc điều chỉnh cần thiết đối với các quy định chưa hợp lý Phân tích quá trình thực hiện việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trong thời

gian vừa qua ở Hải phòng để tìm ra những điểm mạnh và điểm yếu trong triển khai thực hiện, rút ra những kinh nghiệm thực tế Phân tích và tổng hợp các kết quả nghiên cứu hệ thống pháp luật, kinh nghiệm thực tế để đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện pháp luật, tổ chức bộ máy, triển khai thực hiện tạo được phương thức làm tốt cho TP phố Hải Phòng

Cao Đại Nghĩa, 2014 Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái

định cư khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Đông Anh, TP phố Hà Nội Luận

văn thạc sỹ, Trường ĐHKT - ĐHQG Hà Nội: Hệ thống hóa cơ sở lý luận, thực tiễn về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất; phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định

cư khi nhà nước thu hồi đất, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại huyện Đông Anh, TP Hà Nội; đề xuất các giải pháp để hoàn thiện, nâng cao tính khả thi của chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất Các đề tài và những công trình nghiên cứu trên tuy đã đề cập đến vấn đề pháp luật về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở nhiều khía cạnh khác nhau Một

số nghiên cứu đã có giá trị nhất định trong việc hoàn thiện pháp luật về công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư nhưng thực hiện trên phạm vi rộng và chủ yếu nghiên cứu dưới góc độ pháp luật, chưa thể hiện rõ những khó khăn, tồn tại từ thực tiễn; nguyên nhân gây so bì, khiếu kiện trong nhân dân tại khu vực thu hồi đất Các công trình này chủ yếu đi sâu nghiên cứu về vấn đề bồi thường mà chưa tìm hiểu một cách thấu đáo việc thực hiện chính sách hỗ trợ, chính sách tái định cư và vấn đề sinh kế cho người có đất bị thu hồi Đặc biệt, chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu thấu đáo đến chính sách GPMB hài hòa lợi ích 3 bên: Nhà nước, nhà đầu tư và người dân có đất bị thu hồi Đến nay cũng chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu trực tiếp đến vấn đề: Thực hiện chính sách bồi thường, GPMB trên địa bàn tỉnh Hà Nam Mặc dù vậy, các công

trình khoa học đã được công bố là những tài liệu tham khảo có giá trị cho việc nghiên cứu và viết luận văn này Trên cơ sở đó, luận văn tiếp tục nghiên cứu theo hướng chuyên sâu, cụ thể trên phạm vi một tỉnh nhằm chỉ rõ những kết quả đaṭ được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của việc thực hiện chính sách bồi thường, GPMB tại Hà Nam, từ đó đề xuất giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB qua thực tiễn công tác bồi thường, GPMB một số dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh Hà Nam

Nghiên cứu đề tài này, luận văn có những đóng góp mới về mặt khoa học trên những khía cạnh chủ yếu sau:

- Luận văn là chuyên khảo đầu tiên nghiên cứu tương đối hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất GPMB để thực hiện dự án; thực trạng thực hiện chính sách bồi thường, GPMB từ khi LĐĐ 2003 có hiệu lực đến nay, đặc biệt là từ khi LĐĐ 2013 có hiệu lực thi hành trên địa bàn tỉnh Hà Nam thông qua công tác bồi thường, GPMB tại một số dự án trọng điểm Qua đó, chỉ ra các quy định phù hợp, chưa phù hợp của pháp luật cũng như những tồn tại, vướng mắc từ thực tiễn và tìm hiểu thấu đáo nguyên nhân của tình trạng này;

- Luận văn đã đóng góp những giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi thường, GPMB, nâng cao hiệu quả công tác GPMB trên địa bàn tỉnh, góp phần giảm thiểu tình trạng bồi thường, GPMB kéo dài và khiếu kiện của người sử dụng đất Đặc biệt, luận văn đi sâu nghiên cứu những giải pháp nhằm đảm bảo hài hoà lợi ích của 3 bên: Nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng đất trên cơ sở công bằng, công khai, dân chủ trong thực hiện

Kết quả của luận văn có thể là tài liệu tham khảo bổ ích cho các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức và cá nhân có thẩm quyền về bồi thường, GPMB tham khảo và ứng dụng vào thực tiễn

1.2.CƠSỞLÝLUẬNVÀTHỰCTIỄNVỀ THỰCHIỆNCHÍNHSÁCH

BỒITHƯỜNG,GIẢIPHÓNGMẶTBẰNG

1.2.1 Cơ sở lý luận

1.2.1.1 Cơ sở lý luận về chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng

* Mục tiêu, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách bồi thường, GPMB

- Khái niệm: Chính sách bồi thường, GPMB là tổng thể các quan niệm, chủ trương, phương tiện và hành động của các cơ quan nhà nước trong lĩnh vực bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với những người dân có đất bị thu hồi nhằm đạt tới sự hài hòa, hợp lý về lợi ích, hiệu quả và phát triển bền vững Chính sách bồi thường, GPMB của Nhà nước là một trong nhân tố khách quan có ảnh hưởng trực tiếp đến công tác bồi thường, GPMB Là căn cứ pháp

lý quan trọng mà dựa vào đó để xác định nội dung bồi thường, mức bồi thường, giá bồi thường và phương án TĐC, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, hỗ trợ sản xuất, ổn định đời sống cho người dân bị thu hồi đất

- Mục tiêu của chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng

√ Mục tiêu thứ nhất: đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất, người sở hữu nhà ở

√ Mục tiêu thứ hai: khuyến khích người dân giao đất

√ Mục tiêu thứ ba: ổn định cuộc sống, ổn định việc làm cho người dân bị mất đất

√ Mục tiêu thứ tư: góp phần thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai, xây dựng và phát triển nhà ở, phát triển kinh tế - xã hội

- Nội dung của chính sách bồi thường, GPMB

√ Quy định mức và phương thức bồi thường

√ Quy định hỗ trợ người bị thu hồi đất

√ Quy định phương thức và mức hỗ trợ tái định cư

- Các nhân tố ảnh hưởng đến chính sách bồi thường, GPMB

√ Cơ sở pháp lý liên quan đến việc thu hồi đất

√ Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, xây dựng và phát triển nhà ở

√ Hoạt động giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và quyền sở hữu nhà

√ Chính sách định giá quyền sử dụng đất của Việt Nam

√ Năng lực tổ chức thực hiện của cơ quan thực thi chính sách bồi thường,

hỗ trợ và tái định cư

* Các khái niệm về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

- Khái niệm nhà nước thu hồi đất: Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước

quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai

Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có

đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển (Khoản 14 Điều 3 Luật

Đất đai 2013)

- Khái niệm tái định cư: Tái định cư là việc người sử dụng đất được bố trí nơi ở mới bằng một trong các hình thức: bồi thường bằng nhà ở mới hoặc bồi thường bằng giao đất ở hoặc bồi thường bằng tiền để tự lo chỗ ở mới khi

họ bị Nhà nước thu hồi đất ở và phải di chuyển chỗ ở (LĐĐ 2003)

Như vậy, TĐC là hoạt động nhằm giảm nhẹ các tác động xấu về kinh tế -

xã hội đối với một bộ phận dân cư đã gánh chịu vì sự phát triển chung Theo quy định của pháp luật thì khu TĐC phải được xây dựng cơ sở hạ tầng đồng

bộ, đảm bảo đủ điều kiện bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ, giúp họ sớm ổn định cuộc sống, khôi phục sản xuất, kinh doanh

- Khái niệm giải phóng mặt bằng: Giải phóng mặt bằng là quá trình thực hiện các công việc liên quan đến việc di dời nhà cửa, cây cối, các công trình xây dựng và một bộ phận dân cư trên một phần đất nhất định được quy hoạch cho việc cải tạo, mở rộng hoặc xây dựng một công trình mới

* Đặc điểm của việc bồi thường, giải phóng mặt bằng

- Về đối tượng được bồi thường: là những chủ thể sử dụng đất, gồm hộ gia đình, cá nhân, tổ chức trong nước, tổ chức nước ngoài, cộng đồng dân cư,

cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài về đầu tư tại Việt Nam… khi thỏa mãn các điều kiện theo quy định của pháp luật

- Về phạm vi bồi thường, chỉ khi nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế - xã hội người sử dụng đất mới được bồi thường Bên cạnh đó, tùy từng trường hợp Nhà nước sẽ thực hiện các chính sách hỗ trợ và thực hiện TĐC cho người bị thu hồi đất

- Về giá đất bồi thường: Nhà nước chủ động trong việc xác định giá đất bồi thường dựa trên các căn cứ khoa học và tôn trọng giá đất trên thị trường trong điều kiện bình thường của thửa đất Các phương pháp tiến hành, kết hợp phương pháp hành chính và phương pháp thỏa thuận Ngoài ra, cần sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp như: phương pháp tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục và phương pháp kinh tế…

* Tính chất của việc bồi thường, giải phóng mặt bằng

- Tính phức tạp: đất đai thực sự đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống kinh tế - xã hội Ở nước ta đất nông nghiệp, tập trung chủ yếu ở khu vực nông thôn và là tư liệu sản xuất không thể thiếu được trong sản xuất nông nghiệp; dân cư chủ yếu sống nhờ vào hoạt động sản xuất nông nghiệp, trình

độ sản xuất chưa cao, khả năng chuyển đổi nghề nghiệp khó khăn, cây trồng, vật nuôi trên mỗi vùng cũng đa dạng, do đó việc định giá bồi thường và tuyên truyền, vận động dân cư giao đất rất khó khăn; chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và sinh kế là điều kiện cần thiết cho người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi Đối với đất ở, nhất là tại khu vực đô thị được xem là quyền tài sản có giá trị lớn, đặc biệt là đối với các chủ thể sản xuất, kinh doanh thường có tâm lý ngại di chuyển, thay đổi chỗ ở, điều kiện sống và tập quán sinh hoạt, gây khó khăn cho việc thu hồi đất Tình trạng lấn chiếm xây nhà trái phép vẫn thường xuyên diễn ra Bên cạnh đó, quỹ đất xây dựng cho TĐC còn thiếu, chất lượng các khu TĐC chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu ổn định cuộc sống ở nơi ở mới Do đó, việc bồi thường khi nhà nước thu hồi đất

ở đến nay vẫn rất phức tạp

- Tính đa dạng: Việc bồi thường, GPMB để thực hiện các dự án được diễn ra trên các khu vực hành chính với những đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và trình độ dân trí khác nhau và mục đích sử dụng đất sau bồi thường, GPMB cũng rất khác nhau Khu vực nội thành, nội thị mật độ dân cư cao, ngành nghề đa dạng, giá trị đất đai và tài sản trên đất lớn; khu vực ven đô mức độ tập trung dân cư cũng khá cao, ngành nghề phức tạp, hoạt động sản xuất, kinh doanh đa dạng; khu vực ngoại thành hoạt động sản xuất chủ yếu của dân cư là sản xuất nông nghiệp Mỗi dự án được thực hiện cũng mang những đặc điểm riêng và được tiến hành với những giải pháp mang tính phù hợp với từng dự án cụ thể

* Vai trò của công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng

- Nhằm bảo đảm lợi ích công cộng

- Giải quyết hài hòa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và lợi ích của người bị thu hồi đất

- Góp phần vào việc duy trì ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội

* Mục đích và ý nghĩa của việc bồi thường, giải phóng mặt bằng

Thu hồi đất, bồi thường, GPMB không chỉ làm chấm dứt quan hệ pháp luật đất đai mà còn đụng chạm đến lợi ích hợp pháp của các bên có liên quan: người bị thu hồi đất; Nhà nước, xã hội và người hưởng lợi từ việc thu hồi đất (các nhà đầu tư, doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân ) Do vậy, trên thực

tế việc giải quyết các vấn đề ảnh hưởng từ việc thu hồi đất, GPMB thực chất

là xử lý hài hòa lợi ích kinh tế giữa các bên gặp rất nhiều khó khăn, phức tạp Giải quyết tốt vấn đề bồi thường, GPMB khi Nhà nước thu hồi đất sẽ mang lại ý nghĩa to lớn trên nhiều phương diện

* Các nguyên tắc và yêu cầu đối với công tác bồi thường, GPMB

- Đảm bảo công bằng, công khai, dân chủ: Bồi thường, GPMB được thực hiện thông qua một hoặc kết hợp các hình thức bằng tiền, bằng đất, quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà và phải đảm bảo công bằng, công khai, minh bạch, đúng pháp luật Đây là nguyên tắc quan trọng hàng đầu, quyết định thành công của chính sách bồi thường, GPMB

Công bằng ở đây là công bằng về chính sách, chế độ, đơn giá, mức bồi thường, hỗ trợ, đối tượng thụ hưởng Chẳng hạn trong cùng một thời điểm bồi thường, GPMB, vị trí đất như nhau thì được bồi thường, hỗ trợ như nhau Công khai các văn bản pháp luật, chế độ chính sách, công khai trong công tác kiểm đếm, áp giá, công khai phương án GPMB đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt để dân biết, dân tin vào chủ trương thu hồi đất của Nhà nước Có như vậy mới tạo được niềm tin trong nhân dân và khiến người dân

tự giác thực hiện Thực hiện tốt việc này sẽ tránh được những tiêu cực của

một số cán bộ, cơ quan trong việc thực hiện chính sách pháp luật về GPMB Dân chủ thể hiện ở việc dân được biết, được đối thoại trực tiếp, được đề đạt những nguyện vọng chính đáng về quyền và lợi ích hợp pháp của mình Việc thẩm tra và xét duyệt phương án GPMB cần có sự tham gia của chủ đầu

tư và đại diện của những hộ gia đình, tổ chức, cá nhân có đất bị thu hồi

- Đảm bảo tiến độ kịp thời, chính xác: Đảm bảo kịp thời, chính xác, đúng tiến độ nhưng đúng luật là những yêu cầu quan trọng và cấp thiết của công tác bồi thường, GPMB Điều này không những ảnh hưởng to lớn đến yếu tố kinh

tế mà còn ảnh hưởng đến an ninh, chính trị, văn hóa, xã hội

Công tác giải phóng mặt bằng nếu đảm bảo tiến độ kịp thời sẽ đẩy nhanh tiến độ thi công công trình và đưa công trình vào sử dụng đúng thời gian và

kế hoạch đã đề ra Ngược lại, công tác GPMB diễn ra chậm do nhiều nguyên nhân sẽ ảnh hưởng đến tiến độ thi công công trình, dự án đầu tư gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước

Công tác GPMB phải đảm bảo chính xác từ khâu lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; xác định nguồn gốc các loại đất; đối tượng và điều kiện được bồi thường; diện tích đất, số lượng và chủng loại tài sản trên đất; giá bồi thường đất và tài sản, vật kiến trúc gắn liền với đất Cần phải đảm bảo chính xác cả quyền và lợi ích hợp pháp của các bên liên quan

- Hiệu quả, tiết kiệm ngân sách Nhà nước: Nguyên tắc này đòi hỏi người

có thẩm quyền thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư phải cân nhắc tính toán kỹ càng về mọi mặt trước khi quyết định để đảm bảo hiệu quả

cả về mặt kinh tế và xã hội; hiệu quả cả trong ngắn hạn và dài hạn Người thực thi công vụ có quyền quyết định chi ngân sách nhà nước cho bồi thường, GPMB phải tiết kiệm, không được lãng phí nhưng vẫn đảm bảo lợi ích và điều kiện sống của người bị thu hồi đất Tổ chức bồi thường, GPMB theo quy hoạch, tránh tràn lan gây lãng phí

- Giải quyết hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan

Về phía Nhà nước: Thu hồi đất nhằm phân phối lại quỹ đất cho phù hợp với mục tiêu quốc phòng, an ninh và phát triển kinh tế- xã hội, thực hiện vai trò điều tiết các lợi ích kinh tế của các chủ thể liên quan thông qua các chính sách tài chính về đất đai Nhà nước là người vừa quyết định chính sách bồi thường, GPMB vừa là người đưa ra các biện pháp xử lý hài hoà lợi ích của người đang sử dụng đất với lợi ích nhà đầu tư Nhà nước cần xác lập cơ chế

và có các chế tài ràng buộc trách nhiệm của nhà đầu tư để tránh hiện tượng vì lợi ích của mình mà làm phương hại đến lợi ích của người bị thu hồi đất Đối với nhà đầu tư: Để khuyến khích các nhà đầu tư bỏ vốn vào đầu tư phát triển, nhưng trong quá trình thu hồi đất nhà đầu tư không thoả thuận được với người dân thì Nhà nước có thể can thiệp vào việc thỏa thuận này sao cho giữa nhà đầu tư và người dân đều có lợi, không gây thiệt hại cho người bị thu hồi đất, không kéo dài thời gian cho chủ đầu tư

Về phía người bị thu hồi đất: Khi thực hiện GPMB không chỉ quan tâm tới chính sách bồi thường mà cần quan tâm cả chính sách hỗ trợ và tái định

cư, đặc biệt là sinh kế cho người có đất bị thu hồi thông qua cơ chế bồi thường bằng đất, bằng nhà, bằng tiền; hỗ trợ ổn định cuộc sống; hỗ trợ đào tạo và chuyển đổi nghề nghiệp, tạo việc làm cho người bị thu hồi đất; đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân Tổ chức, cá nhân khi bị Nhà nước thu hồi nhà ở phải được giải quyết chỗ ở mới ổn định, có điều kiện bằng hoặc tốt hơn chỗ cũ và vấn đề sinh kế cho người dân Người bị thu hồi đất cũng cần nhận thức đầy đủ về lợi ích mang lại cho cộng đồng từ việc bồi thường, GPMB và phải có trách nhiệm bàn giao mặt bằng đúng thời hạn

* Phạm vi, đối tượng và điều kiện được bồi thường, giải phóng mặt bằng

- Phạm vi: Theo quy định của LĐĐ 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành, thì nhà nước thu hồi đất trong một số các trường hợp nhất định Tuy

nhiên, việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư chỉ được thực hiện trong trường hợp nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế - xã hội

- Đối tượng được bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Gồm tổ chức, cộng đồng dân cư, cơ sở tôn giáo, hộ gia đình, cá nhân trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức, cá nhân nước ngoài đang sử dụng đất bị Nhà nước thu hồi đất và có đủ điều kiện để được bồi thường đất, tài sản thì được bồi thường theo quy định; trường hợp sau khi bị thu hồi đất mà không còn chỗ ở thì được bố trí TĐC

- Điều kiện được bồi thường

√ Về bồi thường đất: người bị thu hồi đất phải có một trong các điều kiện sau đây: có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; quyết định giao đất của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo quy định của pháp luật; giấy tờ thanh lý, hoá giá, mua nhà ở gắn liền với đất ở thuộc quyền sở hữu Nhà nước; bản án có hiệu lực của toà án nhân dân

về việc giải quyết tranh chấp nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất hoặc quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai

√ Đối với tài sản trên đất: người có tài sản trên đất hợp pháp thì được bồi thường theo giá trị hiện có của tài sản Nếu tài sản trên đất không hợp pháp thì tuỳ theo trường hợp cụ thể được UBND tỉnh xem xét bồi thường hoặc hỗ trợ Đối với nhà ở, công trình phục vụ sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân, được bồi thường bằng giá trị xây dựng mới của nhà, công trình có tiêu chuẩn kỹ thuật tương đương do Bộ Xây dựng ban hành

- Điều kiện được hỗ trợ

√ Hỗ trợ di chuyển: hộ gia đình, cá nhân khi nhà nước thu hồi đất mà phải di chuyển chỗ ở thì được hỗ trợ kinh phí để di chuyển

√ Hỗ trợ tái định cư: Hộ gia đình, cá nhân khi nhà nước thu hồi đất ở mà

không có chỗ ở nào khác thì được giao đất ở hoặc nhà ở tái định cư

√ Hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất: Hộ gia đình, cá nhân trực

tiếp sản xuất nông nghiệp khi bị thu hồi đất thì được hỗ trợ ổn định đời sống

và hỗ trợ ổn định sản xuất

√ Hỗ trợ đối với đất nông nghiệp trong khu dân cư và đất vườn, ao không được công nhận là đất ở: Ngoài việc được bồi thường theo giá đất nông nghiệp trồng cây lâu năm còn được hỗ trợ bằng 30% - 70% giá đất ở của thửa đất đó Diện tích được hỗ trợ không quá 05 lần hạn mức giao đất ở tại địa phương

√ Hỗ trợ chuyển đổi nghề và tạo việc làm: Hộ gia đình, cá nhân khi bị thu hồi đất không thuộc trường hợp đất nông nghiệp trong khu dân cư và đất vườn, ao không được công nhận là đất ở mà không có đất để bồi thường thì ngoài việc được bồi thường bằng tiền còn được hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm Nếu người được hỗ trợ nói trên có nhu cầu được đào tạo, học nghề thì được nhận vào các cơ sở đào tạo nghề, được miễn phí đào tạo cho một khóa học đối với các đối tượng trong độ tuổi lao động

√ Một số hỗ trợ khác: Ngoài việc hỗ trợ như trên, căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương, chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định biện pháp hỗ trợ khác để bảo đảm có chỗ ở, ổn định đời sống và sản xuất cho người bị thu hồi đất; trường hợp đặc biệt trình Thủ tướng Chính phủ quyết định

- Điều kiện được tái định cư: Khi bị nhà nước thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở thì được bồi thường bằng giao đất ở mới, nhà ở tại khu TĐC hoặc bằng tiền theo đề nghị của người có đất bị thu hồi và phù hợp với thực tế

ở địa phương Diện tích nơi ở mới cao nhất bằng hạn mức giao đất ở tại địa phương Trường hợp diện tích đất ở bị thu hồi lớn hơn hạn mức giao đất ở thì UBND cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất của địa phương và số nhân khẩu của hộ gia đình xem xét, quyết định giao thêm một phần diện tích đất ở cho người bị thu hồi đất, nhưng không vượt quá diện tích của đất bị thu hồi

1.2.1.2 Nội dung thực hiện chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng

* Vị trí, ý nghĩa của thực hiện chính sách

- Khái niệm: Tổ chức thực hiện chính sách là quá trình biến các chính sách thành những kết quả trên thực tế thông qua các hoạt động có tổ chức trong

bộ máy nhà nước nhằm hiện thực hóa những mục tiêu mà chính sách đề ra

- Vị trí của thực hiện chính sách: Có vị trí đặc biệt quan trọng trong chu trình chính sách Đây là bước hiện thực hoá chính sách trong đời sống xã hội;

là trung tâm kết nối các bước trong chu trình chính sách; là một khâu hợp thành chu trình chính sách Chính sách sẽ trở thành vô nghĩa nếu không được đưa vào thực hiện

- Ý nghĩa của thực hiện chính sách: Thực hiện chính sách là giai đoạn biến ý đồ chính sách thành hiện thực nhằm thực hiện các mục tiêu của chính sách và mục tiêu chung và để khẳng định tính đúng đắn của chính sách Khi chính sách được triển khai thực hiện rộng rãi trong đời sống xã hội, thì tính đúng đắn của chính sách được khẳng định ở mức cao hơn, được cả xã hội thừa nhận, nhất là các đối tượng thụ hưởng chính sách

* Các giai đoạn tổ chức thực hiện chính sách

- Giai đoạn 1: chuẩn bị triển khai chính sách

- Giai đoạn 2: Chỉ đạo triển khai chính sách

- Giai đoạn 3: Kiểm tra việc thực hiện chính sách

* Các bước tổ chức thực hiện chính sách

- Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách: Bước xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách gồm: xây dựng kế hoạch tổ chức, điều hành; kế hoạch cung cấp các nguồn vật lực; kế hoạch thời gian triển khai thực hiện; kế hoạch kiểm tra, đôn đốc thực hiện chính sách và dự kiến những nội qui qui chế về các biện pháp khen thưởng, kỷ luật Chính sách ở cấp nào do lãnh đạo cấp đó xem xét thông qua và điều chỉnh

- Phổ biến, tuyên truyền chính sách: Tổ chức phổ biến, tuyên truyền cho các đối tượng chính sách và mọi người dân tham gia thực hiện; cho mỗi cán

bộ, công chức có trách nhiệm tổ chức thực hiện Công việc này cần được thực hiện thường xuyên, liên tục và bằng nhiều hình thức như trực tiếp tiếp xúc, trao đổi với các đối tượng tiếp nhận và qua các phương tiện thông tin đại chúng… Thiếu năng lực tuyên truyền, vận động sẽ làm cho chính sách bị biến dạng, làm cho lòng tin của dân chúng vào Nhà nước bị giảm sút

- Phân công, phối hợp thực hiện chính sách: Trong thực tế thường hay phân công cơ quan chủ trì và các cơ quan phối hợp thực hiện một chính sách cụ thể nào đó Chính sách có thể tác động đến lợi ích của một bộ phận dân cư nhưng kết quả tác động lại liên quan đến nhiều yếu tố, quá trình, thuộc các bộ phận khác nhau nên cần phải phối hợp chúng lại để đạt yêu cầu quản lý Số lượng cá nhân và tổ chức tham gia thực hiện chính sách là rất lớn, chính sách được thực hiện trên phạm vi rộng Vì vậy cần phân công, phối hợp trách nhiệm

và vai trò của các ban, ngành, đoàn thể liên quan

- Duy trì chính sách: Là làm cho chính sách sống trong môi trường thực

tế và phát huy tác dụng Phải thường xuyên tuyên truyền, vận động các đối tượng chính sách và toàn xã hội tích cực tham gia thực hiện Tạo lập môi trường thuận lợi cho việc thực hiện chính sách Các cơ quan Nhà nước có thể kết hợp sử dụng các biện pháp hành chính để duy trì chính sách, đồng thời thực hiện dân chủ để người dân mạnh dạn tham gia quản lý xã hội, trong đó tự giác chấp hành chính sách và tham gia tìm kiếm, đề xuất các biện pháp thực hiện mục tiêu

- Điều chỉnh chính sách: Là hoạt động cần thiết trong tổ chức thực hiện chính sách Để chính sách ngày càng phù hợp với yêu cầu quản lý và tình hình thực tế cần chủ động điều chỉnh cho phù hợp với hoàn cảnh mới Cơ quan nhà nước, các ngành, các cấp chủ động điều chỉnh biện pháp, cơ chế

chính sách để thực hiện có hiệu quả, miễn là không làm thay đổi mục tiêu chính sách Cơ quan ban hành (Chính phủ hay Quốc hội) hoàn thiện mục tiêu chính sách Tuy nhiên, cần đảm bảo nguyên tắc chỉ được điều chỉnh các biện pháp, cơ chế thực hiện hoặc bổ sung, hoàn chỉnh mục tiêu theo yêu cầu thực

tế, không được điều chỉnh làm thay đổi mục tiêu như vậy sẽ làm thay đổi chính sách và chính sách sẽ không tồn tại

- Theo dõi kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách: Thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện chính sách Căn cứ kế hoạch để kiểm tra, phát hiện, đánh giá khách quan về những điểm mạnh, điểm yếu của công tác thực hiện, giúp phát hiện những thiếu sót trong công tác lập kế hoạch thực hiện để điều chỉnh; tạo đều kiện phối hợp nhịp nhàng các hoạt động độc lập của các cơ quan và đối tượng thực hiện chính sách; tạo ra sự tập trung thống nhất trong việc thực hiện mục tiêu chính sách; kịp thời khuyến khích những nhân tố tích cực trong thực hiện chính sách

- Đánh giá tổng kết rút kinh nghiệm: Đánh giá việc thực hiện của các đối tượng tham gia thực hiện chính sách, bao gồm các đối tượng thụ hưởng lợi ích trực tiếp và gián tiếp từ chính sách, nghĩa là tất cả các thành viên xã hội với tư cách là công dân Cơ sở để đánh giá tổng kết công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện chính sách trong các cơ quan nhà nước là kế hoạch được giao

và những nội qui, qui chế Có thể đánh giá từng phần hay toàn bộ (sơ kết, tổng kết) hoặc đánh giá giữa kỳ

* Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện chính sách

Quá trình thực hiện chính sách diễn ra trong thời gian dài và có liên quan đến nhiều tổ chức, cá nhân, vì thế kết quả thực hiện chính sách sẽ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố chủ quan và khách quan

- Yếu tố khách quan: Là các yếu tố xuất hiện và tác động đến tổ chức

thực hiện chính sách từ bên ngoài, độc lập với ý muốn của chủ thể quản lý,

các yếu tố này vận động theo quy luật khách quan nên ít tạo sự biến đổi do đó cũng khó gây sự chú ý của các nhà quản lý nhưng lại tác động lớn đến quá trình thực hiện chính sách, đó là các yếu tố:

√ Tính chất của vấn đề chính sách: là yếu tố gắn liền với mỗi chính sách,

nó có tác động trực tiếp đến hoạch định và thực hiện chính sách, có nghĩa là vấn đề chính sách đơn giản hay phức tạp, có tính cấp bách không Nếu vấn đề chính sách đơn giản, liên quan đến ít đối tượng thì thực hiện sẽ dễ dàng và đơn giản hơn Như vậy, tính chất của vấn đề có ảnh hưởng khách quan đến việc tổ chức thực hiện chính sách nhanh hay chậm, thuận lợi hay khó khăn

√ Môi trường thực hiện chính sách: là yếu tố liên quan đến các hoạt động kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng, môi trường tự nhiên và quốc tế; các nhóm lợi ích; bầu không khí chính trị và quan hệ quốc tế Điều này nói lên rằng một môi trường ổn định ít biến đổi về chính trị sẽ đưa tới sự

ổn định về hệ thống chính sách và thực hiện thuận lợi Nếu các bộ phận của môi trường ổn định sẽ tạo cho các hoạt động thực hiện dễ dàng

√ Mối quan hệ giữa các đối tượng thực hiện chính sách: là sự thể hiện thống nhất hay không về lợi ích của các đối tượng (nhà nước, người dân và nhà đầu tư) trong quá trình thực hiện mục tiêu chính sách Nếu mối quan hệ này có mâu thuẫn thì sẽ ảnh hưởng đến công tác tổ chức thực hiện

√ Tiềm lực của các nhóm đối tượng chính sách, gồm thực lực và tiềm năng mà mỗi nhóm có được trong mối quan hệ so sánh với các nhóm đối tượng khác Tiềm lực của nhóm lợi ích được thể hiện trên các phương diện chính trị, kinh tế, xã hội về cả qui mô và trình độ

√ Đặc tính của đối tượng chính sách: là những tính chất đặc trưng mà các đối tượng có được từ bản tính cố hữu hoặc do môi trường sống tạo nên qua quá trình vận động mang tính lịch sử như tính tự giác, tính kỷ luật, tính sáng tạo, lòng quyết tâm, tính truyền thống…gắn liền với mỗi đối tượng thực hiện

chính sách, do đó cần biết cách khơi gợi hay kiềm chế nó để có được kết quả tốt nhất cho quá trình tổ chức thực thi chính sách

- Yếu tố chủ quan: Là các yếu tố thuộc về cơ quan công quyền, do cán bộ

công chức chủ động chi phối đến quá trình thực hiện chính sách nên nó có ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện Cụ thể:

√ Có thực hiện đúng, đầy đủ các bước trong qui trình tổ chức thực hiện chính sách không Có cắt bớt, bỏ qua một vài bước của quy trình như: không xây dựng kế hoạch triển khai do thiếu con người, nguồn lực, thời gian cho thực hiện chính sách; không tuyên truyền, phổ biến chính sách; không duy trì chính sách; không điều chỉnh chính sách; không theo dõi, kiểm tra chính sách hoặc không đánh giá, tổng kết chính sách

√ Năng lực thực hiện chính sách của cán bộ, công chức: là thước đo bao gồm đạo đức công vụ, năng lực thiết kế tổ chức, năng lực thực tế, năng lực phân tích, dự báo để có thể chủ động ứng phó được với những tình huống phát sinh trong tương lai; tinh thần trách nhiệm, ý thức kỷ luật, đạo đức công

vụ và thủ tục giải quyết những vấn đề trong quan hệ giữa các cơ quan nhà nước với cá nhân và tổ chức trong xã hội (thủ tục hành chính)

√ Điều kiện vật chất cần cho quá trình thực hiện chính sách: Các hoạt động của chính sách có quy mô tăng về lượng và sự lan toả trên một không gian rộng Vì vậy cần phải đầu tư trang thiết bị kỹ thuật và phương tiện hiện đại để hỗ trợ các quá trình quản lý của nhà nước

√ Sự đồng tình ủng hộ của dân chúng: Các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm chỉ đạo, điều hành công tác tổ chức thực hiện chính sách, còn các tầng lớp nhân dân là những đối tượng thực hiện chính sách Nhân dân vừa là người trực tiếp tham gia hiện thực hoá mục tiêu chính sách, vừa trực tiếp thụ hưởng những lợi ích mang lại từ chính sách Vì vậy, một chính sách đáp ứng được nhu cầu thực tế của xã hội về mục tiêu và biện pháp thừa hành thì nó sẽ nhanh

chóng đi vào lòng dân, được nhân dân ủng hộ thực hiện Còn một chính sách không thiết thực với đời sống nhân dân, không phù hợp với điều kiện và trình

độ hiện có của dân thì khó có thể đi vào cuộc sống

* Những yêu cầu cơ bản đối với tổ chức thực hiện chính sách

- Yêu cầu thực hiện mục tiêu: Thực hiện chính sách là những hoạt động

cụ thể của các cơ quan quản lý Nhà nước và các đối tượng chính sách nhằm đạt những mục tiêu trực tiếp Vì vậy cần phải tổng hợp kết quả thực hiện mục tiêu của các chương trình, dự án và các hoạt động thực thi khác thành mục tiêu chung của chính sách Muốn thực hiện thành công chính sách, Nhà nước phải xác định mục tiêu của từng chính sách thật cụ thể, rõ ràng và chuẩn xác Đồng thời các cơ quan chuyên trách phải triển khai được mục tiêu chính sách thành những kế hoạch và chương trình cụ thể

- Yêu cầu đảm bảo tính hệ thống: Tổ chức thực hiện chính sách là một bộ phận cấu thành của chu trình chính sách, kết hợp chặt chẽ với các bộ phận khác trong chu trình tạo nên một hệ thống thống nhất Vì vậy yêu cầu phải đảm bảo tính hệ thống trong mỗi quá trình Nội dung của tính hệ thống bao gồm: hệ thống mục tiêu và biện pháp của chính sách; hệ thống trong tổ chức

bộ máy tổ chức thực hiện chính sách; hệ thống trong điều hành, phối hợp thực hiện; hệ thống trong sử dụng công cụ chính sách với các công cụ quản lý khác của Nhà nước

- Yêu cầu đảm bảo tính khoa học, hợp lý và pháp lý

√ Tính khoa học thể hiện trong qui trình tổ chức thực hiện chính sách là việc phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý chính sách, việc thu hút các nguồn lực hướng mạnh vào thực hiện mục tiêu chính sách, hình thành các chương trình, dự án để thực hiện có hiệu quả chính sách

√ Tính khoa học của quá trình tổ chức thực hiện chính sách phải thể hiện được sức sống để tồn tại trong thực tế như: mục tiêu cụ thể của chính sách

phải phù hợp với mục tiêu phát triển của địa phương trong từng thời kỳ; các biện pháp thực hiện mục tiêu chính sách phải tương ứng với trình độ nhận thức và tài nguyên của vùng hay địa phương

Tùy vào tình hình thực tế mà lựa chọn cách thực hiện chính sách cho phù hợp Quá trình vận dụng phải tuân theo các nguyên tắc pháp lý như: trách nhiệm, quyền hạn của các tổ chức, cá nhân được giao thực hiện, thủ tục giải quyết các mối quan hệ trong thực thi chính sách, cưỡng chế thực hiện chính sách trong những trường hợp cần thiết

- Yêu cầu đảm bảo lợi ích thực sự cho các đối tượng thụ hưởng: Trong

xã hội thường tồn tại nhiều nhóm lợi ích, các nhóm lợi ích lại biến động theo không gian và thời gian Tùy theo tính chất của mỗi chế độ xã hội, mà các nhóm lợi ích sẽ được hưởng thụ khác nhau Nhà nước thường bảo vệ và chuyển lợi ích đến các đối tượng thụ hưởng trong xã hội bằng chính sách Để công cụ này phát huy tác dụng, cần phải có sự hưởng ứng thực hiện một cách

tự giác trên cơ sở lòng tin của dân chúng vào chính sách của Nhà nước Để người dân tin vào chính sách, tự giác thực hiện thì chính sách phải thật sự mang lại lợi ích cho mỗi đối tượng và toàn xã hội

* Các hình thức triển khai thực hiện chính sách

- Hình thức thực hiện từ trên xuống: Trước khi tiến hành triển khai, Nhà nước chủ động xây dựng kế hoạch, chuẩn bị các điều kiện về vật chất, kỹ thuật và nhân sự để thực hiện chính sách Trong quá trình thực hiện, Nhà nước chủ động kiểm tra, đôn đốc bằng các phương tiện kỹ thuật hiện có và bằng đội ngũ các bộ, công chức của mình Khi phát hiện những sai lệch về nội dung chính sách, kế hoạch tổ chức thực hiện và công tác triển khai thực hiện, Nhà nước kịp thời điều chỉnh, bổ sung làm cho hoạt động thực hiện chính sách diễn ra đúng định hướng Nếu có gặp khó khăn từ phía các đối tượng chính sách, Nhà nước vẫn có thể dùng quyền lực công để thực hiện Cách đó

tạo ra sự tập trung, thống nhất cao độ trong quá trình thực hiện chính sách

- Hình thức thực hiện từ dưới lên: Theo hình thức này, chính quyền địa phương các cấp chủ động triển khai đưa chính sách vào cuộc sống theo yêu cầu phát triển của địa phương mình Các địa phương chủ động thực hiện chính sách theo những điều kiện hiện có nhằm đạt mục tiêu phát triển trong từng thời kỳ và chủ động tìm kiếm các giải pháp tổ chức thực hiện chính sách

có hiệu quả nhất, đồng thời nắm bắt những biến đổi trong thực tế và nguyện vọng của các đối tượng chính sách để đề đạt với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền điều chỉnh bổ sung cho phù hợp

Tuy nhiên, hình thức này tồn tại một số vấn đề như: dễ dẫn đến tình trạng phân tán, thiếu tập trung trong việc triển khai chính sách vào cuộc sống Vì mục tiêu phát triển trước mắt, các địa phương có thể làm cải biến mục tiêu chung của chính sách; thường bị động trong việc điều chỉnh, bổ sung chính sách và cung cấp nguồn lực cho thực hiện chính sách và dễ xảy ra tình trạng cục bộ địa phương làm giảm tính thống nhất trong quản lý Nhà nước

- Hình thức hỗn hợp: Hình thức này được hình thành từ sự kết hợp giữa hai hình thức trên Để thực hiện có hiệu quả hình thức này cần có nhiều điều kiện, trong đó điều kiện tiên quyết là trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ công chức tham gia hoạch định và tổ chức thực hiện chính sách

* Phương pháp thực hiện chính sách

- Phương pháp kinh tế: Là cách thức tác động lên các đối tượng tham gia thực hiện chính sách bằng các lợi ích vật chất, có tác dụng rất mạnh so với các phương pháp khác và hay được dùng cho các chính sách phát triển kinh tế Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, phương pháp kinh tế được sử dụng rộng rãi không chỉ cho các chính sách kinh tế, mà cho cả các chính sách xã hội, môi trường, đối ngoại Tuy nhiên, trong đời sống xã hội có nhiều đối tượng chính sách không thể tác động bằng phương pháp kinh tế

- Phương pháp giáo dục, thuyết phục: Phương pháp này cần chậm mà chắc, mang tính tự giác, coi trọng con người Để thực hiện có hiệu quả phương pháp này cần có kỹ năng tuyên truyền, thuyết phục, sử dụng sức mạnh của cả hệ thống chính trị

- Phương pháp hành chính: Phương pháp này sử dụng quyền lực nhà nước

- Phương pháp kết hợp: Trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách cần dùng phương pháp kết hợp, bởi mỗi một chính sách khi đi vào thực tiễn cuộc sống sẽ ảnh hưởng và chịu sự điều chỉnh của các chính sách khác

* Tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện chính sách bồi thường, GPMB

- Số lượng dự án được triển khai đúng tiến độ

- Số vụ khiếu kiện về bồi thường, GPMB hằng năm

- Chính sách hỗ trợ, an sinh xã hội đối với các hộ bị thu hồi đất

- Lợi ích của các đối tượng chính sách có được đảm bảo hài hòa không

- Chi phí cho công tác bồi thường, GPMB so với kế hoạch dự kiến

1.2.2 Kinh nghiệm của một số địa phương

1.2.2.1 Tỉnh Nam Định

Thời gian qua, tỉnh Nam Định thực hiện nhiều dự án trọng điểm, tiêu biểu như: Xây dựng hạ tầng KCN dệt may Rạng Đông, nhà máy Nhiệt điện Hải Hậu, cầu Tân Phong, cầu Thịnh Long thuộc tuyến đường bộ ven biển và

dự án đường trục phát triển kết nối vùng kinh tế biển với đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình đoạn từ phà Thịnh Long đến KCN dệt may Rạng Đông… Trong đó, có các dự án đặc biệt quan trọng, cần đẩy nhanh tiến độ Xác định công tác GPMB là điều kiện quan trọng, quyết định đến tiến độ và sự thành công của các dự án, UBND tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng, các địa phương tập trung nhiều biện pháp đẩy nhanh tiến độ như xây dựng kế hoạch thực hiện GPMB, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để người dân hiểu rõ mục đích, ý nghĩa, vai trò của dự án đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; yêu cầu các hộ đang sử dụng