Tiểu luận lịch sử mĩ thuật thế giới và việt nam tranh lụa nguyễn phan chánh

Mặc dù tranh lụa đã xuất hiện tại Việt Nam từ thời nhà Lê qua hai tác phẩm chân dung Nguyễn Trãi và chân dung Phùng Khắc Khoan, nhưng phải đến thời của Nguyễn Phan Chánh, tranh lụa mới t

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHỆ THUẬT TW

KHOA SƯ PHẠM MỸ THUẬT

BÀI TIỂU LUẬN

LỊCH SỬ MỸ THUẬT THẾ GIỚI & VIỆT NAM

Đề bài: Phong cách hội họa tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

GIẢNG VIÊN : Nguyễn Minh Tân SINH VIÊN :

MÃ SV : LỚP : K1 TC - ĐHSPMT LAI CHÂU

Tháng 6/2022

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 2

1 Lý do chọn vấn đề nghiên cứu 2

2 Mục đích nghiên cứu 2

3 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu: 3

4 Phương pháp nghiên cứu 3

NỘI DUNG 4

CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN 4

1.1 Khái lược về tiểu sử và sự nghiệp của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh 4

1.2 Quan điểm sáng tác của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh 6

1.3 Tiểu kết chương 7

CHƯƠNG II: CHẤT LIỆU SÁNG TÁC VÀ ĐẶC ĐIỂM PHONG CÁCH SÁNG TÁC TRANH LỤA CỦA HỌA SĨ NGUYỄN PHAN CHÁNH 8

2.1 Tranh lụa là gì? 8

2.2 Khái lược về chất liệu và chủ đề nội dung tiêu biểu trong tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh 9

2.3 Đặc điểm phong cách sáng tác tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh 11 2.3.1 Giá trị đường nét trong tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh 11

2.3.2 Kĩ thuật xử lý chất liệu 14

2.3.3 Màu sắc trong tranh 16

2.3.4 Không gian trong tranh 19

2.4 Giá trị nghệ thuật của tranh lụa Nguyễn Phan Chánh 22

2.5 Tiểu kết chương 2 24

KẾT LUẬN 26

TÀI LIỆU THAM KHẢO 27

MỞ ĐẦU

1 Lý do chọn vấn đề nghiên cứu

Nguyễn Phan Chánh (1892-1984) là một trong những họa sĩ tiêu biểu cho nền hội họa Đông Dương Ông được coi là người kết hợp phương pháp tạo hình phương Tây và họa pháp tranh lụa phương Đông và là người đầu tiên mang vinh quang về cho tranh lụa Việt Nam Tên tuổi của ông luôn được những người say mê hội họa nhắc đến với một niềm cảm phục và sự trân trọng đặc biệt Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh là người đã có công tìm tòi, khai phá ra kỹ thuật vẽ tranh lụa hiện đại Mặc dù tranh lụa đã xuất hiện tại Việt Nam từ thời nhà Lê qua hai tác phẩm chân dung Nguyễn Trãi và chân dung Phùng Khắc Khoan, nhưng phải đến thời của Nguyễn Phan Chánh, tranh lụa mới thực sự được những nhà sưu tầm tranh của nhiều nước biết đến

Các tác phẩm của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã thể hiện tài năng của ông Cả một đời, ông luôn là người chăm chỉ, bình dị và yêu cuộc sống Vốn có năng khiếu bẩm sinh về hội hoạ, là điều chẳng những luôn nâng đỡ tinh thần ông, mà nó còn trực tiếp cùng ông kiếm kế sinh nhai, nét vẽ tài hoa của ông đã để lại cho hậu thế một dòng tranh lụa dạt dào thấm đậm tính dân tộc

Là một sinh viên khoa Mỹ thuật, em luôn mong muốn tìm hiểu, khám phá, học tập những thành công trong việc sử dụng các yếu tố tạo hình mà họa

sĩ Nguyễn Phan Chánh đã dùng để trau dồi thêm thật nhiều những kiến thức

bổ ích phục vụ cho công tác học tập và giảng dạy của bản thân Chính vì vậy,

em đi sâu nghiên cứu đề tài “Phong cách hội họa tranh lụa của họa sĩ

3 Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu:

Đề tài tiểu luận tập trung nghiên cứu những đặc điểm nghệ thuật, phong cách sáng tác tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh Vì vậy sẽ tập trung chủ yếu nghiên cứu các tác phẩm tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

Đề tài tập chung nghiên cứu giai đoạn nổi bật nhất trong sự nghiệp của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

4 Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp phân tích tổng hợp:

Phân tích đặc điểm chất liệu, phong cách nghệ thuật, đặc điểm tạo hình của tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh qua những tác phẩm tiêu biểu

- Phương pháp thu thập tài liệu:

Thống kê các bài nghiên cứu trước có vấn đề liên quan đến đề tài qua sách báo, luận án, luận văn, tạp chí, các bài báo trên mạng internet…

- Phương pháp so sánh:

Tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt của các tác phẩm, của các họa sĩ từ đó chỉ rõ đặc điểm tạo hình trong tranh lụa và phong cách nghệ thuật của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

NỘI DUNG CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 Khái lược về tiểu sử và sự nghiệp của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

Nguyễn Phan Chánh sinh ngày 21 tháng 7 năm 1892, tại Thôn Tiền Bạt, Xã Trung Tiết, Huyện Thạch Hà (Nay là Phường Tân Giang, Thành phố

Hà Tĩnh) Thời niên thiếu, được gia đình cho theo học chữ Nho và nghệ thuật thư pháp Năm 14 tuổi, Nguyễn Phan Chánh đã kiếm được tiền phụ giúp gia đình nhờ việc viết chữ, vẽ tranh thờ và tranh cuộn bán tại các phiên chợ quê

Có lẽ, cùng với niềm đam mê nghệ thuật thư pháp, hình ảnh về miền quê nghèo và cuộc sống vất vả ở nông thôn Việt Nam đã in dấu trong tâm trí của Nguyễn Phan Chánh và trở thành đề tài xuyên suốt trong tất cả sáng tác của ông sau này

Năm 1922, Nguyễn Phan Chánh tốt nghiệp Trường Cao đẳng Sư phạm Đông Ba, Huế nhưng không theo nghề dạy học Năm 1925, ông thi đậu vào Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khoá đầu tiên (1925 - 1930) Cùng vào học với ông năm đó còn có 07 sinh viên khác, gồm: Lê Văn Đệ, Mai Trung Thứ, Lê Phổ, Công Văn Trung, George Khánh… Năm 1928, ông bắt đầu sáng tác các tranh sơn dầu: “Mẹ bày cho con đan len”, “Hai vợ chồng người nông dân trục lúa”…

Năm 1929, ông Hiệu trưởng Victor Tardieu đưa nghệ thuật vẽ tranh lụa vào giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương Với tinh thần ham học hỏi, tình yêu nghệ thuật và tâm hồn thấm đẫm tính dân tộc, sự tiếp xúc những nguyên tác tranh lụa Trung Hoa, lụa Nhật Bản đã khơi dậy trong Nguyễn Phan Chánh nguồn cảm hứng sâu sắc dòng nghệ thuật Phương Đông này

Năm 1931, Nguyễn Phan Chánh sáng tác các tác phẩm lụa như: “Chơi

ô ăn quan”, “Cô gái rửa rau”, “Em bé cho chim ăn”, “Lên đồng” Cũng năm này, tại triển lãm Paris-Pháp một số tranh lụa của ông đã được Victor Tardieu mang về Pháp giới thiệu Lần đầu tiên công chúng Pháp biết đến tranh lụa

Việt Nam qua bút pháp Nguyễn Phan Chánh Họa báo L'Illustration xuất bản

ở Paris số Noel 1932 đã giới thiệu trang trọng 04 bức tranh này của ông

Năm 1933- 1938 ông tham gia bày tranh ở Địa ốc Ngân hàng Hà Nội

và triển lãm cá nhân lần thứ 1 (Hà Nội) Năm 1935, ông tham gia triển lãm do Hội Chấn hưng Mỹ thuật và Kỹ nghệ (SADEAI) lần thứ 1 (Hà Nội) Năm

1938, ông tham gia triển lãm do SADEAI tổ chức lần thứ 2 (Hà Nội), cũng trong năm này, ông tổ chức triểm lãm cá nhân lần thứ 2 (Hà Nội) với các tác phẩm tiêu biểu: “Đôi chim bồ câu”, “Chăn trâu trong rừng”, “Đi chợ”, “Tắm cho trâu”, “Đi lễ chùa” Năm 1939, Nguyễn Phan Chánh gửi sang Pháp những tranh cỡ lớn “Mùa đông đi cấy”, “Chim sổ lồng”, “Chị em đùa cá”, “Công chúa hoa dâm bụt” cùng một số tác phẩm khác Tranh lụa của ông cũng đã được trưng bày ở Milan (Ý) năm 1934, ở San Francisco (Mỹ) năm 1937, ở Tokyo (Nhật Bản) năm 1940

Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Phan Chánh trở về quê hương, là

Uỷ viên thường vụ Hội Văn hoá Cứu quốc của Tỉnh Nguyễn Phan Chánh vẽ tranh cổ động và áp phích về đề tài chống thực dân Trong thời gian này ông

đã vẽ rất nhiều hình ảnh các lãnh tụ và các chiến sĩ cộng sản: Nguyễn Ái Quốc, Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai, Trần Phú Trong chín năm tham gia kháng chiến, ông vẽ tranh tuyên truyền cổ động: “Em bé tẩm dầu” (1946), “Phá kho bom giặc” (1947), “Lội suối” (1949)…

Sau hiệp định Genève - 1954, Nguyễn Phan Chánh trở về Hà Nội, ông sáng tác khá nhiều Hình ảnh những người nông dân trong tranh của ông được nhìn từ góc độ mới và một thế giới quan mới Từ năm 1955 đến những năm

1970 ông sáng tác các tác phẩm: “Trăng tỏ”, “Trăng lu”, “Chiều về tắm cho con”, “Sau giờ trực chiến”, “Đi chống hạn”, “Đan mây”, “Bữa cơm mùa thắng lợi”…

Với những thành tựu lớn trong sự nghiệp sáng tác, Nguyễn Phan Chánh được mời tham gia giảng dạy Mỹ thuật tại một số trường học, trong đó có Trường Bưởi, Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội (1955) Bằng những kinh

nghiệm và sự nhiệt huyết trong sáng tạo nghệ thuật, ông đã góp phần đào tạo nhiều thế hệ họa sĩ Việt Nam sau này

Tháng 8 và tháng 9 năm 1982, mừng thọ hoạ sĩ 90 tuổi, Bộ Văn hoá Việt Nam cùng Bộ Văn hoá Tiệp Khắc, Bộ Văn hoá Hungary tổ chức triển lãm 47 tác phẩm trong các thời kỳ sáng tác của Nguyễn Phan Chánh tại Praha, Bratislava, Budapest, Tháng 7 năm 1983, phòng tranh Nguyễn Phan Chánh được trưng bày tại Viện Bảo tàng Phương Đông ở Moskva

Nguyễn Phan Chánh mất năm 1984, được an táng tại Nghĩa trang Mai Dịch Ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Huân chương Lao động hạng

ba, Huân chương Lao động hạng nhất, Huân chương Độc lập hạng nhất

1.2 Quan điểm sáng tác của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

Nguyễn Phan Chánh là họa sĩ Việt Nam duy nhất ưa dùng chữ Nho trong tất cả các tác phẩm của mình Trong tất cả các sáng tác của Nguyễn Phan Chánh, mỗi tác phẩm đều có một bài thơ viết kiểu chữ Thảo rất đẹp bên cạnh Thơ, họa và thư pháp luôn song hành cùng nhau, hỗ trợ và tôn lên vẻ đẹp của nhau trong mỗi bức tranh của ông Trong tranh của Nguyễn Phan Chánh thì hội họa mô tả đề tài của tranh, thi ca nói về tâm sự của người họa

sĩ Đôi khi thơ trên tranh của Nguyễn Phan Chánh còn mang một giá trị độc

lập, không liên quan nhiều đến nội dung tranh Nguyễn Phan Chánh gợi cho người ta nhớ đến những mẫu mực của nghệ thuật cổ điển phương Đông và phương pháp tạo hình phương Tây Ông được xem là một hiện tượng khá đặc biệt của nên hội họa Việt Nam, thành công vang dội ngay từ tác phẩm đầu tiên "Chơi ô ăn quan" - tác phẩm đầu tay của ông đã trở thành một trong những mẫu mực của hội họa Việt Nam

Là một họa sĩ được đào tạo bài bản theo chương trình của Châu Âu nhưng tâm hồn Việt và tính cách Việt trong con người Nguyễn Phan Chánh không bị "đồng hoá" Nguyễn Phan Chánh tiếp nhận ảnh hưởng ở nghệ thuật tạo hình phương Tây khi xây dựng tác phẩm của mình nhưng nội dung của tác phẩm thấm đượm tinh thần phương Đông Nông thôn Việt Nam là mảng đề

tài lớn, bảo lưu nhiều hơn cả những tinh hoa của dân tộc thể hiện qua những nét sinh hoạt, những tập tục và cảnh trí thiên nhiên Phương thức chọn nhân vật của Nguyễn Phan Chánh là một lối thể hiện tính cách của ông Ông thường tập trung vẽ phụ nữ, trẻ em với những cảnh sinh hoạt thường nhật của nông thôn Việt Nam

1.3 Tiểu kết chương

Nội dung chương 1 cũng đã nêu một cách khái lược về thân thế và sự nghiệp của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh, có những nhận định sơ lược nhất về chất liệu và các chủ đề nội dung tiêu biểu mà ông thường sáng tác

Đó là những nội dung mang tính lí luận cùng những kiến thức là nền tảng cho quá trình tiến hành nghiên cứu đặc điểm phong cách sáng tác tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

CHƯƠNG II: CHẤT LIỆU SÁNG TÁC VÀ ĐẶC ĐIỂM PHONG CÁCH SÁNG TÁC TRANH L ỤA CỦA HỌA SĨ NGUYỄN PHAN CHÁNH

2.1 Tranh lụa là gì?

Tranh lụa là một loai hình nghệ thuật có nguồn gốc Á Đông mà ở đó thay vì vẽ tranh giấy, các nghệ nhân sẽ tô vẽ màu sắc và họa tiết sẽ được thể hiện trên nền tấm vải lụa

Tranh lụa truyền thống đã từng phát triển mạnh mẽ ở các nước có nền văn hóa lâu đời như Nhật Bản, Trung Quốc và Việt Nam Tranh lụa cổ ở Việt Nam chủ yếu tập trung miêu tả lối sống sinh hoạt của người dân và được dùng

để tả lại chân dung các bậc quân phu tướng sĩ

Đến những năm 30 của thế kỷ trước, tranh lụa hiên đại bắt đầu những bước tiến mới về nghệ thuật Điểm khác biệt nhất giữa kỹ thuật vẽ tranh lụa

cổ và tranh lụa hiện đại Việt Nam là ở chỗ: tranh lụa cổ thường được vẽ trực tiếp trên lụa khô, trong khi quá trình tranh lụa hiện đại giống như sự nhuộm đi nhuộm lại màu lên mặt lụa; lụa được căng trên khung gỗ và trong quá trình vẽ họa sĩ có thể rửa lụa nhiều lần rồi vẽ tiếp tới khi như ý

Về chất liệu vẽ tranh, lụa vẽ thường là lụa tơ tằm, không lỗi, mịn hoặc hơi thô, dệt thủ công hay dệt bằng máy Gần đây, do yêu cầu của ngành mỹ thuật, các nhà máy dệt đã sản xuất loại lụa chuyên dùng để vẽ tranh, mỏng và hơi thưa, nhìn rõ thớ lụa Màu vẽ để vẽ lụa thường là màu nước, phẩm hoặc mực nho Ngày nay, nhiều họa sĩ còn dùng những họa phẩm đục, dày hơn như tempera, màu bột, phấn màu,… để thử sức với lụa

Vẽ tranh lụa đòi hỏi người họa sĩ có sự khéo léo và kiên trì nhất định vì đây là một chất liêu khá khó tả.Lụa trước khi vẽ phải căng lên khung Thông thường, lụa mới được quét một lớp hồ loãng, người vẽ nên rửa qua lớp hồ này

để màu có thể ngấm vào thớ lụa Nếu lụa hút nhiều nước như lụa Trung Quốc thì nên quét một lớp hồ loãng lên trên, có pha lẫn một ít phèn chua để chống mốc

Điểm mạnh của tranh lụa là ở sự trong trẻo và êm dịu của màu sắc, vì vậy phần lớn người vẽ tranh lụa thường xây dựng phác thảo (hình, mảng) hết sức kỹ càng trước khi thể hiện lên lụa Nhiều người sử dụng cách can hình từ bản can giấy lên lụa để lưu lại nét một cách chính xác Tuy nhiên cũng có thể

vẽ lụa một cách thoải mái

Khi vẽ lụa, người ta thường vẽ từ nhạt đến đậm, màu nhạt chồng lên nhau nhiều lần sẽ thành đậm nhưng vẫn nhìn thấy thớ lụa tạo nên vẻ đẹp của chất lụa Vẽ chồng lên nhau bằng các màu khác nhau cũng là một cách pha màu Thỉnh thoảng, khi màu đã khô, phải rửa nhẹ cho sạch những chất bẩn nổi lên mặt lụa và để cho màu ngấm vào từng thớ lụa

Muốn cho các mảng màu cạnh nhau hòa vào với nhau không còn ranh giới tách bạch, tạo ra một hiệu quả mềm mại, mờ ảo, người ta vẽ khi mặt lụa còn hơi ẩm và không cần viền nét nữa Ta cũng có thể sử dụng bột điệp và bạc thêm vào tranh lụa (dán ở mặt sau) Tranh lụa vẽ xong thường được bồi lên một lớp giấy, sau khi khô hoàn toàn, họa sĩ có thể rạch phần tranh ra khỏi khung lụa để đưa vào khung Tranh lụa tăng hiệu quả thẩm mỹ nhiều khi với

1996, ông đã vinh dự được Đảng và Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh

Là một họa sĩ được đào tạo và tiếp nhận ảnh hưởng của nghệ thuật tạo hình phương Tây trong việc xây dựng tác phẩm, nhưng nội dung, chủ đề các tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh luôn thấm đượm tinh thần dân tộc, tâm hồn

và tính cách Việt Nguyễn Phan Chánh dùng chất liệu lụa miêu tả và phản ánh

hiện thực, khẳng định được phong cách cùng khuynh hướng nghệ thuật của mình Với cách nhìn sự việc vốn luôn hiện hữu trong sự đơn giản của đời sống xã hội một cách minh triết, ông nhìn bằng tâm tưởng, kiếm tìm sự tinh

tế, thấy được những điều mà mắt người không thấy hoặc thờ ơ bỏ qua Tranh ông mang một sắc thái êm ả, thanh thản, bình dị, trữ tình, đẫm chất hồn quê dân dã

Nguyễn Phan Chánh hay dùng chữ Nho trong các tác phẩm của ông Trong tranh của Nguyễn Phan Chánh thì hội họa mô tả đề tài của tranh, còn thi ca bộc lộ tâm tư của người họa sĩ, đó cũng là một nét riêng, độc đáo trong tranh lụa của ông Đôi khi, thơ trên tranh của Nguyễn Phan Chánh còn mang một giá trị độc lập, không liên quan nhiều đến nội dung tác phẩm, nhưng chất chứa cảm xúc và tâm trạng tác giả mà có thể ngôn ngữ tạo hình chưa chuyển tải hết được

Nông thôn và người nông dân Việt Nam là mảng đề tài lớn xuyên suốt các tác phẩm của Nguyễn Phan Chánh, mối tình cố hữu của người nghệ sĩ với hình tượng nghệ thuật là những con người lao động bình dị trong đời sống xã hội Nhà nghiên cứu Thái Bá Vân viết: “Nguyễn Phan Chánh ca ngợi cuộc sống của họ, làm đẹp tâm hồn họ, lấy họ làm trung tâm cho thẩm mỹ của mình, đó là lý tưởng mà suốt đời ông theo đuổi”

Phương thức chọn nhân vật của Nguyễn Phan Chánh thể hiện rõ tính cách

và tâm hồn của ông Ông thường tập trung vẽ phụ nữ, trẻ em với những cảnh sinh hoạt thường nhật của họ, “Chơi ô ăn quan”, “Em bé cho chim ăn”, “Đi cày”,

“Đi cấy”, “Rửa rau cầu ao”, "Lên đồng”, “Trốn tìm”, “Chim sổ lồng”, “Chị em đùa cá”… là những tác phẩm nổi tiếng, sống mãi với thời gian

Trong các chất liệu như sơn dầu, sơn mài, bột màu… người nghệ sĩ có thể mặc sức thả bút theo dòng xúc cảm mạnh mẽ, tuôn trào Riêng tranh lụa, người nghệ sĩ thường phải lắng lòng để chuyển tải cảm xúc, vì thế cảm hứng sáng tạo thường diễn ra chậm rãi, nhẹ nhàng Ngoài đức tính kiên nhẫn, cần

cù còn phải có một thái độ nghiêm cẩn, tỉ mỉ, cầu kỳ trong từng nét vẽ, tìm

đến sự rung động trong cách diễn tả, cách loang màu, chồng màu… Nguyễn Phan Chánh là bậc thầy về lĩnh vực này, tranh của ông nền nã với những gam màu nâu đen, vàng đất, xám nhẹ thấm đẫm chất lụa Ông đặc biệt chú ý đến đến cách làm dịu tan hình thể trên nền mặt phẳng lụa, tính khái quát cao Nghệ thuật sử dụng màu sắc trong tranh của ông điêu luyện đến độ tạo cảm giác như có sự chuyển động giữa đối tượng và nền, ngăn bởi những nét buông mảnh, thanh thoát, lung linh, lắng đọng và cảm xúc, mềm mại và mơ màng Trong tạp chí L’Illustration (số 4608 ra ngày 27.6.1931 tại Paris), Jean Gallotti đã ca ngợi Nguyễn Phan Chánh: “ Sự hài hòa của bố cục, đôi khi cái duyên dáng của các khuôn mặt, và luôn luôn là cái thi vị thấm đậm của đời sống Viễn Đông, sự lan tỏa của một tâm hồn khác với tâm hồn chúng ta, mà chúng ta thấy rất gần gũi do một sự cảm thông trong tình yêu cái đẹp, chúng

ta bị bao phủ bằng một sự huyền diệu ”

2.3 Đặc điểm phong cách sáng tác tranh lụa của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh

Trong các sáng tác tranh lụa của mình, họa sĩ Nguyễn Phan Chánh đã

sử dụng nhiều ưu thế của yếu tố trang trí nhằm tạo ra hiệu quả cao nhất về tạo hình Yếu tố trang trí là đặc điểm được thể hiện trên hầu hết các thể loại Đó

là sự sáng tạo nghệ thuật bắt nguồn từ quan niệm, cách nghĩ và cách nhìn sâu sắc đối với hiện thực Yếu tố trang trí là những yếu tố có sẵn trong tự nhiên,được người nghệ sĩ phát hiện và sáng tạo thành hình tượng nghệ thuật Hình tượng nghệ thuật trong tranh biểu tượng cho ý tưởng, tuyên ngôn nghệ thuật, cá tính của họa sĩ

Cũng như sơn mài, lụa hạn chế trong việc diễn tả ánh sáng, tả chất, vờn khối, không gian và thậm chí cả màu sắc Tranh lụa thường sử dụng mảng và nét để thể hiện thế giới khách quan Sự thay đổi phong phú đa dạng các mảng hình trong tranh lụa chỉ đơn thuần là các mảng phẳng thì sẽ rất đơn điệu, vì vậy họa sĩ Nguyễn Phan Chánh đã tìm tòi đưa các chi tiết, họa tiết vào trong các mảng hình ấy để tạo sự sinh động, hấp dẫn và cuốn hút người xem Việc

sử dụng mảng và nét như vậy đã mang đậm tính trang trí của tranh lụa Nguyễn Phan Chánh

Việc vẽ tranh lụa hiển nhiên cũng phải tuân theo những quy luật bố cục

đã được đúc kết Tuy nhiên mỗi chất liệu lại có đặc tính riêng và mỗi họa sĩ lại có cảm xúc và cách nhìn riêng, tạo ra những cách bố cục đặc trưng Ở tranh lụa, bản thân chất lụa đã rất mong manh, mịn màng Thông thường các họa sĩ ít dùng những khối nổi không gian của tự nhiên, ít sử dụng đến ánh sáng như cách vẽ của sơn dầu Nguyễn Phan Chánh sáng tạo tranh lụa theo một không gian của mình, có khi không nhờ đến một phối cảnh nào, hoặc chỉ gợi lên bằng cách sử dụng những bộ phận của phối cảnh Trong tương quan giữa người và phối cảnh, có khi ông dùng sắc độ mạnh để nhấn vào người, còn cảnh vẫn để ở sắc độ trung bình hoặc làm nhẹ đi để tôn các nhân vật nhưng vẫn tạo ra sự thống nhất Có khi vật ở tiền cảnh được thể hiện mờ đi để tôn vật ở xa hơn mà vẫn không gây xáo trộn về không gian Sự vẽ rõ nét hoặc làm mờ nhòe đi trong tranh lụa được xử lý theo chủ ý của họa sĩ bằng một tương quan hợp lý mà họa sĩ đặt ra, khiến người xem có thể xem gần hay xa cũng được

Với một cách nhìn hết sức coi trọng đối với bố cục, Nguyễn Phan Chánh đã tận dụng tất cả những gì cho phép để không ngừng nâng cao hiệu quả của yếu tố hội họa này, trong đó có phép viễn cận của kỹ thuật hội họa phương Tây Nhờ một không gian ba chiều với đầy đủ mọi yêu cầu hàn lâm

về nó, Nguyễn Phan Chánh không còn phải lo giải quyết sự tranh chấp không gian giữa một bên là mặt phẳng của đối tượng mô tả và bên kia là khoảng không gian dùng để biểu thị chiều sâu của chính đối tượng đó Mọi suy nghĩ của hoạ sĩ, do đó, đều được tập trung vào giải quyết bố cục của bản thân bức tranh Vì thế, so với tranh lụa truyền thống mang nhiều tính hình tuyến, thì tranh lụa Nguyễn Phan Chánh có tính hình khối hơn Từ những bức có độ sâu nhỏ như Chơi ô ăn quan, Rửa rau cầu ao (1931), cho đến những bức có độ sâu lớn như Về chợ (1938), Cảnh thuyền bờ sông Hồng (1957), chúng ta thấy

chính phép viễn cận được chấp nhận đã làm thành một nhân tố quan trọng đưa tranh lụa Nguyễn Phan Chánh bước vào phạm trù hiện đại "Trước kia cũng có một vài bức tranh lụa khuyết danh nhưng thực tế, từ khi họa sĩ Nguyễn Phan Chánh thành công ở tranh lụa Chơi ô ăn quan thì tranh lụa mới có chỗ đứng"

Bức "Chơi ô ăn quan" – 1931 – Lụa – Nguyễn Phan Chánh

Rồi tranh lụa Việt Nam, đến lượt nó, đã góp phần đưa nền hội họa dân tộc lên trình độ hiện đại, lên mức quốc tế "Tranh vẽ lụa là loại đầu tiên làm cho người ta chú ý đến hội họa Việt Nam trong các cuộc triển lãm quốc tế thời Pháp thuộc"

Như trong bức tranh "Chơi ô ăn quan", chỉ tập trung diễn tả bốn bé gái

và những ô ăn quan, hoặc với "Rửa rau cầu ao", chỉ có cô gái với rổ rau, một chậu nước và chiếc cầu ao

Bức "Rửa rau cầu ao" – 1931 – Lụa – Nguyễn Phan Chánh