TỔNG QUAN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1.1 Khái niệm rủi ro và rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại
Trong hoạt động kinh doanh, các ngân hàng thương mại (NHTM) phải đối mặt với nhiều loại rủi ro quan trọng, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường, rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng, rủi ro thanh khoản và rủi ro tập trung Các loại rủi ro này cần được phân loại và định nghĩa rõ ràng để đảm bảo sự quản lý hiệu quả Chi tiết về phân loại và định nghĩa các loại rủi ro được trình bày trong Phụ lục 01.
Rủi ro tín dụng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM) đề cập đến khả năng xảy ra tổn thất khi khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ tài chính theo cam kết Định nghĩa rộng hơn, rủi ro tín dụng còn bao gồm khả năng xếp hạng tín dụng của khách hàng bị giảm sút, dẫn đến chi phí cơ hội do không định giá chính xác giá trị khoản vay tương ứng với mức xếp hạng tín dụng mới.
Rủi ro tín dụng là một yếu tố không thể tránh khỏi trong hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM) Để quản lý hiệu quả, các NHTM cần xác định "khẩu vị rủi ro" và mức độ chấp nhận rủi ro của mình Từ đó, họ có thể xây dựng các mục tiêu và kế hoạch kinh doanh phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng.
1.1.2 Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng
Rủi ro tín dụng xuất phát từ nhiều nguyên nhân, được phân thành ba nhóm chính: (1) nguyên nhân khách quan bất khả kháng, (2) nguyên nhân từ phía khách hàng, và (3) nguyên nhân từ phía ngân hàng thương mại (NHTM).
1.1.2.1 Nguyên nhân khách quan bất khả kháng
Chính phủ thường điều chỉnh chính sách để phù hợp với sự phát triển của kinh tế, chính trị và xã hội Những thay đổi này có thể xảy ra khi môi trường kinh tế gặp khó khăn như suy thoái, biến động tỷ giá, lãi suất, lạm phát hay phá giá tiền tệ Bên cạnh đó, các yếu tố chính trị như khủng bố và chiến tranh, cũng như sự thay đổi trong quy định pháp luật, đều ảnh hưởng đến việc điều chỉnh chính sách của Chính phủ.
Các yếu tố tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến hoạt động kinh doanh của khách hàng trong nền kinh tế có thể ảnh hưởng đến tình hình sản xuất, kinh doanh và thu nhập của họ Khi những yếu tố này thay đổi theo hướng tiêu cực, khả năng trả nợ của khách hàng đối với ngân hàng thương mại (NHTM) sẽ bị giảm sút.
Thảm họa tự nhiên như bão và động đất, mặc dù hiếm khi xảy ra, nhưng khi xảy ra có thể gây ra tác động tiêu cực nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất và kinh doanh của khách hàng Hệ quả là khả năng trả nợ của khách hàng với ngân hàng thương mại bị ảnh hưởng, dẫn đến rủi ro mất mát tài sản bảo đảm.
Khả năng và mức độ ảnh hưởng của các nguyên nhân bên ngoài đến rủi ro tín dụng thường rất khó đánh giá và kiểm soát Vì vậy, các ngân hàng thương mại chủ yếu tập trung vào việc dự đoán tác động của những yếu tố này và triển khai các giải pháp phòng ngừa rủi ro phù hợp.
1.1.2.2 Nguyên nhân từ phía khách hàng
Khách hàng có trách nhiệm thanh toán các nghĩa vụ tài chính với ngân hàng thương mại (NHTM), bao gồm gốc, lãi và các giao dịch phát sinh Nếu NHTM không thực hiện thẩm định kỹ lưỡng khả năng trả nợ và ý thức trả nợ của khách hàng trước, trong và sau khi cấp tín dụng, sẽ dẫn đến rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng từ khách hàng thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau.
Khách hàng có thể đối mặt với rủi ro trong hoạt động kinh doanh do nhiều nguyên nhân bên ngoài hoặc do hoạt động kinh doanh không hiệu quả, như chiến lược kinh doanh không phù hợp và năng lực quản lý, công nghệ yếu kém Những yếu tố này có thể dẫn đến mất thị phần, giảm doanh thu và lợi nhuận.
- Khách hàng lừa đảo để chiếm đoạt vốn của NHTM hoặc khách hàng chây ỳ trả nợ ngay cả khi có đủ khả năng trả nợ.
Nguyên nhân từ phía khách hàng là yếu tố chính dẫn đến rủi ro tín dụng, và các ngân hàng thương mại có thể nhận diện những nguyên nhân này thông qua việc thẩm định cấp tín dụng, cũng như thống kê và phân tích các trường hợp rủi ro tín dụng đã xảy ra.
Rủi ro tín dụng phát sinh từ phía NHTM xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó bao gồm:
Chính sách và "khẩu vị rủi ro" tín dụng hiện tại chưa phù hợp, với quy trình cấp tín dụng và điều kiện thẩm định khách hàng còn lỏng lẻo Điều này tạo cơ hội cho khách hàng lợi dụng, dẫn đến thiếu trung thực, trong khi các ngân hàng thương mại (NHTM) không có đủ thông tin để đánh giá chính xác khả năng trả nợ của khách hàng Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt để thu hút khách hàng và tăng trưởng tín dụng, việc hạ thấp điều kiện cấp tín dụng diễn ra thường xuyên, làm gia tăng rủi ro tín dụng cho các NHTM.
Các ngân hàng thương mại (NHTM) thường chạy theo lợi nhuận, dẫn đến việc chấp nhận rủi ro tín dụng cao Để thu hút khách hàng, họ có thể hạ thấp tiêu chuẩn và điều kiện cấp tín dụng, đồng thời áp dụng lãi suất cao hơn cho những khách hàng không đáp ứng đủ tiêu chuẩn thông thường Mặc dù điều này làm tăng rủi ro tín dụng, nhưng ngân hàng hy vọng rằng phần thu nhập gia tăng sẽ bù đắp cho những rủi ro này.
Thứ hai: hệ thống công nghệ yếu kém.
Hệ thống công nghệ của ngân hàng thương mại hiện đang yếu kém, dẫn đến việc không thể nhập liệu, lưu trữ và điều chỉnh thông tin khách hàng một cách đầy đủ và kịp thời Điều này gây ra thiếu hụt dữ liệu cần thiết cho quá trình quản trị rủi ro tín dụng Trong quản trị rủi ro tín dụng hiện đại, công nghệ đóng vai trò cốt lõi, đảm bảo hiệu quả và độ chính xác của quy trình này.
Thứ ba: Trình độ cán bộ và đạo đức nghề nghiệp của nhân viên NHTM yếu kém.
Trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của nhân viên ngân hàng thương mại (NHTM) có ảnh hưởng trực tiếp đến rủi ro tín dụng Việc thẩm định khách hàng và đánh giá các dự án sản xuất kinh doanh yêu cầu nhân viên phải có kiến thức chuyên sâu và hiểu biết về hoạt động kinh doanh của khách hàng Nếu nhân viên NHTM thiếu trình độ chuyên môn cần thiết, điều này có thể dẫn đến những quyết định sai lầm trong việc thẩm định khách hàng.
