Biểu đồ 2.1 : Tình hình huy động vốn tại VCB giai đoạn 2009 - 2013
Ngoại hối và thị trường ngoại hối
Thị trường ngoại hối, với lịch sử hình thành lâu đời, đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính quốc tế và ảnh hưởng sâu sắc đến tài chính của các quốc gia Hiện nay, thị trường này đã trở thành một trong những thị trường tài chính lớn nhất và sôi động nhất trên toàn cầu.
Ngoại hối là các phương tiện thanh toán quốc tế, bao gồm ngoại tệ, giấy tờ có giá ghi bằng ngoại tệ và vàng tiêu chuẩn quốc tế Ngoại tệ bao gồm tiền tệ nước ngoài, tiền chung của các nước và quyền rút vốn đặc biệt SDR Các hình thức ngoại tệ có thể là kim loại, tiền giấy, tiền trong tài khoản, séc du lịch, tiền điện tử và các phương tiện khác Giấy tờ có giá bằng ngoại tệ bao gồm séc thương mại, chấp phiếu ngân hàng, hối phiếu và cổ phiếu Vàng tiêu chuẩn quốc tế được sử dụng như một phương tiện thanh toán trong giao dịch quốc tế.
Thị trường ngoại hối là nơi diễn ra các giao dịch mua bán ngoại tệ và các phương tiện thanh toán có giá trị bằng ngoại tệ Trong thực tế, giao dịch chủ yếu tập trung vào việc mua bán ngoại tệ, trong khi các giấy tờ có giá ghi bằng ngoại tệ không được giao dịch trực tiếp Để thực hiện các giao dịch trên thị trường này, các giấy tờ có giá cần phải được bán hoặc chiết khấu trước Do đó, đối tượng giao dịch bao gồm các đồng tiền khác nhau và vàng tiêu chuẩn quốc tế Như vậy, ngoại tệ là một phần của thị trường ngoại hối, và hoạt động kinh doanh ngoại tệ là một phần quan trọng trong lĩnh vực kinh doanh ngoại hối.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của NHTM
Kinh doanh ngoại tệ là hoạt động của các ngân hàng thương mại (NHTM) trong việc mua bán các đồng tiền trên thị trường hối đoái Mục đích chính là đáp ứng nhu cầu của khách hàng trong các giao dịch thanh toán quốc tế và tối ưu hóa lợi nhuận.
Ngân hàng thương mại (NHTM) có thể thu lợi từ chênh lệch tỷ giá và lãi suất giữa các đồng tiền, qua đó thu được phí dịch vụ và đa dạng hóa hoạt động kinh doanh Hoạt động này không chỉ giúp NHTM tăng cường nguồn thu nhập mà còn góp phần bù đắp rủi ro ngoại tệ mà ngân hàng phải đối mặt Các hoạt động kinh doanh ngoại tệ của NHTM bao gồm nhiều hình thức khác nhau, tạo ra cơ hội phát triển bền vững cho ngân hàng.
Mua bán ngoại tệ với đối tác và khách hàng không chỉ đáp ứng nhu cầu giao dịch ngoại tệ mà còn giúp điều chỉnh trạng thái ngoại hối, từ đó giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng.
Thứ hai là mua bán ngoại tệ giữa chi nhánh và Hội sở chính nhằm thỏa mãn nhu cầu mua bán của chi nhánh và các phòng giao dịch.
Ngoài việc mua bán ngoại tệ trong nước, hoạt động kinh doanh ngoại tệ còn diễn ra trên thị trường quốc tế để đáp ứng nhu cầu thanh toán hàng hóa xuất nhập khẩu của doanh nghiệp Đồng thời, đây cũng là cơ hội để các ngân hàng tìm kiếm lợi nhuận.
Thứ tư, các dịch vụ trung gian bao gồm thanh toán nhờ thu hộ ngoại tệ cho doanh nghiệp và chuyển đổi ngoại tệ cho khách hàng nhằm thu lợi từ chênh lệch tỷ giá hoặc phí dịch vụ.
Vai trò của hoạt động kinh doanh ngoại tệ của NHTM
Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, thương mại quốc tế đang phát triển mạnh mẽ, dẫn đến nhu cầu tăng cao về ngoại tệ cho các hoạt động thương mại Điều này làm nổi bật vai trò quan trọng của hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại các ngân hàng thương mại, không chỉ phục vụ lợi ích của ngân hàng mà còn góp phần thiết yếu vào sự phát triển của nền kinh tế.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ đóng vai trò quan trọng trong việc đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho doanh nghiệp và cá nhân, phục vụ cho mục đích kinh doanh và sinh hoạt hàng ngày Các ngân hàng thương mại (NHTM) hoạt động như trung gian trong việc mua bán ngoại tệ, cung cấp lượng ngoại tệ cần thiết cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, giúp họ thực hiện các giao dịch thanh toán với nước ngoài và đáp ứng nhu cầu ngoại tệ của cá nhân trong nền kinh tế.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của các ngân hàng thương mại không chỉ giúp phòng ngừa và phân tán rủi ro cho doanh nghiệp mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Trong quá trình kinh doanh, doanh nghiệp thường gặp khó khăn trong việc xác định loại và số lượng ngoại tệ cần thiết cho thanh toán trong tương lai, đồng thời không thể dự đoán chính xác biến động tỷ giá Điều này dẫn đến rủi ro tỷ giá trong suốt chu kỳ sản xuất Để giảm thiểu rủi ro này, các ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò là trung gian tài chính, cung cấp các sản phẩm như Swap, Forward và Option, giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ đóng vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa dịch vụ của ngân hàng, giúp phát triển các lĩnh vực như tín dụng, bảo lãnh và thanh toán quốc tế Khi khách hàng vay ngoại tệ và đến hạn trả nợ nhưng không có đủ ngoại tệ, họ có thể mua từ ngân hàng thương mại Tương tự, trong thanh toán quốc tế, khách hàng có thể mua ngoại tệ từ ngân hàng thương mại để thanh toán cho đối tác nước ngoài.
Kinh doanh ngoại tệ không chỉ đảm bảo thanh toán hiệu quả cho khách hàng quốc tế mà còn đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của họ Điều này giúp ngân hàng mở rộng quy mô hoạt động thông qua việc tăng cường tín dụng cho xuất nhập khẩu, đồng thời thu hút thêm nhiều khách hàng mới.
Kinh doanh ngoại tệ không chỉ giúp ngân hàng gia tăng thu nhập thông qua chênh lệch giá mua bán, mà còn tạo ra lợi nhuận từ việc cung cấp các công cụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá như hoán đổi và quyền chọn Điều này không chỉ củng cố sức mạnh và khả năng phòng chống rủi ro của ngân hàng, mà còn nâng cao uy tín, thương hiệu và khả năng cạnh tranh trong thị trường tài chính.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thị trường ngoại hối, đồng thời hỗ trợ hiệu quả cho việc thực hiện chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước.
Các nghiệp vụ mua bán ngoại tệ của ngân hàng thương mại (NHTM) giúp Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cân đối ngoại tệ cho nền kinh tế, điều tiết dự trữ ngoại tệ quốc gia, từ đó góp phần ổn định tỷ giá, lãi suất và giá cả trong toàn bộ nền kinh tế.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của các ngân hàng thương mại (NHTM) không chỉ hỗ trợ thanh toán quốc tế cho doanh nghiệp mà còn góp phần quan trọng vào quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam Việc cung cấp ngoại tệ tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế phát triển, đồng thời thúc đẩy và mở rộng mối quan hệ kinh tế với các quốc gia khác Điều này giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, khẳng định vai trò của đất nước trong nền kinh tế toàn cầu.
Các giao dịch kinh doanh ngoại tệ của NHTM
Giao dịch giao ngay là hoạt động mua bán ngoại tệ giữa hai bên theo tỷ giá tại thời điểm ký hợp đồng, với ngày thanh toán diễn ra trong vòng hai ngày làm việc tiếp theo Hình thức giao dịch này dựa trên tỷ giá giao ngay, là mức giá được niêm yết trên thị trường tại thời điểm giao dịch, và được xác định bởi quy luật cung cầu trong thị trường ngoại hối của quốc gia.
Nghiệp vụ giao ngay là một trong những hình thức giao dịch truyền thống và phổ biến nhất trong thị trường ngoại tệ, chiếm khoảng 41% tổng số giao dịch trên thị trường ngoại hối quốc tế vào năm 2013.
Biểu đồ 1.1: Tỷ trọng các giao dịch trên thị trường ngoại hối quốc tế (%)
Thị trường giao ngay là một môi trường giao dịch năng động, với khối lượng giao dịch lớn và tốc độ nhanh nhằm tận dụng những cơ hội chênh lệch tỷ giá nhỏ Kinh doanh ngoại tệ giao ngay trên thị trường quốc tế chủ yếu liên quan đến việc mua bán các đồng tiền khác nhau có trên tài khoản ngân hàng, với các bên thực hiện thanh toán ngay sau khi đạt được thỏa thuận.
Trong thị trường giao ngay, các ngân hàng thương mại (NHTM) thực hiện lệnh mua và bán trên thị trường hối đoái, có thể thông qua giao dịch trực tiếp với các NHTM đối tác hoặc qua các nhà môi giới Khi giao dịch trực tiếp, NHTM sẽ tham khảo tỷ giá niêm yết từ các đối tác để đưa ra quyết định kinh doanh mua hoặc bán nếu có lợi Các quyết định này không chỉ đơn thuần là thực hiện lệnh của khách hàng mà còn có thể là các chiến lược kinh doanh của chính NHTM.
Khi ngân hàng thực hiện mua bán hộ cho khách hàng, họ thu phí dịch vụ và lợi nhuận từ chênh lệch tỷ giá mua và bán, được gọi là spread Spread không phải là tỷ lệ cố định, mà thay đổi tùy thuộc vào khối lượng giao dịch, quy mô trung tâm tài chính, tính ổn định của đồng tiền và phương tiện giao dịch Mặc dù việc mở rộng spread có thể mang lại lợi nhuận cao hơn cho ngân hàng, nhưng điều này có thể làm giảm sức hấp dẫn đối với khách hàng Do đó, trong bối cảnh cạnh tranh, các ngân hàng thường có xu hướng thu hẹp spread để tăng doanh số giao dịch.
Giao dịch kỳ hạn là thỏa thuận giữa hai bên về việc mua hoặc bán một lượng ngoại tệ nhất định theo tỷ giá kỳ hạn đã được xác định Việc thanh toán cho giao dịch này sẽ diễn ra vào một thời điểm cụ thể trong tương lai.
Tỷ giá kỳ hạn là tỷ giá được thỏa thuận trong ngày ký kết hợp đồng, dùng làm cơ sở cho việc trao đổi tiền tệ vào một ngày xác định trong tương lai Tỷ giá này được áp dụng trong giao dịch kỳ hạn, giúp các bên có kế hoạch rõ ràng về tỷ giá trong tương lai.
Contract typ vế Spot vế Forward
Contract typ 1 Mua ngoại tệ ◄
Tỷ giá kì hạn được xác định theo công thức sau:
Trong đó: F là tỷ giá kỳ hạn,
S là tỷ giá giao ngay,
Rt là mức lãi suất/năm của đồng tiền định giá
Rc là lãi suất hàng năm của đồng tiền yết giá, trong khi t là thời hạn hợp đồng tính theo thời gian Giao dịch kỳ hạn khác với giao dịch giao ngay, chủ yếu nhằm phòng ngừa rủi ro từ biến động tỷ giá trong tương lai Với giao dịch kỳ hạn, nhà nhập khẩu có thể mua ngoại tệ trước để cố định tỷ giá, tránh rủi ro khi tỷ giá có thể tăng Ngược lại, nhà xuất khẩu có thể bán ngoại tệ trước để bảo vệ mình khỏi khả năng tỷ giá giảm trước khi nhận tiền thực tế.
Giao dịch hoán đổi là quá trình mua và bán một loại tiền tệ cụ thể cùng lúc, trong đó ngày thực hiện giao dịch mua và ngày thực hiện giao dịch bán không trùng khớp.
Giao dịch hoán đổi là sự kết hợp giữa giao dịch giao ngay và giao dịch kỳ hạn, trong đó ngân hàng thực hiện mua và bán ngoại tệ với số lượng bằng nhau Khác với giao dịch giao ngay và kỳ hạn, giao dịch hoán đổi không tạo ra trạng thái ngoại hối ròng, giúp giảm thiểu rủi ro về tỷ giá.
Trong thực tiễn thường gặp hai loại hợp đồng hoán đổi sau:
Contract typ 2 Bán ngoại tệ 4
Trong giao dịch hoán đổi, cả ngân hàng và khách hàng đều thu được lợi ích Khách hàng có thể đáp ứng nhu cầu về ngoại tệ hoặc nội tệ ngay lập tức và đảm bảo nhu cầu mua bán ngoại tệ vào ngày đáo hạn, từ đó giảm thiểu rủi ro do biến động tỷ giá Ngân hàng không chỉ thỏa mãn nhu cầu của khách hàng mà còn nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh, đồng thời kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá mua bán ngoại tệ Hơn nữa, giao dịch hoán đổi không làm thay đổi trạng thái ngoại tệ, giúp ngân hàng phòng ngừa rủi ro tỷ giá và cân bằng sự mất cân đối trong các nghiệp vụ tiền gửi và tiền vay.
Giao dịch quyền chọn là hình thức giao dịch cho phép người mua hợp đồng có quyền, nhưng không bắt buộc, mua hoặc bán một loại tiền tệ với một loại tiền tệ khác theo tỷ giá đã được thỏa thuận trước, tại một thời điểm xác định trong tương lai.
Người mua hợp đồng quyền chọn có quyền quyết định thực hiện hoặc không thực hiện quyền chọn của mình Khi người mua quyết định thực hiện quyền chọn, người bán có trách nhiệm thanh toán Ngược lại, nếu người mua không thực hiện quyền chọn, hợp đồng sẽ tự động hết hiệu lực mà không cần thanh toán giữa các bên.
Khi hợp đồng quyền chọn mua hoặc bán ngoại tệ được thực hiện, tỷ giá áp dụng là tỷ giá quyền chọn Phí quyền chọn là khoản tiền mà người mua hợp đồng phải trả cho người bán, và nếu hợp đồng đáo hạn mà không có giao dịch, người mua vẫn phải thanh toán phí này cho người bán Khoản phí này là không truy đòi và thường được thanh toán một lần tại thời điểm ký kết hợp đồng.
Khi ký kết hợp đồng quyền chọn, thu nhập của người bán bị giới hạn và tối đa bằng khoản phí quyền chọn đã thu Tỷ giá quyền chọn khác biệt so với tỷ giá trong các nghiệp vụ giao ngay, kỳ hạn và tương lai, vì nó không chỉ dựa vào quan hệ cung cầu mà còn phụ thuộc vào mức phí quyền chọn Do đó, tỷ giá quyền chọn có thể thấp hơn hoặc cao hơn đáng kể so với tỷ giá giao ngay, kỳ hạn hay tương lai.
Có hai loại quyền chọn là: quyền chọn mua (call option) và quyền chọn bán (put option).
Khái niệm về hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ của NHTM
Trong tiếng Việt, “hiệu quả” có thể được hiểu là kết quả như yêu cầu của công việc mang lại.
Trong kinh doanh, "hiệu quả kinh doanh" đề cập đến khả năng tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực của doanh nghiệp nhằm đạt được kết quả cao nhất với chi phí thấp nhất.
Hiệu quả kinh doanh là sự tương quan giữa kết quả đầu ra và nguồn lực đầu vào, phản ánh mức độ hoàn thành mục tiêu của doanh nghiệp Qua việc phân tích hiệu quả kinh doanh, nhà quản trị có thể đo lường khả năng sinh lời và hiệu quả quản lý hoạt động kinh doanh, từ đó xây dựng kế hoạch và chiến lược phù hợp để điều chỉnh các hoạt động và bộ phận trong doanh nghiệp nhằm đạt được các mục tiêu tiếp theo.
Trong lĩnh vực ngân hàng, đặc biệt là trong kinh doanh ngoại tệ, "hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ" tại các ngân hàng thương mại phản ánh mức độ đạt được mục tiêu mà các nhà quản trị ngân hàng đề ra trong từng thời điểm cụ thể.
Việc nghiên cứu hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ là cần thiết để các nhà quản trị ngân hàng đánh giá khả năng sinh lời và quản lý hoạt động này Hoạt động kinh doanh ngoại tệ ngày càng quan trọng, góp phần lớn vào thu nhập và lợi nhuận của ngân hàng Do đó, cần xem xét và nghiên cứu để nâng cao hiệu quả, tăng cường năng lực cạnh tranh và cải thiện hoạt động của các ngân hàng thương mại hiện nay.
Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ NHTM
Để đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ một cách toàn diện, bài khóa luận đã phân tích dựa trên hai hệ thống chỉ tiêu: chỉ tiêu định lượng và chỉ tiêu định tính Trong đó, chỉ tiêu định lượng đóng vai trò quan trọng trong việc đo lường kết quả kinh doanh một cách cụ thể và chính xác.
Doanh số giao dịch là chỉ số quan trọng phản ánh khả năng hoạt động của Ngân hàng trong lĩnh vực kinh doanh ngoại tệ Một doanh số giao dịch cao không chỉ giúp Ngân hàng tăng cường nguồn thu từ phí dịch vụ mà còn góp phần giảm thiểu rủi ro thanh khoản.
Doanh số mua bán ngoại tệ ảnh hưởng lớn đến trạng thái ngoại tệ của ngân hàng, với doanh số mua lớn hơn doanh số bán tạo ra trạng thái ngoại tệ trường và ngược lại Khi ngân hàng ở trạng thái ngoại tệ trường và tỷ giá tăng, ngân hàng sẽ thu lợi, nhưng nếu tỷ giá giảm, lợi nhuận sẽ bị ảnh hưởng Sự nắm giữ trạng thái ngoại tệ phụ thuộc vào nhu cầu của khách hàng; nếu nhu cầu cao trong khi khả năng mua vào của ngân hàng hạn chế, trạng thái âm là điều khó tránh Do đó, việc duy trì sự cân bằng giữa lượng ngoại tệ mua vào và bán ra theo nhu cầu thực tế là rất quan trọng.
❖ Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ngoại tệ là phần chênh lệch giữa tỷ giá mua và tỷ giá bán nhân với doanh số giao dịch.
Chênh lệch giữa tỷ giá mua và tỷ giá bán, hay còn gọi là spread, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của ngân hàng Khi spread tăng, ngân hàng có thể thu được lợi nhuận cao hơn, nhưng nếu spread quá cao, doanh số giao dịch sẽ giảm Ngược lại, nếu spread nhỏ, doanh số giao dịch sẽ tăng lên Do đó, việc điều chỉnh spread ở mức hợp lý là cần thiết để tối ưu hóa lợi nhuận.
Khi ngân hàng có lợi nhuận dương từ hoạt động kinh doanh ngoại tệ, điều này cho thấy họ đang hoạt động hiệu quả và có lãi Ngược lại, nếu lợi nhuận từ kinh doanh ngoại tệ là âm, điều này chứng tỏ ngân hàng đang gặp khó khăn và hoạt động này đang bị lỗ.
Khi tổng kết các giao dịch kinh doanh ngoại tệ theo tháng, quý và năm, ngân hàng có thể đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ thông qua kết quả lợi nhuận đạt được, cho thấy mức độ thành công trong các giao dịch này.
❖ Lợi nhuận từ kinh doanh ngoại tệ/ Tổng lợi nhuận
Ngành kinh doanh ngoại tệ đang ngày càng được các ngân hàng chú trọng phát triển thông qua việc đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng mạng lưới khách hàng Tỷ trọng lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ngoại tệ trong tổng lợi nhuận của ngân hàng phản ánh mức thu nhập mà lĩnh vực này mang lại Một tỷ trọng cao cho thấy sự hiệu quả trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ ngày càng trở nên quan trọng trong cơ cấu hoạt động của ngân hàng, với 16 hoạt động chính mang lại lợi nhuận lớn Nếu tỷ trọng hoạt động này thấp, ngân hàng cần điều chỉnh chiến lược kinh doanh và xem xét các yếu tố chi phí, rủi ro để tối ưu hóa lợi nhuận từ kinh doanh ngoại tệ.
❖ Rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ tiềm ẩn nhiều rủi ro do sự biến động của tỷ giá Các loại rủi ro này có thể ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả kinh doanh và lợi nhuận của các doanh nghiệp.
Rủi ro không thực hiện nghĩa vụ hợp đồng từ phía đối tác là tình huống xảy ra khi đối tác không thực hiện cam kết, mặc dù Ngân hàng đã hoàn thành nghĩa vụ của mình Loại rủi ro này thường xuất hiện trong hầu hết các giao dịch ngoại tệ trên thị trường OTC.
Rủi ro thanh khoản xảy ra khi ngân hàng không có đủ tiền để thanh toán các khoản nợ đến hạn, điều này không chỉ làm giảm uy tín của ngân hàng mà còn có thể khiến khách hàng rời bỏ Hệ quả nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến nguy cơ phá sản cho ngân hàng.
Rủi ro liên quan đến các giao dịch đối ứng nhằm cân bằng trạng thái ngoại tệ và luồng tiền là một vấn đề quan trọng trong hoạt động cung ứng ngoại tệ của Ngân hàng Ngân hàng thường xuyên thực hiện các giao dịch đối ứng, đặc biệt là trong các giao dịch Forward và Swap Rủi ro này có thể xảy ra khi Ngân hàng không tìm được giao dịch đối ứng phù hợp về loại tiền tệ, thời điểm, hoặc số lượng mong muốn, hoặc khi đối tác không thực hiện giao dịch đối ứng đã ký kết.
Rủi ro tỷ giá là rủi ro phát sinh từ sự biến động bất lợi của tỷ giá khi có trạng thái ngoại tệ mở Sự biến động này có thể khiến lợi nhuận dự tính trở thành khoản lỗ, và khoản lỗ dự tính có thể gia tăng Ngân hàng có thể loại trừ rủi ro tỷ giá bằng cách không duy trì trạng thái ngoại tệ mở hoặc giữ trạng thái ngoại tệ mở mà không có sự biến động tỷ giá.
Hiệu quả của hoạt động kinh doanh ngoại tệ không chỉ thể hiện qua các chỉ tiêu định lượng mà còn qua các chỉ tiêu định tính như sau:
❖ Khả năng đáp ứng nhu cầu khách hàng
Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hoạt động thương mại quốc tế phát triển mạnh mẽ, nhu cầu thanh toán hợp đồng ngoại thương và sử dụng ngoại tệ của khách hàng ngày càng tăng Khách hàng không chỉ quan tâm đến tỷ giá mà còn đánh giá khả năng của ngân hàng trong việc đáp ứng các nhu cầu khác như gửi vốn, vay nợ và sử dụng dịch vụ ngân hàng Do đó, hiệu quả kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng cần được xem xét dựa trên khả năng đáp ứng hợp lý các nhu cầu của khách hàng.
❖ Quy mô thực hiện hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Quy mô hoạt động kinh doanh ngoại tệ được xác định bởi nguồn nhân lực tham gia, số lượng đối tác giao dịch và khối lượng ngoại tệ được thực hiện trong các giao dịch.
Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ của các NHTM
NHTM a Nhân tố khách quan
Hoạt động kinh doanh ngoại hối của ngân hàng thương mại (NHTM) có tính phức tạp và nhạy cảm cao, liên kết chặt chẽ với nhiều lĩnh vực trong nền kinh tế quốc dân Do đó, hiệu quả kinh doanh ngoại tệ của NHTM chịu ảnh hưởng từ nhiều nhân tố khác nhau.
Môi trường kinh tế đóng vai trò quan trọng trong việc tác động đến các hoạt động kinh doanh, đặc biệt là kinh doanh ngoại tệ Tại Việt Nam, hoạt động kinh doanh ngoại tệ liên quan chặt chẽ đến các hoạt động kinh tế đối ngoại, thể hiện sự kết nối giữa nền kinh tế trong nước và quốc tế.
Môi trường kinh tế quốc tế ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng thương mại (NHTM) Sự thay đổi trong chính sách tiền tệ toàn cầu tác động đến lãi suất và tỷ giá của các đồng tiền trong khu vực và từng quốc gia Các đồng tiền mạnh như USD, EUR, và GBP không chỉ chi phối các đồng tiền khác mà còn được sử dụng làm tiêu chuẩn trong giao dịch thanh toán quốc tế, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động ngoại tệ của NHTM.
+ Chính sách quản lý ngoại hối và tỷ giá hối đoái
Chính sách quản lý ngoại hối bao gồm các quy định pháp lý của Nhà nước liên quan đến quản lý ngoại tệ, vàng bạc, đá quý và các chứng từ có giá trị ngoại tệ Chính sách này không chỉ hỗ trợ phát triển ngoại thương và cân bằng cán cân thanh toán mà còn góp phần ổn định giá trị tiền tệ và nền kinh tế quốc dân Các quy định và thể lệ này được pháp luật thừa nhận, giúp điều chỉnh hoạt động trao đổi, mua bán và quan hệ thanh toán, tín dụng với nước ngoài.
Chính sách quản lý ngoại hối đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ của các ngân hàng thương mại (NHTM) Việc áp dụng 19 sách quản lý ngoại hối hiệu quả không chỉ hỗ trợ thương mại quốc tế mà còn là yếu tố then chốt thúc đẩy sự phát triển của hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại các NHTM.
+ Sự phát triển của thị trường ngoại hối
Thị trường ngoại hối là nơi diễn ra các giao dịch liên quan đến ngoại tệ, ảnh hưởng mạnh mẽ đến tỷ giá và lãi suất Mức độ tác động này phụ thuộc vào sự phát triển của từng thị trường Đối với những thị trường hối đoái chưa phát triển, hoạt động kinh doanh ngoại hối thường chỉ mang tính chất sơ khai, với ít nghiệp vụ và chưa thực sự hiệu quả trong việc tạo ra lợi nhuận.
Trong một quốc gia, thị trường liên ngân hàng đóng vai trò trung tâm của thị trường ngoại hối, nơi Ngân hàng Nhà nước sử dụng Quỹ điều hòa ngoại tệ như người mua bán cuối cùng Qua đó, Ngân hàng Nhà nước can thiệp hiệu quả vào thị trường để thực hiện chính sách tiền tệ và tỷ giá của Chính phủ.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ không chỉ bị ảnh hưởng bởi các nhân tố khách quan mà còn chịu tác động lớn từ các yếu tố chủ quan, nội tại của từng ngân hàng Những yếu tố cơ bản bao gồm chính sách phát triển kinh doanh ngoại tệ, nguồn nhân lực và công nghệ.
+ Chính sách phát triển hoạt động kinh doanh ngoại tệ của từng ngân hàng.
Mỗi ngân hàng có chính sách và mục tiêu phát triển khác nhau theo từng thời kỳ, dẫn đến sự khác biệt trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ Để phù hợp với mục tiêu riêng, các ngân hàng sẽ phân bổ nguồn lực về con người và công nghệ một cách khác nhau Do đó, chính sách phát triển kinh doanh ngoại tệ có ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả hoạt động ngoại tệ của từng ngân hàng.
+ Mức độ đa dạng của các sản phẩm ngoại tệ
Sản phẩm ngoại tệ đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng Để cung cấp sản phẩm ngoại hối, ngân hàng cần đáp ứng yêu cầu của khách hàng, đảm bảo an toàn và xây dựng hệ thống sản phẩm phong phú, đa dạng nhằm phục vụ nhu cầu của khách hàng khi tham gia thị trường.
+ Mức độ phát triển công nghệ thông tin
Công nghệ hiện đại trong lĩnh vực ngoại hối giúp kiểm soát chặt chẽ các giao dịch, cung cấp cơ chế cảnh báo và báo cáo kịp thời, từ đó gia tăng giá trị hoạt động kinh doanh Việc này không chỉ đảm bảo tính chính xác và kịp thời mà còn giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng và khách hàng.
Kinh doanh ngoại tệ là một hoạt động phức tạp trong nền kinh tế thị trường hiện đại, đòi hỏi cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại và đội ngũ cán bộ có trình độ Sự biến động của thị trường và thay đổi tỷ giá liên tục yêu cầu nhà kinh doanh phải có tâm lý vững vàng, trí tuệ tốt và tự tin Các năng lực về kỹ thuật, công nghệ thông tin, chuyên môn và kinh nghiệm là yếu tố quyết định thành công trong kinh doanh ngoại tệ, ảnh hưởng lớn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại hiện nay.
Trình độ và nhận thức của ngân hàng thương mại (NHTM) cùng với doanh nghiệp là yếu tố chủ quan quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mở rộng hay thu hẹp hoạt động kinh doanh ngoại hối Sự hiểu biết và năng lực của từng NHTM sẽ quyết định khả năng tham gia vào thị trường ngoại hối một cách hiệu quả.
Nhận thức của ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng phát triển hoạt động kinh doanh ngoại tệ Điều này bao gồm việc xây dựng hệ thống mục tiêu, chương trình chính sách và giải pháp cụ thể phù hợp với bối cảnh kinh tế, chính trị, xã hội từng thời kỳ, cũng như lợi thế cạnh tranh của từng ngân hàng Để nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động kinh doanh, các NHTM cần nắm bắt các điều kiện kinh tế, chính trị và hiểu rõ thế mạnh của mình nhằm đưa ra các chiến lược phù hợp.
Các doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong hoạt động ngoại hối của thị trường Việc hiểu biết về kinh doanh ngoại tệ giúp họ xây dựng chính sách đầu tư hiệu quả và sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro, từ đó tối ưu hóa lợi ích và đáp ứng nhu cầu một cách tốt nhất.
Kinh nghiệm về nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ của NHTM và bài học cho NHTMCP Ngoại thương Việt Nam
NHTM và bài học cho NHTMCP Ngoại thương Việt Nam.
1.4.1 Kinh nghiệm a Kinh nghiệm của các NHTM Hoa Kỳ
Các ngân hàng thương mại Mỹ nổi bật với kinh nghiệm dày dạn trong việc sử dụng linh hoạt các công cụ kinh doanh ngoại hối, bao gồm giao dịch quyền chọn và giao dịch tương lai Việc áp dụng các công cụ tài chính hiện đại này không chỉ mang lại sự linh hoạt cho các ngân hàng trong hoạt động ngoại hối mà còn mở ra nhiều cơ hội lựa chọn cho khách hàng.
Mặc dù thị trường ngoại hối Mỹ không phải là lớn nhất thế giới về quy mô, nhưng các ngân hàng thương mại Mỹ hoạt động rất hiệu quả nhờ vào việc phát triển các nghiệp vụ kinh doanh mới và khai thác các nghiệp vụ truyền thống Năm 1998, doanh thu từ ba nghiệp vụ truyền thống trên thị trường phi tập trung đạt khoảng 351 tỷ USD mỗi ngày, đứng thứ hai sau Anh, trong khi doanh thu từ hai nghiệp vụ hoán đổi tiền tệ và quyền chọn tiền tệ đạt khoảng 32 tỷ USD mỗi ngày Trên thị trường tập trung, doanh thu từ giao dịch quyền chọn và tương lai đạt khoảng 10 tỷ USD mỗi ngày Sự phát triển nhanh chóng của thị trường ngoại hối Mỹ được thể hiện qua mức tăng trưởng doanh thu 43% trong năm 1998 so với năm trước đó.
Năm 1995, doanh thu của các NHTM Mỹ trên thị trường ngoại hối gấp hơn 60 lần so với năm 1997 Đối tượng kinh doanh rất đa dạng, không chỉ tập trung vào ngoại tệ mà còn bao gồm các giấy tờ có giá bằng ngoại tệ, đặc biệt là trái phiếu và cổ phiếu dành cho người nước ngoài Sự phát triển này được thể hiện rõ qua việc phát hành trái phiếu quốc tế năm 1998, tăng hơn 4 lần so với năm 1988.
Một nguyên nhân khác khiến cho việc kinh doanh ngoại hối của các NHTM
Sự phát triển nhanh chóng của các ngân hàng thương mại (NHTM) Mỹ được thúc đẩy bởi mạng lưới chi nhánh rộng lớn cả trong và ngoài nước Doanh thu từ các chi nhánh quốc tế giúp các NHTM Mỹ có thêm nguồn lực để đầu tư vào hoạt động kinh doanh ngoại hối trong nước Chẳng hạn, doanh số giao dịch của các chi nhánh NHTM Mỹ tại London cao gấp ba lần so với các NHTM Anh Hơn nữa, các NHTM Mỹ thường xuyên làm đại lý cho nhau và giao dịch để tìm kiếm khách hàng, từ đó đảm bảo sự cân bằng trạng thái ngoại hối và phòng ngừa rủi ro hối đoái hiệu quả.
Thị trường ngoại hối Nhật Bản chỉ thực sự phát triển khi Chính phủ tiến hành tự do hoá quản lý ngoại hối, dẫn đến việc tăng đáng kể khối lượng giao dịch Năm 1985, giao dịch USD-JPY ở Tokyo tăng 41%, trong khi giao dịch USD với CHF và DEM đã tăng hơn gấp đôi kể từ tháng 3 năm 1984 Kết quả là, Tokyo đã vượt qua Hong Kong và Singapore, trở thành thị trường ngoại hối hàng đầu ở Châu Á và đứng thứ 5 trên thế giới sau London, New York, Frankfurt và Zurich Thành công này có sự đóng góp lớn từ các ngân hàng thương mại Nhật Bản, những đơn vị này đã chú trọng xây dựng mối quan hệ với các công ty lớn niêm yết trên thị trường chứng khoán, sẵn sàng đầu tư và trở thành cổ đông của những khách hàng này để duy trì mối quan hệ.
Các ngân hàng thương mại Nhật Bản tham gia vào hoạt động kinh doanh ngoại hối trên thị trường quốc tế bằng cách mua bán trái phiếu nước ngoài Đồng thời, họ cũng phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế nhằm huy động vốn ngoại tệ, đáp ứng nhu cầu tín dụng trong nước.
Để nâng cao sức cạnh tranh trong bối cảnh thị trường ngoại hối nội địa ngày càng được tự do hóa, nhiều ngân hàng thương mại Nhật Bản đã thực hiện các cuộc sát nhập và thiết lập mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các ngân hàng khác Kết quả là họ đã hình thành nên những tập đoàn ngân hàng lớn, điển hình như tập đoàn tài chính Mizuho, sở hữu ba ngân hàng thành viên.
Vào tháng 4 năm 2001, ngân hàng Sumitomo Mitsui được thành lập thông qua sự sáp nhập giữa ngân hàng Sumitomo và ngân hàng Sakura, bên cạnh các ngân hàng Dai-Ichi Kangyo, Fuji và ngân hàng công nghiệp Nhật Bản.
Các ngân hàng thương mại Nhật Bản có khả năng cung cấp vốn ngoại hối với số lượng lớn và thời hạn dài cho các ngành công nghiệp chủ chốt trong nước Điều này không chỉ giúp cải thiện dịch vụ ngân hàng liên quan đến ngoại hối như thanh toán quốc tế và nhận gửi tiền, mà còn hỗ trợ và khuyến khích việc cung cấp vốn tư nhân cho xuất khẩu, nhập khẩu, đầu tư nước ngoài và hợp tác kinh tế quốc tế.
1.4.2 Bài học cho Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
Dựa trên kinh nghiệm từ hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại các quốc gia khác, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam có thể rút ra một số bài học quý giá để cải thiện hiệu quả trong lĩnh vực này.
Để nâng cao nguồn ngoại tệ cho ngân hàng, cần mở rộng và củng cố mối quan hệ với khách hàng, đặc biệt là các công ty lớn có nhu cầu cao về ngoại tệ Đồng thời, việc phát triển các chi nhánh và mối quan hệ đại lý với các ngân hàng nước ngoài cũng rất quan trọng.
Tăng cường hoạt động kinh doanh ngoại hối trên thị trường quốc tế bằng cách mua bán trái phiếu nước ngoài và phát hành trái phiếu ra thị trường quốc tế sẽ giúp huy động vốn ngoại tệ, đáp ứng nhu cầu tín dụng trong nước.
Cần thiết phải thiết lập một mô hình quản lý dữ liệu tập trung để theo dõi trạng thái ngoại hối của các chi nhánh, đồng thời thống nhất luồng tiền và quản lý tình hình các loại ngoại tệ kinh doanh, tài khoản Nostro và dữ liệu khách hàng Điều này không chỉ giúp hạn chế rủi ro mà còn nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Vào thứ tư, mô hình kinh doanh ngoại tệ sẽ được xây dựng theo hướng tập trung, trong đó các hoạt động kinh doanh ngoại tệ bán buôn chỉ diễn ra tại các chi nhánh lớn hàng đầu như các Sở giao dịch Các chi nhánh còn lại sẽ chỉ thực hiện nghiệp vụ thu đổi ngoại tệ và kinh doanh bán lẻ, tức là chỉ mua bán ngoại tệ với số lượng hạn chế.
Việc xây dựng mô hình quản lý phân cấp rõ ràng giữa các bộ phận trong giao dịch ngoại tệ là rất quan trọng Mô hình này bao gồm ba bộ phận chính: bộ phận thực hiện giao dịch (Front Office), bộ phận kiểm soát và quản lý rủi ro (Middle Office), và bộ phận xử lý giao dịch (Back Office) Sự độc lập giữa bộ phận thực hiện giao dịch và bộ phận quản lý rủi ro giúp giảm thiểu rủi ro do nguyên nhân chủ quan từ cán bộ trực tiếp giao dịch ngoại hối.
Thực trạng hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
Nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ của Vietcombank bắt đầu hình thành từ sớm, nhưng chính thức được chú trọng từ năm 1993 khi tách ra từ phòng Kế hoạch kinh doanh Phòng mới mang tên “Phòng kinh doanh ngoại tệ” và tập trung vào việc mua bán ngoại tệ giao ngay, phục vụ nhu cầu của khách hàng xuất nhập khẩu.
Số lượng cán bộ thực hiện nghiệp vụ ngoại tệ tại hội sở chính không nhiều, chỉ có vài người Dù được trang bị hệ thống giao dịch và màn hình Reuters, nhưng vẫn thiếu phần mềm quản lý giao dịch Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh ngoại tệ đã đạt được những kết quả tích cực và hoàn thành một số mục tiêu cơ bản từ khi thành lập đến nay.
Từ năm 1993 đến 2001, các chi nhánh trong toàn hệ thống đã chuyển đổi và nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng của hoạt động kinh doanh tiền tệ Nhờ đó, các chi nhánh đã chủ động hơn trong việc cân đối cung cầu ngoại tệ, nhằm phục vụ tốt nhất cho khách hàng và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ngân hàng, đồng thời giảm dần sự phụ thuộc vào Hội sở chính.
Từ năm 2002 đến 2003, chúng tôi đã tiến hành xây dựng và chuẩn hóa mô hình cũng như quy trình hoạt động, đồng thời tập trung vào việc đào tạo để nâng cao tính chuyên nghiệp và hiệu quả trong kinh doanh ngoại tệ cho các Chi nhánh.
Từ năm 2004 đến 2005, tổ chức đã tập trung vào việc đào tạo nguồn lực, điều chỉnh mô hình tổ chức và công nghệ, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để nâng cao tính chuyên nghiệp trong hoạt động Cơ chế quản lý trạng thái ngoại tệ được điều chỉnh theo hướng tập trung tại Hội sở chính, kết hợp với việc linh hoạt hóa cơ chế giao dịch giữa Hội sở và các chi nhánh Điều này giúp quản lý trạng thái ngoại tệ toàn hệ thống một cách an toàn và hiệu quả, phát huy sức mạnh của toàn bộ hệ thống.
Từ năm 2006 đến 2013, chúng tôi đã điều chỉnh mô hình tổ chức và mở rộng sự đa dạng hóa sản phẩm, đồng thời tăng cường mối quan hệ với khách hàng Mục tiêu chính trong giai đoạn này là đạt được sự tăng trưởng bền vững, an toàn và hiệu quả.
Vietcombank cung cấp đa dạng dịch vụ kinh doanh ngoại tệ, bao gồm mua bán giao ngay (spot), mua bán ngoại tệ kỳ hạn (forward), mua bán ngoại tệ hoán đổi (swap), hợp đồng tương lai (future) và hợp đồng quyền chọn (options) Ngân hàng cũng thực hiện thu đổi tiền mặt ngoại tệ với các loại tiền tệ mạnh trên thị trường quốc tế như USD, EUR, JPY, GBP, CAD, AUD, SDG, HKD, NOK, CHF, và THB.
2.2.1 Cơ sở pháp lý hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại NH TMCP Ngoại thương hiện nay luôn tuân thủ theo các quy định do NHNN cũng như Chính phủ ban hành như:
Pháp lệnh ngoại hối số 28/2005/PL-UBTVQH11, được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành vào ngày 13/12/2005, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/06/2006 Đến năm 2013, Pháp lệnh số 06/2013/UBTVQH13 đã được ban hành nhằm sửa đổi và bổ sung một số điều của Pháp lệnh ngoại hối trước đó.
- Thông tư số 03/2008/TT-NHNN ngày 11/4/2008 hướng dẫn về hoạt động cung ứng dịch vụ ngoại hối của tổ chức tín dụng.
Quyết định số 2635/QĐ-NHNN ngày 06/11/2008 quy định một số điều lệ liên quan đến giao dịch ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được phép hoạt động ngoại hối, nhằm tăng cường quản lý và đảm bảo tính minh bạch trong các giao dịch này Quy định này có vai trò quan trọng trong việc tạo ra khung pháp lý cho các tổ chức tín dụng, giúp họ thực hiện giao dịch ngoại tệ một cách hiệu quả và tuân thủ các quy định của Nhà nước.
Quyết định số 1972/QĐ-NHNN ban hành ngày 31/08/2011 quy định về việc áp dụng tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng, nhằm quản lý tiền gửi bằng ngoại tệ của các tổ chức tín dụng ở nước ngoài Quy định này nhằm đảm bảo tính ổn định và an toàn cho hệ thống tài chính quốc gia.
- Thông tư số 06/2011/TT-NHNN quy định về điều tra thống kê tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối
- Thông tư số 20/2011/TT-NHNN quy định về việc mua, bán ngoại tệ tiền mặt của cá nhân với tổ chức tín dụng được phép
Thông tư 07/2012/TT-NHNN, do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành, quy định về trạng thái ngoại tệ của các tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài Quy định này nhằm đảm bảo sự ổn định và an toàn trong hoạt động ngoại hối của các tổ chức tài chính tại Việt Nam.
- Thông tư số 32/2013/TT-NHNN ngày 26/12/2013 hướng dẫn thực hiện quy định hạn chế sử dụng ngoại hối trên lãnh thổ Việt Nam.
- Thông tư số 33/2013/TT-NHNN ngày 26/12/2013 hướng dẫn thủ tục chấp thuận hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu ngoại tệ tiền mặt của các ngân hàng được phép
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của Vietcombank không chỉ tuân thủ các văn bản và quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), mà còn thực hiện theo các văn bản do ngân hàng này ban hành.
- Quy định về kinh doanh ngoại tệ” ngày 31/12/2008
Quy định về mua bán và điều hòa ngoại tệ trong hệ thống Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam được xác định bởi quyết định số 173/QĐ.NHNT - KDNT, ban hành ngày 29/09/2010, do Tổng Giám đốc ký Quy định này cùng với các văn bản liên quan khác nhằm đảm bảo quản lý hiệu quả hoạt động ngoại tệ trong ngân hàng.
2.2.2 Mô hình kinh doanh ngoại tệ tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
Vietcombank đã thực hiện quá trình đổi mới và hoàn thiện hệ thống tổ chức theo hướng chuyên nghiệp và hiện đại, nhằm đáp ứng nhu cầu cao của ngân hàng hiện đại Hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Vietcombank được tổ chức theo mô hình tập trung, với phòng kinh doanh ngoại tệ (Dealing Room) đặt tại trụ sở chính và các bộ phận kinh doanh ngoại tệ tại các chi nhánh.
Phòng kinh doanh ngoại tệ là bộ phận quan trọng dưới sự quản lý của ban lãnh đạo Ngân hàng, đảm nhiệm chức năng hoạt động ngoại tệ cho toàn hệ thống Đây là đầu mối duy nhất được phép thực hiện giao dịch ngoại tệ trên thị trường liên Ngân hàng và quốc tế Tại trụ sở chính, các ngân hàng thương mại thực hiện các nghiệp vụ như giao ngay, kỳ hạn, hoán đổi với các chi nhánh trong hệ thống, cũng như với các ngân hàng khác, đồng thời tham gia kinh doanh chênh lệch tỉ giá và giao dịch hoán đổi với Ngân hàng Nhà nước.
Đánh giá chung về hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại NH TMCP Ngoại thương Việt Nam
Thời gian gần đây, căng thẳng trên thị trường ngoại tệ trong nước cùng với cuộc khủng hoảng kinh tế đã ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Ngân hàng Ngoại thương.
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu đã ảnh hưởng đáng kể đến các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, khiến họ có xu hướng găm giữ ngoại tệ và hạn chế bán cho ngân hàng, dẫn đến tình trạng khan hiếm ngoại tệ trên thị trường Bên cạnh đó, chính sách lãi suất cũng tác động mạnh mẽ đến hoạt động của các doanh nghiệp này.
Trong giai đoạn 2008 - 2010, lãi suất vay VND thấp và lãi suất gửi USD cao đã khiến nhiều doanh nghiệp nắm giữ ngoại tệ lựa chọn vay bằng VND Điều này dẫn đến sự biến động mạnh mẽ trên thị trường ngoại hối, với tỷ giá ngoại tệ tăng cao và tình trạng cung - cầu ngoại tệ trở nên căng thẳng.
Năm 2011, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành các quy định nhằm ổn định thị trường ngoại hối, bắt đầu với thông tư số 13/2011/TT-NHNN, quy định việc mua bán ngoại tệ của các tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước Thông tư này mở rộng đối tượng phải bán lại ngoại tệ cho ngân hàng, bao gồm cả các doanh nghiệp có vốn nhà nước trên 50% Đồng thời, từ tháng 6-2011, NHNN quy định tăng dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ đối với các tổ chức tín dụng lên 7% cho tiền gửi dưới 12 tháng và 5% cho tiền gửi trên 12 tháng Ngoài ra, lãi suất huy động vốn tối đa bằng USD cũng được điều chỉnh, giảm xuống còn 0,5%/năm cho tổ chức tín dụng và 2%/năm cho cá nhân theo Thông tư 14/TT-NHNN.
Từ quý IV/2011, NHNN đã cam kết duy trì ổn định tỷ giá với mức biến động khoảng 1% vào cuối năm 2011 và 2-3% cho các năm 2012 và 2013, nhằm kiểm soát kỳ vọng và ổn định tỷ giá Dựa trên các cam kết này, NHNN chủ động theo dõi và phân tích các cân đối vĩ mô cũng như diễn biến cán cân thanh toán quốc tế và cung cầu.
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã triển khai các biện pháp cần thiết để ổn định thị trường ngoại tệ, bao gồm việc chủ động thông tin và điều chỉnh lãi suất cũng như thanh khoản VND ngắn hạn Khi tỷ giá biến động bất thường, NHNN linh hoạt điều chỉnh tỷ giá bình quân liên ngân hàng và tỷ giá mua, bán ngoại tệ, đồng thời thực hiện các hoạt động mua bán ngoại tệ để nhanh chóng ổn định thị trường NHNN cũng phối hợp với các bộ ngành liên quan để tăng cường quản lý ngoại hối, tạo điều kiện thuận lợi cho nhu cầu hợp pháp của người dân và doanh nghiệp Ngoài ra, NHNN kết hợp chính sách tiền tệ thắt chặt với chính sách tỷ giá phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô, góp phần ổn định giá trị VND Những giải pháp này đã giúp tỷ giá và thị trường ngoại tệ ổn định hơn.
2011 đến nay khá ổn định, có ảnh hưởng tích cực đến hoạt động xuất nhập khẩu và hoạt động kinh doanh ngoại tệ.
Dù còn gặp nhiều hạn chế, hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Vietcombank đã ghi nhận những kết quả tích cực, phản ánh sự biến động của thị trường ngoại tệ trong nước và quốc tế.
2.3.1 Những kết quả đã đạt được trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Trong những năm qua, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã triển khai hiệu quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ, đạt nhiều kết quả tích cực Từ năm 2008 đến 2011, mặc dù gặp khó khăn về kinh tế vĩ mô, nhưng từ năm 2012 đến nay, doanh số kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng đã có xu hướng tăng trưởng Điều này được ghi nhận nhờ Vietcombank không ngừng cải thiện chất lượng dịch vụ và mở rộng thị phần Lợi nhuận từ hoạt động này luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng lợi nhuận của ngân hàng, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của Vietcombank trong lĩnh vực kinh doanh ngoại tệ.
Vietcombank đã khẳng định vị thế hàng đầu trong lĩnh vực kinh doanh ngoại tệ tại Việt Nam, nhờ vào việc phát triển bền vững quan hệ khách hàng, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu Điều này không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu ngoại tệ của khách hàng mà còn góp phần ổn định thị trường ngoại tệ, thúc đẩy sự phát triển chung của ngành ngân hàng.
Biểu đồ 2.6: Lợi nhuận KDNT của các NHTM Việt Nam từ 2011 - 2013
(đơn vị tính: tỷ đồng)
(Nguồn: Báo cáo thường niên các ngân hàng từ 2011 - 2013)
Trong giai đoạn 2011 - 2013, hoạt động kinh doanh ngoại tệ của Vietcombank luôn duy trì mức dương và đạt trên 1000 tỷ đồng, khẳng định vị thế đứng đầu trong ngành và chiếm tỷ trọng lớn so với các ngân hàng thương mại khác.
Vietcombank ngày càng chú trọng đến công tác quản trị rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngoại tệ, với nguyên tắc cẩn trọng, hài hòa và an toàn Ngân hàng đảm bảo tính thanh khoản trong các giao dịch ngoại tệ, đồng thời tăng cường hoạt động kinh doanh nhưng vẫn tuân thủ quy định của NHNN Việt Nam về quản lý rủi ro Vietcombank cũng xây dựng hệ thống tỷ giá linh hoạt, phù hợp với cung cầu thị trường ngoại hối.
Vietcombank thực hiện kiểm tra và giám sát liên tục để giảm thiểu rủi ro, đồng thời hoàn thiện bộ máy quản lý rủi ro nhằm phát triển an toàn và bền vững Ngân hàng tiến hành phân tích và đánh giá rủi ro lãi suất để xử lý kịp thời, hạn chế mức rủi ro đến mức thấp nhất Để đáp ứng nhu cầu khách hàng, Vietcombank đã đa dạng hóa các sản phẩm kinh doanh ngoại tệ, từ hai sản phẩm ban đầu là giao dịch giao ngay và giao dịch kỳ hạn, đến nhiều loại sản phẩm phái sinh như hợp đồng hoán đổi, hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng quyền chọn Doanh số giao dịch các công cụ phái sinh tiền tệ tăng trưởng, chứng tỏ nỗ lực của ngân hàng trong việc cung cấp các biện pháp phòng ngừa rủi ro tỉ giá cho khách hàng Vietcombank thực hiện mua bán các loại ngoại tệ mạnh như USD, EUR, JPY, AUD, GBP và tích cực tư vấn cho doanh nghiệp trong việc thanh toán quốc tế, giúp giảm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh Doanh số kinh doanh ngoại tệ của ngân hàng luôn chiếm tỷ lệ cao trong kim ngạch xuất nhập khẩu, khẳng định vai trò quan trọng của Vietcombank trong hoạt động này Việc áp dụng các biện pháp linh hoạt và tỷ giá cạnh tranh đã giúp ngân hàng khai thác nguồn ngoại tệ ổn định, từ đó thắt chặt mối quan hệ với khách hàng.
Hoạt động kinh doanh ngoại tệ của Vietcombank đạt kết quả tích cực nhờ vào đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, trang thiết bị hiện đại và công tác quản lý được thực hiện một cách bài bản.
Vietcombank tự hào sở hữu đội ngũ cán bộ kinh doanh ngoại tệ được đào tạo chuyên sâu, với nhiều thành viên đã hoàn thành các khóa huấn luyện chuyên nghiệp.
Ngân hàng đã triển khai 52 chương trình đào tạo và thực tập dài hạn ở nước ngoài, giúp các dealer xây dựng uy tín và mối quan hệ với đối tác quốc tế Phòng Kinh doanh ngoại tệ được trang bị công nghệ thông tin và thiết bị giao dịch hiện đại, đảm bảo độ chính xác và an toàn trong hoạt động Thông tin thị trường được cập nhật kịp thời qua các kênh như Reuter, Internet, và hệ thống giao dịch Ban lãnh đạo phòng có chuyên môn cao và kinh nghiệm, tổ chức quản lý ngày càng hoàn thiện theo mô hình ngân hàng hiện đại, đồng thời thực hiện công tác xây dựng và niêm yết tỷ giá cũng như quản lý trạng thái ngoại hối theo các chuẩn mực nhất định.
2.3.2 Những tồn tại của hoạt động kinh doanh ngoại tệ
Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận song hoạt động kinh doanh ngoại tệ tại Vietcombank còn bộc lộ một số hạn chế sau: