CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VỀ QUY HOẠCH
2.3 TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU QUY HOẠCH TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
2.3.1. Tình hình nghiên cứu quy hoạch môi trường trên thế giới
Cuối thập niên 50, 60 của thế kỷ XX : Quy hoạch môi trường (QHMT) đã là mối quan tâm của quốc tế. Vào đầu thế kỷ 20, Geddes (1915)- nhà sinh vật học người Sottland, đã nhận thấy sự hình thành song song của “hệ sinh thái-chức năng- sinh vật”. Năm 1938, Mumford đã mở rộng sự phân tích sinh thái học nhân văn nông thôn áp dụng cho đô thị. Sau đó, Ian Harg, nhà quy hoạch cảnh quan và là tác giả cuốn “thiết kế thiên nhiên” (1939,1969) đã áp dụng các ngyên tắc của họ vào một vài ứng dụng cụ thể.
QHMT đã phát triển rất sớm tại các nước có nền khoa học phát triển như Pháp, Mỹ, Nga…và sau đó là các nước Châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung
Quốc… Lĩnh vực QHMT cũng được các tổ chức tài chính lớn như Ngân hàng Thế giới (WB) và Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) quan tâm:
- Tại Châu Mỹ La Tinh: Báo cáo quy hoạch tổng hợp phát triển vùng được thực hiện bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (năm 1984). Báo cáo này chỉ rõ sự cần thiết phải kết hợp quản lý môi trường (QLMT) vào trong phát triển bền vững (PTBV) kinh tế vùng ngay từ đầu.
- Tại Châu Á: Từ năm 1984 các dự án diễn ra tại Indonesia, Hàn Quốc, Philipin, Malaysia và Thái Lan đã bước đầu kết hợp kinh tế với môi trường.
- Đáng chú ý là 8 dự án được tài trợ bởi ADB như tóm tắt trong bảng dưới đây:
Bảng 2.1 Danh sách các dự án quy hoạch được tài trợ bởi ADB Dự án
Đặc tính vùng quy hoạch
Năm Hoàn thành
Loại hình quy hoạch
Diện tích (km2)
Dân số (1.000 người)
Quy hoạch tổng thể quản lý chất lượng nước hồ Laguna (Philipin)
Lưu vực
hồ 1984
Quy hoạch cải thiện chất
lượng nước vùng
3.820 1.840
Dự án phát triển tổng
hợp vùng
Palawan(Philipi)
Vùng đảo 1985 QHMT
vùng 12.000 318
QHTTMT lưu vực sông Hàn (Hàn Quốc)
Lưu vực
sông 1986 QHMT
vùng 24.000 14.000 Nghiên cứu quy
hoạch lưu vực hồ Songkhla (Thái Lan)
Lưu vực
hồ 1985
QHMT và kinh tế
vùng
9.119 1.250
Dự án PTBV vùngven biển phía Đông (Thái Lan)
Vùng ven
biển 1986 QHMT
vùng 13.000 1.200 QH sử dụng đất tối ưu
và QTMT vùng
Segara Anakan (Indonesia)
Vùng đầm
lầy 1986
QHMT và kinh tế
vùng
200 7,6
Dự án cải thiện môi trường thung lũng Klang(Malaysia)
Thung
lũng 1987 QHMT
vùng 2.842 2.465 Dự án quản lý và
kiểm soát ô nhiễm côngnghiệp vùng Samatprakarn (Thái Lan)
Vùng Công nghiệp hóa
1987 QHMT
vùng 890 700
Nguồn: Bài giảng quy hoạch của PGSS.TS Phùng Chí Sỹ, 2011 Tại thời điểm Thập niên 80, có 8 dự án QHMT tại Châu Á thì đã có 5 dự án QHMT vùng; 02 dự án QHMT lồng ghép trong phát triển kinh tế và 01 dự án quy hoạch cải thiện chất lượng môi trường vùng.
2.3.2 Tình hình quy hoạch môi trường ở Việt Nam
Tại Việt Nam, các nghiên cứu về quy hoạch môi trường còn tương đối mới mẻ. Kể từ năm 1998, 1999 Cục Môi trường (nay là Cục Bảo vệ Môi trường) đã tổ chức thực hiện những nghiên cứu đầu tiên về quy hoạch môi trường do Trung tâm Tư vấn Công nghệ Môi trường thực hiện kết hợp với các chuyên gia của Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện, bao gồm một số nội dung chính như sau:
- Phương pháp luận QHMT.
- 02 hướng dẫn về QHMT và QHMT vùng.
- Quy hoạch sơ bộ môi trường Đồng bằng sông Hồng.
Ngoài ra, các tỉnh thành của Việt Nam cũng đã hợp tác với các tổ chức trên thế giới nghiên cứu một số dự án về quy hoạch môi trường như:
- QHMT tỉnh Quảng Ninh do Tổ chức Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) và các chuyên gia Việt Nam thực hiện.
- QHMT Tp. Huế (1998); QHMT Tp. Thái Nguyên (1999) do Trung tâm Quy hoạch Đô thị và Phát triển Nông thôn – Bộ Xây dựng thực hiện.
- Nghiên cứu xây dựng QHMT Đồng bằng Sông Cửu Long do Viện Kỹ thuật Nhiệt đới và Bảo vệ Môi trường thực hiện năm 1999.
- Nghiên cứu điều tra đánh giá tình hình ô nhiễm và suy thoái môi trường vùng Đồng bằng Sông Cửu Long do Trung tâm Công nghệ Môi trường – ENTEC thực hiện năm 2000.
- QHMT vùng Đông Nam Bộ (ĐNB) (giai đoạn I) do Cục Môi trường phối hợp với Viện Môi trường và Tài Nguyên, Trung tâm Công nghệ Môi trường – ENTEC, Trung tâm Công nghệ và Quản lý môi trường.
- Nghiên cứu QHMT phục vụ cho phát triển KTXH bền vững tỉnh Quảng Ngãi giai đoạn 2001 – 2010 do Trung tâm ENTEC thực hiện năm 2001.
Trong thời gian 2001-2005 đã có 02 Đề tài thuộc chương trình "Bảo vệ Môi trường và Phòng tránh thiên tai" (KC-08) và 01 nhiệm vụ trọng điểm cấp Nhà nước về nghiên cứu QHMT đã hoàn thành:
- Đề tài: Nghiên cứu xây dựng QHMT phục vụ phát triển KTXH Vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) (KC.08.02) do cố GS.TS Lê Qúy An làm chủ nhiệm đề tài.
Đề tài: Nghiên cứu xây dựng QHMT vùng kinh tế trọng điểm Miền Trung (TP. Đà Nẵng, các tỉnh Thừa Thiên-Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi) (KC.08.03) do PGS.TS. Phùng Chí Sỹ làm chủ nhiệm đề tài.
- Nhiệm vụ trọng điểm: Nghiên cứu xây dựng QHMT phục vụ PTBV vùng Đông Nam Bộ do GS.TS Lâm Minh Triết làm chủ nhiệm đề tài