2.4.1. Tình hình bồi thường giải phóng mặt bằng ở một số thành phố trong cả nước
2.4.1.1 Công tác giải phóng mặt bằng ở Hà Nội
Trong những năm qua, Thành ủy, HĐND, UBND thành phố Hà Nội đã quan tâm chỉ đạo các cấp, các ngành thực hiện có hiệu quả các chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội thủ đô.
Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm 2013, thành phố tiếp tục triển khai thực hiện BT&GPMB đối với 104 dự án; đã tiến hành kiểm kê được 15,3 ha đất của 642 hộ; đã thu hồi bàn giao 27,1 ha đất của 1.221 hộ (trong đó gồm cả của năm 2012 chuyển tiếp), với tổng số tiền bồi thường được duyệt là 30,6 tỷ đồng. Thành phố đã tổ chức chi trả cho 814 hộ, với số tiền trên 17,5 tỷ đồng, đồng thời tiếp tục giải quyết tồn tại, vướng mắc về BT&GPMB của một số dự án đã và đang thực hiện.
Do nhận thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc xây dựng các khu tái định cư nên trong thời gian qua thành phố đã tập trung chỉ đạo tích cực đẩy nhanh tiến độ xây dựng các khu tái định cư trên địa bàn, đảm bảo về hạ tầng kỹ thuật thiết yếu để giao đất tái định cư cho các hộ dân, GPMB, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, thành phố cũng đã gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong công tác BT&GPMB và xây dựng khu tái định cư như:
Tiến độ thực hiện BT&GPMB một số dự án còn chậm, chưa đáp ứng yêu cầu làm ảnh hưởng đến tiến độ dự án, gây thiệt hại không nhỏ trong đầu tư xây dựng. Công tác kiểm đếm đất đai, tài sản, lập phương án, dự toán bồi thường còn có sự nhầm lẫn, sai sót tạo nên những thắc mắc, khiếu nại không đáng có của người dân. Ngoài ra, tiến độ xây dựng các khu tái định cư và việc xét quyệt cấp đất tái định cư cho các hộ phải di chuyển còn chậm. Một số dự án do chủ đầu tư khó khăn về mặt tài chính phục vụ cho công tác BT&GPMB, không đảm bảo chi trả cho người dân. Các
dự án phải có tái định cư cho người dân nhưng đa số việc lập dự án tái định cư chỉ được tiến hành khi các chủ dự án triển khai các dự án đầu tư dẫn đến khiếu kiện và làm chậm công tác GPMB. (Nguồn: trang thông tin hanoi.gov.vn/) [20].
2.4.1.2 Công tác bồi thường và giải phóng mặt bằng ở Phú Thọ
Trong những năm gần đây, tỉnh Phú Thọ thu hút được khá nhiều dự án đầu tư, trong đó có nhiều công trình lớn, trọng điểm của quốc gia, của tỉnh được triển khai trên địa bàn, đó là cầu Ngọc Tháp, đường Hồ Chí Minh, đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai, đường điện 500 KV Hiệp Hoà – Sơn La, đường điện 220 KV; cải tạo nâng cấp quốc lộ II, trại V26, đường 35m nối trung tâm thị xã với quốc lộ II, tổng nguồn vốn đầu tư xây dựng lên tới trên 3000 tỷ đồng. Có thể nói tỉnh Phú Thọ là một trong những đơn vị có nhiều nhất các công trình trọng điểm của quốc gia đi qua, liên quan đến đất đai và cây cối, tài sản trên đất của trên 2000 hộ dân( chiếm 15% số hộ trên địa bàn).
Thành bại của các công trình nói trên phụ thuộc rất nhiều vào công tác GPMB. Thực tế cho thấy công tác giải phóng mặt bằng hết sức phức tạp do “đụng chạm” đến quyền lợi của nhân dân, những yếu tố quản lý về đất đai do lịch sử để lại... Đây là vấn đề nhạy cảm, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, nhất là trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền các cấp.
Từ thực tế và những bài học giải phóng mặt bằng ở những địa phương đi trước trong lĩnh vực đầu tư, để khắc phục những hạn chế trong công tác GPMB, tỉnh Phú Thọ đã đưa ra những giải pháp triển khai công tác giải phóng mặt bằng khá hiệu quả. Công tác tuyên truyền được đặt lên hàng đầu. Thông qua các hội nghị sinh hoạt hành chính, qua các phương tiện thông tin đại chúng và đặc biệt là qua các kỳ tiếp xúc giữa đại biểu HĐND các cấp với cử tri, nhân dân đã nhận thức được tương lai phát triển của thị xã, từ đó tự giác chấp nhận một số thiệt thòi, tích cực thực hiện chủ trương giải phóng mặt bằng để đảm bảo tiến độ xây dựng các công trình.
Từ thực tiễn đã và đang làm, kinh niệm trong công tác đền bù, GPMB các dự án trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã được rút ra, trước hết là phải được thực hiện theo đúng các quy định của Nhà nước, không vì sơ suất hay vội vã đuổi theo tiến độ mà
để người dân thiệt thòi và ngược lại. Điều này cũng thể hiện ý thức trách nhiệm của những người được giao nhiệm vụ làm công tác kiểm kê, đền bù GPMB. Để các dự án đầu tư vào địa bàn tiến hành được đúng trình tự, đảm bảo GPMB nhanh, gọn, phục vụ thi công các công trình, trước hết địa phương phải tạo được sự đồng thuận trong nhân dân. Thứ đến, phải kéo được các ngành, cơ quan, đơn vị cùng vào cuộc.
Ngoài ra, chủ đầu tư cũng phải biết chia sẻ lợi ích của mình với người dân có đất bị thu hồi. (Nguồn: trang thông tin tnmtphutho.gov.vn/) [21].
2.4.2. Tình hình bồi thường giải phóng mặt bằng ở Lào Cai
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện trên địa bàn tỉnh còn 180 công trình, dự án đang triển khai công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, trong đó nhiều dự án chậm tiến độ do không có mặt bằng triển khai thi công. Hiện nay, thành phố Lào Cai có 52 công trình, dự án; huyện Bảo Thắng 14 công trình, dự án; huyện Sa Pa 35 công trình, dự án đang triển khai giải phóng mặt bằng. (Nguồn: trang thông tin http://www.baolaocai.vn ) [19].
Theo đánh giá của các địa phương, công tác giải phóng mặt bằng ở một số dự án đang gặp khó khăn do thiếu kinh phí, sự phối hợp giữa chủ đầu tư với UBND các cấp chưa chặt chẽ, công tác bố trí tái định cư chậm, một số dự án kéo dài nhiều năm khi chính sách về bồi thường (nhất là đơn giá) thay đổi dẫn đến người dân không đồng ý với mức giá đền bù.
* Nhận xét về tình hình giải phóng mặt bằng ở nước ta
Trên những vấn đề khó khăn trong công tác giải phóng, bồi thường mặt bằng. Tỉnh ủy, UBND các tỉnh đặc biệt quan tâm đến công tác bồi thường, GPMB các dự án; xác định nhiệm vụ GPMB được ưu tiên hàng đầu để phục vụ cho việc phát triển kinh tế xã hội của tỉnh. Kết quả thực hiện GPMB trong thời gian qua được Tỉnh ủy và UBND các tỉnh đánh giá cao. Nhiều dự án lớn, dự án trọng điểm được GPMB với tiến độ thời gian rất nhanh đã góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án đầu tư, giải ngân các nguồn vốn tạo đà cho phát triển kinh tế - xã hội, giữ ổn định an ninh chính trị, xã hội.
Phần 3