NƯỚC ĐẠI VIỆT THẾ KỶ XIII
I. Nhà Trần thành lập. ( 20p)
Nguyễn Văn Long – THCS Mường Cang - 0979224677 Cuối TK XII đầu TK XIII nhà Lý rơi vào tình
trạng như thế nào? Tại sao?
H: Nêu những biểu hiện về sự suy yếu của nhà Lý ?
HS: Ăn chơi sa hoa không chăm lo đến đời sống nhân dân.
HS: Đọc đoạn in nghiêng (SGK trang 50)
G: Cuộc sống của nhân dân ta ntn ? Suy nghĩ của em về trách nhiệm của Nhà Lý?
HS: Lụt lội, hạn hán, mất mùa, dân nghèo phải bán vợ con làm nô tì cho nhà giàu, một số bỏ vào nhà chùa kiếm sống (đoạn in nghiêng) NX: Chỉ chăm lo đến việc riêng, vun vén cá nhân.
H: Trước tình hình cực khổ đó nhân dân đã làm gì ? Việc làm đó thể hiện thái độ gì?
HS: Dân nghèo nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi.
Thể hiện sự căm ghét triều đình…
H: Những biểu hiện nào thể hiện tình hình xã hội thời đó rất rối loạn ?
H: Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào ?
- Nhà Lý phải dựa vào nhà Trần để chống lại các lực lượng nổi loạn tạo điều kiện, thời cơ cho nhà Trần thành lập. Tháng 12 năm Ất Dậu 1226 Lý Chiêu Hoàng phải nhường ngôi cho Trần Cảnh.
-> Việc nhà Trần thành lập là cần thiết trong hoàn cảnh lịch sử Đại Việt lúc bấy giờ.
GV: Dùng bản đồ chỉ địa giới lãnh thổ Đại Việt, trên lãnh địa đó nhà Trần xây dựng chế độ tập quyền.
GV trình bày theo sơ đồ:
- Cuối TK XII đầu TK XIII nhà Lý ngày càng suy yếu.
+ Chính quyền không chăm lo đến đời sống nhân dân.
+ Quan lại ăn chơi sa đọa.
- Cuộc sống của nhân dân ta vô cùng cực khổ.
- Dân nghèo nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi.
- XH rối loạn, các thế lực phong kiến địa phương chém giết lẫn nhau, quấy phá nông dân, chống lại triều đình.
- Tháng 12-1226 nhà Trần thành lập.
2. Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền.
68
Năm học 2011 - 2012
Nhiệm vụ của các cơ quan (SGK)
GV: Giải thích, trình bày “giai đoạn củng cố vương triều Trần” (SGV – T80)
Nhiệm vụ các chức quan (SGK)
H: Việc quy định thời gian xem xét thưởng phạt quan lại có ý nghĩa gì ?
HS: Khuyến khích các quan làm việc cho tốt, xây dựng bộ máy chính quyền trong sạch.
G: So với thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần tiến bộ hơn ở những điểm nào ?
HS: Triều đình có thêm chức danh Thái
Thượng Hoàng (vua cha) cùng vua con cai quản đất nước (trong thời gian đầu mà con mới lên ngôi). Bộ máy hành chính ở triều đình và địa phương được tổ chức quy củ và đầy đủ hơn, có thêm nhiều cơ quan quản lý nhà nước về nhiều mặt. Điều đó chứng tỏ nhà Trần đã quan tâm hơn đến nhiều mặt của hoạt động đất nước và năng lực quản lý của nhà Trần được nâng cao đến chế độ tập quyền củng cố hơn thời Lý.
G: Qua phần 2 vừa học, em hãy vẽ sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần ?
HS: Vẽ sơ đồ.
GV:Nhận xét.
- Xây dựng chính quyền theo chế độ quân chủ TW tập quyền: Triều đình, đơn vị hành chính trung gian, hành chính xã.
* TW: đứng đầu là vua, vua cha (Thái Thượng Hoàng) cùng vua con cai quản đất nước.
- Quan đại thần, quan văn võ họ Trần.
- Đặt thêm một số cơ quan: Quốc sự viện, Thái y viện, Tôn nhân phủ.
- Đặt các chức quan: Hà đê sứ, Khuyến nông sứ, Đồn điền sứ.
* Địa phương: Chia đất nước thành 12 lộ đứng đầu là Chánh, Phó an phủ sứ.
- Dưới là lộ, tri phủ cai quản.
- Châu, huyện: Tri châu, Tri huyện trông coi.
- Hành chính xã: Xã quan đứng đầu.
- TW:
Nguyễn Văn Long – THCS Mường Cang - 0979224677
- Địa phương:
GV: Yêu cầu HS đọc thông tin SGK.
H: Hãy trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần ?
G: So sánh pháp luật thời Trần với thời Lý ? HS: Giống: có bộ luật, lý bộ hình thư. Đều là bộ luật của giai cấp thống trị.
3. Pháp luật thời Trần.
- Ban hành “Quốc triều hình luật” xác nhận bảo vệ quyền tư hữu tài sản qui định việc mua bán ruộng đất.
- Đặt cơ quan “Thẩm hình viện” để xét xử.
70
Năm học 2011 - 2012 Quan văn
Quốc sử
viện Thái y viện
Quan võ
Tôn nhân phủ
Hà đê sứ Khuyến nông sứ Đồn điền sứ
Lộ
(Chánh, Phó an phủ sứ)
Châu - Huyện Tri châu – Tri huyện
Xã (xã quan)
Xã (xã quan)
Khác nhau: Nhà Trần đã sửa sang luật pháp, có những biện pháp tăng cường và hoàn thiện cơ quan luật pháp nhằm làm cho luật pháp của nhà nước được thực hiện nghiêm minh.
GV: Nhà Trần rất quan tâm đến pháp luật, chú trọng sửa sang pháp luật, tăng cường cơ quan luật pháp, pháp luật nhà Trần đã góp phần tích cực có hiệu quả vào việc củng cố vương triều nhà Trần, ồn định xã hội và phát triển kinh tế.
GV: Cung cấp: Quân đội bao gồm:
- Cấm quân: tuyển chọn từ những trai tráng khoẻ mạnh ở quê hương nhà Trần.
- Quân ở các lộ: ở đồng bằng gọi là chính binh, miền núi là phiên binh.
Nhà Trần tuyển binh theo chính sách :
“ Ngụ binh ư nông”: là chính sách gửi binh ở nhà nông, khi đất nước hoà bình quân lính về làm ruộng, khi đất nước có chiến tranh thì mọi người dân là quân lính (c/s này không áp dụng với cấm quân). Thực hiện c/s này nhưng vẫn luyện tập binh pháp thường xuyên.
Quân đội nhà Trần được xây dựng theo chủ trương :
- Cốt tinh nhuệ: giỏi võ nghệ, binh pháp.
HS quan sát hình 27 và nhận xét.
Nhận xét gì về quân đội thời Trần (những điểm tiến bộ)
G: Hãy so sánh quân đội thời Trần và thời Lý ?
- Giống: tổ chức quân đội, các binh chủng, chính sách “ngụ binh ư nông”, đoàn kết trong quân đội.
- Khác: cấm quân thời Lý tuyển chọn trai tráng trong cả nước, thời Trần chỉ chọn ở quê hương