Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC
2.4. Hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần cho người cao tuổi tại địa bàn xã Long Xuyên
Hoạt động chăm sóc, quan tâm và động viên tinh thần NCT là hoạt động được cán bộ và nhân dân xã Long Xuyên rất chú trọng. Chính quyền địa phương cùng các cơ quan, đơn vị, tổ chức chính trị - xã hội phối hợp cùng gia đình NCT chăm sóc về mọi mặt cho NCT, trong đó có hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT.
* Biểu 2.13: Kết quả khảo sát về những đối tượng quan tâm, hỗ trợ
& chăm sóc về tinh thần cho NCT tại xã Long Xuyên.
(Đơn vị: %)
(Nguồn: Kết quả khảo sát tại địa bàn xã Long Xuyên)
Kết quả khảo sát cho thấy, “Gia đình, người thân” vẫn là đối tượng có hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần NCT thường xuyên nhất chiếm 93%
NCT tham gia trả lời. Đặc biệt, có 87% NCT cho biết bản thân nhận được sự quan tâm, động viên tinh thần của đội ngũ “Các tình nguyện viên” ; Có 81%
NCT cho biết bản thân nhận được sự quan tâm, động viên tinh thần từ “Các mô hình/CLB tại địa phương”, khi sinh hoạt trong các mô hình hoặc CLB NCT sẽ được tham gia hoạt động tập thể, ở đây có những người cùng hoàn cảnh, cùng lứa tuổi và có những nhu cầu tương đồng nên bản thân NCT dễ hòa hợp, NCT trong các mô hình hay CLB thường xuyên nhận được những sự quan tâm, đông viên về mặt tinh thần đến từ những NCT khác cùng tham gia CLB, đến từ người quản lý và điều hành CLB. Bên cạnh đó, chỉ có 27% NCT cho biết bản thân nhận được sự quan tâm, động viên từ “Chính quyền địa phương” tập trung ở nhóm NCT có hoàn cảnh khó khăn, nghèo và cận nghèo, NCT diện chính sách thì những dịp lễ, tết, những ngày truyền thống thường được cán bộ cán bộ chính quyền địa phương xuống thăm hỏi, động viên và
một số mô hình/CLB được thành lập theo chủ trương của xã.
* Biểu 2.14: Kết quả khảo sát về hình thức chăm sóc đời sống tinh thần mà NCT nhận được.
(Đơn vị: %)
(Nguồn: Kết quả khảo sát tại địa bàn xã Long Xuyên)
Chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT là một nghĩa cử cao đẹp được cán bộ và nhân dân xã Long Xuyên thực hiện sâu rộng từ nhiều năm nay, hoạt động này có sự tham gia của đông đảo các tầng lớp từ chính quyền, các tổ chức xã hội, đoàn thể tại địa phương cho đến các cá nhân, nhóm, CLB luôn tham gia hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT một cách tích cực.
Tỷ lệ NCT nhận được sự quan tâm và động viên tinh thần “Theo mô hình/CLB” chiếm tỷ lệ cao nhất với 59% số NCT tham gia trả lời đây là hình thức phổ biến nhất trong hoạt động chăm sóc đời sống tình thần cho NCT xã Long Xuyên; chiếm tỷ lệ cao thứ hai với 34% là nhóm NCT nhận được sự quan tâm và động viên tinh thần theo hình thức “Thăm hỏi tại nhà” , tập trung ở nhóm NCT cô đơn, tuổi cao, sức khỏe yếu, NCT khuyết tật…; số NCT nhận được sự quan tâm và động viên về tinh thần “Theo hội/nhóm” chiếm tỷ lệ thấp nhất (7%).
Từ kết quả trên có thể nhận thấy chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT xu thế chung là triển khai tại các mô hình/CLB để tất cả NCT có thể tiếp cận được, hình thức khác chỉ tập trung ở nhóm NCT có các đặc điểm riêng như:
tuổi cao, sức yếu, bị hạn chế đi lại…
* Biểu 2.15: Kết quả khảo sát về sự quan tâm, trợ giúp và động viên về tinh thần mà NCT nhận được.
(Đơn vị: %) Những quan tâm, chăm sóc về mặt tinh thần mà NCT nhận được gồm:
Thăm hỏi nhân dịp lễ, tết; thăm hỏi khi ốm đau bệnh tật; tạo điều kiện được tham gia văn nghệ - giải trí; được học hỏi, trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm sống; tiếp cận chính sách cho NCT nghèo, cận nghèo; được đi tham quan, du lịch; sinh hoạt văn hóa cộng đồng; được giải quyết khó khăn khi tiếp cận chính sách NCT.
(Nguồn: Kết quả khảo sát tại địa bàn xã Long Xuyên)
Qua kết quả khảo sát cho thấy, số NCT cho biết bản thân được tạo điều kiện tham gia “Sinh hoạt văn hóa cộng đồng” chiếm tỷ lệ cao nhất với 76%
NCT tham gia trả lời, đây là một hoạt động thường xuyên của NCT xã Long Xuyên tham gia hoạt động động này NCT sẽ được giao lưu, chia sẻ và đóng
góp ý kiến cho cộng đồng, được giao lưu nhiều hoạt động văn hóa – tình thần của cộng đồng nơi họ sinh sống; chiếm tỷ lệ cao thứ hai là nhóm NCT cho biết bản thân nhận được sự quan tâm, chăm sóc tinh thần đó là “Thăm hỏi khi ốm đau” với 73% NCT tham gia trả lời; số NCT được “Thăm hỏi nhân dịp lễ, tết” chiếm 69% NCT tham gia trả lời; số NCT được “Tiếp cận chính sách cho NCT nghèo, cận nghèo chiếm tỷ lệ 67% tập trung ở nhóm NCT thuộc hỗ nghèo và cận nghèo được tư vấn, hỗ trợ để tiếp cận chính sách trợ giúp xã hội; bên cạnh đó, có 61% NCT tham gia trả lời cho biết bản thân “Được giải quyết khó khăn khi tiếp cận chính sách cho NCT”; tỷ lệ NCT tham gia trả lời không cao ở các hoạt động hỗ trợ khác mà họ nhận được như: Tạo điều kiện được tham gia văn nghệ - giải trí (46%); Được học hỏi, trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm sống (31%) và Được đi tham quan, du lịch (24%), những NCT nhận được sự hỗ trợ về mặt tinh thần này thường tập trung ở nhóm NCT khỏe mạnh, điều kiện kinh tế khá hơn nhóm NCT khác. Sau đây là chia sẻ của NCT và gia đình có NCT xã Long Xuyên:
* Ý kiến chia sẻ của NCT:“Nhiều năm trở lại đây xã Long Xuyên luôn chú trọng và quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần ở NCT, hằng năm xã luôn tổ chức các hoạt động văn hóa – văn nghệ, sinh hoạt cộng đồng cho NCT, đặc biệt là tổ chức chức các buổi tư vấn về chính sách cho NCT đạt 80 tuổi, NCT nghèo, NCT sống cô đơn để chúng tôi tiếp cận chính sách tốt hơn; khi ốm đau thì NCT chúng tôi được tình nguyện viên, cán bộ địa phương đến thăm hỏi động viên” (PVS bà Kiều Thị Thủy, 67 tuổi, thôn Bảo Vệ, xã Long Xuyên).
* Ý kiến chia sẻ của gia đình NCT: “Qua nhiều năm nay tôi thấy phong trào chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT ở xã tôi thực hiện tương đối tốt, bố mẹ tôi và NCT ở trong thôn Phù Long được động viên nên tham gia các hoạt động văn hóa – văn nghệ, sinh hoạt cộng đồng rất tích cực, cán bộ địa phương nhất là đội ngũ anh chị tình nguyện viên thì rất sát sao và nhiệt tình với công tác NCT tại địa phương” (PVS anh Đặng Tuấn Tài, 43 tuổi, thôn
Phù Long, xã Long Xuyên).
* Biểu 2.16: Kết quả khảo sát về đánh giá của NCT đối với những hỗ trợ về mặt tinh thần mà bản thân nhận được.
(Đơn vị: %)
(Nguồn: Kết quả khảo sát tại địa bàn xã Long Xuyên)
Xã Long Xuyên là địa phương thường xuyên tổ chức các hoạt động, các phong trào liên quan đến NCT, hằng năm xã Long Xuyên luôn được đánh giá là địa phương đi đầu trong công tác chăm sóc và phát huy vai trò NCT tại huyện Phúc Thọ (TP. Hà Nội), khi được hỏi NCT về đánh giá của bản thân họ về hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần cho NCT tại địa phương như thế nào thì phần lớn NCT đều chia sẻ rất tích cực về hoạt động này, các CLB NCT xuất hiện ngày càng nhiều ở địa phương đã giúp NCT được tham gia giao lưu, chia sẻ thông tin và kiến thức ngày một nhiều hơn.
Thông qua khảo sát, tỷ lệ NCT đánh giá những chăm sóc, hỗ trợ về mặt tinh thần mà bản thân nhận được ở mức “Thường xuyên” chiếm tỷ lệ cao nhất với 64% NCT tham gia trả lời, đây là một tín hiệu khá tốt về công tác chăm sóc và trợ giúp NCT tại xã Long Xuyên. Bên cạnh đó, vẫn có 25% NCT cho biết bản thân chỉ nhận được những chăm sóc, hỗ trợ về mặt tinh thần ở mức
“Thỉnh thoảng” và có 11% NCT cho biết bản thân “Hiếm khi” nhận được
những chăm sóc, hỗ trợ về mặt tinh thần tập trung chủ yếu ở nhóm NCT còn khỏe mạnh, có điều kiện kinh tế khá giả hoặc những NCT ít tham gia các hoạt động văn hóa – tinh thần ở địa phương.
Tiểu kết Chương 2
Qua việc phân tích kết quả khảo sát về thực trạng hoạt động chăm sóc sức khỏe, chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần NCT tại xã Long Xuyên, huyện Phúc Thọ, Thành phố Hà Nội cho thấy, hoạt động chăm sóc NCT tại cộng đồng ở địa phương đang phát triển tốt và đạt được những kết quả rất đáng ghi nhận, phần lớn NCT khi tham gia các hoạt động đều rất hài lòng về những trợ giúp bản thân nhận được, bản thân đã được đáp ứng những nhu cầu nhất định về CSSK, nhu cầu về vật chất và những nhu cầu về tinh thần.
Đối với với hoạt động CSSK, phần lớn NCT đều nhận được những chăm sóc, trợ giúp như: Tư vấn về tình trạng SK, bệnh tật; nhận được thuốc men cấp miễn phí; được cấp phát thẻ BHYT; được tập huấn kỹ năng phòng chống bệnh tật và các kỹ năng chăm sóc bản thân; được chăm sóc – trợ giúp tại nhà khi ốm đau, bản thân NCT đã có những thay đổi tích cực về tình trạng sức khỏe, có kiến thức – kỹ năng để chăm sóc bản thân, phòng chống bệnh tật.
Đối với hoạt động chăm sóc đời sống vật chất, những chăm sóc mà NCT nhận được rất đa dạng, nó đã đáp ứng được những nhu cầu cơ bản hằng ngày như ăn, mặc, ở, đi lại… của NCT. Những hỗ trợ về vật chất mà NCT nhận được như: Quà tặng nhân dịp lễ, tết; được cấp thuốc men, thiết bị CSSK;
được hỗ trợ tiền mặt; được hỗ trợ điện, nước sinh hoạt; được hỗ trợ thực phẩm ăn uống; được tặng quần áo, chăn màn phục vụ đời sống; đặc biệt, nhóm NCT thuộc diện gia đình chính sách, hoặc gia đình có hoàn cảnh khó khăn, nhà cửa xuống cấp còn đươc chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội huy động hỗ trợ để xây dựng nhà tình nghĩa, nhà tình thương.
Đối với hoạt động chăm sóc đời sống tinh thần, NCT nhận được sự chăm sóc này từ nhiều phía khác nhau như: Gia đình và người thân; chính quyền địa
phương; các tổ chức xã hội đoàn thể tại địa phương; các tình nguyện viên tại cộng đồng; các mô hình/CLB, những chăm sóc và hỗ trợ mà NCT nhận được cũng rất đa dạng như: Được thăm hỏi động viên nhân dịp lễ, tết; được thăm hỏi khi ốm đau bệnh tật; được tham gia văn nghệ - giải trí – du lịch; sinh hoạt văn hóa cộng đồng; tiếp cận chính sách dành cho NCT nghèo, cận nghèo…
Chương 3:
ĐỀ XUẤT VAI TRÒ CHUYÊN NGHIỆP CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HOẠT ĐỘNG CHĂM SÓC NGƯỜI CAO TUỔI
3.1. Vai trò bán chuyên nghiệp hiện tại của nhân viên xã hội địa bàn xã Long Xuyên
Người cao tuổi thuộc nhóm đối tượng can thiệp trọng tâm của nghề công tác xã hội, nghề công tác xã hội với NCT ở Việt Nam tuy còn khá mới mẻ, song lại là một nghề có tiềm năng và triển vọng lớn. Năm 2010, Đề án phát triển nghề công tác xã hội được ban hành, đây chính là cơ sở pháp lý quan trọng đưa nghề công tác xã hội ở nước ta phát triển theo hướng chuyên nghiệp. Cuối năm 2011, nước ta lại chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số, nhóm dân số cao tuổi tăng nhanh và chạm ngưỡng 9 triệu người (chiếm 10,5% tổng dân số cả nước, năm 2014), NCT thuộc nhóm đối tượng can thiệp trọng tâm của nghề công tác xã hội. Vì vậy, đây chính là cơ hội để phát triển mạng lưới nghề công tác xã hội với NCT, nhất là những mô hình can thiệp trợ giúp dựa vào cộng đồng như mô hình liên thế hệ tự giúp nhau
Trong nghiên cứu này, tác giả đi sâu phân tích vai trò bán chuyên nghiệp của nhân viên xã hội trong hoạt động CSSK, chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho NCT, được thực hiện bởi đội ngũ cán bộ, nhân viên, tình nguyện viên là những nhân viên xã hội (hay còn gọi là NVCTXH bán chuyên nghiệp) đang trực tiếp chăm sóc - trợ giúp NCT tại địa bàn, những nhân viên xã hội này tuy chưa được đào tạo bài bản về chuyên nghành CTXH, nhưng hoạt động mà họ đang thực hiện và vai trò họ đang đảm nhận đấy chính là hoạt bán chuyên nghiệp của người làm CTXH. Họ chính là những người tốt nghiệp từ nhiều chuyên nghành khác nhau như: Y tế công cộng, xã hội học, công tác xã hội, tâm lý học, sư phạm, quản trị nhân lực, kinh tế... và những tình nguyện viên có trình độ sơ cấp được đào tạo tập huấn qua những khóa nghiệp vụ ngắn hạn trong hoạt động can thiệp, trợ giúp cho NCT, họ có kinh nghiệm công tác lâu
năm trong nghề, cùng với nhiệt huyết, lòng nhiệt tình và có trách nhiệm với NCT, đấy chính là nền tảng quan trọng giúp mọi hoạt động chăm sóc, can thiệp - trợ giúp của họ đạt được hiệu quả tốt. Vì vậy, trong nghiên cứu này tác giả tiến hành phân tích vai trò của nhân viên xã hội (tức vai trò bán chuyên nghiệp của NVCTXH) trong hoạt động CSSK, chăm sóc đời sống vật chất và tinh thần cho NCT, trên cơ sở phân tích thực trạng thực hiện vai trò này trong các hoạt động chăm sóc – trợ giúp, tác giả đề xuất vai trò chuyên nghiệp của NVCTXH trong hoạt động chăm sóc - trợ giúp NCT tại địa bàn xã Long Xuyên.
3.1.1. Nhận thức về vai trò của nhân viên xã hội của NCT tại địa bàn Đội ngũ cán bộ xã hội tham gia công tác chăm sóc – trợ giúp NCT tại xã Long Xuyên là những cán bộ hiện đang công tác trong tổ chức chính quyền, các tổ chức Chính trị - xã hội và tổ chức xã hội đặc thù tại địa phương như:
cán bộ Hội NCT, Cán bộ Chính sách xã hội, cán bộ Mặt trận Tổ quốc, cán bộ Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh biên, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân, tình nguyện viên tại thôn/xóm, cán bộ y tế.
Biểu 2.17: Cán bộ xã hội tại địa phương tham gia trợ giúp NCT (đơn vị: %)
(Nguồn: Kết quả khảo sát tại địa bàn xã Long Xuyên)
Kết quả khảo sát cho thấy, trong số 100 NCT tham gia khảo sát thuộc xã Long Xuyện, có 100% NCT tham gia trả lời cho biết họ nhận được sự trợ giúp cơ bản và thường xuyên nhất của “Cán bộ Hội NCT” chiếm tỷ lệ cao nhất, điều này có thể lý giải do tổ chức các chi hội cấp thôn được tổ chức rất bài bản, các chi hội thường xuyên có các buổi gặp mặt hội viên và giúp đỡ các hội viên về mọi mặt, các cán bộ NCT là những người về hưu, có kinh nghiệm làm việc nên họ làm tham gia rất tích cực vào hoạt động chăm sóc – trợ giúp NCT tại địa phương mình.
Số NCT cho biết bản thân họ nhận được sự trợ giúp của “Tình nguyện viên tại thôn/xóm” chiếm tỷ lệ cao thứ hai với 81% người tham gia trả lời, ở các thôn đều có các tình nguyện viên họ là những người thuộc các cơ quan, có chuyên môn nhất định và tâm huyết với hoạt động chăm sóc – trợ giúp NCT, tự nguyện tham gia vào hoạt động chăm sóc – trợ giúp NCT tại địa phương, đa phần NCT rất hài lòng với những hoạt động của đội ngũ này, vì vậy chính quyền xã Long Xuyên rất khuyến khích hoạt động này tại địa ương, đây là hoạt động có ý nghĩa và mang tính nhân đạo nên được địa phương rất coi trong. Từ năm 2014, địa phương có chính sách phụ cấp cho các tình nguyện viên tham gia hoạt động chăm sóc – trợ giúp NCT, mức phụ cấp tuy không cao (350.000đ/tháng) nhưng nó giúp những tình nguyện viên được quan tâm hơn để công hiến và tâm huyết với hoạt động chăm sóc – trợ giúp NCT tại địa phương mình.
Chiếm tỷ lệ cũng khá cao với 75% là nhóm NCT cho biết bản thân nhận được sự chăm sóc – trợ giúp từ “Cán bộ Hội Phụ nữ”, tại xã Long Xuyên Hội phụ nữ là tổ chức luôn sát cánh và song hành trong mọi hoạt động với Hội NCT để trợ giúp các hội viên NCT, đặc biệt đội ngũ tình nguyện viên tham gia trợ giúp NCT có đến 60% thuộc cán bộ Hội Phụ nữ tham gia, họ là những người rất tâm huyết và tận tụy với hoạt động chăm sóc - trợ giúp NCT tại địa