Bài 6: MẠCH ĐIỆN KHỐI QUÉT DỌC
1. Sơ đồ khối, chức năng, nhiệm vụ và nguyên lý làm việc của các khối trong mạch điện quét dọc của máy thu hình màu
1.1. Sơ đồ khối
Hình 6.43: Sơ đồ khối mạch quét dọc.
1.2. Nhiệm vụ của khối quét dọc
Mạch quét dọc có nhiệm vụ tạo ra tín hiệu dao động tần số 50Hz hoặc 60Hz có biên độ đủ lớn đưa vào cuộn quét dọc trên cổ đèn hình để điều khiển tia điện tử di chuyển theo chiều dọc.
Biên độ điện áp đặt vào cuộn yoke dọc khoảng 12V đến 18V. nên mạch khuếch đại công suất dọc thường dùng nguồn +24Vdc. Tín hiệu hình sau khi được tách đồng bộ được đưa tới mạch quét dọc để hình ảnh được ổn định theo chiều dọc.
Nhiệm vụ chính của khối quét dọc là tạo ra xung dọc điều khiển cuộn lái dọc quét tia điện tử dãn theo chiều dọc. Nếu khối quét dọc không hoạt động thì màn ảnh chỉ còn một vạch sáng ngang màn hình.
1.3. Mạch dao động dọc và tạo xung quét dọc
Mạch dao động dọc dùng trong các máy tivi màu có hai loại: dao động dùng RC, có chiết áp chỉnh vert. hold (máy 50 cycle) và mạch dao động thạch anh (máy 60 cycle, 55 cycle).
Xung đồng bộ V.syn đi vào mạch dao động để ổn định tần số quét dọc mạch dao động dọc có nguồn nuôi cung cấp từ cao áp.
Mạch dao động dạng dọc RC:
Mạch dao động RC được tích hợp trong một số IC, thí dụ: AN5435, LA7800…
Hình 6.44: Mạch dao động RC Mạch dao động dọc dạng thạch anh:
Mạch dao động dọc dùng thạch anh được sử dụng khá phổ biến trên các máy tivi màu hiện nay, nguyên tắc hoạt động của mạch này khá giống với mạch dao động ngang:
dùng thạch anh 503KHz (hoặc 500KHz) chia xuống thành tín hiệu có tần số quét dọc.
1.4. Mạch khuyếch đại công suất dọc
Hình 6.45: Mạch công suất dọc
Mạch công suất dọc có nhiệm vụ cấp dòng cho cuộn lái dọc, điều khiển tia điện tử đi từ trên xuống ở mặt photpho để tạo khung ảnh theo chiều dọc.
Tín hiệu dao động dọc được đưa vào tầng V.drive khuếch đại đủ lớn sau đó đến tầng Công suất dọc (V. out), thực chất mạch V. out là mạch công suất đẩy kéo, điện áp một chiều tại ngõ ra là VCC/2, trong khi đó nguồn cấp cho khối V.out khoảng +24Vdc, mạch pump-up nhằm nâng biên độ của tín hiệu lên để chống méo.
Có 2 loại IC công suất thường được sử dụng, đó là IC công suất dọc sử dụng nguồn đơn 24V và IC công suất nguồn sử dụng hai nguồn 12V và 46V
Ngõ ra liên lạc cuộn lái dọc có thể xuất bằng tụ nếu nguồn cấp cho khối dọc là nguồn đơn, liên lạc trực tiếp nếu nguồn cấp cho khối dọc là nguồn đối xứng. Mạch công suất dọc có thể sử dụng bằng transistor rời hoặc IC.
* Đặc điểm của mạch công suất dọc dùng IC 24V:
- Có một đường ra lái tia, điện áp chân lái tia có 12V DC.
- Chỉ có một đường tín hiệu dao động tới.
- Có tụ điện và điện trở thoát lái tia.
- Có mạch hồi tiếp sửa méo tuyến tính hồi tiếp từ sau lái tia về tầng tiền khuếch đại (C3, V.LIN, C4, R2) khi hỏng các linh kiện trong mạch hồi tiếp này (VD: hỏng C3, C4 ) hình ảnh bị co dưới và méo tuyến tính.
Hình 6.46: Khung sáng trên cao, dưới thấp.
- Khi mất nguồn Vcc 24V màn ảnh còn 1 vạch sáng ngang.
- Khi mất điện áp 12V cung cấp cho mạch dao động => màn ảnh còn một vạch sáng ngang.
- Hỏng IC công suất => màn ảnh còn một vạch sáng ngang
* Đặc điểm của mạch công suất dọc dùng IC kép 12V và 46V:
- IC có nguồn kép 12V & 46V không có mạch sửa méo tuyến tính, quá trình sửa méo được thực hiện từ mạch dao động.
- Có hai đường tín hiệu dao động đi tới IC công suất.
- Có hai đường ra lái tia, điện áp DC ra lái đo được khoảng 6V DC.
Nếu mất nguồn 46V cung cấp cho IC thì màn sáng co phía trên và có tia quét ngược trên đầu.
Hình 6.47: Khung sáng thiếu chiều cao và có sọc phía trên.
Nếu mất nguồn 12V hoặc hỏng IC công suất hoặc mất điện áp 12V cung cấp cho IC dao động thì màn ảnh còn một vạch sáng ngang.
Hình 6.48: Quét dọc công suất chạy nguồn đơn 24V.
Hình 6.49: Quét dọc chạy nguồn 12V và 46V.