1.2. Cơ sở lý luận
1.2.2. Những nội dung cơ bản về quản lý nhân lực trong doanh nghiệp
1.2.2.4. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực
* Khái niệm:
Đào tạo và phát triển là các hoạt động để duy trì và nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực của tổ chức, là điều kiện quyết định để các tổ chức có thể đứng vững và thắng lợi trong môi trường cạnh tranh.
Phát triển nguồn nhân lực là tổng thể các loại hoạt động học tập có tổ chức đƣợc tiến hành trong những khoảng thời gian nhất định để nhằm tạo ra những sự thay đổi hành vi nghề nghiệp của người lao động. Nội dung của phát triển nguồn nhân lực gồm 3 loại hoạt động: giáo dục - đào tạo - phát triển.
* Các phương pháp đào tạo:
- Đào tạo trong công việc: Đây là phương pháp đào tạo được thực hiện trực tiếp tại nơi làm việc, trong đó người học sẽ được học những kiến thức, những kỹ năng cần thiết cho công việc thông qua thực tế thực hiện công việc dưới sự hướng dẫn của người lao động lành nghề hơn. Theo phương pháp đào tạo này người ta thường thực hiện theo các cách sau:
- Đào tạo theo kiểu chỉ dẫn công việc: Đây là phương pháp đào tạo được áp dụng phổ biến dùng để dạy các kỹ năng thực hiện công việc cho hầu hết các công nhân sản xuất và một số công việc quản lý. Chương trình học được bắt đầu bằng sự giới thiệu và giải thích của người dạy về mục tiêu thực hiện công việc và chỉ dẫn tỉ mỉ từng bước về thao tác thực hiện công việc. Người học quan sát để làm theo, trao đổi, học hỏi cho đến khi thành thạo.
- Đào tạo theo kiểu học nghề: Trong phương pháp này chương trình đào tạo đƣợc bắt đầu từ việc học lý thuyết trên lớp sau đó các học viên đƣợc giao cho thợ lành nghề hướng dẫn thực hành đến khi thành thạo tất cả các kỹ năng của nghề. Phương pháp này áp dụng để đào tạo công nhân theo một nghề hoàn chỉnh.
- Đào tạo kèm cặp: Phương pháp này cũng thực hiện như phương pháp đào tạo theo chỉ dẫn công việc nhưng thường áp dụng để đào tạo nhân viên quản
23
lý. Người đào tạo thực hiện tốt công việc trước mắt còn có khả năng hoàn thành tốt công việc trong tương lai.
- Đào tạo luân chuyển, thuyên chuyển công việc: Đây là phương pháp giỏi một nghề, biết nhiều nghề từ việc luân chuyển công việc giúp người lao động mở rộng kiến thức, phát triển toàn diện kỹ năng thực hiện công việc. Thông thường luân chuyển công việc hay chức vụ có cùng chuyên môn và trách nhiệm tương tự
- Đào tạo ngoài công việc: Đây là phương pháp đào tạo trong đó người học đƣợc tách khỏi công việc. Bao gồm các hình thức sau :
- Tổ chức các lớp bồi dƣỡng: Đối với những nghề phức tạp hay những công việc có tính đặc thù thì việc đào tạo trong công việc không đáp ứng đƣợc yêu cầu cả về số lượng và chất lượng. Do vậy, các doanh nghiệp thường tổ chức đào tạo theo hình thức tập trung. Với hình thức đào tạo này, chương trình đào tạo gồm 2 phần :
+ Lý thuyết đƣợc giảng trên lớp do kỹ sƣ hoặc cán bộ kỹ thuật viên phụ trách.
+ Phần thực hành được thực hiện ở các xưởng thực tập dưới sự hướng dẫn của công nhân lành nghề. Hình thức này khắc phục đƣợc nhƣợc điểm khi đào tạo ở các trường dạy nghề, đồng thời cũng khắc phục được nhược điểm khi đào tạo kèm cặp.
- Đào tạo gửi đi học ở các trường chính quy: Doanh nghiệp chọn những người có đủ điều kiện gửi đi học tập tại các trường đại học, cao đẳng, trung học dạy nghề hay trường bồi dưỡng nâng cao. Với hình thức này học viên được trang bị cả kiến thức lý thuyết và kỹ năng thực hành trước khi trở lại doanh nghiệp. Tuy nhiên, phải chi phí về tài chính lớn và tạm thời thiếu lao động trong doanh nghiệp.
- Tổ chức chuyên đề hội thảo, hội nghị: Hình thức này nhằm bổ sung kiến thức cho lao động trong doanh nghiệp, giảng viên thường được mời từ bên
24
ngoài. Trong điều kiện khoa học công nghệ liên tục phát triển trang thiết bị kiến thức mới là một yêu cầu bức thiết đặc biệt đối với các nước có nền kinh tế đang phát triển.
- Đào tạo thông qua sự hỗ trợ của các phương tiện kinh tế: Hệ thống truyền thông máy tính, intemet. Đây là phương pháp đào tạo kỹ năng hiện đại ngày nay mà nhiều nước đang sử dụng rộng rãi. Trong phương pháp này, các chương trình đào tạo được viết sẵn trên phần mềm của máy vi tính, người học chỉ việc thực hiện theo hướng dẫn của máy, phương pháp này có thể sử dụng để đào tạo rất nhiều kỹ năng mà không cần người dạy trực tiếp.
* Trình tự, mục tiêu của đào tạo và phát triển:
Đào tạo và phát triển nhân lực là một quá trình quan trọng và liên tục. Khi tổ chức các hoạt động đào tạo và phát triển, tổ chức cần xem xét các vấn đề về mặt chiến lƣợc để đƣa ra một kế hoạch tổng thể về đào tạo và phát triển. Các bước tiến hành thông thường là:
- Xác định rõ nhu cầu đào tạo và phát triển.
- Xác định rõ các mục tiêu đào tạo cụ thể.
- Lựa chọn đối tƣợng đào tạo.
- Xác định chương trình đào tạo và lựa chọn phương pháp đào tạo.
- Lựa chọn giáo viên.
- Dự tính kinh phí đào tạo.
- Đánh giá chương trình đào tạo.
Mục tiêu của đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là nhằm sử dụng tối đa nguồn nhân lực hiện có và nâng cao tính hiệu quả của tổ chức thông qua việc giúp cho người lao động hiểu rõ hơn về công việc, nắm vững hơn về nghề nghiệp của mình và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình một cách tự giác hơn, với một thái độ tốt hơn, cũng nhƣ nâng cao khả năng thích ứng của họ với các công việc trong tương lai.
25