2.1. Phương pháp phân tích tổng hợp 2.1.1. Nội dung phương pháp
Phân tích là phương pháp phân chia trong thực tế hay trong ý nghĩ sự vật, hiện tượng, thuộc tính hay quan hệ thành các yếu tố cấu thành và nghiên cứu riêng lẻ chúng. Trong quá trình phân tích, các yếu tố cấu thành chỉnh thể dần dần tự tách khỏi chỉnh thể, tách khỏi những mối liên hệ giữa chúng với nhau, do đó kết quả của sự nghiên cứu riêng rẽ từng bộ phận cấu thành ấy bao giờ cũng là sự phản ánh ít nhiều sai lệch, phiến diện so với bản chất thực sự của chúng khi chúng nằm trong chỉnh thể. Song, phân tích là giai đoạn cần thiết của quá trình nhận thức sự vật, vì nó cho phép nghiên cứu từng bộ phận cấu thành chỉnh thể một cách cặn kẽ, tỉ mỉ, sâu sắc.
Tổng hợp là phương pháp xác định những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cũng như những quy luật tác động qua lại giữa các yếu tố cấu thành sự vật.
Tổng hợp có được nhờ những kết quả nghiên cứu phân tích, sau đó kết hợp chúng lại với nhau thành một chỉnh thể hoàn chỉnh, thống nhất. Thông thường, việc nhận thức sự vật và hiện tượng được bắt đầu bằng sự tổng hợp, cụ thể là để nhận thức phải có quan niệm chung về nó, nghĩa là có sự tổng hợp ít nhiều về sự vật đó.
Quá trình nhận thức là quá trình sử dụng xen kẽ giữa tổng hợp và phân tích.
Phân tích và tổng hợp bổ sung cho nhau cho đến khi có được sự nhận thức về sự vật một cách đầy đủ, hoàn chỉnh.
2.1.2. Mục đích sử dụng phương pháp
Phân tích các tài liệu liên quan đến lý luận chung về thanh toán quốc tế và rủi ro trong thanh toán quốc tế.
Phân tích các nghiệp vụ thanh toán quốc tế, tình hình rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank - chi nhánh Hà Nội.
Phân tích, đánh giá các số liệu liên quan đến kết quả hoạt động kinh doanh;
doanh số thanh toán quốc tế; tỷ trọng các phương thức thanh toán trong thanh toán quốc tế … ở Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội
2.1.3. Cách thức luận văn sử dụng phương pháp
Bước 1. Xác định vấn đề cần phân tích
Luận văn thực hiện phân tích các quan điểm về thanh toán quốc tế và rủi ro trong thanh toán quốc tế. Trên cơ sở đó, luận văn tiến hành phân tích các rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro là gì? Ảnh hưởng của rủi ro trong thanh toán quốc tế đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng như thế nào?
Bước 2. Thu thập các thông tin cần phân tích
Trên cơ sở xác định vấn đề cần phân tích đó là rủi ro trong thanh toán quốc tế của Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội, tác giả đã tiến hành thu thập thông tin có liên quan.
Nguồn thông tin thứ cấp được lấy từ các công trình nghiên cứu lý luận về thanh toán quốc tế và rủi ro trong thanh toán quốc tế như các sách giáo trình, sách tham khảo, sách chuyên khảo viết về thanh toán quốc tế, các bài báo khoa học, tạp chí, các trang web về hoạt động xuất nhập khẩu, hoạt động thanh toán quốc tế, các báo cáo nghiên cứu… Những tài liệu này được liệt kê trong danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Trong quá trình tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu, những thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu đều được đánh dấu lại để thuận tiện cho việc tra cứu, tham khảo trong quá trình thực hiện đề tài. Một số thông tin đã được sử dụng bằng cách trích dẫn trực tiếp, một số thông tin được tác giả tổng hợp, khái quát nội dung thành những luận cứ cho quá trình phân tích.
Nguồn thông tin sơ cấp được thu thập từ các hồ sơ, tài liệu về quy trình nghiệp vụ thanh toán quốc tế, tài chính, kế toán, các báo cáo thường niên, bản cáo bạch niêm yết cổ phiếu trên Sở giao dịch chứng khoán… của Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội. Đây là các thông tin xác thực làm cơ sở và dẫn chứng để luận
Bước 3. Phân tích dữ liệu và lý giải
Trên cơ sở những thông tin thu thập được về lý luận thanh toán quốc tế và rủi ro trong thanh toán quốc tế, luận văn đã soi chiếu vào các số liệu, dữ liệu về nghiệp vụ thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội và tiến hành phân tích các các rủi ro mà ngân hàng gặp phải; lý giải nguyên nhân xảy ra rủi ro.
Bước 4. Tổng hợp kết quả phân tích
Sau khi phân tích các thông tin đã thu thập được, luận văn tổng hợp các kết quả phân tích để đưa ra bức tranh chung về vấn đề phân tích.
Đây là cơ sở quan trọng cho những kết luận, đánh giá và đề xuất kiến nghị của tác giả đối với việc hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội.
2.2. Phương pháp thống kê 2.2.1. Nội dung phương pháp
Phương pháp thông kê là phương pháp thu thập, tổng hợp, trình bày số liệu và tính toán các đặc trưng của đối tượng nghiên cứu nhằm phục vụ cho quá trình phân tích, dự đoán và ra quyết định.
Thống kê được chia ra làm 2 lĩnh vực, đó là: thống kê mô tả và thống kê suy luận: Thống kê mô tả là các phương pháp liên quan đến việc thu thập số liệu, tóm tắt, trình bày, tính toán và mô tả các đặc trưng khác nhau để phản ánh một cách tổng quát đối tượng nghiên cứu; thống kê suy luận là bao gồm các phương pháp ước lượng các đặc trưng của tổng thể, phân tích mối liên hệ giữa các hiện tượng nghiên cứu, dự đoán hoặc ra quyết định trên cơ sở thu thập thông tin từ kết quả quan sát mẫu.
Có bốn phương pháp thông kê:
Thu thập và xử lý số liệu
Số liệu được thu thập thường rất nhiều và hỗn độn, các dữ liệu đó chưa đáp ứng được cho quá trình nghiên cứu. Để có hình ảnh tổng quát về tổng thể nghiên cứu, số liệu thu thập phải được xử lý tổng hợp, trình bày, tính toán các số đo; kết quả có được sẽ giúp khái quát được đặc trưng của tổng thể.
Nghiên cứu các hiện tượng trong hoàn cảnh không chắc chắn
Trong thực tế, có nhiều hiện tượng mà thông tin liên quan đến đối tượng nghiên cứu không đầy đủ mặc dù người nghiên cứu đã có sự cố gắng. Ví dụ như nghiên cứu về nhu cầu của thị trường về một sản phẩm ở mức độ nào, tình trạng của nền kinh tế ra sao, để nắm được các thông tin này một cách rõ ràng quả là một điều không chắc chắn.
Điều tra chọn mẫu
Trong một số trường hợp để nghiên cứu toàn bộ tất cả các quan sát của tổng thể là một điều không hiệu quả, xét cả về tính kinh tế (chi phí, thời gian) và tính kịp thời, hoặc không thực hiện được. Chính điều này đã đặt ra cho thống kê xây dựng các phương pháp chỉ cần nghiên cứu một bộ phận của tổng thể mà có thể suy luận cho hiện tượng tổng quát mà vẫn đảm bảo độ tin cậy cho phép. Đó là phương pháp điều tra chọn mẫu.
Nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tượng:
Giữa các hiện tượng thông thường có mối liên hệ với nhau. Ví dụ: mối liên hệ giữa chi tiêu và thu nhập; mối liên hệ giữa lượng vốn vay và các yếu tố tác động đến lượng vốn vay như chi tiêu, thu nhập, trình độ học vấn; mối liên hệ tốc độ phát triển với tốc độ phát triển của các ngành, lạm phát, tốc độ phát triển dân số... Sự hiểu biết về mối liên hệ giữa các hiện tượng rất có ý nghĩa, phục vụ cho quá trình dự đoán
Dự đoán:
Dự đoán là công việc cần thiết trong tất cả lĩnh vực hoạt động. Trong hoạt động dự đoán người ta có thể chỉ ra thành nhiều loại:
(1) Dự đoán dựa vào định lượng và dựa vào định tính. Tuy nhiên, trong thống kê chúng ta chủ yếu xem xét về mặt định lượng với mục đích cung cấp cho những nhà quản lý có cái nhìn mang tính khoa học hơn và cụ thể hơn trước khi ra quyết định phù hợp.
(2) Dự đoán dựa vào nội suy và dựa vào ngoại suy
Dự đoán nội suy là chúng ta dựa vào bản chất của hiện tượng để suy luận; dự
thực tế, tổng hợp lại thành quy luật và sử dụng quy luật này để suy luận, dự đoán sự phát triển của hiện tượng.
2.2.2. Mục đích sử dụng phương pháp
- Thu thập, tổng hợp, trình bày số liệu, tính toán các đặc trưng của đối tượng nghiên cứu nhằm phục vụ cho quá trình phân tích, dự đoán và đề ra các quyết định.
- Chỉ ra các đặc trưng của tổng thể nghiên cứu, phân tích mối liên hệ giữa các hiện tượng nghiên cứu, dự đoán và đề nghị giải pháp trên cơ sở các số liệu thu thập được.
- Xem xét các mặt, các tác động bên ngoài và các quy trình nghiệp vụ bên trong Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội trong mối quan hệ biện chứng, nhân quả với rủi ro trong thanh toán quốc tế tại ngân hàng.
2.2.3. Cách thức luận văn sử dụng phương pháp
Bước 1: Thu thập số liệu, tóm tắt, trình bày, tính toán các đặc trưng khác nhau của các nội dung nghiên cứu về rủi ro trong thanh toán quốc tế. Ví dụ: số liệu thống kê về doanh số thanh toán quốc tế, tỷ trọng các phương thức thanh toán quốc tế, cơ cấu doanh số thanh toán xuất khẩu, cơ cấu doanh số thanh toán nhập khẩu, phí thanh toán quốc tế...
Bước 2: Phân tích mối liên hệ giữa các số liệu thu thập với các câu hỏi trong quá trình nghiên cứu về rủi ro trong thanh toán quốc tế như: Những rủi ro Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội đã gặp phải trong thời gia qua? Biện pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế của Ngân hàng?
Bước 3: Dự đoán hoặc đưa ra các kết luận, kiến nghị trên cơ sở kết quả phân tích.
2.3. Phương pháp so sánh 2.3.1. Nội dung phương pháp
Phương pháp so sánh là phương pháp xem xét các chỉ tiêu phân tích bằng cách dựa trên việc so sánh số liệu với một chỉ tiêu cơ sở (chỉ tiêu gốc).
2.3.2. Mục đích sử dụng phương pháp
- Đối chiếu, tìm hiểu sự tương đồng và khác biệt trong các nghiên cứu về vấn đề rủi ro trong thanh toán quốc tế và các giải pháp hạn chế rủi ro trong thanh toán quốc tế.
- Thông qua việc so sánh các chỉ số, việc phân tích các luận cứ, giả thuyết đưa ra sẽ sâu sắc hơn, quá trình đánh giá, nhìn nhận rủi ro trong thanh toán quốc tế, mức độ tổn thất, từ đó giúp người tiếp nhận thông tin có thể định lượng được thông tin một cách tối đa nhất.
- Xác định mức độ biến động tuyệt đối và mức độ biến động tương đối cùng xu hướng biến động của chỉ tiêu phân tích. Trên cơ sở đó có những khuyến nghị sát thực, hiệu quả cho công tác dự báo rủi ro có thể xảy ra và giải pháp hạn chế được rủi ro.
2.3.3. Cách thức luận văn sử dụng phương pháp Bước 1: Xác định các chỉ tiêu, nội dung so sánh
Nội dung được so sánh phải là những nội dung liên quan, có ảnh hưởng hay có mối liên hệ với vấn đề cần phân tích là rủi ro trong thanh toán quốc tế tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội.
Ví dụ: Chỉ tiêu về doanh số thanh toán xuất khẩu, doanh số thanh toán nhập khẩu, tỷ trọng các phương thức thanh toán quốc tế....
Bước 2: Xác định phạm vi, số gốc so sánh
- Phạm vi so sánh được tiến hành trong nội bộ ngân hàng, trong thời gian 3 - 4 năm trước liền kề.
- Số gốc so sánh được xác định tùy theo nội dung so sánh:
Ví dụ: khi phân tích mức doanh số thanh toán quốc tế, tỷ trọng các phương thức thanh toán quốc tế của các chỉ tiêu: số gốc để so sánh được lấy là chỉ tiêu đó ở các năm trước.
Bước 3: Xác định điều kiện để so sánh được các chỉ tiêu + Đảm bảo thống nhất về nội dung của chỉ tiêu.
+ Đảm bảo tính thống nhất về phương pháp tính các chỉ tiêu. Có những chỉ tiêu được thực hiện so sánh tuyệt đối (như doanh thu, số lượng L/C phát hành...), có những chỉ tiêu thực hiện so sánh tương đối (tỷ lệ rủi ro giữa các phương thức thanh toán quốc tế...).
+ Đảm bảo tính thống nhất về đơn vị tính, các chỉ tiêu về cả số lượng, thời gian và giá trị.
Bước 4: Xác định mục đích so sánh
Mỗi số liệu của ngân hàng có thể dùng cho nhiều mục đích khác nhau. Việc xác định mục đích so sánh để làm gì sẽ giúp luận văn tập trung phân tích và làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu.
Bước 5: Thực hiện và trình bày kết quả so sánh
Dựa trên kết quả so sánh, luận văn đưa ra những nhận xét, đánh giá, làm cơ sở cho những khuyến nghị đối với Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội để nhận biết được mức độ rủi ro, mức độ nghiêm trọng của từng loại rủi ro và đưa ra những giải pháp phù hợp.
2.4. Phương pháp case study
Case Study là phương pháp nghiên cứu thông qua các trư ờng hợp điển hình, các tình huống cụ thể, có thật liên quan đ ến vấn đề nghiên cứu. Phương pháp này thực sự có hiệu quả trong việc đánh giá về sự can thiệp, sự tác động hay thay đổi của một biện pháp, chính sách cụ thể nào đó.
2.4.1. Mục đích sử dụng phương pháp
- Mô tả hiện thực về rủi ro trong thanh toán quốc tế đang diễn ra tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội. Các tình huống rủi ro cụ thể mà Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội gặp phải trong thời gian qua.
- Giải thích các quan hệ nhân - quả của các yếu tố can thiệp dẫn đến rủi ro trong TTQT.
- Thăm dò, phát hiện những hệ quả của sự can thiệp mà những hệ quả ấy chưa có biểu hiện rõ nét.
2.4.2. Cách thức luận văn sử dụng phương pháp Bước 1: Xác định câu hỏi phân tích.
Ví dụ: Tại sao thanh toán quốc tế lại tiềm ẩn những rủi ro? Hậu quả của những rủi ro trong thanh toán quốc tế đối với Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội là gi?
Bước 2: Xây dựng case
- Chọn tư liệu để xây dựng case: Các case chủ yếu được lấy từ chính thực tiễn của ngân hàng, có liên quan đến rủi ro trong thanh toán quốc tế tại ngân hàng.
Ví dụ: Bảng thống kê các phương thức thanh toán quốc tế tại ngân hàng, bảng số liệu về doanh thu của các hoạt động thanh toán quốc tế…
- Nội dung của case là vấn đề có liên quan tới các rủi ro trong thanh toán quốc tế như các giao dịch của ngân hàng với nhà xuất khẩu, nhà nhập khẩu, với ngân hàng khác... Đối với từng case, luận văn thực hiện các công việc:
+ Xác định dữ liệu chính, phụ trong case + Xây dựng những giả thuyết
+ Xác định nguyên nhân, yếu tố ảnh hưởng đối với vấn đề đặt ra trong case + Xác định xu hướng và các giải pháp giải quyết vấn đề
+ Lựa chọn giải pháp tối ưu + Đánh giá lựa chọn giải pháp.
Bước 3: Phân tích hoặc tổ chức thảo luận
Một số case, tác giả đặt ra, phân tích và tổng hợp. Một số case là chủ đề được bàn thảo trong các cuộc họp chuyên đề, họp nhóm.
Bước 4: Tổng hợp thông tin và kết luận
Trên cơ sở kết quả phân tích, tác giả nhận định xu hướng của vấn đề có liên quan tới rủi ro trong thanh toán quốc tế và giải pháp hạn chế rủi ro tại Ngân hàng Eximbank chi nhánh Hà Nội.