2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
2.1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÂY CÓI
2.1.4. Sự sinh trưởng và phát triển của cây cói
Thời gian sinh trưởng của cõy cúi (từ thõn khớ sinh phỏt triển ủến khi ra hoa, xuống bộ, bị chết) vũng ủời chỉ trong phạm vi 3-4 thỏng, sang tuổi thọ phần thõn ngầm lại kộo dài ủến vài chục năm. Sự sinh trưởng, phỏt triển và chất lượng cúi thay ủổi tuỳ
theo ủiều kiện canh tỏc, tớnh chất ủất, ủộ phỡ của ủất.
ðất màu mỡ thỡ thõn ngầm to, dài, thõn khớ sinh trưởng to và thấp. Nếu ủất cú ủộ phỡ cao và trồng dày thỡ thõn ngầm phỏt triển, ủốt ngắn, cho thõn khớ sinh nhỏ và dài. Kỹ thuật canh tỏc tốt cú thể ủiều khiển cho thõn khớ sinh ủanh, trũn, tăng phẩm chất của cõy cúi. Trồng cúi vựng nước lợ cúi dài và ủanh, nước ngọt làm cho cúi cọng to và dài. Nếu bói trồng cúi thiếu nước thỡ cúi khú ủõm tiờm nhưng mực nước cao lại ủõm tiờm kộm. Cỏc giai ủoạn sinh trưởng và phỏt triển của cõy cúi bao gồm: giai ủoạn vươn dài của thõn ngầm, giai ủoạn ủõm tiờm và quy luật ủẻ nhỏnh và giai ủoạn vươn cao.
2.1.4.1. Giai ủoạn vươn dài của thõn ngầm
Mỗi thõn ngầm thường cú 4 mầm trong ủú mầm 1 và 2 luụn luụn ở trạng thỏi hoạt ủộng, mầm 3 và 4 ở trạng thỏi ngủ ủược lỏ bẹ và lỏ vảy bảo vệ. Khi gặp hoàn cảnh bất lợi như ngập nước, nồng ủộ muối cao thỡ mầm 1 và 2 bị ngập và chết cũn mầm 3 và 4 thỡ an toàn, khi gặp ủiều kiện thuận lợi sẽ tiếp tục phỏt triển. Sự vươn dài hay ngắn của thõn ngầm là do miền sinh trưởng nằm phớa dưới mỗi lúng ủược bảo vệ bởi lỏ bẹ hay lỏ vảy quyết ủịnh. Lúng càng vươn dài thõn ngầm càng dài. Cỏc yếu tố mật ủộ, ủất ủai, mực nước ủều ảnh hưởng trực tiếp ủến sự phỏt triển của thõn ngầm. Nếu ủất màu mỡ, mật ủộ thưa, mực nước nụng thỡ thõn ngầm dài cú khi tới 20 cm. Ngược lại nếu mật ủộ dày, mực nước cao thỡ thõn ngầm chỉ khoảng 1-2 cm.
Thõn ngầm sinh trưởng thớch hợp nhất ở ủộ sõu 3-5 cm, ở ủộ sõu 15 cm thõn ngầm sinh trưởng rất kộm, chậm và gầy, cú xu hướng vươn dài lờn trờn mặt ủất. Trong thời gian 4 thỏng ở mực nước nụng thõn ngầm phỏt triển dài tới 80-100 cm. Ở ủiều kiện mực nước sâu cũng trong thời gian như vậy, thân ngầm chỉ dài khoảng 10-15 cm.
Ở vùng có mực nước sâu, sau khi cắt, ruộng cói bị ngập nước lâu ngày làm cho các mầm 1 và 2 bị chết, nếu rỳt cạn nước cúi mọc lờn toàn cọng bộ, ủú là do cỏc mầm 3 và 4 phỏt triển thành. Nồng ủộ muối khỏc nhau cũng ảnh hưởng ủến sự phỏt triển của mầm cúi. Nồng ủộ muối 0,50-0,80 % cỏc mầm 1 và 2 bị ức chế dẫn ủến huỷ diệt. Ở
nồng ủộ 1,5-2,0 % mầm 1 và mầm 2 bị chết sau 1 tuần cũn mầm 3 và mầm 4 sau ba tháng cũng bị chết.
Trong sản xuất yờu cầu thõn ngầm to ủể tớch luỹ chất dinh dưỡng ủược nhiều về sau sẽ cho cúi dài và dẻo, chất lượng tốt. Cũn ủộ vươn dài của lúng cần ngắn, càng ngắn sẽ cho nhiều tia mọc lên, thân khí sinh sẽ bé và dài. Muốn vậy khi cấy mống cần phải ủảm bảo ủộ sõu hợp lý từ 3-4 cm, mức nước 2-3 cm, ủất cú ủộ phỡ cao và khi nhổ mống cói cần bảo vệ mầm 1 và 2.
2.1.4.2. Giai ủoạn ủõm tiờm và quy luật ủẻ nhỏnh
Thời kỳ ủõm tiờm của cúi chiếm một thời gian dài trong quỏ trỡnh sinh trưởng và phỏt triển. Số lượng và chất lượng tiờm cúi quyết ủịnh năng suất và phẩm chất cúi. Cỏc biện phỏp canh tỏc cú ảnh hưởng quan trọng ủến sự ủõm tiờm của cúi.
Từ mầm 1 ở thân ngầm sẽ mọc ra 2 nhánh, hai nhánh mọc ra từ một thân mầm sẽ tạo thành hai ngọn, khi cỏc nhỏnh ủú nhụ lờn khỏi mặt ủất cỏc lỏ mỏc vẫn chưa xoố ra ủược gọi là sự ủõm tiờm, cúi ủõm tiờm liờn tục, nhưng cũng cú ủợt cúi ra rộ, thường từ 23-25 ngày cú một ủợt ủõm tiờm. Trong ủiều kiện thời tiết thuận lợi (cúi mựa) cứ 8- 12 ngày lại cú một ủợt ủõm tiờm. Như vậy cúi ủõm tiờm suốt 12 thỏng trong năm.
Nhưng số lượng tiêm ra nhiều ít, tỷ lệ tiêm hữu hiệu cao hay thấp còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: nhiệt ủộ thớch hợp cho sự ủõm tiờm là 22-28oC, khi nhiệt ủộ nhỏ hơn 12oC tiêm hầu như không phát triển. Những lứa tiêm ra vào tháng giêng, tháng hai chiều cao cũng chỉ phát triển tới 60-70 cm thì lụi (loại này chỉ dùng làm bổi) và dễ bị nấm vàng (phytoptora). Lứa tiờm hữu hiệu thường tập trung vào cỏc ủợt cuối thỏng ba ủầu thỏng tư (cúi chiờm) và vào thỏng 7, thỏng 8 (cúi mựa). Lứa tiờm thỏng 11 và thỏng 12 nếu ủất ủai màu mỡ chăm súc tốt sang thỏng hai cú thể thu ủược. ðộ pH thớch hợp ủể cho cúi ủõm tiờm khoẻ là 6,0-7,0 ủộ mặn 0,15% (Cl-) mực nước càng sõu thỡ sự ủõm tiờm càng bị hạn chế, càng chậm. Nếu ruộng luụn ủủ ẩm thỡ sự ủõm tiờm càng cao, cói phát triển tốt nhất là cói ráo chân hoặc là 4 ngày ráo chân 1 ngày mực nước 5 cm cúi sẽ hoàn thành ủõm tiờm sớm, số tiờm nhiều hơn. Cấy mống càng sõu ngày ủõm
tiờm xong càng lõu, bún phõn NPK theo tỷ lệ thớch hợp thỡ cúi ủõm tiờm nhanh và khoẻ.
Vụ cúi chiờm tiờm hữu hiệu cao và ra rộ vào cuối thỏng ba ủầu thỏng tư là lỳc nhiệt ủộ tăng dần và bắt ủầu cú mưa tiết xuõn phõn nờn cần bún phõn trước thời kỳ ủõm tiờm mới cú thể ủạt tỷ lệ tiờm hữu hiệu cao. ðối với vụ mựa, tiờm hữu hiệu cao và ra rộ vào cuối thỏng bảy ủầu thỏng tỏm do vậy cần bún phõn trước tiết lập thu (7-8) mới cú thể ủảm bảo tỷ lệ tiờm hữu hiệu cao.
2.1.4.3.Giai ủoạn vươn cao
Giai ủoạn này bắt ủầu khi lỏ mỏc vượt quỏ 10 cm khỏi lỏ bẹ. ðõy là thời kỳ phỏt huy tỏc dụng tổng hợp của cỏc yếu tố: Phõn bún, nước, nhiệt ủộ và ỏnh sỏng ủối với cõy cúi. Trong năm, cúi vươn cao mạnh nhất vào 2 thời kỳ: Thời kỳ ủầu vào khoảng trung tuần thỏng tư, cú mưa, nhiệt ủộ và ủộ ẩm tăng dần. Thời kỳ thứ hai vào khoảng hạ tuần tháng tám. Trong khoảng thời gian 10 ngày từ 10-20 tháng tư cây cói tăng trưởng nhanh, vươn tới 40 cm sau ủú cúi vẫn tiếp tục vươn cao nhưng giảm dần. Cỏc yếu tố nhiệt ủộ, lượng mưa, ủộ ẩm khụng khớ, ỏnh sỏng cú ảnh hưởng trực tiếp ủến khả năng vươn dài của cúi. Trồng quỏ dày, cõy cúi dài, nhỏ cõy, dễ ủổ. Trồng với khoảng cỏch hợp lý ủảm bảo số tiờm/m2 vừa cho cúi dài, phẩm chất tốt, chống lốp ủổ.