CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THUẾ GTGT ĐỐI VỚI HỘ KINH
2.1.1 Lý luận về quản lý thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
2.1.1.1 Khái niệm hộ kinh doanh cá thể
Hộ kinh doanh cá thể là hình thức kinh doanh do một cá nhân, nhóm người hoặc hộ gia đình làm chủ, chỉ hoạt động tại một địa điểm nhất định Hình thức này có thể sử dụng tối đa mười lao động, không có con dấu và chủ hộ kinh doanh chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân cho các hoạt động kinh doanh của mình.
Trường hợp hộ kinh doanh có sử dụng thường xuyên hơn 10 lao động thì phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức doanh nghiệp (Chính phủ, 2010)
2.1.1.2 Khái niệm thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể
Thuế giá trị gia tăng (VAT) là loại thuế gián thu đánh vào giá trị tăng thêm của hàng hóa và dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông và tiêu dùng Tất cả các hộ kinh doanh cá thể có hoạt động sản xuất và kinh doanh hàng hóa, dịch vụ đều phải nộp thuế giá trị gia tăng.
2.1.1.3 Công tác quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể a Khái niệm về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể
Quản lý có thể được hiểu là quá trình tác động của người quản lý lên đối tượng cần quản lý để đạt được các mục tiêu cụ thể, trong bối cảnh môi trường có nhiều biến động.
Thu Hà và Nguyễn Thị Ngọc Huyền, 2004).
Với định nghĩa trên, có thể hiểu:
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là quá trình mà cơ quan quản lý tác động lên các hộ kinh doanh nhằm đảm bảo họ thực hiện nghĩa vụ nộp thuế giá trị gia tăng đúng theo quy định của pháp luật, góp phần vào ngân sách nhà nước.
Các tổ chức và cơ quan nhà nước tham gia trực tiếp vào quá trình quản lý bao gồm Bộ Tài chính, cơ quan thuế các cấp, Tổng cục Hải quan, Kho bạc Nhà nước, Quốc hội, Ủy ban Nhân dân (UBND), Hội đồng Nhân dân (HĐND) các cấp và Hội đồng tư vấn thuế xã phường.
Chủ thể gián tiếp trong quản lý thuế bao gồm các tổ chức và cơ quan nhà nước có vai trò hỗ trợ, như các cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân phối hợp tuyên truyền, phổ biến pháp luật thuế, cũng như tạo điều kiện cho người nộp thuế thực hiện nghĩa vụ Họ cũng tham gia vào việc quản lý thuế, khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử các hành vi vi phạm liên quan đến thuế, góp phần quan trọng vào công tác quản lý thuế.
* Đối tượng bị quản lý:là tất cả các hộ kinh doanh có hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ chịu thuế.
Khái niệm về quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể có thể hiểu theo 02 nghĩa:
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là sự can thiệp có chủ đích của cơ quan Nhà nước trong việc ban hành và thực hiện hệ thống luật thuế Quá trình này bao gồm việc thanh tra thuế nhằm điều chỉnh và tối ưu hóa nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước, đồng thời đạt được các mục tiêu mà Nhà nước đề ra.
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể, theo nghĩa hẹp, chỉ bao gồm các hoạt động hành pháp sau khi có chính sách thuế GTGT Những hoạt động này bao gồm tuyên truyền và phổ biến các luật thuế, tổ chức quản lý thu thuế như quản lý đối tượng nộp thuế, quy trình thu thuế, tính thuế và thu nộp tiền thuế, cũng như thực hiện thanh tra thuế Mục đích của công tác này là đảm bảo việc thực thi chính sách thuế hiệu quả và công bằng đối với hộ kinh doanh cá thể.
Quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể là yếu tố quan trọng để tăng thu cho Ngân sách Nhà nước Mặc dù nguồn thu từ thành phần kinh tế này chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng thu nhập ngân sách, nhưng việc quản lý hiệu quả sẽ giúp động viên và nâng cao số thu hàng năm, góp phần vào sự phát triển kinh tế bền vững (Chính phủ, 2010).
Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý khu vực kinh tế cá thể, trong đó thuế không chỉ đơn thuần là một yếu tố khách quan mà còn phản ánh những tác động từ con người Những tác động này được thể hiện qua các công việc cụ thể trong quản lý thu thuế, góp phần đảm bảo tính hiệu quả và công bằng trong hệ thống thuế.
Để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về thuế cho các hộ kinh doanh, cần tăng cường tổ chức thực hiện và kiểm tra việc tuân thủ các luật thuế, đặc biệt là luật thuế GTGT Việc củng cố tính pháp chế của các luật thuế sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về nghĩa vụ thuế, từ đó hình thành thói quen "sống và làm việc theo pháp luật" trong xã hội (Chính phủ, 2010) Yêu cầu quản lý thuế giá trị gia tăng đối với hộ kinh doanh cá thể cần được thực hiện một cách nghiêm túc và hiệu quả.
- Tuyên truyền phổ biến và giáo dục thường xuyên về luật thuế GTGT để các đối tượng nộpthuế hiểu và tự giác chấp hành.
- Khai thác triệt để các nguồn thu, kết hợp với nuôi dưỡng nguồn thu: + Thu hết thuế không để nợ đọng;
+ Kiểm tra giám sát các hộ nghỉ kinh doanh;
+ Quản lý tất cả các đối tượng tham gia sản xuất kinh doanh;
+ Quản lý sát doanh thu thực tế của các đối tượng nộp thuế
- Thực hiện đầy đủ quy trình nghiệp vụ của ngành đã đề ra đối với từng loại đối tượng kinh doanh
2.1.2 Quy trình quản lý thu thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
2.1.2.1 Đối tượng nộp thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể
Cá nhân, nhóm cá nhân và hộ gia đình tham gia sản xuất và kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trong mọi lĩnh vực đều được gọi là cá nhân kinh doanh, theo quy định của pháp luật (Bộ Tài chính, 2015).
2.1.2.2 Phương pháp tính thuế đối với cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán a Nguyên tắc áp dụng
Cá nhân nộp thuế khoán là những người kinh doanh có doanh thu từ hoạt động kinh doanh hàng hóa và dịch vụ trong mọi lĩnh vực và ngành nghề sản xuất, kinh doanh, theo quy định của Bộ Tài chính năm 2015.
Đối với cá nhân nộp thuế khoán, nếu doanh thu hàng năm dưới 100 triệu đồng, họ sẽ không phải nộp thuế giá trị gia tăng Căn cứ để tính thuế sẽ dựa trên mức doanh thu này.
Căn cứ tính thuế đối với cá nhân nộp thuế khoán là doanh thu tính thuế và tỷ lệ thuế tính trên doanh thu (Chính phủ, 2010)
CƠ SỞ THỰC TIỄN
2.2.1 Kinh nghiệm thực tế quản lý thuế GTGT đối với hộ kinh doanh cá thể của một số địa phương trong nước
2.2.1.1 Kinh nghiệm của Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc
Năm 2015, Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, đã thu thuế GTGT từ hộ kinh doanh cá thể vượt 23% so với dự toán, tăng 17,2% so với cùng kỳ năm 2014.
Mặc dù đã có những tiến bộ trong quản lý thuế GTGT, nhưng vẫn tồn tại nhiều hạn chế cần khắc phục Hiện tượng thất thu về hộ và doanh thu tính thuế vẫn phổ biến, một phần do địa bàn rộng và kinh doanh nhỏ lẻ khó quản lý Ngoài ra, một bộ phận cán bộ thuế chưa thực hiện tốt quy trình quản lý thuế, chưa mạnh mẽ đấu tranh với các hành vi không kê khai hoặc kê khai sai thực tế Nhiều hộ kinh doanh còn núp bóng doanh nghiệp và hợp tác xã để trốn tránh nghĩa vụ thuế Đáng chú ý, hiện có đến 70% số hộ kinh doanh nộp thuế khoán GTGT (Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên, 2015).
Năm 2016, Chi cục Thuế thành phố Vĩnh Yên đã đề ra các biện pháp để triển khai thực hiện như sau:
1 Đẩy mạnh công tác thu thuế phổ biến về chính sách pháp luật về thuế bằng nhiều hình thức kết hợp với vận động thuyết phục nhân dân thực hiện nghĩa vụ với NSNN;
2 Tranh thủ sự lãnh đạo chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền các cấp, của ngành dọc cấp trên Chủ động đề xuất các biện pháp quản lý thu nhằm khai thác triệt để các nguồn thu;
3 Phối hợp chặt chẽ với các ngành hữu quan, UBND các phường, xã, thị trấn trong công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh trên địa bàn Tập huấn nâng cao năng lực, trách nhiệm UNT thuế, cán bộ thuế để công tác quản lý thuế đạt hiệu quả cao nhất;
4 Tập trung rà soát nắm vững số hộ thực tế kinh doanh, qui mô kinh doanh mục tiêu đưa các hộ kinh doanh cố định vào quản lý thu thuế, được đăng ký và cấp mã số thuế Tổ chức phan loại hộ kinh doanh theo qui mô và ngành nghề kinh doanh để đề ra các phuơng pháp quản lý thuế dạt hiệu quả cao;
5 Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra Kiên quyết xử lý các vi phạm về thuế đặc biệt là các hộ kinh doanh cố tình núp bóng DN, tổ chức kinh tế nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế, gây thất thu thuế.
2.2.1.2 Kinh nghiệm của Chi cục Thuế Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội
Quận Hai Bà Trưng, với dân số khoảng 360,9 nghìn người và diện tích gần 15 km², bao gồm 25 phường, là một trong những quận phát triển tại Hà Nội Khu vực này có 364 đơn vị quốc doanh, 1453 công ty TNHH, cùng nhiều tổ sản xuất, hợp tác xã và công ty cổ phần Ngoài ra, quận còn có 6 chợ lớn và 9 chợ vừa, phục vụ nhu cầu mua sắm của cư dân địa phương.
20 chợ tạm, 3 trường đại học lớn: Kinh tế Quốc dân, Bách Khoa, Xây dựng và
Quận có 96 trường học từ mầm non đến trung học cơ sở và 5 bệnh viện lớn như Việt Xô, 108, Mắt, Thanh Nhàn, cùng bệnh viện Đường sắt, cùng với 34 cơ sở của các trung tâm y tế Ngoài ra, quận còn sở hữu nhiều khu trung tâm vui chơi giải trí như Công viên Lê Nin, Hồ Thiên Quang và Bể bơi Tăng Bạt Hổ, cho thấy hoạt động sản xuất và kinh doanh diễn ra sôi động.
Trong quận, các hộ cá thể là đối tượng kinh doanh chủ yếu, với 13.600 hộ được phân bố rải rác tại các phường và chợ vào năm 2017 Họ chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, ăn uống và tiểu thủ công nghiệp, nhờ vào thị trường lớn và yêu cầu vốn đầu tư không cao Điều này phù hợp với nguồn vốn hạn chế của nhiều hộ, giúp họ có khả năng quay vòng vốn nhanh, giảm thiểu rủi ro và đạt được tỷ suất lợi nhuận tốt.
Chi cục đã tích cực phát huy vai trò của Ban Chỉ đạo chống tham nhũng và Ban Chỉ đạo thực hiện quy chế dân chủ Các ban chỉ đạo này đã thực hiện kiểm tra và đôn đốc các tổ, đội trong Chi cục nghiêm túc thực hiện các quy định.
Pháp lệnh tiết kiệm chống lãng phí và chống tham nhũng, cùng với Kế hoạch số 38 của UBND Thành phố Hà Nội, nhấn mạnh việc chấn chỉnh tiếp dân và xử lý dứt điểm các vi phạm theo kết luận thanh tra Cần xem xét và giải quyết kịp thời các khiếu nại theo quy định pháp luật, đồng thời đôn đốc các bộ phận hành thu thực hiện đúng quy trình quản lý thu thuế.
Công tác kiểm tra hộ nghỉ được thực hiện thường xuyên, đặc biệt là trong dịp Tết Nguyên Đán, nhằm ngăn chặn tình trạng lợi dụng xin nghỉ để kinh doanh và trốn thuế Các biện pháp xử lý truy thu và phạt sẽ được áp dụng nghiêm túc đối với những trường hợp vi phạm.
Chi cục hàng tháng tiến hành kiểm tra và rà soát tất cả các hộ sản xuất kinh doanh trên địa bàn, chú trọng vào các khu nhà tập thể, chợ tạm và ngõ xóm Mục tiêu là đối chiếu số hộ có mã số thuế với số hộ thu môn bài, nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch giữa hai số liệu này.
Chi cục phối hợp với Hội đồng tư vấn thuế các phường thực hiện Thông tư số 42 nhằm ổn định mức thuế đối với hộ thu khoán Công tác này bao gồm việc rà soát doanh thu và chống thất thu, đặc biệt chú trọng đến các hộ thực hiện chế độ kế toán Mục tiêu là tiến hành ổn định thuế cho các hộ kinh doanh trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm.