PHẦN MỞ ĐẦU
Lí do chọn đề tài
Việc dạy học trực tuyến cho học sinh không còn là nhiệm vụ mới đối với giáo viên, vì nhiều địa phương đã triển khai trong hai năm qua để ứng phó với dịch Covid-19 Nhiệm vụ này cần được tăng cường hơn nữa khi chúng ta chuẩn bị thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cho cấp trung học phổ thông trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp Các địa phương và trường học đã tích lũy được kinh nghiệm và có căn cứ pháp lý để tổ chức dạy học linh hoạt, nhằm thích ứng với tình hình dịch bệnh và thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
Theo Điều 32 của Luật Giáo dục số 43/2019/QH14, chương trình giáo dục phổ thông được tổ chức thực hiện một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương và cơ sở giáo dục phổ thông.
Nghị định số 24/2021/NĐ-CP ngày 23 tháng 3 năm 2021 quy định rõ trách nhiệm và quyền hạn của người đứng đầu cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông Theo Điều 9, họ có trách nhiệm tổ chức thực hiện kế hoạch tuyển sinh, kế hoạch giáo dục, quản lý tài chính, tài sản, và nhân sự, đồng thời đảm bảo sử dụng nguồn lực xã hội hóa một cách công bằng và minh bạch Điều 10 nêu rõ trách nhiệm của giáo viên trong việc tham gia xây dựng và thực hiện các kế hoạch liên quan đến tuyển sinh và quản lý tài chính, tài sản của cơ sở giáo dục theo chức năng và nhiệm vụ được giao.
Theo Điều 19 trong Thông tư số 32/2021/TT-BGDĐT ban hành ngày 15/9/2020, điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp quy định rằng các hoạt động giáo dục phải được thực hiện theo kế hoạch giáo dục của nhà trường Những hoạt động này được tổ chức cả trong và ngoài giờ lên lớp, cũng như trong và ngoài khuôn viên trường, nhằm thực hiện chương trình các môn học và hoạt động giáo dục theo Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ trưởng quy định.
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành [15]
Đổi mới giáo dục hiện nay tại Việt Nam tập trung vào việc chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực của người học Để đạt được điều này, cần cải cách cả phương pháp dạy học lẫn nội dung kiến thức trong chương trình giáo dục Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 là minh chứng rõ ràng cho sự đổi mới này trong nền giáo dục nước nhà trong thời gian tới.
Để phát triển năng lực người học, cần chuyển đổi nội dung kiến thức thành các kỹ năng thực hành, từ đó tạo ra giá trị cho cuộc sống Đây là một vấn đề cấp thiết mà chương trình giáo dục phổ thông 2018 đang hướng tới, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay.
Tin học là một môn khoa học thực nghiệm, với thời lượng thực hành chiếm ưu thế trong chương trình giảng dạy Việc áp dụng kiến thức vào thực tế trong dạy học tin học là rất quan trọng, giúp học sinh nhận thức rõ mối liên hệ giữa công nghệ thông tin, môi trường và con người Ngoài lý thuyết, rèn luyện kỹ năng CNTT và ứng dụng kiến thức để giải quyết vấn đề thực tiễn là cần thiết để tạo hứng thú và đam mê học tập cho học sinh Để gần gũi hơn với thực tiễn, giáo án giảng dạy cần tập trung vào việc phát triển kỹ năng ứng dụng thay vì chỉ nặng về kiến thức hàn lâm Hệ thống giáo án dạy trực tuyến theo định hướng PISA đã chứng minh được ưu điểm trong việc đáp ứng yêu cầu này, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang chuyển từ dạy học nội dung sang dạy học theo năng lực, nhất là trong tình hình dịch COVID-19 hiện nay.
19 đang diễn biến hết sức phức tạp việc dạy học trực tuyến cấp thiết được quan tâm [2]
Do tác động của dịch COVID-19, dạy học trực tuyến đã trở thành một giải pháp hiệu quả để duy trì chương trình học cho học sinh Tuy nhiên, phương pháp này vẫn gặp khó khăn trong việc quản lý và tương tác với học sinh Đặc biệt, môn Tin học với nội dung khô khan có thể khiến học sinh cảm thấy chán nản nếu giáo viên chỉ trình bày bài giảng một cách đơn điệu, dẫn đến việc các em thiếu tập trung và hứng thú trong việc học.
Chúng tôi hướng tới phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh, đồng thời hỗ trợ các em trong phương pháp học tập để tạo hứng thú và khuyến khích sự sáng tạo Mục tiêu cuối cùng là đạt được hạnh phúc trong học tập CNTT, cũng như chuẩn bị cho học sinh tâm thế và hành trang tốt để đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018 Để nâng cao chất lượng dạy học môn tin học và giáo dục nói chung, chúng tôi thực hiện đề tài “Xây dựng hệ thống kế hoạch dạy học trực tuyến theo định hướng tiếp cận Pisa trong dạy học tin học lớp 11 nhằm phát triển năng lực học sinh tiệm cận trình GDPT 2018.”
Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu xây dựng hệ thống kế hoạch dạy học trực tuyến theo hướng tiếp cận PISA nhằm phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả dạy học và đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới 2018.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài
- Nghiên cứu về nội dung kiến thức, đối tượng HS và điều kiện dạy học
Nghiên cứu tập trung vào việc thiết kế và xây dựng hệ thống kế hoạch dạy học trực tuyến theo định hướng PISA trong giảng dạy môn Tin học lớp 11, nhằm mục tiêu phát triển năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.
- Tiến hành thực nghiệm, đánh giá kết quả;
Tổng quan sáng kiến
4.1 Phạm vi nghiên cứu của đề tài
Thiết kế và triển khai hệ thống kế hoạch bài dạy trực tuyến theo phương pháp tiếp cận PISA nhằm nâng cao năng lực học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 là một bước tiến quan trọng Việc áp dụng cách tiếp cận này không chỉ giúp cải thiện kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề của học sinh mà còn phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Hệ thống bài dạy trực tuyến sẽ cung cấp cho học sinh các công cụ học tập hiệu quả, từ đó phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất cần thiết cho thế kỷ 21.
STT Thời gian Nội dung công việc Sản phẩm
- Đọc tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học tin học trong những năm gần đây
- Tìm hiểu về chương trình đánh giá học sinh Quốc tế PISA
- Khảo sát tình hình thực tiễn tại các trường THPT
-Tuyển tập các dạng tài liệu
- Các số liệu đã được xử lý
- Trao đổi với đồng nghiệp khác đơn vị về đề tài của mình
Thảo luận thống nhất đặt tên đề tài; đăng kí đề tài
- Đọc tài liệu tham khảo
- Nắm được ý kiến của đồng nghiệp
- Nắm chắc kết cấu chung của sáng kiến kinh nghiệm
- Viết cơ sở lý luận
- Thực nghiệm tại 1 số lớp và ở một số trường bạn ở Diễn Châu và Quỳnh Lưu 3
- Viết phần trọng tâm của đề tài: Giải pháp và hiệu quả đề tài
- Khảo sát thực tiễn và kết quả thực nghiệm
Phương pháp nghiên cứu
Tài liệu lý luận về phương pháp dạy học tin học bao gồm những vấn đề chung liên quan đến đổi mới giáo dục trung học phổ thông, xây dựng kế hoạch bài dạy, và chương trình đánh giá học sinh quốc tế PISA Ngoài ra, nội dung cũng đề cập đến sách giáo khoa tin học lớp 11 hiện hành, sách giáo viên, tài liệu chuẩn kiến thức kỹ năng, và chương trình tổng thể giáo dục phổ thông.
2018 của Bộ GD- ĐT và các tài liệu có liên quan; công văn 5555, 5512; thông tư 09;
+ Phương pháp điều tra sư phạm:
Thực hiện kiểm nghiệm và so sánh kết quả đánh giá học sinh theo từng thời điểm và từng lớp nhằm xác định tính phù hợp của hệ thống bài tập thiết kế theo hướng tiếp cận PISA trong giảng dạy môn Tin học 11 với nội dung, phương pháp và đối tượng học sinh.
Trao đổi với giáo viên, đồng nghiệp và tham khảo ý kiến học sinh về việc áp dụng hệ thống kế hoạch bài dạy theo định hướng tiếp cận PISA trong giảng dạy môn tin học lớp học.
Để nâng cao hiệu quả, cần rút kinh nghiệm và điều chỉnh nội dung câu hỏi cùng bài tập cho phù hợp Qua đó, chúng ta sẽ thu thập và xử lý số liệu, từ đó rút ra những kết luận chính xác.
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Trải nghiệm thiết kế và áp dụng hệ thống kế hoạch bài dạy theo định hướng PISA trong giảng dạy môn Tin học lớp 11 nhằm kiểm chứng và đổi mới phương pháp đánh giá năng lực học sinh qua các tiết dạy thực nghiệm Kết quả thực nghiệm sẽ được đối chiếu với lý luận để rút ra những kết luận khái quát, khoa học và có tính phổ biến.
Tính mới của đề tài
Xây dựng hệ thống kế hoạch bài dạy trực tuyến mới mẻ, tiếp cận theo tiêu chuẩn PISA và chương trình GDPT 2018 môn tin học, nhằm cải tiến thiết kế kế hoạch dạy học và áp dụng phương pháp sử dụng công cụ hỗ trợ dạy học trực tuyến Điều này phù hợp với yêu cầu của cấp trên trong bối cảnh giáo dục hiện nay.
Khai thác nội lực tích cực nhiều mặt của HS nhằm đạt đến cảm xúc hạnh phúc của người học
NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC TRỰC TUYẾN THEO ĐỊNH HƯỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC TIN HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỆM CẬN CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 5 1.1 Cơ sở lý luận
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ
THỐNG KẾ HOẠCH DẠY HỌC TRỰC TUYẾN THEO ĐỊNH HƯỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC TIN HỌC 11
NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỆM CẬN
CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018 1.1 Cơ sở lý luận
1.1.1 Về đổi mới phương pháp dạy học Để đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hôi, ngành giáo dục cần phải đổi mới cả về nội dung và phương pháp giảng dạy
Nhiệm vụ chính của đổi mới phương pháp dạy học là khuyến khích hoạt động học tập tích cực ở học sinh, đồng thời phát huy tính tự lực và sáng tạo của các em Môn tin học cung cấp cho học sinh kiến thức cơ bản và cần thiết, do đó, giáo viên cần giúp các em hình thành kỹ năng cơ bản cũng như thói quen học tập và làm việc khoa học.
Cốt lõi của đổi mới PPDH đó là:
- Đổi mới mục tiêu giáo dục
- Đổi mới hoạt động dạy của GV
- Đổi mới hoạt động học tập của HS
- Đổi mới các hình thức tổ chức dạy học
- Đổi mới hình thức sử dụng phương tiện dạy học
- Đổi mới việc kiểm tra, đánh giá
1.1.2 Về việc sử dụng kế hoạch dạy học trực tuyến (KHDHTT) trong dạy học tin học ở trường THPT Ý nghĩa của việc sử dụng KHDHTT trong dạy học tin học ở trường THPT
Nhà trường cần xây dựng kế hoạch giáo dục theo hướng dẫn điều chỉnh nội dung dạy học của Bộ GDĐT, đảm bảo thực hiện các nội dung cốt lõi Đồng thời, cần phát triển các phương án dạy học trực tuyến và trực tiếp để linh hoạt chuyển đổi và ứng phó kịp thời với tình hình dịch Covid-19 tại địa phương.
Ưu tiên dạy học trực tuyến cho các nội dung lý thuyết, nhằm hướng dẫn học sinh khai thác và sử dụng hiệu quả sách giáo khoa trong quá trình học tập.
Để tối ưu hóa thời gian học sinh có thể đến trường, cần xây dựng phương án dạy học trực tiếp hiệu quả, đặc biệt là cho các nội dung thực hành và thí nghiệm Đồng thời, việc kết hợp ôn tập và củng cố các kiến thức lý thuyết đã học trực tuyến cũng rất quan trọng.
- Thực hiện hiệu quả, chất lượng các hình thức, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá trực tiếp và trực tuyến
1.1.3 Về việc xây dựng kế hoạch dạy học trực tuyến mới trong dạy học tin học ở trường THPT
1.1.3.1.Ý nghĩa của việc xây dựng kế hoạch dạy học trực tuyến mới
Để giảm bớt tính hàn lâm và nặng về tính toán trong giảng dạy tin học, cần tập trung vào kiến thức tin học thực tiễn trong cuộc sống, hướng tới việc học sinh có thể tham gia thi môn tin học mà không cần mang theo máy tính bỏ túi Đồng thời, việc rèn luyện kỹ năng và phát huy tính sáng tạo trong giải quyết vấn đề là rất quan trọng, nhằm đáp ứng yêu cầu và phù hợp với định hướng đổi mới của bộ môn.
Việc xây dựng KHDHTT mới phù hợp với định hướng đổi mới của bộ môn tin học nói riêng và định hướng đổi mới giáo dục nói chung
1.1.3.2 Một số định hướng trong việc xây dựng kế hoạch dạy học trực tuyến mới
Nội dung bài tập cần ngắn gọn và súc tích, tập trung vào việc rèn luyện và phát triển phẩm chất, năng lực nhận thức, tư duy tin học và hành động của học sinh.
KHDHTT cần chú trọng vào việc tích hợp liên môn và ứng dụng tin học vào thực tiễn, nhằm kích thích trí tò mò, đam mê và hứng thú học tập cũng như nghiên cứu khoa học của học sinh.
Kế hoạch dạy học theo chủ đề tích hợp (KHDHTT) cần phải đa dạng về nội dung lẫn hình thức, đồng thời đảm bảo có nội dung thiết thực dựa trên định hướng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 Các câu hỏi và bài tập có thể được thiết kế linh hoạt, bao gồm việc sử dụng hình ảnh, thí nghiệm, hoặc kết hợp giữa câu hỏi trắc nghiệm khách quan và câu hỏi tự luận để tạo ra một môi trường học tập phong phú và hiệu quả.
1.1.4 Tìm hiểu về chương trình đánh giá học sinh Quốc tế PISA
Chương trình PISA có mục tiêu tổng quát là đánh giá mức độ chuẩn bị của học sinh khi kết thúc giai đoạn giáo dục bắt buộc để đối mặt với các thách thức trong cuộc sống Ngoài ra, PISA còn hướng đến các mục tiêu cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn cầu.
- Xem xét đánh giá các mức độ năng lực đạt được ở các lĩnh vực: Đọc hiểu, Toán học và Khoa học của HS
- Nghiên cứu ảnh hưởng của các chính sách đến kết quả học tập của HS
- Nghiên cứu hệ thống các điều kiện giảng dạy - học tập có ảnh hưởng đến kết quả học tập của HS
PISA cung cấp dữ liệu so sánh quốc tế về năng lực đọc hiểu, toán học và khoa học của học sinh 15 tuổi, giúp các quốc gia phân tích xu hướng giáo dục Thông qua những thông tin này, chính phủ các nước tham gia PISA có thể rút ra bài học quý giá để cải thiện chính sách giáo dục phổ thông.
PISA đánh giá ba mảng năng lực chính: Năng lực Toán học phổ thông, Năng lực Đọc hiểu phổ thông và Năng lực Khoa học phổ thông Đây là những kiến thức và kỹ năng thiết yếu cho học sinh khi bước vào cuộc sống trưởng thành, đồng thời cũng là nền tảng cho quá trình học tập suốt đời.
1.1.4.1 Năng lực Khoa học của PISA
Có kiến thức khoa học giúp xác định và giải quyết các câu hỏi, từ đó chiếm lĩnh kiến thức mới Việc giải thích các hiện tượng khoa học và rút ra kết luận dựa trên chứng cứ là điều cần thiết trong nghiên cứu và hiểu biết về các vấn đề liên quan đến khoa học.
- Hiểu những đặc tính của khoa học như một dạng tri thức của loài người và một hoạt động tìm tòi khám phá của con người
- Nhận thức được vai trò của khoa học và công nghệ đối với việc hình thành môi trường văn hóa, tinh thần, vật chất
- Sẵn sàng tham gia như một công dân tích cực, vận dụng hiểu biết khoa học vào giải quyết các vấn đề liên quan tới khoa học
* Các câu hỏi ở 3 cấp độ/nhóm như sau:
+ Xác định các câu hỏi khoa học
+ Giải thích hiện tượng một cách khoa học
+ Sử dụng các căn cứ khoa học, lí giải các căn cứ để rút ra kết luận
Bài tập PISA được thiết kế dựa trên các tình huống thực tiễn trong đời sống, không chỉ giới hạn ở môi trường học đường mà còn mở rộng tới các vấn đề xã hội như biến đổi khí hậu Các câu hỏi đa dạng, không chỉ yêu cầu học sinh lựa chọn đáp án mà còn khuyến khích các em tự xây dựng câu trả lời Chất liệu xây dựng câu hỏi rất phong phú, bao gồm bảng biểu, đồ thị, tranh ảnh, văn bản và bài báo, tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy và nhận thức xã hội.
Các kiểu câu hỏi được sử dụng:
- Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời ngắn
- Câu hỏi mở đòi hỏi trả lời dài (khi chấm sẽ phải tách ra từng phần để cho điểm)
- Câu hỏi đóng đòi hỏi trả lời (dựa trên những trả lời có sẵn)
- Câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn
- Câu hỏi Có - Không, Đúng - Sai phức hợp
Các mức trả lời: Mức đầy đủ; Mức chưa đầy đủ; Mức không đạt
- Sử dụng các mức này thay cho khái niệm “Đúng” hay “không đúng”
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG KHDHTT THEO ĐỊNH HƯỚNG TIẾP CẬN PISA TRONG DẠY HỌC TIN HỌC 11 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018
2.1 Thiết kế hệ thống KHDHTT theo định hướng tiếp cận PISA trong dạy học tin học 11
2.1.1 Cơ sở và nguyên tắc
Có 2 cơ sở quan trọng để thiết kế kế hoạch dạy học trực tuyến 11 theo hướng tiếp cận PISA:
- Các nội dung khái quát tin học 11 trong chương trình GDPT 2018, bao gồm:
Mạch nội dung kiến thức cốt lõi:
Một số khái niệm về lập trình và NNLT
Cấu trúc rẽ nhánh và lặp
Kiểu dữ lieu có cấu trúc
Tệp và thao tác với tệp
Chương trình con và phân loại
Nội dung các chuyên đề học tập: Các chuyên đề do nhóm xây dựng
Chuyên đề 11.1 Cấu trúc rẽ nhánh và lăp
Chuyên đề 11.2 Kiểu dữ liệu có cấu trúc
Chuyên đề 11.3 Chương trình con và phân loại
- Mục tiêu đánh giá của PISA trong chương trình giáo dục phổ thông 2018
Tin học lớp 11 là năm học thứ hai trong chương trình Giáo dục phổ thông 2018 dành cho học sinh cấp THPT Tại thời điểm này, học sinh đã có nền tảng kiến thức nhất định về tin học nhờ vào việc học và củng cố trong năm lớp 10 Thực trạng giảng dạy tin học ở cấp THCS cũng ảnh hưởng đến sự chuẩn bị của các em cho năm học này.
Vào lớp 9, học sinh thường chú trọng đầu tư vào các môn Toán, Văn và Ngoại ngữ để chuẩn bị cho kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 tại tỉnh Nghệ An Sự tập trung này giúp các em nâng cao khả năng cạnh tranh và đạt kết quả tốt trong kỳ thi vào cấp THPT.
Trường trung học đã xác định rõ mục tiêu và triển khai một cách nghiêm túc chương trình môn tin học lớp 10 theo phân luồng, giúp học sinh dễ dàng tiếp cận bài tập PISA hiệu quả trong lớp 11.
Các vấn đề xảy ra trong thực tiễn đời sống cá nhân, của cộng đồng, của xã hội… liên quan đến kiến thức tin học lớp 11
Năm lớp 11 đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị cho môn tin học lớp 12, giúp học sinh có nền tảng vững chắc cho kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh vào tháng 12 Đồng thời, năm học này cũng trang bị cho học sinh tâm thế sẵn sàng tham gia vào xã hội như những công dân tích cực, hòa nhập theo tiêu chuẩn chỉ số CNTT toàn cầu.
2.1.1.2 Nguyên tắc thiết kế kế hoạch dạy học trực tuyến theo hướng tiếp cận PISA
Kế hoạch dạy học trực tuyến tiếp cận PISA nhằm tiệm cận chương trình GPDT
2018 cần đáp ứng các nguyên tắc sau:
- Nội dung bài tập phải bám sát mục tiêu môn học
- Nội dung bài tập phải đảm bảo tính chính xác, tính khoa học và hiện đại
- Nội dung bài tập phải đảm bảo tính logic và hệ thống
- Nội dung bài tập phải đảm bảo tính thực tiễn
- Các loại hình câu hỏi cần được đa dạng hóa
Các năng lực biểu đạt trong KHDHTT theo hướng tiếp cận PISA bao gồm khả năng xác định câu hỏi khoa học, giải thích hiện tượng một cách khoa học và đưa ra kết luận dựa trên căn cứ thuyết phục Những năng lực này không chỉ bao gồm các năng lực chung mà còn cả năng lực chuyên biệt trong lĩnh vực công nghệ thông tin.
- Đáp án câu trả lời theo các mức đầy đủ, chưa đầy đủ và mức không đạt
2.1.2 Quy trình thiết kế hệ thống KHDHTT theo hướng tiếp cận PISA
2.1.2.1 Lựa chọn đơn vị kiến thức
Dựa trên định hướng đổi mới trong đánh giá môn tin học tại trường THPT và phát huy những điểm tích cực từ PISA, việc xây dựng hệ thống kế hoạch dạy học tin học lớp 11 cần tập trung vào việc phát triển năng lực học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 Cần lựa chọn các đơn vị kiến thức không chỉ liên quan đến tin học mà còn gắn liền với kiến thức thực tiễn, hiện tượng tự nhiên và đời sống cá nhân, cộng đồng, nhằm phát huy phẩm chất và năng lực của học sinh đáp ứng yêu cầu về năng lực công nghệ thông tin.
2.1.2.2 Xác định mục tiêu giáo dục của đơn vị kiến thức Đơn vị kiến thức lựa chọn khi thiết kế bài tập theo hướng tiếp cận PISA nhằm phát triển năng lực học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông 2018 cần thực hiện được mục tiêu giáo dục (về kiến thức, kĩ năng, phẩm chất và năng lực) của môn tin học nói riêng và mục tiêu giáo dục ở trường THPT nói chung
2.1.2.3 Thiết kế hệ thống bài tập, câu hỏi lồng ghép vào KHBDTT theo mục tiêu
Dựa trên các KHDHTT và bài tập PISA hiện có, cùng với mục tiêu nội dung kiến thức, hệ thống kế hoạch dạy học trực tuyến được thiết kế theo nhiều hướng khác nhau.
* Xây dựng các câu hỏi bài tập tương tự các bài tập đã có
Khi một bài tập có hiệu quả trong việc phát triển năng lực tin học của học sinh, chúng ta có thể sử dụng bài tập đó làm cơ sở để thiết kế các bài tập tương tự Việc này giúp mở rộng khả năng học tập và cải thiện kỹ năng tin học cho học sinh một cách hiệu quả.
- Thay các số liệu bằng chữ để tính tổng quát
- Chọn những chi tiết hay ở các bài tập để phối hợp lại thành bài mới
- Liên môn toán, lí, hóa, sinh, … vào để phát huy hết năng lực HS
* Xây dựng câu hỏi bài tập, kiểm tra hoàn toàn mới
Thông thường, có hai cách xây dựng bài tập trong KHDH mới là:
- Dựa vào tính chất đổi mới bộ tin học theo CT GDPT 2018
Để tạo ra một bài viết mới, hãy tổng hợp những ý tưởng, nội dung và tình huống thực tiễn quan trọng từ nhiều bài viết khác nhau Thay đổi cách diễn đạt, câu hỏi và số liệu để làm phong phú thêm nội dung, từ đó hình thành một bài viết độc đáo và hấp dẫn.
Thử nghiệm áp dụng KHDHTT trên đối tượng học sinh thực nghiệm nhằm kiểm tra tính chính xác, khoa học và thực tiễn của kiến thức Toán học Đồng thời, đánh giá độ khó, độ phân biệt và sự phù hợp của hệ thống KHDH với học sinh, cũng như tính khả thi và khả năng áp dụng khi triển khai vào thực tế.
Cần thay đổi và chỉnh sửa nội dung, số liệu, tình huống trong bài tập sau khi đã kiểm tra để đảm bảo hệ thống bài tập đạt tính chính xác và khoa học về kiến thức, kỹ năng Đồng thời, bài tập cũng cần có giá trị thực tiễn và phù hợp với đối tượng học sinh.
2.1.2.6 Hoàn thiện hệ thống KHDHTT
Sắp xếp, hoàn thiện hệ thống KHDHTT một cách khoa học
2.2 Các công cụ hổ trợ khi tiến hành xây dựng hệ thống dạy học trực tuyến
Trong quá trình dạy học trực tuyến, chúng tôi đã khám phá và áp dụng nhiều công cụ, phần mềm nhằm nâng cao sự hứng thú cho học sinh Dưới đây là một số biện pháp cụ thể mà chúng tôi đã sử dụng.
+ Dùng phần mềm Mentimeter.com để điểm danh học sinh trong lớp:
Dạy học trực tuyến gặp khó khăn trong việc kiểm soát số lượng học sinh có mặt trong lớp, đặc biệt khi tên học sinh hiển thị trong phòng học Zoom không giúp giáo viên xác định ai vắng mặt Điều này cũng làm cho lớp trưởng gặp khó khăn trong việc theo dõi sự hiện diện của các bạn trong suốt tiết học Việc áp dụng công nghệ để điểm danh không chỉ tạo sự tương tác với học sinh mà còn giúp quá trình này diễn ra nhanh chóng và chính xác Phần mềm điểm danh còn có khả năng xuất file PDF, giúp giáo viên lưu trữ làm bằng chứng cho việc đánh giá sau này và xây dựng nề nếp cho học sinh.
Hình 1: phần mềm Mentimeter.com điểm danh học sinh trong lớp
+ Dùng phần mềm Wheel of Name để gọi tên ngẫu nhiên:
Trong quá trình giảng dạy, việc gọi học sinh là rất cần thiết với nhiều mục đích khác nhau, bao gồm kiểm tra bài cũ, khuyến khích tham gia trả lời câu hỏi và tạo động lực cho các em học tập tốt hơn.
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
Kiểm nghiệm giả thuyết khoa học và tính thiết thực của đề tài là cần thiết để đánh giá tính khả thi, phù hợp và hiệu quả của hệ thống bài tập theo hướng PISA Việc áp dụng hệ thống bài tập này vào quá trình dạy học môn Tin học 11 trong chương trình GDPT 2018 sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
Tìm ra thuận lợi, khó khăn khi thực hiện đề tài và rút ra các bài học kinh nghiệm
Kết quả thực nghiệm cho thấy việc thiết kế và áp dụng hệ thống KHDHTT theo phương pháp PISA trong giảng dạy môn Tin học lớp 11 là cần thiết để phát triển năng lực học sinh, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
GV thực hiện giảng dạy các tiết học nội dung cốt lõi trong sách giáo khoa hiện hành, nhằm phát triển năng lực tiếp cận PISA cho học sinh.
HS thông qua khai thác KHBDTT
- Đánh giá kết quả TN theo hai phương diện: tính khả thi và tính hiệu quả của các định hướng được đề xuất
3.3 Đối tượng và địa bàn thực nghiệm
Tại Trường THPT Quỳnh Lưu 3 và THPT Diễn Châu 2, chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm cho đề tài nghiên cứu.
Chúng tôi thực hiện thiết kế và áp dụng hệ thống KHDHTT theo phương pháp tiếp cận PISA trong giảng dạy môn tin học, nhằm phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh Chương trình này đã được triển khai trải nghiệm tại tất cả các lớp 11 mà chúng tôi trực tiếp giảng dạy tại trường THPT Quỳnh Lưu 3.
+ Lớp 11A6(Lớp đại trà - Ban cơ bản- sĩ số 42 em)
+ Lớp 11A1 (Lớp định hướng A– Ban cơ bản- sĩ số 41 em)
+ Lớp 11A2 (Lớp định hướng A – Ban cơ bản- sĩ số 44 em)
+ Lớp 11A5 (Lớp đại trà – Ban cơ bản – sĩ số 40 em) Ở trường THPT Diễn Châu 2
+ Lớp 11E (Lớp đại trà - Ban cơ bản- sĩ số 44 em)
+ Lớp 11B (Lớp định hướng A– Ban cơ bản- sĩ số 43 em)
+ Lớp 11A (Lớp định hướng A – Ban cơ bản- sĩ số 45 em)
+ Lớp 11H (Lớp đại trà – Ban cơ bản – sĩ số 42 em)
Tổng số học sinh ở lớp đối chứng là 171, số học sinh ở lớp thực nghiệm là 170
* Tại các trường THPT khác
Chúng tôi đã hợp tác với Ban Giám Hiệu nhà trường để trao đổi về phương pháp và kỹ thuật dạy học, đồng thời thiết kế và áp dụng hệ thống bài tập theo hướng tiếp cận PISA trong môn Tin học lớp 11, nhằm nâng cao năng lực của học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông.
2018 Đồng nghiệp đã tiến hành thực nghiệm tại một số lớp ở một số trường bạn
Việc thiết kế và áp dụng bài tập theo phương pháp PISA trong giảng dạy môn Tin học không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục mà còn cải thiện hiệu quả dạy học cho học sinh, đặc biệt tại các trường THPT.
Dựa trên phân phối chương trình và đặc điểm từng bài học, giáo viên có thể linh hoạt áp dụng các phương pháp giảng dạy Chúng tôi thiết kế và sử dụng hệ thống kế hoạch dạy học trực tuyến theo hướng tiếp cận PISA cho môn Tin học lớp 11, bao gồm việc dạy bài mới, luyện tập, ôn tập, tự học tại nhà và kiểm tra đánh giá, tất cả đều thông qua nền tảng Internet.
3.5 Phương pháp Ở các lớp thực nghiệm: GV dạy theo giáo án được thiết kế theo hướng tiếp cận PISA và tiếp cận nội dung tin học tiệm cận CT GDPT 2018 Tùy thuộc nội dung kiến thức, đối tượng và năng lực HS ở các lớp chúng tôi vận dụng ở các mức độ nhận thức khác nhau cho phù hợp để hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của các em Ở lớp đối chứng: GV dạy theo giáo án được thiết kế với hệ thống bài tập có sẵn trong SGK và SBT hiện hành
3.6 Kết quả thực nghiệm và xử lí kết quả thực nghiệm
3.6.1 Kết quả kiểm tra trước thực nghiệm
Trước khi tiến hành TNSP, chúng tôi sử dụng bài thi cuối năm học năm lớp 10 của nhóm HS (LTN và LĐC) Kết quả thể hiện ở bảng sau:
Nhóm Số học sinh đạt điểm X i Trung bình
Tổng số 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Thực nghiệm 170 0 0 0 6 37 34 44 31 18 0 6.65 Đối chứng 171 0 0 0 6 37 35 45 30 18 0 6.62
Bảng 4 Số học sinh đạt điểm X i trước khi thực nghiệm
Như vậy, qua bảng 1 quan sát điểm thống kê thấy 2 nhóm HS được chọn (LTN và LĐC) là tương đương nhau về khả năng học tập
3.6.2 Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm
Kết quả kiểm tra sau thực nghiệm được trình bày theo từng trường và tương ứng với các đường luỹ tích của các bài đó lần lượt như sau:
Nhóm Tổng số Số HS đạt từng loại điểm x i
Bảng 5 Số lượng HS đạt điểm X i của trường THPT Quỳnh Lưu 3
BIỂU ĐỒ 1: So sánh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở Quỳnh Lưu 3
Nhóm Tổng số Số HS đạt từng loại điểm x i
Bảng 6 Số lượng HS đạt điểm X i của trường THPT THPT Diễn Châu 2
Ta có biểu đồ sau:
BIỂU ĐỒ 2: So sánh lớp thực nghiệm và lớp đối chứng ở Diễn Châu 2
Dựa trên số liệu từ bảng 2 và bảng 3, việc sử dụng sơ đồ hình cột cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong hiệu quả học tập giữa lớp đối chứng và lớp thực nghiệm Cụ thể, lớp thực nghiệm có tỷ lệ học sinh đạt điểm từ 7 đến 10 tăng lên, điều này chứng tỏ hiệu quả tích cực của hệ thống bài dạy đã được áp dụng.
3.7 Xử lý kết quả thực nghiệm và kết luận
Khảo sát thái độ học sinh sau khi thực hiện dạy thực nghiệm cho thấy mức độ yêu thích và hứng thú của học sinh ở lớp 11A6 (42 HS - lớp thực nghiệm) cao hơn so với lớp 11A2 (44 HS - lớp đối chứng).
Khảo sát được thực hiện thông qua Google Form nhằm thu thập ý kiến của học sinh về phương pháp học mà giáo viên áp dụng trong các tiết sinh hoạt lớp Câu hỏi khảo sát là: "Với các biện pháp học mà cô đưa ra ở lớp, các em cảm nhận thế nào?"
Hình 12: Mẫu khảo sát học sinh sau thực nghiệm qua google form
Kết quả khảo sát thái độ học sinh sau thực nghiệm cho thấy, sau khi tiến hành khảo sát trên hai lớp 11A2 và 11A6 với hai phương pháp thực nghiệm khác nhau, các dữ liệu thu được đã phản ánh rõ rệt sự thay đổi trong nhận thức và thái độ học tập của học sinh.
Sự hứng thú Rất hứng thú Hứng thú Hứng thú vừa Không hứng thú
Niềm vui Rất vui Vui Vui vừa Không vui
Sự yêu thích Rất thích Thích Thích vừa Không thích
BIỂU ĐỒ 3: Biểu đồ so sánh thái độ của học sinh lớp 11A6 và 11A2
Biểu đồ so sánh cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong thái độ của học sinh giữa hai lớp 11A6 và 11A2 Lớp 11A2, áp dụng phương pháp dạy học truyền thống như “chiếu-chép” và “đọc-ghi”, cho thấy kết quả chủ yếu ở mức độ vừa và không, không có học sinh nào thể hiện sự hứng thú hay thích thú Ngược lại, lớp 11A6, với phương pháp dạy học mới sử dụng hệ thống KHDHTT, đạt kết quả tích cực với nhiều học sinh cảm thấy rất hứng thú, vui vẻ và thích thú; không có học sinh nào rơi vào mức độ không hứng thú Điều này chứng tỏ rằng các hệ thống KHBDTT mà sáng kiến đề xuất đã thực sự thu hút học sinh và tạo nguồn cảm hứng cao cho các em.
Khảo sát kết quả thực tiễn được tiến hành sau khi thực nghiệm trên hai lớp, chúng tôi đã thống kê điểm bài kiểm tra giữa kỳ 2 và so sánh với điểm trung bình học kỳ 1 để đánh giá sự tiến bộ học tập.
KẾT QUẢ ĐIỂM ĐÁNH GIÁ GIỮA KỲ 2 CỦA LỚP 10B VÀ 10I
LỚP 11A2(SĨ SỐ: 44) LỚP 11A6 (SĨ SỐ: 42HS) Điểm từ 3 đến < 5 1 0 Điểm từ 5 đến
