BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH Lị Quang Hiệp THỰC TRẠNG CHĂM SĨC NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬTNỘI SOI CẮT TÚI MẬT TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI NĂM 2021 BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP NAM ĐỊNH – 2021 BỘ Y TẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐIỀU DƯỠNG NAM ĐỊNH Lò Quang Hiệp THỰC TRẠNG CHĂM SÓC NGƯỜI BỆNH SAU PHẪU THUẬT NỘI SOI CẮT TÚI MẬT TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH YÊN BÁI NĂM 2021 Chuyên ngành: Ngoại người lớn BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP Giảng viên hướng dẫn: TTƯT.ThS.BSCKI: Trần Việt Tiến NAM ĐỊNH – 2021 i LỜI CẢM ƠN Trong suốt q trình học tập, thực hồn thành chuyên đề tốt nghiệp, nhận hướng dẫn, bảo giúp đỡ tận tình q Thầy Cơ Với lịng kính trọng biết ơn sâu sắc, xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến: Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo Sau đại học trường Đại học Điều dưỡng Nam Định tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ trình thực chuyên đề Đặc biệt TTƯT.ThS.BSCKI, người Thầy kính mến tận tâm giúp đỡ, hướng dẫn cho tơi thực hồn thành chun đề tốt nghiệp Tôi xin cảm ơn Ban Giám đốc, Lãnh đạo toàn thể nhân viên khoa Phẫu thuật Gan Mật Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi cho tơi q trình làm chuyên đề tốt nghiệp Xin chân thành cảm ơn quỷ Thầy Cô Hội đồng chấm chuyên đề tốt nghiệp mong nhận đóng góp quý báu q Thầy Cơ để tơi hồn thành chun đề tốt Sau xin cảm ơn người thân gia đình bạn bè động viên chia sẻ tinh thần, công sức, giúp đỡ suốt thời gian học tập, thực hoàn thành chuyên đề Yên Bái, ngày tháng năm 2021 Học viên Lò Quang Hiệp ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan báo cáo chuyên đề riêng Nội dung báo cáo hồn tồn trung thực, khách quan chưa cơng bố cơng trình khác Báo cáo thân thực hướng dẫn giáo viên hướng dẫn Nếu có điều sai trái tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm Người làm báo cáo Lò Quang Hiệp MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN i LỜI CAM ĐOAN ii MỤC LỤC iii DANH MỤC HÌNH iv ĐẶT VẤN ĐỀ Chương 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1 GIẢI PHẪU ĐƯỜNG MẬT VÀ CHỨC NĂNG SINH LÝ TÚI MẬT 1.1.1 Giải phẫu cấu trúc túi mật, dưỡng túi mật 1.1.2 Giải phẫu đường mật gan 1.1.3 Chức sinh lý túi mật 1.2 SỎI TÚI MẬT NGUYÊN NHÂN VÀ PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ 1.2.1 Sỏi túi mật nguyên nhân hình thành sỏi 1.2.2 Triệu chứng lâm sàng bệnh sỏi túi mật 1.2.3 Các phương pháp điều trị sỏi túi mật CHƯƠNG 2.MÔ TẢ TRƯỜNG HỢP 16 2.1 Thông tin chung 16 2.2 Nhận định tình trạng người bệnh: 16 2.3 Các hoạt động chăm sóc người bệnh trước sau phẫu thuật 19 Chương 3.BÀN LUẬN 24 3.1 Vai trị việc chăm sóc người bệnh mổ sỏi túi mật 24 3.2 Quy trình chăm sóc người bệnh sỏi túi mật 24 3.2.1 Nhận định tình trạng người bệnh 24 3.2.2 Chẩn đoán can thiệp điều dưỡng 24 3.2.3 Lập kế hoạch chăm sóc 24 3.2.4 Thực kế hoạch chăm sóc 25 3.2.5 Lượng giá 25 3.3 Các học thuyết điều dưỡng áp dụng 26 KẾT LUẬN 27 ĐẺ XUẤT 28 TÀI LIỆU THAM KHẢO iii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1: Giải phẫu túi mật Hình 2: Hình thể túi mật Hình 3: Bệnh viện Đa khoa tỉnh Yên Bái Hình 4: Chăm sóc tư nằm Hình 5: Chăm sóc dấu hiệu sinh tồn Hình 6: Điều dưỡng Hướng dẫn NB tập vận động Hình 7: Điều dưỡng chăm sóc dẫn lưu Hình 8: Dụng cụ thay băng cho NB Hình 9: Hình ảnh tư vấn dinh dưỡng cho người bệnh Hình 10: Điều dưỡng tư vấn giáo dục sức khỏe ĐẶT VẤN ĐỀ Sỏi đường mật bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến với gánh nặng cho y tế tăng nguy cho người lớn tuổi Nguyên nhân sinh bệnh học chưa xác định rõ ràng, chưa có sách lược cho đề phịng điều trị khơng phẫn thuật [8], Các nghiên cứu siêu âm cho tỷ lệ mắc bệnh trung bình 10 - 15% người châu Âu người Mỹ, 3-5% người châu Phi châu Á Ở Âu - Mỹ, sỏi đưỡng mật chủ hình thành phần lớn túi mật di chuyển xuống, thành phần chủ yếu Cholesterol Tính chất sỏi: cứng, màu vàng nâu, mặt gồ ghề Tỷ lệ nữ nhiều nam, thường xảy người phụ nữ béo vận động Ở Châu Á, sỏi đường mật chủ yếu giun chui lên đường mật gây nhiễm khuẩn đường mật, sỏi mật châu Á chủ yếu sỏi dưỡng mật chủ sỏi gan Sỏi có màu nâu đen, dễ vở, tỷ lệ nam nữ tương đương; gặp lớp người, lứa tuổi hay gặp trung niên [16], [18] Tại Việt Nam tỷ lệ mắc sỏi mật qua số điều tra cộng đồng từ 3,32% đến 6,11%, sỏi túi mật chiếm đa số, từ 2,14 đến 6,11%[10] Sỏi túi mật có tình trạng như: viêm túi mật phù nề, viêm mủ túi mật, viêm hoạt tử túi mật sỏi kẹt cổ túi mật, ung thư túi mật Hiện phương pháp điều trị sỏi mật chủ yếu phẫu thuật lấy sỏi qua phẫu thuật nội soi ổ bụng, phẫu thuật nội soi đường mật chủ lấy sỏi Phẫu thuật cắt túi mật biện pháp triệt đề hoàn hảo điều trị sỏi túi mật điều kiện cho phép vừa giải triệu chứng vừa loại trừ nguyên nhân gây bệnh, đồng thời phẫu thuật cắt túi mật sớm viêm túi mật cấp giảm nguy biến chứng tái phát bệnh, giảm ngày nằm viện giảm chi phí điều trị Phương pháp phẫu thuật cắt túi mật nội soi có nhiều ưu điểm là: có tính thẩm mỹ, giảm đau đớn cho người bệnh thời gian hậu phẫu, người bệnh hồi phục nhanh sau mổ thời gian nằm viện ngắn có biến chứng như: chảy máu, nhiễm khuẩn, tổn thương đường mật, rò mật Những biến chứng không phát xử lý kịp thời gây ảnh hưởng lớn đến trình hồi phục sức khỏe sau người bệnh, điều địi hỏi người điều dưỡng phải có trình độ chuyên môn cao với kinh nghiệm phong phú để phát xử lí kịp thời tai biến đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật [9], [7],[9], [16] Ở Việt Nam phẫu thuật cắt túi mật nội soi tiến hành lần Bệnh viện Chợ Rẫy vào năm 1992, Bệnh viện Việt Đức Năm 1993 nhanh chóng áp dụng trung tâm ngoại khoa toàn quốc [6] Về triệu chứng, phương pháp điều trị bệnh nhiều nghiên cứu đề cập đến Tuy nhiên nghiên cứu công tác chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật sỏi túi mật cịn đề cập Chính vậy, tơi tiến hành chuyên đề: “Thực trạng chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái năm 2021” với hai mục tiêu: Mô tả công tác chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa Tỉnh Yên Bái năm 2021 Đề xuất số khuyến nghị chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái năm 2021 Chương CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1 Cơ sở lý luận 1.1.1 Giải phẫu cấu trúc túi mật, dưỡng túi mật [17], [19] 1.1.1 Túi mật Hình 1: Giải phẫu túi mật Túi mật thành phần đường dẫn mật gan, nơi dự trữ cô đặc dịch mật trước đổ vào tá tràng Túi mật có hình lê, nằm mặt gan, phía ngồi thùy vng, diện lòm rộng gọi hố túi mật Phúc mạc che phủ mặt gan mặt tự túi mật Túi mật phía liên quan với đại tràng tá tràng Túi mật bình thường dài - 10cm, rộng - 4cm, dung tích trung bình chứa khoảng 20 - 60 ml dịch mật Túi mật chia làm phần: - Đáy túi mật: phía trước, chỗ khuyết bờ trước gan (khuyết túi mật) Đáy túi mật tròn, mịn, phần túi mật phúc mạc bao bọc tồn bộ, liên quan trực tiếp với thành bụng trước - Thân túi mật: chạy từ xuống dưới, sau gang trái, có mặt: mặt mặt - Cổ túi mật : đầu cổ túi mật nối sấp với thân túi mật tạo nên phình tạo thành bể (còn gọi bề Hartman) Hình 2: Hình thể túi mật Mặt túi mật khơng phẳng, có nhiều nếp niêm mạc để túi mật co giãn được, có nếp niêm mạc lòm xuống tạo thành hốc (gọi túi Luschka) hai đầu phễu túi mật có hai van nếp niêm mạc sờ lên, van tạo nên chỗ sấp thân túi mật vào cổ túi mật cổ túi mật vào dưỡng túi mật [10], [15] 1.1.2 Ống túi mật Dưới cồ túi mật dưỡng túi mật, dẫn mật từ túi mật xuống dưỡng mật chủ, dưỡng túi mật dài khoảng cm, mặt dưỡng niêm mạc có hình xoắn ốc (van Heister) Đường mật niêm mạc khơng có van, dưỡng chạy chếch dưỡng túi mật tạo thành góc mớ sau Khi tới dưỡng gan chung chạy sát cạnh khó tách rời đoạn dưỡng dính vào 2-3 mm hợp lưu tạo thành dưỡng mật chủ Mặt dưỡng túi mật có nhiều nếp niêm mạc tạo thành nhiều van dính liền vào đường xoáy ốc tạo thành van xoắn (van Heister), van có tác dụng điều chinh lưu lượng mật chảy từ túi mật xuống dưỡng mật chủ [15] 1.1.3 Mạch máu thần kinh - Động mạch: Túi mật nuôi dưỡng động mạch túi mật Động mạch túi mật nhánh động mạch gan phải Động mạch túi mật ngắn tách từ ngành phải động mạch gan sê dài tách động mạch gan chạy phía trước phía sau dưỡng gan - Tĩnh mạch: Các tĩnh mạch túi mật chia thành nhóm: nơng sâu + Các tình mạch nơng: theo động mạch bắt nguồn từ nửa túi mật, sau thường hội nhập vào thành hai thân mạch nhỏ, thân tình mạch đổ vào 17 dựng 03 quy trình chun mơn gồm: Quy trình phẫu thuật nội soi tiền liệt tuyến; Quy trình cải tiến biểu mẫu ghi chép hồ sơ điều dưỡng khoa Hồi sức chống độc; Quy trình đánh giá dinh dưỡng cho người bệnh củng cố việc tuân thủ quy trình chun mơn xây dựng năm 2016 Khoa Ngoại Bệnh viện tỉnh Yên Bái thành lập từ năm 1976 Hiện khoa có 22 cán bộ, nhân viên có 02 bác sĩ chuyên khoa II, 05 bác sĩ đa khoa 15 điều dưỡng Khoa Ngoại có chức phẫu thuật bệnh lý tiêu hóa, gan, mật, tụy với nhiều kỹ thuật tiên tiến: kỹ thuật thuật tán sỏi, nội soi đường mật, phẫu thuật bệnh lý hậu môn, trực tràng nhi khoa, chữa chăm sóc cho nhân nhân tỉnh tỉnh lân cận Khoa Ngoại có 90 giường bệnh, có trung bình 450 lượt người bệnh điều trị/tháng, phẫu thuật 150 ca/tháng Ngồi khoa Ngoại có nhiệm vụ đảm nhiệm công tác đào tạo, huấn luyện chun mơn chun ngành ngoại tiêu hóa cho bệnh viện tuyến huyện học sinh, sinh viên trường đại học cao đẳng tỉnh, nghiên cứu khoa học, triển khai kỹ thuật cao, phương pháp điều trị mới, chuyển giao chuyên môn kỹ thuật cho tuyến 2.2 Thực trạng thực chăm sóc NB sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật: Qua khảo sát, chăm sóc cho 26 NB sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái, thu kết quả: 2.2.1 Chăm sóc tư nằm sau phẫu thuật - Do thời điểm này, người bệnh ảnh hưởng thuốc mê, nên điều dưỡng cần ý đặt tư NB theo quy định Khi hết thuốc mê, người bệnh cảm nhận thấy đau Nếu đau lan lên vai, người nhà nên khuyên người bệnh nằm theo tư Fowler – ngồi thẳng lưng nghiêng góc 45-60 độ phía sau, chân thẳng co 18 Hình 4: Chăm sóc tư nằm - Thực tế qua khảo sát chăm sóc NB tư nằm sau phẫu thuật + 26 NB (chiếm 100%) điều dưỡng hướng dẫn nằm tư sau phẫu thuật + Những ngày sau NB người điều dưỡng hướng tư nằm tránh cho NB đỡ đau, hô hấp tốt 2.2.2 Theo dõi dấu hiệu sinh tồn dấu hiệu nước điện giải - Dấu hiệu sinh tồn theo dõi tùy theo tình trạng NB, giai đoạn bệnh, tùy vào loại phẫu thuật Người điều dưỡng cần theo dõi dấu hiệu sinh tồn ngày đầu 30-60phút/ lần thời gian theo dõi 12 24 sau phẫu thuật Những ngày dấu hiệu sinh tồn bình thường theo dõi ngày lần - Trong khảo sát người bệnh theo dõi dấu hiệu sinh tồn từ < 24 đến >72 chiếm 100% Tuy nhiên người bệnh theo dõi nước tiểu 24 (100%) chưa theo dõi dấu hiệu nước điện giải khác 19 Hình 5: Chăm sóc dấu hiệu sinh tồn 2.2.3 Chăm sóc vận động - Vận động sau phẫu thuật giúp cho NB tránh nhiều biến chứng như: viêm phổi, viêm đường hô hấp - Theo quy trình sau phẫu thuật điều dưỡng hỗ trợ NB tập vận động giường, thay đổi tư thế, lại nhẹ nhàng phòng giúp nhanh trung tiện, chóng hồi phục sức khỏe - Kết thu chuyên đề có 14/26 NB (53,8%) tập vận động khơng có hỗ trợ trực tiếp điều dưỡng mà chủ yếu người nhà đảm nhiệm, người điều dưỡng hướng dẫn người nhà NB tập vận động, trực tiếp làm vận động NB khơng giám sát thường xun Hình 6: Điều dưỡng Hướng dẫn NB tập vận động ... Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa Tỉnh Yên Bái năm 2021 Đề xuất số khuyến nghị chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái năm 2021. .. sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái năm 2021? ?? với hai mục tiêu: Mô tả cơng tác chăm sóc người bệnh sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại. .. tuyến 2.2 Thực trạng thực chăm sóc NB sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật: Qua khảo sát, chăm sóc cho 26 NB sau phẫu thuật nội soi cắt túi mật khoa Ngoại Bệnh viện đa khoa tỉnh Yên Bái, chúng tơi thu