CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Cơ sở lý luận
1.1.1.1 Định nghĩa: “Đái tháo đường là rối loạn chuyển hóa của nhiều nguyên nhân, bệnh được đặc trưng bằng sự tăng đường huyết mạn tính phối hợp với rối loạn chuyển hóa carbohydrat, lipid và protein do thiếu hụt của tình trạng tiết insulin, tác dụng của insulin hoặc cả hai” [6]
1.1.1.2 Phân loại đái tháo đường ĐTĐ được chia làm 3 loại: ĐTĐ type 1, ĐTĐ type 2, và các loại ĐTĐ khác [6] Đái tháo đường type 1 (đái tháo đường phụ thuộc insulin): chiếm khoảng 7- 10% trong số các bệnh nhân bị tiểu đường Bệnh này thường xuất hiện trung bình ở lứa tuổi thiếu niên Đái tháo đường type 2 (đái tháo đường không phụ thuộc insulin): đái tháo đường type 2 thường xảy ra ở người lớn Đặc trưng của đái tháo đường type 2 là kháng insulin có thể được thấy ở hầu hết các đối tượng bị đái tháo đường type 2 Thiếu hụt insulin điển hình sẽ xảy ra sau 1 giai đoạn tăng insulin máu nhằm để bù trừ cho tình trạng kháng insulin Đái tháo đường khác: Nguyên nhân do khiếm khuyết chức năng tế bào gây ra bởi gen, giảm hoạt tính của insulin do khiếm khuyết gen, bệnh lý của tụy ngoại tiết, do các bệnh nội tiết khác….dẫn đến bệnh ĐTĐ
1.1.2 Tuân thủ chế độ dinh dưỡng của người bệnh ĐTĐ type 2
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong điều trị đái tháo đường, nhằm cung cấp đủ dinh dưỡng và cân bằng về số lượng lẫn chất lượng Mục tiêu là điều chỉnh đường huyết, duy trì cân nặng mong muốn và đảm bảo sức khỏe cho người bệnh để họ có thể hoạt động và công tác hiệu quả, phù hợp với từng cá nhân.
Phương pháp dinh dưỡng điều trị đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý hiệu quả bệnh đái tháo đường Hiệp hội đái tháo đường Mỹ (ADA) cung cấp hướng dẫn chi tiết về chế độ ăn uống cho bệnh nhân đái tháo đường, nhằm nâng cao chất lượng điều trị và kiểm soát bệnh ADA đã công bố các mục tiêu dinh dưỡng cụ thể để hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình điều trị.
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường
- Đủ chất đạm - bột đường- vitamin – muối khoáng- nước với khối lượng hợp lý
- Không làm tăng đường máu nhiều sau ăn
- Không làm hạ đường máu lúc xa bữa ăn
- Duy trì được hoạt động thể lực bình thường hàng ngày
- Duy trì được cân nặng ở mức cân nặng lý tưởng
- Không làm tăng các yếu tố nguy cơ như rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, suy thận
- Phù hợp với tập quán ăn uống của địa phương, dân tộc
- Đơn giản và không quá đắt tiền
- Không nên thay đổi quá nhanh và nhiều cơ cấu cũng như là khối lượng của các bữa ăn
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị đái tháo đường, nhằm cung cấp đủ dinh dưỡng và cân bằng về số lượng cũng như chất lượng Mục tiêu là điều chỉnh đường huyết hiệu quả, duy trì cân nặng mong muốn và đảm bảo sức khỏe cho bệnh nhân, giúp họ hoạt động và làm việc phù hợp với từng cá nhân.
Các loại thực phẩm liên quan đến bệnh tiểu đường bao gồm thức ăn chứa glucid, có khả năng làm tăng đường huyết sau khi ăn, và thức ăn giàu lipid, có thể dẫn đến vữa xơ động mạch ở người mắc bệnh tiểu đường.
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường cần chú trọng vào việc hạn chế glucid để kiểm soát mức đường huyết sau bữa ăn, đồng thời cũng cần giảm lượng lipid, đặc biệt là các acid béo bão hòa.
Tất cả các bệnh nhân đái tháo đường, không kể đái tháo đường type 2 hay type 1 đều phải tuân thủ chế độ ăn giảm glucid
1.1.2.2 Vai trò của việc tuân thủ chế độ dinh dưỡng ở người bệnh ĐTĐ [1],[7],[13]
- Duy trì tình trạng dinh dưỡng thích hợp để đảm bảo : sức kỏe tốt, sự phát triển tốt và duy trì tổ chức cơ của cơ thể
- Duy trì cân bằng chuyển hóa, tránh các triệu chứng tăng đường máu và đường niệu
- Ngăn ngừa các biến chứng
Trong điều trị đái tháo đường (ĐTĐ), không có một công thức ăn uống chung cho tất cả bệnh nhân, vì chế độ ăn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình trạng cân nặng, mức độ hoạt động thể lực, sự hiện diện của biến chứng và khả năng kinh tế của từng người.
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong điều trị đái tháo đường, cả ở bệnh nhân type 1 và type 2 Nhiều trường hợp, chỉ cần áp dụng chế độ ăn hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực là đủ để kiểm soát đường huyết hiệu quả mà không cần dùng thuốc hạ đường huyết trong giai đoạn đầu Việc phân bố bữa ăn trong ngày cũng cần được chú trọng để đảm bảo sức khỏe cho bệnh nhân đái tháo đường.
Giờ ăn : chia nhỏ các bữa ăn trong ngày dựa trên tổng số năng lượng của cả ngày Bữa sáng: 10%
Bữa phụ vào buổi tối: 10%
Chế độ ăn của bệnh nhân cần được thiết kế để duy trì mức đường huyết ổn định, đồng thời cần chú ý đến việc phân chia thực phẩm hợp lý trong ngày, bao gồm các bữa ăn chính và phụ.
Nếu bệnh nhân có tiêm insulin, phải tính thời điểm lượng đường huyết tăng cao sau bữa ăn phù hợp với thời điểm insulin có tác dụng mạnh nhất
1.1.2.4 Nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng
Bệnh nhân đái tháo đường có nhu cầu năng lượng tương tự như người bình thường, nhưng nhu cầu này có thể thay đổi và khác nhau ở mỗi cá nhân Tuy nhiên, vẫn tồn tại những điểm chung trong nhu cầu dinh dưỡng của họ.
- Tùy theo tuổi (tuổi đang lớn cần nhiều năng lượng hơn người lớn tuổi)
- Tùy theo loại công việc năng hay nhẹ
- Tùy theo thể trạng béo hay gầy
Tổng năng lượng (Kcal) mỗi ngày cho bệnh nhân tại bệnh viện
+ Nam 26 kcal/kg thể trọng/ ngày
+ Nữ 24 kcal/ kg thể trọng/ ngày
+ Đối với bệnh nhân điều trị tại giường:
