CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Cơ sở lý luận
1.1.1 Khái niệm Động kinh là một bệnh thần kinh khá phổ biến Theo tổ chức y tế thế giới động kinh là một bệnh mãn tính, có nhiều nguyên nhân khác nha, đặc biệt là sự lặp đi lặp lại của các cơn do phóng điện quá mức của các tế bào thần kinh não bộ, dù cho các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng kết hợp có thể khác nhau [6]
Bảng 1 Tỷ lệ rối loạn Tâm thần ở bệnh Động kinh và dân số chung
Trong dân số chung 3,3% loạn khí sắc, 4,9- 17% trầm cảm
1% tâm thần phân l iệt 0,2% loạn thần dạng phân liệt
Rối loạn lo âu toàn thể 5,1-7,2% 15-25%
- Bệnh chia ra làm 2 nhóm:
+ Rối loạn Tâm thần trong cơn Động kinh bao gồm các biểu hiện lâm sàng trước, trong và ngay sau cơn (Poriicctalsymptoms)
+ Rối loạn Tâm thần ngoài cơn (Interictal symptoms) bao gồm những biểu hiện lâm sàng giữa cơn
* Các rối loạn tâm thần cấp của Động kinh
Các biểu hiện trước cơn:
Cơn thoáng báo tâm thần ( Aura)
Động kinh cục bộ phức tạp thường đi kèm với các rối loạn thần kinh thực vật như nóng bừng mặt, đầy hơi dạ dày và khó thở Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể trải qua rối loạn nhận thức như hiện tượng, tư duy bị cưỡng bức và trạng thái mê mộng, cùng với các rối loạn cảm xúc như cơn sợ hãi, hoảng sợ, trầm cảm và hưng cảm Các hoạt động tự động như liếm môi, nhai nuốt và bỏ chạy cũng thường xảy ra Đặc biệt, động kinh nguồn gốc từ thùy thái dương và thùy chẩm có thể dẫn đến những cơn thoáng với biểu hiện loạn thần như ảo giác và ảo tưởng thị giác Ảo tưởng thị giác thường gặp hơn ở bệnh nhân động kinh thùy chẩm, với nội dung từ đơn giản (chớp sóng, điểm đen hoặc màu sắc) đến phức tạp (phong cảnh, hình người) Ảo thanh cũng có thể xuất hiện, đặc biệt trong động kinh thùy thái dương, với nội dung từ thô sơ đến phức tạp (tiếng người nói, điệu nhạc).
Các biểu hiện rối loạn tâm thần trong cơn
Các cơn tương đương (cơn tự động hay cơn tâm thần vận động)
Trong cơn hoạt động ý thức giảm nhẹ, người bệnh còn nhớ và nhận thức được hành vi của mình
Các biểu hiện của hành vi tự động thường xảy ra khi người bệnh không thể kiểm soát hành động của mình, như việc lau nhà liên tục mà không thể dừng lại Những cơn này có thể mang tính cưỡng bức, giống như những động lực ám ảnh, dẫn đến những hành vi như ăn cắp, khiêu dâm, hoặc thậm chí là giết người Trong những trường hợp nặng hơn, hành vi tự động có thể diễn ra trong trạng thái ý thức mờ nhạt, khiến người bệnh không nhận thức được hành động của mình và ngạc nhiên khi nghe người khác kể lại Các hành vi tự động này có thể bao gồm đi lang thang hoặc bỏ chạy, thường đi kèm với hành vi phạm pháp hoặc những hành động lố bịch, hài hước Cơn bỏ chạy thường có đặc điểm là chạy thẳng về phía trước do ý thức bị thu hẹp, và có thể xuất hiện riêng biệt hoặc trước/sau một cơn cục bộ.
Một số các tác giả cho rằng những cơn không giống như cơn lớn, hoặc cơn nhỏ, đó là nhưng cơn tương đương như cơn nấc, cơn ngáp…
Trạng thái hôn mê thường xảy ra trong cơn động kinh toàn thể co cứng - co giật điển hình, với sự phục hồi ý thức và hoạt động nhận thức diễn ra từ vài phút đến nhiều giờ Người bệnh có thể biểu hiện tình trạng sảng (Delirium) khi đang hồi phục Việc chẩn đoán chỉ được xem xét khi bệnh động kinh chưa được biết đến trước đó.
Trạng thái lú lẫn thường đi kèm với lo âu và có xu hướng gây ra cảm giác tức giận, nhầm lẫn với nhiều mức độ khác nhau Tình trạng này thường kết hợp với các biểu hiện như mê sảng, mê mộng, hoặc bùng nổ, và có đặc điểm là quên sau mỗi cơn Lú lẫn thường xảy ra sau các cơn hoạt động kịch phát, nhưng cũng có thể xuất hiện độc lập mà không có cơn kịch phát Thời gian kéo dài của cơn lú lẫn thường từ vài giờ đến vài ngày, với khả năng tái phát tương tự như cơn trước đó.
Các trạng thái hoàng hôn:
Hoàng hôn là một dạng rối loạn tâm thần thường gặp trong bệnh động kinh và trong lĩnh vực pháp y tâm thần Tình trạng này đặc trưng bởi sự khởi phát đột ngột của các cơn ngắn, kèm theo hiện tượng quên sau cơn Người bệnh thường rơi vào trạng thái ý thức mờ nhạt, trở nên ngơ ngác và phân vân, phản ứng chậm với các vấn đề thực tế xung quanh, trong khi tư duy lại hướng về những vấn đề trừu tượng như tôn giáo, pháp lý và vũ trụ.
Người bệnh có thể trải qua trạng thái ý thức rối loạn nhẹ, sống trong cảnh mộng nhưng vẫn giữ được định hướng và khả năng thích nghi với môi trường Tuy nhiên, tình trạng này rất bấp bênh, với những giai đoạn hoàng hôn và tỉnh táo đan xen, dẫn đến nhiều cơn bỏ chạy với xu hướng hành hung, giết người hoặc tự sát Trong cơn, bệnh nhân có thể trải nghiệm những hiện tượng lạ như mê mộng, ảo tưởng, ảo giác hoặc ý tưởng thần bí Đồng thời, họ có thể tồn tại hai khuynh hướng trái ngược: vừa có hành vi phá hoại độc ác, vừa nuôi dưỡng những ý tưởng cao đẹp nhằm xây dựng trật tự xã hội.
Các rối loạn cảm xúc
Các cơn loạn khí sắc
Trong cơn bệnh, người bệnh thường trải qua những cảm xúc lẫn lộn như buồn rầu, giận dữ, bất mãn và hằn học Họ dễ bị kích thích và có những ý tưởng nghi ngờ về bệnh tật, dẫn đến cảm giác sợ hãi Mặc dù hiếm, nhưng cũng có trường hợp xuất hiện khoái cảm Nhiều người bệnh trong cơn rối loạn khí sắc có xu hướng uống rượu nhiều và đi lang thang, điều này có thể rất nguy hiểm.
Một số thuốc chống Động kinh có tác động xấu đến khí sắc như Phenobarbital, vigabatrin, felbamate có thể có nguy cơ gây trầm cảm ở người bệnh động kinh
Những rối loạn này gia tăng nguy cơ tự sát ở người bệnh Động kinh…
Cơn hưng cảm và trầm cảm
Trong quá trình phát triển của bệnh động kinh, bệnh nhân có thể trải qua những cơn trầm cảm và hưng cảm không điển hình Những cơn này thường đi kèm với rối loạn ý thức giống như trạng thái hoàng hôn, và trước hoặc sau cơn, bệnh nhân thường có những biến đổi về khí sắc.
Một số biểu hiện rối loạn tâm thần ít gặp và ít được nhận biết ở bệnh nhân động kinh cơn nhỏ hoặc động kinh cục bộ, đặc biệt là động kinh thùy thái dương, có thể khó nhận diện Bản chất của các cơn động kinh này thường không có hoặc chỉ có biểu hiện vận động và cảm giác rất nhẹ, do đó không thu hút sự chú ý của các bác sĩ.
Rối loạn tâm thần có thể xảy ra trong tình trạng Động kinh liên tục dưới lâm sàng, khi sự phóng điện bất thường kéo dài trong nhiều giờ mà không gây ra rối loạn vận động Các cơn động kinh này thường bắt đầu đột ngột và biểu hiện qua các triệu chứng như ý thức u ám, rối loạn định hướng, cùng với rối loạn trí nhớ và nhận thức.
Cơn có thể kéo dài từ vài phút đến nhiều giờ, và quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng Sau cơn, bệnh nhân có thể quên hoàn toàn hoặc chỉ nhớ một phần những sự kiện đã xảy ra Trong giai đoạn này, điện não đồ ghi nhận hoạt động gai nhọn, có thể là sóng chậm lan tỏa hoặc đa gai khu trú.
Rối loạn tâm thần thoáng qua trong trạng thái động kinh liên tục không co giật, bao gồm động kinh cục bộ đơn giản, cục bộ phức tạp và cơn vắng ý thức, thường có biểu hiện lâm sàng phức tạp với các triệu chứng nổi bật về cảm xúc, tri giác, tư duy và hành vi Những triệu chứng này có thể bao gồm ảo giác, hoang tưởng, kích động, trầm cảm nặng, mất vận ngôn (aphasia) hoặc câm tạm thời, cùng với trạng thái căng trương lực, tương tự như các bệnh loạn thần nguyên phát khác.
Rối loạn tâm thần mạn tính ở bệnh nhân động kinh là những vấn đề tâm lý phát sinh ngoài cơn co giật, thường gặp ở những người mắc bệnh động kinh lâu ngày Các triệu chứng chủ yếu bao gồm sự thay đổi về nhân cách, suy giảm nhận thức và tình trạng mất trí nhớ.
Những biến đổi về nhân cách của Động kinh có nhưng nét đặc trưng sau
Tính bất ổn trong cảm xúc thể hiện qua sự thay đổi đột ngột và không ổn định, từ trạng thái phấn khởi thái quá đến cảm giác ghét bỏ mạnh mẽ Người bệnh có thể chuyển đổi từ hiền từ, lễ phép sang hung dữ, thô lỗ, hoặc từ vui vẻ, cởi mở đến cau có, yên lặng Sự giao động này tạo ra một bức tranh phức tạp về tâm trạng, khiến cho cảm xúc của họ trở nên khó lường và khó kiểm soát.
Cơ sở thực tiễn
Chẩn đoán Động kinh rối loạn tâm thần gặp khó khăn khi triệu chứng tâm thần chiếm ưu thế, trong khi rối loạn ý thức và nhận thức lại không rõ ràng Đối với những bệnh nhân đã được chẩn đoán Động kinh trước đó, sự xuất hiện của rối loạn tâm thần có thể dẫn đến hai trường hợp khác nhau.
Sự tiến triển của bệnh động kinh phụ thuộc vào việc thầy thuốc kiểm tra thường xuyên sự sử dụng thuốc chống động kinh của bệnh nhân, đảm bảo rằng việc điều trị là phù hợp và liên tục Ngoài ra, cần lưu ý đến các tác dụng phụ có thể xảy ra từ thuốc để điều chỉnh phương pháp điều trị kịp thời.
Bệnh động kinh được kiểm sóat tốt bằng thuốc chống động kinh, có thể xuất hiện một số bệnh lý tâm thần độc lập đi kèm theo
Trường hợp người bệnh mới, chưa được chuẩn đoán Động kinh, bốn đặc điểm lâm sàng gợi ý nghi ngờ Động kinh:
Sự xuất hiện đột ngột các rối loạn Tâm thần ở một người mà trước kia có sức khỏe tâm thần bình thường
Sự xuất hiện đột ngột một tình trạng sảng không xác định được nguyên nhân thường gặp
Tiền sử cá nhân có những cơn giống nhau với đặc tính xuất hiện đột ngột và hồi phục tự phát
Tiền sử có những cơn ngất xỉu hoặc té ngã mà không rõ nguyên nhân
Điện não đồ (EEG) đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán động kinh, đặc biệt là đối với động kinh cục bộ phức tạp, khi mà 25-50% trường hợp có thể phát hiện được ổ động kinh.
Cần phân biệt rõ ràng giữa các rối loạn tâm thần do động kinh và các bệnh lý tâm thần nguyên phát khác như tâm thần phân liệt, rối loạn phân ly, rối loạn khí sắc và các rối loạn nhân cách khác.
Để phân biệt các trạng thái loạn thần không phải do động kinh, cần dựa vào các đặc điểm của loạn thần do động kinh.
+ Cơn hưng cảm, trầm cảm thường không điển hình
+ Thường xuất hiện có tính chất chu kỳ
+ Thường kèm theo rối loạn ý thức kiểu hoàng hôn
+ Thường có rối loạn khí sắc trước và sau cơn
+ Các dấu hiệu suy nhược mang màu sắc thực tổn
+ Tiền sử có các cơn co giật, điện não có sóng Động kinh
Một số nguyên tắc cơ bản
Phải kiểm soát tốt động kinh bằng thuốc chống Động kinh và những phương pháp có thể khác có nhiều hiệu quả, ít độc tính, ít tác dụng phụ
Phối hợp các thuốc huớng thần khi cần thiết, nên tránh các thuốc chống loạn thần, chồng trầm cảm có khả năng làm giảm ngưỡng Động kinh
Để nâng cao hiệu quả điều trị và đảm bảo chất lượng cuộc sống cho người bệnh, cần phối hợp các liệu pháp tâm lý cá nhân, tâm lý nhóm, cũng như liệu pháp gia đình - xã hội Việc này giúp người bệnh tái thích ứng với xã hội một cách hiệu quả hơn.
Lao động an toàn cần tuân thủ chế độ thích hợp bằng cách tránh làm việc ở những vị trí cao, gần lửa, nước hoặc máy móc đang vận hành, nhằm giảm thiểu nguy cơ tai nạn do cơn động kinh gây ra.
1.2.3.1.Vai trò của chăm sóc
Chăm sóc bệnh nhân rối loạn tâm thần và động kinh yêu cầu sự chú ý đặc biệt hơn so với các bệnh lý khác Điều dưỡng không chỉ cần thực hiện các biện pháp chăm sóc thông thường mà còn phải theo dõi sát sao tình trạng bệnh nhân trong những cơn động kinh Việc chăm sóc cần được thực hiện kịp thời và chính xác để ngăn ngừa các tai biến có thể gây nguy hiểm cho bệnh nhân và những người xung quanh.
Quy trình Điều dưỡng bao gồm chuỗi hoạt động có kế hoạch nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu khó khăn cho Người bệnh, đồng thời đáp ứng các nhu cầu của họ trong mọi tình huống.
Động kinh là một bệnh lý mãn tính với các cơn xảy ra đột ngột và ngắn hạn, do đó cần xử trí khẩn trương và toàn diện Để đánh giá tình trạng người bệnh hiệu quả, điều dưỡng viên cần sử dụng kỹ năng giao tiếp để thu thập thông tin, thực hiện thăm khám lâm sàng qua bốn kỹ thuật: nhìn, sờ, gõ, nghe, và ghi chép lại dữ liệu đã thu thập Trong trường hợp bệnh nhân hôn mê, trẻ em hoặc người bệnh loạn thần không thể giao tiếp, cần hỏi thông tin từ người nhà để có cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng sức khỏe.
+ Họ và tên, tuổi, giới, nghề nghiệp, địa chỉ,ngày giờ vào viện
+ Lý do vào viện : lý do người bệnh đến khám bệnh
+ Bệnh sử: diễn biến của bệnh đợt này
+ Tiền sử bệnh: Các bệnh đó mắc trước đây, gia đình có ai mắc bệnh liên quan đến Động kinh?
+Người bệnh đó được khám, chẩn đóan điều trị ở đâu chưa?
+ Người bệnh có tuân thủ điều trị hay không và kết quả điều trị như thế nào? + Có sử dụng các chất kích thích không: rượu, bia, thuốclá…
+ Thói quen sống hàng ngày, có tập thể dục thể thao không?
+ Tri giác: Dựa vào thang điểm Glassgow để đánh giá mức độ hôn mê của người bệnh
+ Da, niêm mạc: Nhợt, hồng, tím…
+ Dấu hiệu sinh tồn: mạch, nhiệt độ, huyết áp…
+ Thể trạng : nặng bao nhiêu kg
Tình trạng về thần kinh, tâmthần
Cơn giật có thể xảy ra nhiều lần trong một ngày, với thời gian kéo dài khác nhau và thường bắt đầu từ một vị trí cụ thể trên cơ thể Sau khi cơn giật kết thúc, cần chú ý đến trạng thái của người bệnh: họ có tỉnh táo hay không, có ra mồ hôi hay không, và liệu họ có nhớ những gì đã xảy ra trước đó hay không.
Có bị liệt sau cơn hay nôn không?
+ Có tê bì tay chân, liệt :
+ Có kèm theo nói khó không
+ Có nuốt nghẹn, sặc không?
+ Có cơn loạn thần không
+ Có đau đầu, nôn không?
+ Có liệt các dây thần kinh sọ não không?
+ Đại tiểu tiện có tự chủ không?
Huyết áp có thể tăng cao hoặc giảm thấp trong cơn giật, trong khi ngoài cơn giật, huyết áp thường duy trì ở mức bình thường hoặc thấp Nhịp tim thường cao hơn trong cơn giật, nhưng ngoài cơn, nhịp tim có thể ở mức bình thường, cao hoặc thấp.
Tần số thở / phút : Trong cơn thường người bệnh thở nhanh hơn 30 – 40l / phút, ngoàicơn
+ Kiểu thở : Thở ngực, thở bụng
+ Rì rào phế nang: Rõ hay giảm
+ Xuất tiết đờm dãi: trong cơn nhiều hay ít
+ Có khả năng ho khạc hay không
+ Người bệnh tự thở hay phải có sự trợ giúp cuả máy thở qua ống nội khí quản, mở khíquản…
+ Người bệnh tự ăn uống được hay đặt sonde dạ dày ( do hôn mê hoặc rối loạn nuốt), hoặc phải nuôi dưỡng qua đường tĩnhmạch
+ Người bệnh có nôn, căng chướng bụng hoặc đau bụngkhông?
+ Đại tiện mấy lần / ngày, có tự chủ không? Trong cơn có đại tiển tiện không tự chủ không?
Tình trạng tiết niệu, sinhdục:
+ Tiết niệu: Tiểu tiện có tự chủ không? Màu sắc, số luợng nước tiểu 24 giờ Người bệnh được đóng bỉm hay đặt sonde tiểu …
+ Sinh dục: Có viêm nhiễm không ? Có liên quan đến các vấn đề sinh dục như cường dương, xuất tinhsớm…
Tình trạng nội tiết: Có mắc các bệnh như đái tháo đường , suy hoặc cường giáp, suy tuyếnyên…
Cơ, xương, khớp : Xưng đau các khớp không ? Có bị tai nạn trong hoặc sau cơn Động kinh, đau cáckhớp…
Hệ da : Khô, ẩm, lạnh…có sẩn ngứa, loét, ban đỏ, có tổn thương da trong các cơn giậtkhông?
Vệ sinh cá nhân: Quần áo,đầu tóc, móng tay,móng chân có sạch sẽ không? Tham khảo hồ sơ:
+ Dựa vào chẩn đoán chuyên khoa: Động kinh toàn thể, Động kinh cục bộ, trạng thái Động kinh, động kinh cơn mau…
+ Các xét nghiệm cận lâm sàng: Huyết học, sinh học, vi sinh, độc tố có bất thường không
+ Các thăm dò chức năng khác: Điện não, chụp CT scanner sọ não , chụp MRI sọnão
Chẩn đoán điều dưỡng và kết quả mongđợi
Quá trình tổng hợp thông tin sau khi điều dưỡng tiếp xúc với người bệnh và tham khảo hồ sơ bệnh án giúp mô tả chi tiết tình trạng bệnh tật của từng bệnh nhân Các chẩn đoán thường gặp ở người bệnh động kinh bao gồm nhiều dạng khác nhau, phản ánh sự đa dạng của bệnh lý này.
- Trong cơn – Người bệnh cắn phải lưỡi liên quan đến cơn tăng trương lực, co cứng
Kết quả mong đợi: Người bệnh không cắn vào lưỡi
- Người bệnh bị cản trở thông khí –liên quan đến các hô hấp co cứng và tăng tiết đờm dãi khi cơn Động kinh kéodài
Kết quả mong đợi: Người bệnh được cấp cứu kịp thời không bị cản trở không khí
Kết quả mong đợi :Người bệnh không bị mất tính toàn vẹn của da trong thời gian nằm điều trị tại bệnh viện
- Nguy cơ chấn thưong đến sự thay đổi trạng thái tâmthần
Kết quả mong đợi : Người bệnh không bị thưong trong thời gian nằm điều trị tại Bệnh viện
Hạn chế vận động liên quan đến liệt
Kết quả mong đợi : Duy trì tưói máu các vùng liệt
- Nuốt khó liên quan đến tổn thương các dây thần kinh sọnão
Kết qủa mong đợi : người bệnh được đảm bảo dinh dưỡng qua sonde dạ dày Giao tiếp bằng lời bị ảnh huởng liên quan đến cản trở ngônngữ
Kết qủa mong đơị : Người bệnh có thể giao tiếp trở lại khi ra viện
Không tham gia các hoạt động xã hội liên quan đến quan niệm sai lạc về bệnh tật
Kết quả mong đợi :Người bệnh được cung cấp đầy đủ các thông tin về bệnh và tham gia các hoạt động xãhội
Gia đình lo lắng liên quan đến nguyên nhân chưa biết vềbệnh
Kết quả mong đợi: Gia đình được cung cấp đầy đủ thông tin về bệnh và yên tâm điều trịbệnh
Không tuân thủ y lệnh về thuốc liên quan đến thiếu kiến thức về tác dụng của thuốc và uống thuốc đúngliều
Kết quả mong đợi: Người bệnh được tư vấn đầy đủ , không bỏ thuốc , tuân thủ nghiệm ngặt điềutrị
1.2.3.2 Lập kế hoạch chăm sóc
Người Điều dưỡng cần phân tích và tổng hợp dữ liệu để xác định nhu cầu của bệnh nhân, từ đó lập kế hoạch chăm sóc cụ thể và đề xuất các vấn đề ưu tiên liên quan đến tính mạng Việc sắp xếp thứ tự ưu tiên cần linh hoạt theo từng trường hợp cụ thể, nhưng phải đảm bảo chính xác, cụ thể và dễ hiểu Đồng thời, cần phối hợp với chỉ định của bác sĩ và tuân thủ chính sách của bệnh viện, cũng như truyền đạt thông tin đến bệnh nhân và gia đình Đối với bệnh nhân có cơn co giật kéo dài, cần chăm sóc như người bệnh hôn mê, trong khi bệnh nhân tỉnh táo có thể được chăm sóc đơn giản hơn, tập trung vào việc theo dõi cơn giật và tuân thủ điều trị.
+ Dấu hiệu sinh tồn: Mạch, nhiệt độ, huyết áp 30p/lần , 1h/lần hay 3h/lần tùy tình trạng của Người bệnh
+ Thời gian co giật baolâu
Khi giật có kèm theo biểu hiện gì
+ Có mất ý thức trong cơn không
+ Mắt mồm, đầu có giật không
+ Đại tiện có mất tự chủ không , có cắn vào lưỡi không ?
+ Dấu hiệu sinh tồn : 2h/lần , 2lần / ngày tùy tình trạng Người bệnh
+ Người bệnh có tỉnh táo không ?
+ Có Vã mồ hôi, mệt không ?
+ Có nhớ những gì xảy ra không ?
+ Có rối loạn ngôn ngữ không ?
+ Có tổn thương da không ?
Tình trạng Glasgow của Ngườibệnh
-Người bệnh thở theo máy hay chống máy?
Dấu hiệu, triệu chứng bất thường có thể xảy ra
Làm các xét nghiệm sinh hóa, huyết học, tổng phân tích nước tiểu,vi sinh… Làm điện não, siêu âm, chụp MRI sọ não , CTscanner…
Thực hiện các thủ thuật đặt sonde dạ dày, sonde tiểu, phụ Bác sỹ đặt ống nội khí quản, mở khí quản, phối hợp cấp cứu người bệnh
Vệ sinh cá nhân trong ngày:
Vệ sinh bộ phận sinh dục là rất quan trọng Đối với chế độ dinh dưỡng, cần đảm bảo 6 bữa ăn mỗi ngày (bao gồm sữa hoặc cháo) trong trường hợp sử dụng thuốc an thần Nếu bệnh nhân tỉnh táo, có thể điều chỉnh xuống 3 bữa/ngày tùy theo tình trạng cụ thể.
MÔ TẢ TRƯỜNG HỢP
Thông tin chung về Bệnh viện Tâm thần Phú Thọ
Bệnh viện Tâm thần Phú Thọ, thành lập vào tháng 07/1977, có 200 giường bệnh và hàng năm hoàn thành các chỉ tiêu kế hoạch Bệnh viện cung cấp dịch vụ cấp cứu, khám chữa bệnh và phục hồi chức năng cho bệnh nhân tâm thần và các bệnh lý khác tại tỉnh Phú Thọ và các tỉnh lân cận Đơn vị thực hiện quản lý, điều trị và phục hồi chức năng cho bệnh nhân tâm thần phân liệt, động kinh và rối loạn tâm thần khác theo chương trình bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng Đội ngũ y bác sĩ tại bệnh viện tận tâm, dày dạn kinh nghiệm, kết hợp với thiết bị hiện đại, nhằm nâng cao hiệu quả điều trị và sự hài lòng của người bệnh.
Qua 44 năm xây dựng và trưởng thành hiện nay Bệnh viện có 13 Khoa, phòng; với
Bệnh viện có đội ngũ 122 cán bộ viên chức với trình độ chuyên môn cao, trên 90% có bằng đại học và sau đại học, luôn tận tâm với người bệnh Cơ sở vật chất khang trang, buồng bệnh tiện nghi, sạch sẽ và trang bị đầy đủ thiết bị hiện đại Bệnh viện đã nhận nhiều danh hiệu cao quý, bao gồm 02 Huân chương lao động hạng 3, Bằng khen của Chính phủ, Kỷ niệm chương Hùng Vương, 04 Bằng khen của Bộ Y tế, và nhiều năm liền được UBND tỉnh trao tặng lá cờ đầu xuất sắc của ngành.
Bệnh viện có đội ngũ 60 điều dưỡng, trong đó 30 điều dưỡng trực tiếp chăm sóc bệnh nhân nội trú tại 04 khoa lâm sàng Mỗi điều dưỡng chịu trách nhiệm cho trung bình 05 bệnh nhân, đảm bảo công tác chăm sóc đồng đều giữa các khoa Sự hài lòng của bệnh nhân khi nằm điều trị tại bệnh viện là một minh chứng cho chất lượng dịch vụ chăm sóc.
* Hoạt động chăm sóc người bệnh tại Khoa phục hồi chức năng
Khoa phục hồi chức năng tại bệnh viện tâm thần Phú Thọ, thành lập vào ngày 1/4/2015, là một trong bốn khoa lâm sàng điều trị bệnh nhân nội trú, với 50 giường bệnh Đội ngũ nhân lực của khoa bao gồm 11 cán bộ, trong đó có 1 thạc sỹ Y khoa và 3 bác sỹ, đảm bảo chất lượng chăm sóc và phục hồi cho người bệnh.
Khoa CNĐD có nhiệm vụ điều trị nội trú và ngoại trú, phòng bệnh, nâng cao sức khỏe cho bệnh nhân cao tuổi, trẻ em mắc bệnh tâm thần và động kinh, cùng với các bệnh lý liên quan đến thần kinh, cơ, xương khớp tại Phú Thọ và các tỉnh lân cận Khoa cũng thực hiện điều trị vật lý trị liệu, phục hồi chức năng (PHCN) và y học dân tộc cho bệnh nhân tâm thần, động kinh và các đối tượng khác Ngoài ra, Khoa còn đảm nhận công tác đào tạo và chỉ đạo tuyến về phục hồi chức năng trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu Y tế – Dân số, Dự án bảo vệ sức khỏe tâm thần cộng đồng và trẻ em, cùng với việc phục hồi chức năng cho bệnh nhân toàn viện Các nhiệm vụ khác sẽ được thực hiện theo sự phân công của Giám đốc Bệnh viện.
Khoa phục hồi chức năng có 8 điều dưỡng chuyên trách, mỗi người chăm sóc từ 5 đến 6 bệnh nhân nội trú Nhờ vào sự tận tâm và chuyên nghiệp của đội ngũ điều dưỡng, bệnh nhân cảm thấy hài lòng khi điều trị tại khoa.
Thực trạng chăm sóc của điều dưỡng về chăm sóc người bệnh rối loạn Tâm thần/Động kinh tại khoa phục hồi chức năng
Để chứng minh hiệu quả chăm sóc cho bệnh nhân rối loạn tâm thần và động kinh, tôi tiến hành nghiên cứu một trường hợp cụ thể tại khoa phục hồi chức năng Qua đó, tôi rút ra những kinh nghiệm quý báu nhằm nâng cao chất lượng điều trị cho các bệnh nhân tiếp theo tại khoa Việc chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân là một yếu tố quan trọng trong quá trình phục hồi sức khỏe.
Người bệnh rối loạn tâm thần và động kinh cần sự đồng cảm và hỗ trợ từ nhân viên y tế Gia đình cần nhận thức rằng đây là một bệnh lý tâm thần, vì vậy việc động viên, an ủi và tạo điều kiện cho người bệnh có tâm lý lạc quan là rất quan trọng Ngoài ra, cần chú ý đến chế độ ăn uống hợp lý và theo dõi, quản lý tình trạng sức khỏe của người bệnh một cách sát sao.
Khi có dấu hiệu bất thường, báo cáo bácsĩ
Nghiên cứu một trường hợp bệnh cụ thể:
1 Họ và tên người bệnh: HOÀNG THỊ THANH
6 Địa chỉ: Vân Phú- Thành Phố Việt Trì – Phú Thọ
7 Ngày vào viện: 10 tháng 8 năm 2021
8 Lý do vào viện: Lên cơn co giật
9 Chẩn đoán : Rối loạn Tâm thần/Động kinh
Theo lời kể của gia đình, bệnh nhân từ nhỏ đã phát triển bình thường, mẹ khỏe mạnh và thai nhi phát triển tốt, chào đời nặng 3,7 kg và khóc ngay sau khi sinh Tuy nhiên, khi được 1,5 tuổi, bệnh nhân đã trải qua cơn sốt cao không rõ nguyên nhân, dẫn đến co giật và được đưa đi bệnh viện điều trị Gần đây, bệnh nhân xuất hiện nhiều cơn giật, có ngày lên tới 2-3 cơn giật toàn thân, kèm theo co quắp chân tay, nhãn cầu đảo ngược và mất ý thức trong cơn Sau mỗi cơn, bệnh nhân có dấu hiệu tăng tiết đờm rãi, mỗi cơn kéo dài khoảng 1 phút, và sau đó thường cảm thấy mệt mỏi, nói nhiều và linh tinh Gia đình đã quyết định đưa bệnh nhân vào viện để điều trị.
- Tuần hoàn:Mỏm tim đập khoang liên sườn V trên đường giữa xương đòn trái Nhịp tim đều T1, T2 rõ Không nghe tiếng tim bệnh lý ở thời điểm thăm khám
- Hô hấp: Lồng ngực hai bên cân đối, di động đều theo nhịp thở, rung thanh đều, rì rào phế nang êm, không nghe thấy tiếng thổi bệnh lý
- Tiêu hóa: Ăn uống kém, không có cảm giác ngon miệng, bụng mềm, không chướng, không có u cục bất thường, gan lách không sờ thấy, đại tiện bình thường
- Thận - Tiết niệu - Sinh dục: Bình thường
- Cơ - Xương - Khớp: Bình thường
- Tai - Mũi - Họng: Bình thường
- Răng, hàm, mặt: Bình thường
Các bệnh lý khác: Chưa thấy có dấu hiệu bệnhlý
+ Không có tổn thương liệt khu trú
+ Vận động tứ chi : Không hạn chế vận động tứ chi
+ Trương lực cơ: Bình thường
+ Cảm giác ( nông, sâu ): Không rối loạn
+ Phản xạ : Phản xạ gân xương đáp ứng đều hai bên
- Biểu hiện chung ý thức: NB tỉnh, tiếp xúc được, ăn mặc lôi thôi
+ Không gian: không rối loạn
+ Thời gian: không rối loạn
+ Bản thân: không rối loạn
Nội dung: không có hoang tưởng các loại
- Cảm xúc: Khí sắc không ổn định
- Tri giác: Không có ảo giác
+ Hoạt động có ý thức: rối loạn hành vi tác phong, đi lại lộn xộn + Hoạt động bản năng: Ăn, ngủ kém (4h/đêm)
- Trí tuệ: giảm và nghèo nàn
* Các xét nghiệm cận lâm sàng cần làm:
Kết quả sinh hóa máu cho thấy đã thực hiện điện não đồ và lưu huyết não, phát hiện sóng động kinh với sóng α không đồng bộ, tần số khoảng 1 Hz và biên độ khoảng 20 microvol Nghiệm pháp Berger không có phản ứng, trong khi thở sâu và kích thích ánh sáng xuất hiện nhiều đợt sóng chậm Delta và Theta, với tần số từ 3 đến 5 Hz và biên độ từ 40 đến 120 microvol, lan tỏa ở hai bán cầu.
- X quang tim phổi: Bình thường
2.1.2.5 Các thuốc dùng cho người bệnh:
- Olanzapin 10mg 1/2 viên uống 20giờ
- Depakin 200mg 2 viên uống 10 giờ: 1v, 20giờ: 1v
- Phenorbabital 10mg 10 viên uống 10giờ 5v; 20h 5v
* Đánh giá chung về người bệnh
- NB tỉnh, tiếp xúc đúng
- NB ngủ ít, ăn kém
- NB chăm sóc vệ sinh cá nhân kém và hoạt động thể lực kém
- Hoàn cảnh gia đình: Khá
+ Bản thân: Sự phát triển thể chất, tâm thần hoàn toàn bình thường
+ Gia đình: Khỏe mạnh không ai mắc bệnh tương tự
Trong thời gian Người bệnh nằm viện đánh giá hoạt động hàng ngày của Người bệnh như sau:
Người bệnh tỉnh tiếp xúc được
Khí sắc không ổn định
Người bệnh ngủ ít ăn kém
Người bệnh chăm sóc vệ sinh cá nhân kém,và hoạt động thể lực kém
Hoàn cảnh gia đình: Khá giả
Trình độ văn hóa: lớp 5
+ Bản thân: 1,5 tuổi sốt cao co giật đã điều trị ổn định
+ Gia đình : Không ai mắc bệnh Tâm thần /Thần kinh
7 giờ 30 phút :Theo dõi sát người bệnh
- Hiện tại Người bệnh tỉnh, tiếp xúc được, chưa tham gia các hoạt động trong khoa, đi lại nhiều
- Người bệnh được nằm phòng thoáng, sạch sẽ
- Để Người bệnh nằm buồng riêng, yên tĩnh, thoáng mát, đủ ánh sáng
- Theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn:
+ Các dấu hiệu bệnh lý khác chưa có vấn đề gì đặc biệt
Điều dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc bệnh nhân bằng cách thường xuyên tiếp xúc và gần gũi với họ Họ không chỉ phổ biến nội quy, quy định và hướng dẫn của bệnh viện mà còn khuyên nhủ bệnh nhân cùng người nhà yên tâm trong quá trình điều trị Sự tin tưởng vào kết quả điều trị của bác sĩ và sự chăm sóc tận tình của điều dưỡng là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.
- Loại bỏ những vật dụng sắc nhọn, vật dụng gây nguy hiểm
- Điều dưỡng động viên Người bệnh yên tâm điều trị, thực hiện đầy đủ nội quy, quy định của bệnh viện cũng như nội quy của buồng bệnh
- Hướng dẫn người nhà Người bệnh cho Người bệnh tập phục hồi chức năng, tập nhẹ nhàng tránh gắng sức, quản lý và theo dõi Người bệnh
Giải thích rõ ràng về tính chất bệnh của bệnh nhân là rất quan trọng, giúp người nhà và bệnh nhân hiểu rõ tình trạng sức khỏe Sự hiểu biết này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp hiệu quả với nhân viên y tế, từ đó nâng cao hiệu quả điều trị và đạt được kết quả tốt nhất.
Hướng dẫn người nhà đưa bệnh nhân đi lại trong khuôn viên khoa
10 giờ 00 phút: Thực hiện y lệnhthuốc:
- Olanzapin 10mg 1/2 viên uống 20giờ
- Depakin 200mg 2 viên uống 10 giờ: 1v, 20giờ: 1v
- Phenorbabital 10mg 10 viên uống 10giờ 5v; 20h 5v
10 giờ 30phút: Đảm bảo chế dộ dinh dưỡng cho người bệnh
- Động viên người bệnh ăn hết xuất cơm viện
- Ngoài 3 bữa chính, phối hợp với người nhà cho Người bệnh uống thêm sữa - sinh tố
- Phối hợp với Người nhà chế biến thêm thức ăn hợp khẩu vị, dễ tiêu hóa, giàu năng lượng cho bệnh nhân
- Cho Người bệnh nằm nghỉ ngơi tại giường, phòng bệnh yên tĩnh, thoáng mát, tránh người đi lại ồn ào
- Động viên Người bệnh ngủ đúng giờ, không dùng đồ uống có ga
- Theo dõi, đánh giá giấc ngủ của Người bệnh và trạng thái, tinh thần của người bệnh
Theo dõi và phát hiện tổn thương do tai nạn, như ngã hoặc các bệnh lý kèm theo ở bệnh nhân động kinh, là rất quan trọng Cần báo cho bác sĩ kịp thời để có biện pháp xử trí thích hợp.
- Nhân viên y tế và người nhà đưa Người bệnh vào nhà vệ sinh gội đầu, tắm sạch sẽ cho người bệnh bệnh bằng xà bông thơm
- Thay quần áo sạch cho người bệnh
- Huớng dẫn người bệnh vệ sinh cá nhân đánh răng ngày 2 lần , sau khi ngủ dậy và trước khi đi ngủ
15 giờ 00 phút Quản lý Người bệnh:
Để đảm bảo an toàn cho người bệnh, cần sắp xếp họ vào buồng bệnh cùng với những người bệnh ổn định để dễ dàng theo dõi Đồng thời, việc loại bỏ các vật dụng nguy hiểm như dao, kéo, dây và các vật sắc nhọn là rất quan trọng nhằm bảo vệ tính mạng của người bệnh.
+ Thường xuyên theo dõi giám sát Người bệnh khi giao ca, giao trực, lúc giao thời vào đêm khuya
+ Đi tua buồng bệnh 15phút/ lần
+ Thông báo kịp thời cho Bác sĩ và nhân viên trong khoa về diễn biến của người bệnh để cùng phối hợp
* Tư vấn và huớng dẫn Người bệnh tự chăm sóc và giữ gìn sức khỏe
Gia đình thường xuyên gần gũi động viên an ủi Người bệnh Biết động viên khuyên giải Người bệnh yên tâm, tin tuởng vào điều trị
Biết tạo không khí vui tuơi, tránh sang trấn tâm lý người bệnh
Tăng cường dẫn người bệnh đi dạo xem ti vi, xem đá bóng… để giúp người bệnh lãng quên đi những lo lắng buồn phiền
Thường xuyên gần gũi theo dõi Người bệnh để phát hiện kịp thời cơn động kinh nếu có
Loại bỏ các vật dụng nguy hại đến tính mạng và kiểm tra chặt chẽ việc uống thuốc của người bệnh, phòng ngừa dấu thuốc
Biết chăm sóc vệ sinh cho Người bệnh nếu Người bệnh không tự làm
Để đảm bảo sức khỏe cho người bệnh, cần nắm rõ chế độ ăn uống của họ, cung cấp đầy đủ năng lượng, chất dinh dưỡng và vitamin Nếu người bệnh không ăn uống, cần động viên và khuyên nhủ họ, đồng thời báo cáo tình trạng này cho bác sĩ hoặc điều dưỡng để có biện pháp can thiệp kịp thời.
Hướng dẫn người bệnh tham gia lao động liệu pháp vui chơi giải trí là rất quan trọng Cần động viên và giải thích cho họ hiểu rằng việc tham gia vào các hoạt động này sẽ giúp loại bỏ những suy nghĩ lo lắng và chán nản Khuyến khích người bệnh hòa đồng với mọi người xung quanh sẽ tạo ra môi trường tích cực, hỗ trợ quá trình phục hồi sức khỏe của họ.
Khi người bệnh ra viện trở về cộng đồng
Thường xuyên quan tâm động viên an ủi Người bệnh
Giúp Người bệnh tái hòa hợp với cuộc sống cộng đồng
Tạo môi trường gia đình xã hộ hài hòa, tránh gây sang trấn tâm lý cho Người bệnh
Quản lý thuốc chặt chẽ
Khi dừng thuốc nếu thấy có dấu hiệu bất thường đưa Người bệnh đến cơ sở y tế hoặc Bệnh viện chuyên khoa tâm thần khám ngay
Theo dõi Người bệnh nếu có co giật
Uống thuốc đều theo đơn của Bác sĩ
Người bệnh luôn tin tuởng vào sự điều trị của Bác sỹ
Không nên hoặc hạn chế sử dụng rượu bia và các chất kích thích như cà phê thuốc lá
Hãy tạo cho mình cuộc sống vui vẻ và thoải mái
* Thuận lợi và khó khăn
Bộ Y tế cùng với các bệnh viện và khoa phòng đã thiết lập các quy định, quy trình và thông tư rõ ràng nhằm hướng dẫn cụ thể về việc chăm sóc người bệnh.
Bệnh viện chuyên khoa tâm thần hàng đầu với đầy đủ các phòng ban chức năng, lâm sàng và cận lâm sàng Đội ngũ cán bộ tại đây được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn của bệnh viện hạng 2, đảm bảo chất lượng dịch vụ y tế tốt nhất cho bệnh nhân.
Bệnh viện tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ viên chức làm việc và học tập nâng cao trình độ
Do thiếu nhân lực, điều dưỡng không có đủ thời gian lắng nghe tâm tư của người bệnh, dẫn đến việc chăm sóc tâm lý chưa hiệu quả Kế hoạch điều dưỡng cho người bệnh vẫn còn sơ sài, trong khi người nhà bệnh nhân thiếu kiến thức về bệnh và chăm sóc Họ thường cho rằng bệnh tật do ma quỷ gây ra và chỉ đưa bệnh nhân đến viện khi tình hình kinh tế đã kiệt quệ mà bệnh vẫn không thuyên giảm Ngoài ra, chưa có sự động viên và giao cho bệnh nhân những công việc nhẹ nhàng phù hợp với khả năng của họ.
3.1 Thực trạng chăm sóc người bệnh Rối loạn tâm thần/động kinh tại Khoa phục hồi chức năng Bệnh viện Tâm thần Phú Thọ
Bệnh viện Tâm thần Phú Thọ nổi bật với cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng tốt nhu cầu chăm sóc bệnh nhân trong tỉnh và khu vực lân cận Lãnh đạo bệnh viện chú trọng đến công tác chăm sóc bệnh nhân, xây dựng quy trình quản lý hiệu quả Đội ngũ y tế, đặc biệt là điều dưỡng viên, luôn nhiệt tình và trách nhiệm, theo dõi sát sao tình trạng bệnh nhân trong quá trình điều trị Sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ và điều dưỡng giúp nâng cao chất lượng chăm sóc, đảm bảo an toàn cho bệnh nhân mà không xảy ra biến chứng bất thường Ngoài ra, bệnh viện còn chú trọng đến công tác tư vấn và chăm sóc sức khỏe sau khi bệnh nhân ra viện, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự giác uống thuốc và theo dõi sức khỏe Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề cần cải thiện trong hoạt động chăm sóc bệnh nhân rối loạn tâm thần và động kinh tại Khoa phục hồi chức năng.
Điều dưỡng hiện đang gặp khó khăn trong việc chăm sóc bệnh nhân do mô hình phân công đội ngũ nhân lực thiếu, dẫn đến thời gian tiếp xúc với bệnh nhân hạn chế và chưa lắng nghe đầy đủ tâm tư nguyện vọng của họ Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân còn sơ sài, thiếu cụ thể cho từng cá nhân và không đáp ứng kịp thời nhu cầu của bệnh nhân cùng gia đình Chăm sóc dinh dưỡng chưa đa dạng và khẩu phần ăn không được bệnh nhân tiếp nhận do thiếu sự hấp dẫn Mặc dù các hoạt động tư vấn giáo dục sức khỏe đã được triển khai, nhưng vẫn chưa thực sự hiệu quả và bài bản.