Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, Việt Nam có gần bốn mươi ngân hàng cùng với nhiều chi nhánh ngân hàng nước ngoài và văn phòng đại diện Hệ thống ngân hàng hiện đại đóng vai trò quan trọng trong lưu thông vốn, cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán, huy động vốn, cho vay, tài trợ thương mại và tư vấn tài chính Sự đa dạng và phức tạp của các sản phẩm dịch vụ ngân hàng khiến ngành này phải đối mặt với nhiều loại rủi ro khác nhau, đặc biệt là trong bối cảnh nhạy cảm của yếu tố tiền tệ.
Trong những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Ngân hàng Nhà Nước, các Ngân hàng Việt Nam đã có những tiến bộ trong quản trị rủi ro theo chuẩn Basel II Tuy nhiên, rủi ro hoạt động vẫn chưa được chú trọng kiểm soát đúng mức, mặc dù nó phát sinh từ nguyên nhân nội tại hoặc gian lận bên ngoài Rủi ro hoạt động không chỉ đa dạng về nguyên nhân mà còn liên quan đến các loại rủi ro khác như uy tín, danh tiếng, pháp lý và tín dụng Tổn thất từ rủi ro hoạt động có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng, và một sự kiện rủi ro có thể dẫn đến sự sụp đổ nếu không có biện pháp nhận diện và kiểm soát kịp thời Hiện nay, hoạt động quản trị rủi ro hoạt động tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam vẫn chưa được đầu tư nghiêm túc và chặt chẽ.
Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội (MB) là một trong những ngân hàng thương mại cổ phần lớn nhất tại Việt Nam, nổi bật với tốc độ tăng trưởng tín dụng nhanh chóng và việc cập nhật công nghệ thông tin hiện đại MB cũng là ngân hàng tiên phong trong việc đạt chuẩn Basel II trước thời hạn Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với những thay đổi trong một số quy định.
Hai quy định cốt lõi và việc cập nhật mẫu biểu cùng với tuyển dụng số lượng lớn nhân sự mới có thể làm gia tăng rủi ro hoạt động tiềm ẩn Do đó, MB cần tiếp tục nỗ lực trong việc phát triển hệ thống quản lý rủi ro, đặc biệt là rủi ro hoạt động, và không ngừng hoàn thiện khung quản lý rủi ro để đảm bảo hoạt động kinh doanh ngân hàng diễn ra liên tục và bền vững.
Dựa trên thực tiễn và lý thuyết từ chương trình Đào tạo Sau đại học tại Học viện Ngân hàng, học viên đã quyết định nghiên cứu đề tài “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng thương mại cổ phần.”
Tổng quan các công trình nghiên cứu về rủi ro hoạt động
Vấn đề quản trị rủi ro hoạt động (RRHĐ) đã được nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước đề cập Các nghiên cứu trong nước chủ yếu tập trung vào việc áp dụng Basel II trong việc xây dựng khung quản trị RRHĐ Một số đề tài nghiên cứu cụ thể liên quan đến vấn đề này đã được thực hiện.
The research conducted by Noor Fareen Abdul Rahim and Hazlinda Hassan at Universiti Utara Malaysia in 2016 highlights the significance of business ethics and operational risk management in Malaysian conventional banks The study identifies various factors and potential risks associated with operational risk management, as well as loss events categorized under Basel II It emphasizes specific human-induced causes of operational risk, addressing the ethical dilemmas in business and their connection to effective operational risk management.
Bài viết "Quản trị rủi ro hoạt động của Ngân hàng theo Basel II - tình huống Ngân hàng TMCP An Bình" của Trịnh Quốc Trung và Phạm Thu Thủy, đăng trên Tạp chí phát triển Khoa học & Công nghệ (2016), trình bày khung quản lý rủi ro hoạt động (RRHĐ) tại ABBank Nội dung bài viết tập trung vào việc áp dụng các tiêu chuẩn Basel II nhằm nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro trong hoạt động ngân hàng, từ đó giúp ABBank tối ưu hóa quy trình quản lý và giảm thiểu các rủi ro tiềm ẩn.
Năm 2015, đã có sự thống kê sai số liệu liên quan đến các nhóm rủi ro Bài viết cũng cung cấp một số dữ liệu phỏng vấn nhằm đánh giá hiểu biết về văn hóa quản lý rủi ro và hiệu quả của nó.
Khung quản lý rủi ro hoạt động (RRHĐ) hiện đang áp dụng ba yếu tố chính, từ đó có thể rút ra các kết luận quan trọng về quản trị Để kiểm soát và hạn chế rủi ro hoạt động một cách hiệu quả, cần đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao khả năng quản lý và giảm thiểu tác động tiêu cực từ các rủi ro này.
Quản trị rủi ro hoạt động theo chuẩn Basel II tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam là một xu thế tất yếu và nhiệm vụ trọng tâm mà các ngân hàng hướng tới Trong bài viết, Trần Thị Hằng Nga đã phân tích quá trình triển khai Basel II tại Techcombank trong giai đoạn 2013-2015, sử dụng số liệu cụ thể để rút ra nhận xét và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro hoạt động.
Trong những năm gần đây, rủi ro hoạt động (RRHĐ) đã thu hút sự chú ý ngày càng nhiều từ các ngân hàng, bên cạnh các nhóm rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản RRHĐ là một vấn đề phức tạp, tồn tại trong mỗi doanh nghiệp và tiềm ẩn trong mọi hoạt động kinh doanh Bài viết này tổng hợp lý thuyết và thực tiễn về quản trị RRHĐ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội, đồng thời đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản trị RRHĐ tại ngân hàng này.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn
- Làm rõ những vấn đề lý luận chủ yếu về rủi ro hoạt động, quản trị rủi ro hoạt động và kinh nghiệm thực tiễn trong HĐKD ngân hàng.
Bài viết này tập trung vào việc nhận diện và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại MB, từ đó chỉ ra những kết quả đạt được cùng với nguyên nhân dẫn đến các hạn chế và tồn tại trong hoạt động quản trị rủi ro của ngân hàng này trong thời gian qua.
- Đề xuất quan điểm, định hướng và các giải pháp cụ thể để tăng cường công tác quản trị rủi ro hoạt động tại MB từ nay đến năm 2025.
Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp thống kê và phân tích tổng hợp kết hợp với bảng biểu và đồ thị giúp tính toán, minh họa và so sánh dữ liệu một cách hiệu quả, từ đó rút ra những kết luận chính xác.
- Phương pháp phân loại: nghiên cứu các đối tượng theo phân loại thành các nhóm nguyên nhân.
- Phương pháp kế thừa những kết quả nghiên cứu trước đó nhằm thu thập tri thức phục vụ cho việc nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu bao gồm việc tham khảo các văn bản pháp luật và quy định của hệ thống ngân hàng, cũng như các tài liệu khoa học, giáo trình, báo chí và thông tin trên internet.
6 Ket cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm ba phần chính như sau:
Chương 1: Tổng quan về rủi ro hoạt động và quản trị rủi ro hoạt động trong các Ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực trạng công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội
Chương 3: Giải pháp tăng cường hoạt động quản trị rủi ro hoạt động tại
Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội
CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ RỦI RO HOẠT ĐỘNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Theo Điều 4 của Luật Các Tổ chức Tín dụng số 47/2010/QH12, tổ chức tín dụng được định nghĩa là doanh nghiệp thực hiện một hoặc nhiều hoạt động ngân hàng Các loại hình tổ chức tín dụng bao gồm ngân hàng, tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô và quỹ tín dụng nhân dân.
Ngân hàng là tổ chức tín dụng thực hiện các hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật Các loại hình ngân hàng bao gồm ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách và ngân hàng hợp tác xã, mỗi loại có tính chất và mục tiêu hoạt động riêng Ngân hàng thương mại tập trung vào việc thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác nhằm mục tiêu lợi nhuận.
Ngân hàng thương mại (NHTM) đóng vai trò trung gian tài chính quan trọng, kết nối nguồn vốn từ nơi dư thừa sang nơi cần thiết, tạo ra lợi nhuận và mang lại lợi ích cho khách hàng cũng như nền kinh tế Bên cạnh đó, NHTM còn là đơn vị thiết yếu trong việc truyền dẫn các chính sách kinh tế vĩ mô theo sự điều tiết của nhà nước, góp phần vào sự phát triển ổn định của nền kinh tế thị trường.
1.2 RỦI RO TRONG HĐKD CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.2.1 Khái niệm về rủi ro
Rủi ro là sự xuất hiện của các sự kiện không lường trước, có khả năng dẫn đến kết quả tiêu cực, ảnh hưởng đến lợi nhuận và nguồn vốn của tổ chức, cũng như cản trở hoạt động kinh doanh liên tục và các cơ hội kinh doanh.
Trong lĩnh vực ngân hàng, hầu hết các loại nghiệp vụ và dịch vụ đều tiềm ẩn rủi ro Hoạt động kinh doanh ngân hàng rất nhạy cảm với những biến động của môi trường xung quanh.
Sáu trường kinh tế - chính trị - xã hội có thể gây ra những thay đổi bất thường, ảnh hưởng nhanh chóng đến hoạt động dịch vụ của ngân hàng Những sự kiện rủi ro này có khả năng làm tổn thất đến nguồn thu của tổ chức, do ngân hàng hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh đặc biệt với mặt hàng "tiền tệ" Tiền tệ là loại hàng hóa nhạy cảm và có sức cuốn hút lớn, dẫn đến việc rủi ro trong ngân hàng trở nên đa dạng và nghiêm trọng.
1.2.2 Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng
Hiện nay, rủi ro trong HĐKD ngân hàng được phân thành các nhóm rủi ro như sau:
Sơ đồ 1.1: Các loại rủi ro trong ngân hàng
1.2.3 Khái niệm rủi ro hoạt động
Rủi ro hoạt động (RRHĐ) là một khái niệm rộng lớn, ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong quá trình làm việc và hoạt động kinh doanh hàng ngày Trước đây, RRHĐ thường được hiểu một cách hạn chế thông qua phương pháp loại trừ, coi đây như một loại rủi ro "còn lại".
Ngoài rủi ro tín dụng và rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động (RRHĐ) cũng là một trong những rủi ro chính trong kinh doanh ngân hàng RRHĐ được định nghĩa là rủi ro gây ra tổn thất do sự vận hành nội bộ không hoàn thiện hoặc không hiệu quả, do con người và hệ thống, hoặc bởi các sự kiện bên ngoài Định nghĩa này bao gồm rủi ro pháp lý nhưng không bao gồm rủi ro chiến lược và rủi ro danh tiếng RRHĐ có mặt trong mọi khía cạnh hoạt động kinh doanh của ngân hàng, với phạm vi rộng và có thể phát sinh bất cứ lúc nào tại bất kỳ bộ phận nào.
1.2.4 Mối quan hệ giữa rủi ro hoạt động với các rủi ro khác trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại
Các loại rủi ro trong ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ, với một rủi ro thường là hệ quả của một sự kiện rủi ro khác Ví dụ, khi cán bộ tín dụng vi phạm đạo đức nghề nghiệp (rủi ro hoạt động), điều này có thể dẫn đến mất vốn cho ngân hàng, gây ra rủi ro tín dụng và rủi ro thanh khoản Rủi ro hoạt động tồn tại trong mọi hoạt động của ngân hàng, chịu ảnh hưởng từ cả yếu tố nội bộ như con người, quy trình và sản phẩm, cũng như các yếu tố bên ngoài như cơ sở vật chất và tình hình kinh tế vĩ mô Quản lý rủi ro hoạt động hiệu quả giúp giảm thiểu nguy cơ xảy ra các loại rủi ro khác như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản và rủi ro thị trường Việc xây dựng văn hóa quản trị rủi ro sẽ là nền tảng cho sự phát triển ổn định và bền vững của ngân hàng.
1.3 QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.3.1 Khái niệm về quản trị rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại
Quản trị rủi ro hoạt động trong ngân hàng là quá trình quản lý và điều chỉnh các rủi ro thông qua hệ thống và công cụ nhằm phòng ngừa, cảnh báo và đưa ra các biện pháp ứng phó hiệu quả.
Để hạn chế rủi ro đến mức chấp nhận được, ngân hàng cần thực hiện 8 biện pháp quan trọng Biện pháp đầu tiên là xác định rõ mục tiêu và thiết lập chiến lược quản trị rủi ro (QTRR) Hoạt động quản trị rủi ro không nhằm ngăn chặn hoàn toàn rủi ro, mà là dự đoán và kiểm soát các rủi ro có thể xảy ra, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực đến hoạt động của ngân hàng.
1.3.2 Sự cần thiết phải thực hiện quản trị rủi ro hoạt động
Rủi ro hoạt động ngân hàng (RRHĐ) đang trở thành chủ đề nóng trong các cuộc thảo luận gần đây Roger W Ferguson, phó chủ tịch FED, nhấn mạnh rằng trong hệ thống ngân hàng hiện đại, RRHĐ đã trở thành một trong những rủi ro chính Rủi ro này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín mà còn tác động lâu dài đến kết quả kinh doanh của ngân hàng Mặc dù có những sự kiện RRHĐ không gây ảnh hưởng ngay lập tức đến lợi nhuận, nhưng đã có nhiều trường hợp khiến cả một ngân hàng lớn sụp đổ, ảnh hưởng sâu sắc đến hệ thống tài chính của một quốc gia Một ví dụ điển hình là sự kiện phá sản của ngân hàng Barings, nơi mà sai phạm của nhân viên Nick Leeson đã phản ánh sự yếu kém trong quy trình kiểm tra và kiểm soát nội bộ.
Môi trường cạnh tranh trong ngành ngân hàng ngày càng gay gắt, dẫn đến mức độ rủi ro hoạt động gia tăng Áp lực công việc ngày càng nặng nề, yêu cầu cán bộ công nhân viên phải xử lý công việc nhanh chóng, chính xác và hiệu quả Sự phát triển công nghệ 4.0 cũng thúc đẩy các ngân hàng chuyển sang giải pháp ngân hàng điện tử, nhưng đồng thời cũng tạo ra nhiều hình thức tội phạm công nghệ cao tinh vi và nguy hiểm.
