Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch COVID-19, đầu tư và thương mại gặp nhiều khó khăn, các ngân hàng thương mại đang đối mặt với thách thức lớn trong hoạt động kinh doanh Sự suy thoái kinh tế đã làm giảm tốc độ phát triển và giá trị của các dịch vụ tài chính, khiến tăng trưởng tín dụng và lợi nhuận của ngân hàng sụt giảm mạnh trong nửa đầu năm 2020 Do đó, việc nâng cao hiệu quả hoạt động và sử dụng nguồn lực trở thành nhu cầu cấp thiết để phục hồi kinh doanh Ngoài ra, hệ thống ngân hàng cũng phải đối mặt với những rủi ro phức tạp trong hoạt động tín dụng trong những năm gần đây.
Những vụ án lớn liên quan đến ngân hàng đã làm nổi bật sự cần thiết phải nâng cao hoạt động kiểm soát tại các ngân hàng thương mại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam chi nhánh Tam Điệp đã chú trọng cải thiện chất lượng kiểm soát nội bộ tín dụng, khắc phục một số điểm yếu và đạt được những cải thiện rõ rệt trong phát triển Tuy nhiên, chất lượng kiểm soát nội bộ vẫn còn nhiều hạn chế, cần được phân tích để tìm ra giải pháp cải thiện Do đó, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - chi nhánh Tam Điệp” nhằm góp phần giảm thiểu rủi ro và củng cố chất lượng tín dụng tại ngân hàng.
Trong quá trình nghiên cứu đề tài "Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam - chi nhánh Tam Điệp", tôi đã tham khảo và kế thừa nhiều bài báo khoa học cùng luận văn thạc sỹ có nội dung liên quan.
Mục đích nghiên cứu
Bài viết này tập trung vào những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến ngân hàng thương mại và tín dụng, đặc biệt là kiểm soát nội bộ trong quản lý hoạt động tín dụng Nghiên cứu sẽ phân tích toàn diện hoạt động tín dụng và đánh giá thực trạng kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam chi nhánh Tam Điệp Dựa trên những phân tích đó, bài viết sẽ đề xuất các giải pháp nhằm cải tiến và nâng cao chất lượng kiểm soát nội bộ, từ đó nâng cao chất lượng tín dụng tại chi nhánh này.
Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu định tính: Thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp
Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn tài liệu như đề tài, bài báo, hội thảo và giáo trình liên quan đến Hệ thống kiểm soát nội bộ Những nguồn này bao gồm các thành phần cụ thể cùng với các văn bản pháp quy và quy định của Nhà nước, cũng như các quy định của Vietinbank và Vietinbank Tam Điệp về kiểm soát nội bộ.
Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua điều tra và phỏng vấn Ban lãnh đạo, phòng kiểm soát, và phòng kế toán tại Vietinbank Tam Điệp Tác giả không chỉ cung cấp thông tin chung về Vietinbank và chi nhánh Tam Điệp, mà còn đi sâu vào các vấn đề liên quan đến 5 thành phần của kiểm soát nội bộ theo quan điểm mới Bên cạnh đó, tác giả cũng theo dõi các hoạt động của Vietinbank Tam Điệp để có cái nhìn toàn diện và thực tiễn về các thành phần của kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại chi nhánh này.
Nghiên cứu định lượng là phương pháp thống kê dựa trên dữ liệu thu thập được, trong đó tác giả áp dụng các phương pháp thống kê phù hợp với thời gian thực tập tại ngân hàng Tác giả sử dụng bảng biểu và trích dẫn các quy định về kiểm soát nội bộ của đơn vị, cũng như các chứng từ kế toán để hỗ trợ cho quá trình phân tích và đưa ra kết luận.
Phương pháp so sánh là một công cụ hữu hiệu trong việc phân tích dữ liệu thống kê, giúp tác giả làm rõ sự biến động tăng giảm của số liệu qua các năm Bằng cách đối chiếu các kết quả, phương pháp này cung cấp cái nhìn sâu sắc về xu hướng và thay đổi trong thời gian, từ đó hỗ trợ việc đưa ra những nhận định chính xác hơn về các hiện tượng được nghiên cứu.
Phương pháp phân tích dựa trên việc so sánh các số liệu thu thập được, giúp xác định sự biến động tăng giảm của các chỉ số Tác giả áp dụng phương pháp này để tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến sự biến động đó.
Tác giả đã thu thập dữ liệu và tiến hành tổng hợp, so sánh, đánh giá, phân tích để làm rõ thực trạng của Hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại Vietinbank Tam Điệp Dựa trên kết quả phân tích, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam - Chi nhánh Tam Điệp.
Ngoài phần mở đầu và kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận kết cấu thành ba chương: v
Chương 1: Lý luận chung về kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Tam Điệp
Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam- chi nhánh Tam Điệp
Đề tài luận văn cao học của tác giả Phạm Thu Thủy tập trung vào việc hoàn thiện công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quân đội Nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và đảm bảo an toàn trong các giao dịch tín dụng, từ đó góp phần phát triển bền vững cho ngân hàng Tài liệu sẽ phân tích thực trạng công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ hiện tại và đề xuất các giải pháp cải tiến phù hợp.
Năm 2010, tác giả nghiên cứu lý luận về hệ thống kiểm soát nội bộ trong các tổ chức tín dụng, bao gồm khái niệm, nguyên tắc hoạt động và phân loại Đặc biệt, tác giả tập trung vào kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại, phân tích thực trạng công tác kiểm tra và kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng Quân đội Tác giả chỉ ra ưu điểm là đã ban hành quy trình nghiệp vụ cho công tác này, nhưng cũng nêu rõ nhược điểm như quy trình chưa hoàn thiện, chất lượng kiểm tra còn hạn chế, và việc áp dụng công nghệ thông tin còn yếu Để cải thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, tác giả đề xuất hoàn thiện hành lang pháp lý, xây dựng đội ngũ kiểm soát viên có kinh nghiệm, nâng cao kỹ thuật kiểm tra, tăng cường giám sát từ xa và ứng dụng công nghệ thông tin, cùng với việc tăng cường giám sát sau kiểm tra.
Luận văn cao học của tác giả Nguyễn (2013) tập trung vào việc hoàn thiện công tác kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ nhằm đảm bảo an toàn và ổn định trong hoạt động tín dụng, đồng thời đề xuất các giải pháp cải tiến quy trình và chính sách quản lý để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của ngân hàng.
Trong nghiên cứu của Thị Quỳnh Tâm, tác giả đã tổng hợp lý luận về hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại, đồng thời đánh giá thực trạng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) Tác giả phân tích các hoạt động tín dụng và chỉ ra những ưu điểm như tổ chức đội ngũ nhân viên và quy trình chỉ đạo chặt chẽ từ Ban lãnh đạo Tuy nhiên, cũng có những hạn chế đáng lưu ý như sự không rõ ràng trong phân công nhiệm vụ, chất lượng kiểm tra chưa cao, và chính sách tín dụng chưa được xây dựng bài bản Thêm vào đó, việc truyền tải thông tin giữa bộ phận kiểm soát nội bộ và ban lãnh đạo chưa kịp thời, cùng với việc chưa ứng dụng công nghệ thông tin, đã ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động ngân hàng Đội ngũ nhân viên trẻ và thiếu kinh nghiệm cũng là một yếu tố làm giảm hiệu quả kiểm soát nội bộ Tác giả đề xuất các giải pháp như hoàn thiện quy định pháp lý, ứng dụng công nghệ thông tin, và yêu cầu trình độ từ đại học cho đội ngũ kiểm soát viên, cũng như cử nhân viên đi học để nâng cao nghiệp vụ.
Luận văn của Thạc sỹ Phạm Thị Mỹ tập trung vào việc tăng cường kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam - Chi nhánh Đà Nẵng Nghiên cứu này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tín dụng, đảm bảo an toàn tài chính và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động ngân hàng Bằng việc phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp cụ thể, luận văn góp phần cải thiện quy trình kiểm soát nội bộ, từ đó nâng cao uy tín và hiệu quả hoạt động của ngân hàng.
Vào năm 2012, tác giả đã trình bày những khía cạnh chung về hệ thống kiểm soát nội bộ, bao gồm định nghĩa, vai trò và nội dung của nó Dựa trên lý thuyết này, tác giả nghiên cứu việc xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại, nhấn mạnh vai trò của nó trong việc bảo đảm an toàn tài sản và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh, góp phần vào sự phát triển của các ngân hàng Chương 2 phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ tại EIB Đà Nẵng, thông qua khảo sát thực tiễn, nhằm phát hiện những thiếu sót và rủi ro tiềm ẩn Chương 3 đề xuất giải pháp tăng cường kiểm soát nội bộ trong hoạt động tín dụng, cải thiện hệ thống cảnh báo rủi ro và hoàn thiện chính sách tín dụng cùng quy trình kiểm soát hoạt động.
Tài liệu tham khảo từ ba luận văn cùng với các nguồn thông tin đa dạng như bài viết của các tác giả, báo chí, internet, tạp chí ngân hàng, báo cáo thường niên và các văn bản chính sách do VietinBank ban hành là rất quan trọng để nắm bắt toàn cảnh hoạt động của VietinBank Tam Điệp Đặc biệt, các báo cáo tài chính và kết quả kinh doanh từ năm 2017 đến 2019 cung cấp số liệu cần thiết cho việc phân tích và so sánh các chỉ tiêu, từ đó đưa ra những đánh giá có cơ sở cho đề tài nghiên cứu.
1 Tính cấp thiết của đề tài iii
2 Mục đích nghiên cứu iv
3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu iv
4 Phương pháp nghiên cứu iv
6 Tổng quan tài liệu nghiên cứu vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT xii
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ xiii
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1
1.1 Khái quát về hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại 1
1.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng 1
1.1.2 Các hình thức và quy trình tín dụng ngân hàng 2
1.2 Hoạt động kiểm soát nội bộ trong ngân hàng thương mại 4
1.2.1 Khái niệm kiểm soát nội bộ 4
1.2.2 Các yếu tố cơ bản của hệ thống KSNB 6
1.2.3 Các nguyên tắc thiết kế KSNB 10
1.3 Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong ngân hàng thương mại 13 1.3.1 Mục tiêu và nhiệm vụ kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng 13
1.3.2 Nội dung kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng 14
1.3.3 Các nhân tố cấu thành kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng 15
1.3.4 Sai sót, rủi ro thường gặp đối với hoạt động tín dụng trong NHTM 23 ix ĐIỆP 27
2.1 Khái quát về Vietinbank - chi nhánh Tam Điệp 27
2.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển Ngân hàng TMCP Công thương - Chi nhánh Tam Điệp 27
2.1.2 Tình hình hoạt động tín dụng của Vietinbank Tam Điệp 27
2.1.3 Tổ chức bộ máy quản lý của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam -
2.2 Thực trạng hệ thống KSNB hoạt động tín dụng tại ngân hàng Vietinbank Chi nhánh Tam Điệp 33
2.2.2 Quy trình đánh giá rủi ro 35
2.2.3 Hệ thống thông tin và truyền thông 37
2.3 Đánh giá thực trạng KSNB tại Vietinbank Chi nhánh Tam Điệp 50
2.3.2 Hạn chế và nguyên nhân 52
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM- CHI NHÁNH TAM ĐIỆP 56
3.1 Mục tiêu phát triển của Vietinbank Tam Điệp 56
3.2 Sự cần thiết phải hoàn thiện hệ thống KSNB hoạt động tín dụng tại Vietinbank
Tam Điệp 563.3 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện KSNB hoạt động tín dụng tại
Từ viết tắt Nguyên nghĩa
CBTD Cán bộ tín dụng
HĐQT Hội đồng quản trị
HĐTD Hợp đồng tín dụng
HTKSNB Hệ thống kiểm soát nội bộ
KHKD Ke hoạch kinh doanh
KSNB Kiểm soát nội bộ
Vietinbank Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam
NHNN Ngân hàng nhà nước
NHTM Ngân hàng thương mại
TCTD Tổ chức tín dụng
TSBĐ Tài sản bảo đảm
3.3.6 Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ 72
3.4 Kiến nghị với các cơ quan chức năng nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB hoạt động tín dụng tại Vietinbank Tam Điệp 75
3.4.1 Đối với Trụ sở chính của Vietinbank 75
3.4.2 Đối với Vietinbank Tam Điệp ( đã sửa turn xong) 76
3.4.3 Đối với Ngân hàng nhà nước 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC xi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
QTTD Quy trình tín dụng ĐGRRTD Đánh giá rủi ro tín dụng
RRTD Rủi ro tín dụng
NHCT Ngân hàng Công Thương
STT Tên Nội Dung Trang ĩ Hình ĩ.ĩ Quy trình tín dụng 3
2 Bảng 2 ĩ Hoạt động tín dụng giai đoạn 2õĩ7 - 2õĩ9 tại Ngân hàng Công thương Việt Nam - Chi nhánh Tam Điệp (Đơn vị tính: Tỷ đồng)
3 Sơ đồ 2 ĩ Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Vietinbank Tam Điệp 3Õ
4 Sơ đồ 2.2 Quy trình cho vay tại Ngân hàng TMCP Công thương
Việt Nam - Chi nhánh Tam Điệp
5 Sơ đồ 2.3 Quy trình luân chuyển hồ sơ tín dụng vượt thẩm quyền cho vay của Chi nhánh Tam Điệp
6 Hình 2.1 Giấy đề nghị vay vốn phục vụ sản xuất kinh doanh.
Kiêm phương án/dự án vay - trả nợ (Áp dụng đối với trường hợp HKD cá thể, chủ hộ kinh doanh là vợ/chồng)
7 Hình 2.2 Biên bản giao nhận Hồ sơ TSBĐ 45
8 Bảng 3.ĩ Báo cáo nguồn huy động Tháng 03/2020 (ĐVT: Đồng) 61
Trong báo cáo công tác tín dụng tháng 03/2020, bảng 3.2 trình bày các số liệu liên quan đến hoạt động cho vay, với đơn vị tính là đồng Sơ đồ 3 minh họa quy trình cho vay, giúp người đọc hiểu rõ hơn về các bước trong quá trình này Bảng 3.3 phân tích các rủi ro có thể ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng, cung cấp cái nhìn sâu sắc về các yếu tố cần xem xét trong việc đánh giá tín dụng.
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ SƠ ĐỒ
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG
TÍN DỤNG TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Khái quát về hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại
1.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng
Tín dụng ngân hàng là mối quan hệ vay mượn vốn giữa ngân hàng và cá nhân, tổ chức kinh tế, theo nguyên tắc hoàn trả Theo Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, cấp tín dụng bao gồm việc thỏa thuận cho phép tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền với cam kết hoàn trả, thông qua các hình thức như cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng, và các nghiệp vụ tín dụng khác.
Nguyên tắc cho vay của Ngân hàng thương mại được quy định rõ tại Thông tư 39/2016/TT-NHNN (NHNN, 2016):