NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ SO SÁNH LUẬT VÀ LÝ LUẬN BIỆN PHÁP THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN
Khái niệm, đặc điểm của so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
1.1.1 Khái niệm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện Để có thể xây dựng khái niệm so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, chúng ta cần phải làm rõ khái niệm so sánh luật
Luật học so sánh là một lĩnh vực nghiên cứu trong các ngành khoa học pháp lý, nhằm mục đích phân tích và đối chiếu các văn bản quy phạm pháp luật cùng với hệ thống pháp luật khác nhau, bao gồm cả các quy định của luật quốc tế Qua đó, nó làm nổi bật sự tương đồng và khác biệt giữa các hệ thống pháp luật, đồng thời xác định xu hướng phát triển chung của pháp luật và thúc đẩy hội nhập quốc tế về mặt pháp lý.
Từ định nghĩa trên, có thể thấy rằng việc so sánh luật nhằm tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa các quy phạm pháp luật và hệ thống pháp luật khác nhau, từ đó xác định xu hướng phát triển chung của pháp luật và thúc đẩy hội nhập quốc tế về mặt pháp lý.
Dựa trên khái niệm này, chúng ta có thể đưa ra khái niệm so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau:
So sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là việc đối chiếu các quy phạm pháp luật trong lĩnh vực này giữa luật hình sự Việt Nam và các quốc gia khác hoặc các quy định quốc tế Mục tiêu của việc so sánh này là tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt, từ đó xác định xu hướng phát triển chung của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trên toàn cầu, đồng thời thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế về mặt pháp lý.
1.1.2 Đặc điểm so sánh tha tù trước thời hạn có điều kiện
Dựa trên khái niệm đã nêu, chúng ta có thể xác định một số đặc điểm chính trong việc so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, bao gồm các yếu tố như quy định về điều kiện áp dụng, quy trình xét duyệt, và tác động đến người phạm tội cũng như xã hội.
Luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện tại Việt Nam có những quy định riêng biệt, tuy nhiên, khi so sánh với luật hình sự của một số quốc gia khác, ta thấy có sự khác biệt rõ rệt trong các quy phạm pháp luật liên quan Việc nghiên cứu và đối chiếu các quy định này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về hệ thống pháp luật trong nước mà còn mở ra cơ hội học hỏi từ các mô hình pháp lý tiên tiến trên thế giới.
7 Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), Giáo trình Luật so sánh, NXB Công an nhân dân, tr.10
Mục đích của việc so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là để nhận diện những điểm tương đồng và khác biệt trong luật hình sự giữa các quốc gia, từ đó xác định xu hướng phát triển chung của biện pháp này trên toàn cầu Nghiên cứu này nhằm tìm ra các yếu tố tương đồng và khác biệt trong luật hình sự các nước, giúp Việt Nam tiếp thu những thành tựu khoa học luật hình sự quốc tế, từ đó hoàn thiện biện pháp tha tù trước thời hạn cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội và chính sách hình sự của đất nước.
- Thứ ba, so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là so sánh ở cấp độ vi mô
So sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện giữa Việt Nam và các quốc gia khác thuộc phạm trù vi mô, tập trung vào các quy phạm pháp luật cụ thể liên quan đến biện pháp này trong luật hình sự Đặc điểm này giúp làm rõ tầm quan trọng và vị trí của biện pháp tha tù trước thời hạn trong hệ thống xử lý hình sự, đồng thời chỉ ra cách thức giải thích quy phạm pháp luật trong từng hệ thống pháp luật khác nhau Việc phân tích này không chỉ làm nổi bật sự khác biệt mà còn cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách thức áp dụng và thực hiện biện pháp này trong các hệ thống pháp luật khác nhau.
So sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện tập trung vào chức năng của biện pháp này trong việc cải tạo và giáo dục người phạm tội, đồng thời góp phần vào công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam tương đồng với các biện pháp xử lý hình sự khoan hồng tại nhiều quốc gia khác, như việc miễn chấp hành hình phạt còn lại theo Bộ luật Hình sự Liên bang Nga Mặc dù có tên gọi khác nhau, nội dung và chức năng của các biện pháp này đều hướng tới việc cải tạo và giáo dục người phạm tội, đồng thời góp phần vào công tác phòng, chống tội phạm Do đó, việc so sánh các biện pháp này cần tập trung vào các tình huống thực tế và cách thức mà chúng giải quyết các vấn đề trong luật hình sự của từng quốc gia.
Luật là công cụ quan trọng để so sánh các giải pháp được áp dụng trong những xã hội khác nhau nhằm giải quyết các vấn đề xã hội hoặc pháp lý tương tự.
Các bước cơ bản để thực hiện so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
Theo lý luận của luật so sánh, việc so sánh biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luật hình sự Việt Nam với quy định tương ứng ở một số quốc gia khác trên thế giới bao gồm 5 bước cơ bản.
Bước đầu tiên trong nghiên cứu so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là xác định vấn đề pháp luật cần so sánh và xây dựng giả thuyết nghiên cứu Nhà nghiên cứu cần làm rõ vấn đề dự kiến để tiến hành so sánh, điều này được thể hiện rõ trong mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn.
Nghiên cứu so sánh luật biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện cần tập trung vào việc phân tích chức năng của các quy định cụ thể liên quan đến biện pháp này nhằm giải quyết các vấn đề pháp lý cụ thể Cụ thể, cần so sánh các yếu tố như căn cứ áp dụng, vi phạm điều kiện tha tù trước thời hạn, hậu quả pháp lý và thời gian thử thách của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện.
- Bước hai: Lựa chọn pháp luật để so sánh
Lựa chọn pháp luật hình sự của quốc gia nào để so sánh biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là một vấn đề cần được nghiên cứu một cách khoa học Việc so sánh nhiều hệ thống pháp luật sẽ mang lại kết quả có ý nghĩa hơn, tuy nhiên, cần cân nhắc các điều kiện và hoàn cảnh cụ thể để lựa chọn pháp luật phù hợp Ba yếu tố quan trọng trong việc lựa chọn pháp luật hình sự để so sánh bao gồm: mục đích nghiên cứu, khả năng tiếp cận nguồn thông tin pháp luật nước ngoài, và cấp độ so sánh.
Trong luận văn này, chúng tôi tập trung nghiên cứu về quy định pháp luật hình sự liên quan đến tha tù trước thời hạn có điều kiện tại một số quốc gia, bao gồm Đức, Nga, Trung Hoa, Mỹ và Thụy Điển, do hạn chế trong việc tìm kiếm nguồn thông tin về vấn đề này.
9 Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), tlđd (7), tr.30
Trong nghiên cứu về quy định biện pháp trong luật hình sự, bài viết so sánh các điểm tương đồng và khác biệt giữa quy định của Việt Nam và Nhật Bản Nguồn tài liệu được tham khảo từ Trường Đại học Luật Hà Nội (2018), trang 31.
Bước thứ ba trong quy trình này là mô tả các giải pháp mà luật hình sự của các quốc gia đã áp dụng để thực hiện chức năng của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện Các giải pháp này thường bao gồm việc xác định các tiêu chí rõ ràng cho việc xem xét tha tù, quy định các điều kiện cần thiết mà người được tha phải tuân thủ, cũng như cơ chế giám sát và đánh giá hiệu quả của biện pháp này nhằm đảm bảo sự an toàn cho cộng đồng và hỗ trợ tái hòa nhập cho người phạm tội.
Việc phân tích giải pháp mà các quốc gia áp dụng trong luật hình sự liên quan đến biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là rất quan trọng Điều này giúp xác định những điểm tương đồng và khác biệt giữa các hệ thống pháp luật của các nước về vấn đề này.
Việc mô tả chức năng của biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự cần được thực hiện theo từng quốc gia, nhằm đảm bảo thông tin đầy đủ và toàn diện về cách giải quyết vấn đề này Đồng thời, cần đảm bảo tính khách quan và toàn diện khi trình bày các quy định liên quan đến biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự của từng nước.
Yêu cầu so sánh biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện trong luận văn cần phải nghiên cứu một cách toàn diện và khách quan về biện pháp này theo quy định của luật hình sự ở các quốc gia khác nhau.
Bước thứ tư là xác định những điểm tương đồng và khác biệt trong các phương pháp giải quyết chức năng của biện pháp tha tù trước thời hạn theo luật hình sự của các quốc gia Điều này giúp hiểu rõ hơn về cách thức áp dụng biện pháp này và những yếu tố ảnh hưởng đến quy trình quyết định.
Dựa trên các bản mô tả biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự của các nước, nhiệm vụ của người nghiên cứu là tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt giữa các giải pháp này Để thực hiện việc so sánh và phân tích một cách có hệ thống, cần xác định những tiêu chí nhất định cho việc so sánh Do đó, bước đầu tiên là thiết lập hệ thống các tiêu chí để tiến hành so sánh hiệu quả.
Trong Chương 2 của luận văn, các tiêu chí so sánh được trình bày rõ ràng, phản ánh nội dung của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện theo luật hình sự Việt Nam và các quốc gia khác Những tiêu chí này đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích và đánh giá sự tương đồng cũng như khác biệt giữa các hệ thống pháp luật.
Bước năm: Phân tích nguồn gốc của sự tương đồng và khác biệt trong quy định về biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện giữa luật hình sự Việt Nam và các quốc gia khác Đồng thời, đánh giá ưu điểm và hạn chế của các giải pháp này trong nội dung luật hình sự của các nước đã so sánh.
Trong quá trình nghiên cứu, việc giải thích nguồn gốc của các tương đồng và khác biệt là rất quan trọng Sự giải thích này phụ thuộc vào mục đích và giả thuyết nghiên cứu của từng nhà nghiên cứu Thông thường, các nhà nghiên cứu sẽ tìm cách lý giải nguyên nhân cho tất cả các điểm tương đồng và khác biệt đã được phát hiện Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc giải thích có thể chỉ tập trung vào những điểm tương đồng hoặc khác biệt cụ thể giữa các hệ thống pháp luật Điều này hoàn toàn dựa vào giả thuyết được đặt ra khi lựa chọn hệ thống pháp luật để so sánh.
Khái niệm, đặc điểm của tha tù trước thời hạn có điều kiện
1.3.1 Khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện
Quy định về “Tha tù trước thời hạn có điều kiện” lần đầu tiên được nêu tại Điều 66 Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) Theo đó, người đang chấp hành án phạt tù vì tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, đã được giảm thời gian chấp hành án, hoặc người chấp hành án vì tội ít nghiêm trọng, có thể được tha tù trước thời hạn nếu đáp ứng đủ các điều kiện quy định.
Bộ luật hình sự hiện hành không định nghĩa rõ ràng về tha tù trước thời hạn có điều kiện Để hiểu rõ hơn về khái niệm này, chúng ta cần tham khảo các quan điểm từ các tác giả trong các tài liệu pháp lý.
Biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, theo tác giả Lê Thị Vân Anh, là giải pháp giúp người phạm tội sớm trở về cộng đồng để phục thiện và sửa chữa lỗi lầm, với sự hỗ trợ và giám sát từ gia đình và các tổ chức xã hội Đây thực chất là việc trả tự do sớm cho những người đang chấp hành hình phạt tù.
Trường Đại học Luật Hà Nội (2018) nhấn mạnh rằng việc thực hiện các điều kiện nhất định do cơ quan có thẩm quyền xác định là cần thiết trong một khoảng thời gian được gọi là "thời gian thử thách".
Theo tác giả Nguyễn Văn Hương, việc tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp dành cho những người đang thi hành án phạt tù Những người này được "tha" để tự do cải tạo, với sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội Thời gian thử thách sẽ tương ứng với thời gian còn lại của án phạt, và trong suốt thời gian này, họ cần thực hiện các nghĩa vụ đã đề ra.
Tác giả Vũ Nguyên nhấn mạnh rằng việc tha tù trước thời hạn có điều kiện là một giải pháp hiệu quả để rút ngắn thời gian chấp hành hình phạt tù Theo quy định, những người đã thi hành án phạt tù trong một thời gian nhất định và đáp ứng các điều kiện cần thiết có thể được xem xét để trả tự do Thời gian thử thách sẽ tương ứng với thời gian còn lại của hình phạt tù.
Theo tác giả Nguyễn Thị Hải, "tha tù trước thời hạn có điều kiện" là việc chuyển từ chấp hành án tại cơ sở giam giữ sang chấp hành tại nơi cư trú, với thời gian chấp hành hình phạt tù còn lại được tính là thời gian thử thách Phương pháp này đã được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới với các tên gọi khác nhau như phóng thích (parole), tạm tha có điều kiện hay trả tự do có điều kiện (conditional release) Nghiên cứu cho thấy một số khái niệm liên quan đã được các tác giả nước ngoài đề cập.
Tác giả Ken LaMance định nghĩa "tạm tha" (hay còn gọi là Parole) là biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, diễn ra sau khi một người đã hoàn thành một phần hình phạt và được phóng thích khỏi nhà tù hoặc trại giam Việc tạm tha được giám sát và có các điều kiện cụ thể, phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau.
Theo tài liệu của Viện Thông tin Pháp lý tại Trường Luật Cornell cho rằng
Tạm tha là hình thức phóng thích có điều kiện đối với tù nhân trước khi họ hoàn thành bản án Trong thời gian tạm tha, các tù nhân sẽ được giám sát bởi một viên chức công, đảm bảo họ tuân thủ các quy định và điều kiện đã đặt ra.
12 Lê Thị Vân Anh (2014), tlđd (1), tr.21-28
13 Nguyễn Văn Hương (2016), tlđd (3), tr.17
Chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự năm 2017 sửa đổi được nghiên cứu và phân tích bởi Vũ Nguyên (2017) Bài viết cung cấp cái nhìn sâu sắc về quy định này, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các điều kiện cụ thể nhằm đảm bảo công bằng và hiệu quả trong quá trình thi hành án Thông tin chi tiết có thể được tìm thấy tại trang web của Bộ Tư pháp.
15 Nguyễn Thị Hải (2018), “Điều kiện ha tù trước thời hạn có điều kiện”, Bảo vệ Pháp luật, tháng 8 năm
16 Lê Thị Vân Anh (2014 tlđd (1), tr.24-28
In his 2018 article, Ken LaMance discusses the eligibility criteria for parole, highlighting that individuals, commonly referred to as parolees, may face repercussions if they violate the conditions of their release Such violations can lead to their return to prison For more information, visit LegalMatch's resource on parole lawyers.
Mặc dù Bộ luật Hình sự Việt Nam 2015 chưa quy định rõ ràng về khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện, nhưng Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP đã đưa ra hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 liên quan đến vấn đề này Theo đó, tha tù trước thời hạn có điều kiện được hiểu là biện pháp mà Tòa án áp dụng cho những người đang chấp hành án phạt tù, khi họ đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự và không cần thiết phải tiếp tục chấp hành án tại cơ sở giam giữ.
Qua nghiên cứu các quan niệm của các tác giả và quy định hiện hành về tha tù trước thời hạn có điều kiện, chúng ta nhận thấy đây không phải là hình phạt mà là biện pháp trong hệ thống miễn, giảm thời gian chấp hành hình phạt Biện pháp này áp dụng cho những người đang chấp hành hình phạt tù tại các trại tạm giam, cho phép họ được tha tù trước khi kết thúc thời hạn đã tuyên, nhưng kèm theo các điều kiện bắt buộc trong một thời gian thử thách nhất định Điều này cho thấy rằng tha tù không đồng nghĩa với việc miễn chấp hành hình phạt hoàn toàn; những người được tha tù vẫn phải tuân thủ các nghĩa vụ và điều kiện, đồng thời chịu sự giám sát của các cơ quan quản lý.
Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp miễn chấp hành phần hình phạt tù còn lại, cho phép người đã chấp hành một phần hình phạt trở về cộng đồng để cải tạo Biện pháp này yêu cầu sự giám sát và hỗ trợ từ gia đình cùng các cơ quan, đoàn thể xã hội, với điều kiện người được tha phải tuân thủ một số nghĩa vụ nhất định trong thời gian quy định.
Parole is a system that allows prisoners to be released conditionally before serving their full sentence Those on parole are monitored by a designated official known as a parole officer Should they breach any terms of their release, they risk being sent back to prison.
1.3.2 Đặc điểm tha tù trước thời hạn có điều kiện
Các trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện
Tha tù trước thời hạn có điều kiện được quy định trong Bộ luật hình sự của mỗi quốc gia, với sự phân biệt rõ ràng giữa người phạm tội thành niên và chưa thành niên Điều kiện áp dụng cho hai nhóm đối tượng này cũng khác nhau, dẫn đến việc pháp luật của mỗi quốc gia xây dựng các quy phạm pháp luật điều chỉnh riêng biệt cho từng trường hợp cụ thể.
Trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người thành niên là quy định chung nhất, bao gồm các nội dung như điều kiện áp dụng, điều kiện thử thách, thời gian thử thách, các trường hợp không được áp dụng và thẩm quyền áp dụng Đây là đối tượng được áp dụng phổ biến nhất, do đa số phạm nhân là người thành niên phạm tội hoặc đã thành niên trong thời gian chấp hành hình phạt Người bị kết án đã thành niên có ý thức và khả năng tự chủ suy nghĩ, vì vậy việc quy định tha tù trước thời hạn cần phải rõ ràng, chính xác và chặt chẽ.
Trường hợp tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người chưa thành niên có số lượng ít hơn so với người đã thành niên bị kết án Điều này dẫn đến việc quy định các điều kiện áp dụng biện pháp này đối với người chưa thành niên ít chặt chẽ hơn so với người đã thành niên.
Ý nghĩa, vai trò của biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện
Tha tù trước thời hạn có điều kiện là một biện pháp pháp lý tiến bộ, thể hiện sự khoan hồng của nhà nước và xã hội, cụ thể hóa chính sách hình sự “trừng trị kết hợp với khoan hồng” nhằm nâng cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong xử lý người phạm tội Biện pháp này cần được ưu tiên áp dụng cho những người đã bị kết án, nếu đạt được mục tiêu phòng ngừa riêng và chung Việc trừng trị và cải tạo giáo dục người phạm tội là cần thiết, nhưng cũng cần nhìn nhận rằng hình phạt không chỉ nhằm trừng phạt mà còn để cải tạo họ Tha tù trước thời hạn có điều kiện đáp ứng yêu cầu khoan hồng đối với những người tích cực cải tạo, đồng thời thể hiện sự nghiêm khắc của nhà nước với những người không tự cải tạo.
Tha tù trước thời hạn có điều kiện không chỉ giúp người chấp hành hình phạt tù tái hòa nhập cộng đồng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa tái phạm Biện pháp này đi kèm với các ràng buộc và thời gian thử thách, yêu cầu người được tha phải tuân thủ các điều kiện nhất định Nếu vi phạm, họ sẽ phải chịu hậu quả pháp lý, bao gồm việc chấp hành hình phạt tù còn lại Qua đó, biện pháp này góp phần hình thành ý thức tuân thủ pháp luật, giảm thiểu nguy cơ tái phạm và nâng cao hiệu quả áp dụng.
Tha tù trước thời hạn có điều kiện không chỉ mang lại lợi ích cho người phạm tội mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với kinh tế - xã hội Biện pháp này giúp giảm chi phí chấp hành hình phạt tại các trại giam, tiết kiệm ngân sách nhà nước cho việc cải tạo phạm nhân, đồng thời giảm thiểu các khoản chi phí liên quan đến ăn, mặc, ở, sinh hoạt và chữa bệnh cho phạm nhân, vẫn đảm bảo đạt được mục đích của hình phạt.
Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp cho phép người chấp hành án tù trở về cộng đồng để cải tạo, với sự giám sát của gia đình và xã hội, trong khi vẫn phải tuân thủ các nghĩa vụ nhất định Biện pháp này thể hiện chính sách hình sự khoan hồng của Nhà nước nhằm giáo dục và cải tạo người bị kết án, đồng thời khắc phục những hạn chế của các biện pháp khác như miễn, giảm chấp hành hình phạt tù hay án treo Tha tù trước thời hạn có điều kiện không chỉ có những điểm tương đồng mà còn khác biệt với các biện pháp khác, góp phần quan trọng vào hệ thống xử lý hình sự khoan hồng của Nhà nước, mang lại ý nghĩa tích cực về kinh tế và xã hội.
Trong khoa học luật hình sự, tha tù trước thời hạn có điều kiện được phân chia thành hai loại: một là dành cho người đã thành niên và hai là cho người chưa thành niên bị kết án phạt tù Sự phân chia này thể hiện chính sách phân hóa trách nhiệm hình sự, nhằm áp dụng biện pháp xử lý khoan hồng phù hợp cho từng nhóm đối tượng.
QUY ĐỊNH VỀ THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN
Điều kiện áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện
Điều kiện áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện bao gồm tất cả các yêu cầu pháp lý liên quan, tạo cơ sở để xem xét việc tha tù cho phạm nhân đã đáp ứng đủ các điều kiện này.
2.1.1 Điều kiện về loại tội phạm
2.1.1.1 Đối với người đã thành niên phạm tội
BLHS Việt Nam năm 2015 quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người đã thành niên tại Điều 66 BLHS
“Điều 66 Tha tù trước thời hạn có điều kiện
1 Người đang chấp hành án phạt tù về tội nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng mà đã được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc người đang chấp hành án phạt tù về tội phạm ít nghiêm trọng có thể được tha tù trước thời hạn khi có đủ các điều kiện sau đây: a) Phạm tội lần đầu; b) Có nhiều tiến bộ, có ý thức cải tạo tốt; c) Có nơi cư trú rõ ràng d) Đã chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và án phí; đ) Đã chấp hành được ít nhất một phần hai mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn
Trong trường hợp người phạm tội là người có công cách mạng, thân nhân của người có công cách mạng, người từ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng hoặc đặc biệt nặng, và phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, họ phải chấp hành ít nhất một phần ba mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất 12 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn Điều này không áp dụng cho những người thuộc các trường hợp phạm tội quy định tại khoản 2 của Điều này.
2 Không áp dụng quy định của Điều này đối với người bị kết án thuộc một trong các trường hợp sau đây: a) Người bị kết án về một trong các tội quy định tại Chương XIII Chương XXVI, Điều 299 của Bộ luật này; người bị kết án 10 năm tù trở lên về một trong các tội quy định tại Chương XIV của Bộ luật này do cố ý hoặc người bị kết án 07 năm tù trở lên đối với một trong các tội quy định tại các Điều 168, 169, 248, 251 và 252 của Bộ luật này; b) Người bị kết án tử hình được ân giảm hoặc thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 40 của Bộ luật này.”
Theo Điều 66 BLHS năm 2015, việc tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể áp dụng cho mọi loại tội phạm, tạo điều kiện cho cơ quan có thẩm quyền linh động trong việc áp dụng pháp luật Quy định này khuyến khích tất cả phạm nhân, bất kể mức độ nghiêm trọng của tội phạm, có cơ hội được xem xét tha tù, từ đó giúp họ có tâm lý hướng thiện và quyết tâm cải tạo tốt trong thời gian chấp hành án Điều này không chỉ thúc đẩy ý thức chấp hành quy định của trại giam mà còn góp phần quan trọng vào quá trình tái hòa nhập xã hội của các phạm nhân.
Cần lưu ý rằng đối với những phạm nhân đang chấp hành án phạt tù vì các tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng, việc giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù phải tuân thủ thêm các điều kiện cụ thể Quy định này thể hiện sự phân hóa trong việc áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện giữa các tội phạm ít nghiêm trọng và các tội phạm thuộc các trường hợp nghiêm trọng hơn.
So sánh với quy định của Bộ luật Hình sự Liên Bang Nga cho thấy rằng điều kiện loại tội phạm này tương đối phù hợp với quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện, được gọi là “Miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn” Theo Điều 79 Bộ luật Hình sự Liên Bang Nga, khoản 3 quy định rằng việc miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn có thể được áp dụng sau khi người bị kết án đã thực hiện xong một phần hình phạt của mình.
- Ít nhất 1/3 thời hạn của hình phạt áp dụng đối với tội phạm ít nghiêm trọng và nghiêm trọng
- Ít nhất 1/2 thời hạn của hình phạt áp dụng đối với tội phạm rất nghiêm trọng
Theo quy định tại khoản 7 của điều luật, đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, ít nhất 2/3 thời hạn hình phạt phải được thi hành Ngược lại, đối với những người đã được miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn, nếu việc miễn này bị hủy bỏ, thì không áp dụng thời hạn thi hành hình phạt dưới 2/3.
Ít nhất 3/4 thời gian của hình phạt sẽ được áp dụng đối với các tội phạm xâm phạm quyền bất khả xâm phạm về giới của người chưa thành niên, cũng như các tội phạm được quy định tại điều 210 của bộ luật này.
Qua quy định tại Điều 79 BLHS Liên Bang Nga cho thấy:
Bộ luật Hình sự Liên Bang Nga quy định rằng việc tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể áp dụng cho tất cả các loại tội phạm, bao gồm tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.
BLHS Liên bang Nga có những điểm khác biệt so với BLHS Việt Nam, đặc biệt trong quy định về tha tù trước thời hạn có điều kiện Thứ nhất, BLHS Liên bang Nga không yêu cầu điều kiện về việc đã giảm thời gian chấp hành hình phạt đối với các tội phạm nghiêm trọng trở lên như BLHS Việt Nam Thứ hai, trong việc áp dụng biện pháp này, BLHS Liên bang Nga căn cứ vào nhóm tội phạm bị xâm hại, không chỉ dựa vào phân loại tội phạm như quy định của BLHS Việt Nam.
Những điểm khác biệt này cần nghiên cứu để tham khảo khi hoàn thiện biện pháp tha tù trước thời hạn trong luật hình sự Việt Nam
So sánh với quy định của Bộ luật Hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, Điều 81 quy định rằng có thể tạm tha cho những người đã chấp hành ít nhất một nửa thời gian án phạt tù có thời hạn, hoặc những người bị kết án chung thân đã chấp hành tối thiểu 10 năm Tuy nhiên, những người tái phạm hoặc phạm các tội nghiêm trọng như giết người, đặt bom, cướp của, hiếp dâm, bắt cóc và các tội bạo lực khác với mức án từ 10 năm trở lên hoặc án chung thân sẽ không được tạm tha.
Qua nghiên cứu tại Điều 81 BLHS Cộng hòa nhân dân Trung Hoa cho thấy:
Bộ luật Hình sự Trung Quốc không phân loại tội phạm như Việt Nam hay Nga trong việc áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện Tuy nhiên, qua cách thức quy định, có thể thấy rằng việc tạm tha người đang chấp hành án tù chung thân cho thấy Bộ luật Hình sự Trung Quốc không hạn chế loại tội phạm nào.
Bộ luật Hình sự Việt Nam và Bộ luật Hình sự Trung Quốc có sự khác biệt rõ rệt, đặc biệt trong cách quy định các loại tội phạm Bộ luật Hình sự Việt Nam đưa ra các quy định chi tiết và phân hóa rõ ràng giữa các loại tội phạm, tạo điều kiện cho việc áp dụng một cách chặt chẽ và hợp lý hơn Trong khi đó, Bộ luật Hình sự Trung Quốc chỉ quy định về thời hạn đã thi hành án thực tế mà không yêu cầu thêm điều kiện nào khác đối với người bị kết án với mức hình phạt tù cao.
BLHS Trung Quốc quy định rằng một số loại tội phạm sẽ không được áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, điều này không phụ thuộc vào phân loại tội phạm.
Tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với một số đối tượng đặc biệt
Theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam, một số đối tượng đặc biệt như người có công cách mạng, thân nhân của người có công, người từ 70 tuổi trở lên, người khuyết tật nặng, phụ nữ nuôi con dưới 36 tháng tuổi sẽ được hưởng thời gian chấp hành án ngắn hơn để được tha tù trước thời hạn có điều kiện Cụ thể, họ phải chấp hành ít nhất một phần ba mức phạt tù hoặc ít nhất 12 năm đối với án chung thân đã được giảm xuống Điều này thể hiện sự tiến bộ của Việt Nam so với các quốc gia khác khi quy định rõ ràng các trường hợp đặc biệt trong Bộ luật hình sự, đồng thời thể hiện chính sách khoan hồng đối với những người có công với cách mạng và chính sách nhân đạo trong luật hình sự.
Quy định tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự Việt Nam lần đầu tiên được áp dụng nhằm giảm thời gian chấp hành án cho các trường hợp đặc biệt, thể hiện sự khoan hồng của nhà nước Các quy định cụ thể được liệt kê giúp dễ dàng áp dụng, tạo cơ hội cho phạm nhân trở về với cộng đồng, xã hội và gia đình sớm hơn Điều này khác biệt so với các Bộ luật Hình sự của nhiều quốc gia như Liên bang Nga, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và Nhật Bản, nơi không có quy định tương tự.
33 Khoản 5 Điều 79 BLHS Liên Bang Nga
Những trường hợp không được áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện
Do tính chất và mức độ nguy hiểm của một số hành vi phạm tội, Bộ luật Hình sự Việt Nam quy định không cho phép áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với những đối tượng bị kết án trong các trường hợp cụ thể mà pháp luật đã quy định Điều này nhằm đáp ứng yêu cầu phòng ngừa chung và đảm bảo an toàn cho xã hội.
* Đối với người thành niên phạm tội
Theo quy định tại khoản 2 Điều 66 BLHS, những trường hợp không được áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện đối với người thành niên phạm tội bao gồm: người bị kết án về các tội quy định tại Chương XIII, Chương XXVI, Điều 299; người bị kết án từ 10 năm tù trở lên về các tội trong Chương XIV do cố ý; và người bị kết án từ 7 năm tù trở lên đối với các tội quy định tại các Điều 168, 169, 248, 251.
Theo Điều 252 của Bộ luật này, người bị kết án tử hình có thể được ân giảm hoặc thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 40 So sánh với các quốc gia khác, như Nga và Trung Quốc có quy định tha tù trước thời hạn, thì Nhật Bản không áp dụng biện pháp này Điều 28 Bộ luật Hình sự Nhật Bản quy định các điều kiện để được tha tù trước thời hạn, không giới hạn đối tượng hưởng khoan hồng, và người phạm tội có thể được tha nếu đã cải tạo tốt sau khi chấp hành 1/3 thời gian tù hoặc 10 năm đối với án chung thân.
Khoản 5 Điều 79 BLHS Liên bang Nga quy định 02 trường hợp: một là người đang chấp hành hình phạt tù chung thân mà có những vi phạm cố ý đối với trật tự chấp hành án trong 03 năm liên tục; hai là người phạm tội trong thời gian chấp hành hình phạt tù chung thân mà phạm tội mới rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng
BLHS Trung Hoa (sửa đổi 2011) tại Điều 81 quy định rằng các trường hợp tái phạm hoặc phạm tội cố ý như giết người, hiếp dâm, cướp bóc, gây hỏa, gây nổ và các tội phạm vũ lực có tổ chức sẽ bị xử phạt tù từ 10 năm trở lên hoặc tù chung thân, và không được tha tù trước thời hạn Điều này tương tự như quy định tại Việt Nam, nơi cũng không áp dụng tha tù cho các hành vi phạm tội nghiêm trọng Những hành vi này đều mang tính nguy hiểm cao, gây ra hậu quả lớn và khó khắc phục, như trường hợp giết người Do đó, BLHS Trung Hoa xác định không áp dụng "tạm tha có điều kiện" dựa trên tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội cùng với thiệt hại gây ra.
Mặc dù có quy định về trường hợp không áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện, Bộ luật Hình sự Việt Nam, Trung Hoa và Nga lại có sự khác biệt trong cách thức quy định những trường hợp này.
Sự khác biệt chính giữa Bộ luật hình sự Liên bang Nga và các quy định tại Việt Nam và Trung Hoa là việc áp dụng tha tù trước thời hạn Trong khi Việt Nam và Trung Hoa liệt kê cụ thể các tội phạm không được áp dụng tha tù trước thời hạn, Bộ luật hình sự Nga không quy định điều này cho tất cả những người phạm tội bị phạt tù chung thân Cụ thể, tại Nga, những người vi phạm trật tự chấp hành án trong 03 năm liên tục hoặc tiếp tục phạm tội mới rất nghiêm trọng trong thời gian chấp hành hình phạt sẽ không được tha tù trước thời hạn Ngược lại, Việt Nam yêu cầu người được tha tù phải có nhiều tiến bộ và ý thức cải tạo tốt, điều này bao gồm việc không được phạm tội mới rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng trong thời gian chấp hành án.
Đối với người chưa thành niên phạm tội, pháp luật Việt Nam quy định rằng những người dưới 18 tuổi đang chấp hành án phạt tù không được áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện nếu thuộc các trường hợp tại khoản 2 Điều 66 BLHS Điều này cho thấy pháp luật đã căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của tội phạm để không xem xét việc tha tù trước thời hạn, mặc dù đối tượng này thường được hưởng nhiều quyền lợi và chính sách khoan hồng hơn Trong khi một số quốc gia khác có quy định tha tù trước thời hạn cho người chưa thành niên, họ lại không chỉ rõ các trường hợp không được áp dụng.
34 Khoản 1 Điều 106 BLHS được áp dụng như BLHS Việt Nam, điển hình nhưBLHS Nga không giới hạn đối tượng được hưởng khoan hồng 35
Điều kiện thử thách và thời gian thử thách
Tha tù trước thời hạn có điều kiện tương tự như án treo, với những điều kiện và thời điểm áp dụng khác nhau Người được tha tù phải tuân thủ các điều kiện thử thách trong thời gian nhất định theo quy định của pháp luật.
2.4.1 Về điều kiện thử thách
* Đối với người thành niên
Khoản 3 Điều 66 BLHS Việt Nam quy định đối với người thành niên
Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách, tuy nhiên, Bộ luật Hình sự không quy định cụ thể các nghĩa vụ này Do đó, cần dựa vào Điều 62 của Luật Thi hành án hình sự năm 2019 để xác định các nghĩa vụ cụ thể mà người được tha tù phải tuân thủ trong thời gian thử thách.
“1 Thực hiện nghiêm chính cam kết trong việc tuân thủ pháp luật, nghĩa vụ công dân, nội quy, quy chế của nơi cư trú, nơi làm việc, học tập
2 Trình diện và cam kết theo quy định tại khoản 2 Điều 59 của Luật này
3 Chịu sự quản lý của Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao quản lý
4 Chấp hành quy định tại Điều 67 của Luật này
5 Phải có mặt theo yêu cầu của Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc đơn vị quân đội được giao quản lý
6 Hằng tháng phải báo cáo bằng văn bản với Ủy ban nhân dân cấp xã, đơn vị quân đội được giao quản lý về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình Trường hợp vang mặt theo quy định tại khoản 1 Điều 67 của Luật này thì khi hết thời hạn vắng mặt, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải báo cáo về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình.”
35 Điều 93 Miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn cho người chưa thành niên phạm tội
Theo luật pháp Hoa Kỳ, trước khi được tạm tha, tù nhân phải ký hợp đồng chứng nhận tạm tha với các điều kiện như tuân thủ giờ giới nghiêm, duy trì việc làm ổn định, không bỏ trốn, tránh sử dụng ma túy và rượu, tham gia tư vấn về ma túy hoặc rượu, không tiếp xúc với nạn nhân và có thể phải đeo thiết bị giám sát Tương tự, Điều 84 Bộ luật Hình sự Trung Hoa quy định người được tạm tha phải tuân thủ các luật và quy định, báo cáo hoạt động của bản thân và có sự phê duyệt khi rời khỏi nơi cư trú Trong khi đó, Điều 2 Điều 79 BLHS Nga quy định rằng khi được miễn chấp hành hình phạt, tòa án có thể giao nhiệm vụ cho người đó, bao gồm việc không thay đổi nơi cư trú mà không thông báo, không đến những nơi nhất định, và phải tham gia điều trị các chứng nghiện hoặc tiếp tục giáo dục.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự Liên bang Đức, các điều kiện thử thách bao gồm trách nhiệm bồi thường thiệt hại, thực hiện công việc công ích, tuân thủ các lệnh về lưu trú, đào tạo và việc làm, cũng như trình báo với tòa án hoặc cơ quan chức năng tại các thời điểm quy định.
Các điều kiện thử thách tại mỗi quốc gia được quy định khác nhau, với một số quốc gia quy định rõ trong luật hoặc trong các điều khoản liên quan đến tha tù và tạm tha.
36 https://en.wikipedia.org/wiki/Parole#cite_note-13, truy cập ngày 4/9/2018
37 Điều 56b, 56c, 56d BLHS Liên Bang Đức
Trung Hoa, Đức, áp dụng quy định pháp lý tương tự như Nga, với các điều kiện và tiêu chí khác nhau nhằm tạo ra ràng buộc cho người được tha tù Những điều kiện này không chỉ là biện pháp khoan hồng, mà còn khuyến khích người phạm tội cải tạo bản thân ngoài môi trường giam giữ Mục tiêu cuối cùng là giảm tỷ lệ tái phạm và nâng cao hiệu quả của các biện pháp cải tạo.
Đối với người chưa thành niên, điều kiện thử thách khi chấp hành hình phạt tù tương tự như người thành niên theo quy định tại khoản 2 Điều 106 BLHS Việt Nam Các nghĩa vụ trong thời gian thử thách áp dụng cho người thành niên cũng có thể áp dụng cho người chưa thành niên khi được tha tù trước thời hạn So với các quốc gia khác, Việt Nam đã quy định đầy đủ hơn về điều kiện thử thách cho người chưa thành niên, mặc dù chưa cụ thể và quy định riêng biệt các điều kiện cho đối tượng này.
2.4.2 Về thời gian thử thách
BLHS Việt Nam quy định người được áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện phải chịu một thời gian thử thách
* Đối với người thành niên
Thời gian còn lại của hình phạt tù mà người bị kết án chưa chấp hành sẽ được tính là thời gian thử thách Nếu không có thời gian thử thách, việc tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ trở thành biện pháp miễn chấp hành hình phạt tù.
Một vấn đề quan trọng cần được quy định là thời điểm bắt đầu tính thời gian thử thách Hiện tại, Điều 66 BLHS và Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP không đề cập đến vấn đề này, dẫn đến nhiều quan điểm khác nhau Một số ý kiến cho rằng thời điểm bắt đầu tính thời gian thử thách là khi người chấp hành án chính thức được trả tự do từ cơ sở giam giữ, trong khi đó, một số khác cho rằng thời gian thử thách tương ứng với thời gian còn lại chưa chấp hành án phạt tù, tính từ ngày công bố quyết định.
Theo Vũ Nguyên, thời điểm bắt đầu tính thời gian thử thách trong chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện được xác định là khi người chấp hành án chính thức được trả tự do từ cơ sở giam giữ Điều này phù hợp với quy định tại khoản 8, 9, 11 Điều 368 BLTTHS 2015, yêu cầu Tòa án phải gửi quyết định tha tù cho phạm nhân và Viện kiểm sát trong vòng 03 ngày Sau khi nhận quyết định, cơ sở giam giữ có trách nhiệm công bố và thực hiện các thủ tục liên quan, đồng thời Viện kiểm sát có quyền kháng nghị quyết định này Do đó, ngày ra quyết định hay ngày công bố không đồng nghĩa với việc phạm nhân được tha tù ngay lập tức, mà cần phải tuân theo quy định của BLTTHS.
Nhiều quốc gia có quy định về thời gian thử thách tương tự như Việt Nam, trong đó Điều 83 BLHS Trung Hoa quy định thời gian thử thách cho tù có thời hạn là thời gian còn lại của án phạt, trong khi đối với tù chung thân, thời gian thử thách là 10 năm Tương tự, Điều 79 BLHS Nga cũng quy định thời gian thử thách là phần thời gian còn lại của hình phạt đã áp dụng Ngoài ra, một số quốc gia như Bulgaria, Hungary, Hàn Quốc, Thụy Điển và Estonia cũng áp dụng quy định tương tự.
Một số quốc gia quy định thời gian thử thách cụ thể trong luật, như Áo và Thụy Sĩ có thời gian từ 1 đến 5 năm, Ba Lan từ 2 đến 5 năm, và Đan Mạch cùng Iceland lên tới 5 năm.
Theo quy định của Đức, Tòa án có quyền quyết định thời gian thử thách, nhưng thời gian này không được vượt quá 5 năm và không được dưới 2 năm Đồng thời, Bộ luật Hình sự Liên bang Đức cũng quy định rằng thời gian thử thách sẽ bắt đầu từ thời điểm cụ thể.
39 Nguyễn Văn Nam (2015), tlđd (2), tr 35 – 40
Theo Khoản 2 Điều 337 Bộ luật Tố tụng hình sự, thời hạn kháng nghị của Viện kiểm sát cùng cấp đối với quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm là 7 ngày, trong khi thời hạn kháng nghị của Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp là 15 ngày kể từ ngày Tòa án ra quyết định Ngoài ra, Điều 471 Bộ luật Tố tụng hình sự quy định thời hiệu khiếu nại là 15 ngày kể từ ngày người khiếu nại nhận được hoặc biết được quyết định, hành vi tố tụng mà họ cho rằng có vi phạm pháp luật.
41 https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE-
%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D1
%81%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5#c ite_note-dod400-12, truy cập ngày 04/9/2018
Hậu quả pháp lý nếu người được tha tù trước thời hạn vi phạm điều kiện của biện pháp này trong thời gian thử thách
* Đối với người thành niên
Trong thời gian thử thách, khoản 4 Điều 66 BLHS quy định 02 hậu quả pháp lý xảy ra nếu người được tha tù trước thời hạn vi phạm
Người được tha tù có điều kiện sẽ bị hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn nếu họ cố ý vi phạm nghĩa vụ từ hai lần trở lên hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính từ hai lần trở lên Trong trường hợp này, Tòa án có quyền yêu cầu họ quay trở lại trại giam để chấp hành phần hình phạt tù còn lại mà không được tính thời gian đã được tạm tha trong quá trình thi hành án.
Trong trường hợp người được tha tù trước thời hạn có điều kiện tái phạm tội mới, việc này sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng Cụ thể, việc thực hiện hành vi phạm tội mới sẽ không còn là tùy nghi mà Tòa án sẽ buộc người đó phải chấp hành hình phạt của bản án mới, đồng thời tổng hợp hình phạt từ bản án mới với hình phạt trước đó.
Điều 56a Bộ luật Hình sự Liên bang Đức quy định về hình phạt chưa chấp hành của bản án trước, liên quan đến việc tổng hợp hình phạt của nhiều bản án theo Điều 56.
Quy định về điều kiện tha tù trước thời hạn có điều kiện trong Bộ luật Hình sự năm 2015 không chỉ nhằm đảm bảo tính khả thi trong thực tế, mà còn có ý nghĩa răn đe, khuyến khích người được tha tù tích cực lao động và chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật trong thời gian thử thách Điều này có tác dụng lớn trong việc ngăn chặn nguy cơ tái phạm tội của những người được tha tù trước thời hạn.
Hậu quả pháp lý đối với người được tha tù trước thời hạn vi phạm điều kiện trong thời gian thử thách có sự khác biệt giữa các Bộ luật Hình sự (BLHS) của các quốc gia Cụ thể, mỗi quốc gia quy định các biện pháp và hình phạt khác nhau cho hành vi vi phạm này, ảnh hưởng đến quyền lợi và nghĩa vụ của người được tha tù.
Theo Bộ luật hình sự Nhật Bản tại Điều 29, việc tha tù trước thời hạn có thể bị huỷ bỏ trong một số trường hợp nhất định Cụ thể, nếu người được tha tù phạm tội mới trong thời gian được tha và bị áp dụng hình phạt nặng hơn hoặc phạt tiền, hoặc nếu họ bị phạt vì tội phạm khác đã xảy ra trước đó Hơn nữa, việc huỷ bỏ cũng có thể xảy ra nếu hình phạt cho tội phạm khác trước khi được tha tù đang được thi hành Cuối cùng, nếu người được tha tù không tuân thủ các điều kiện cần thiết trong thời gian được tha, cũng có thể dẫn đến việc huỷ bỏ quyết định tha tù.
Bộ luật hình sự Nga quy định vấn đề này tại khoản 7 Điều 79 với nội dung:
Người bị kết án vi phạm trật tự xã hội và trốn tránh nghĩa vụ do Tòa án giao có thể bị hủy bỏ quyết định miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn, theo đề nghị của cơ quan chức năng Đối với người phạm tội do vô ý, Tòa án sẽ quyết định việc hủy bỏ hoặc bảo lưu miễn chấp hành hình phạt Trong trường hợp người bị kết án cố ý phạm tội, hình phạt sẽ được áp dụng theo nguyên tắc tại Điều 70 Bộ luật Nếu người được tạm tha tái phạm trong thời gian thử thách, quyết định tạm tha sẽ bị hủy bỏ và hình phạt sẽ được tổng hợp theo Điều 71 của Bộ luật.
Người được tạm tha trong thời gian thử thách và bị phát hiện phạm tội khác trước khi có tuyên án sẽ bị hủy bỏ quyết định tạm tha, đồng thời phải thực hiện tổng hợp hình phạt theo quy định của pháp luật.
Theo Bộ luật này, người được tạm tha trong thời gian thử thách mà có hành vi vi phạm pháp luật hoặc quy định giám sát của cơ quan Hội đồng Nhà nước sẽ không bị xem là tội phạm mới Tuy nhiên, việc tạm tha sẽ bị thu hồi theo quy trình pháp lý, buộc người đó phải thực hiện phần hình phạt còn lại chưa chấp hành.
Đối với người chưa thành niên dưới 18 tuổi, pháp luật Việt Nam quy định tương tự như đối với người thành niên về vi phạm nghĩa vụ, hành chính và tội phạm Trong khi đó, Bộ luật Hình sự Nga không quy định điều kiện hủy bỏ hình phạt mà chỉ cho phép miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn cho người chưa thành niên phạm tội Điều này cho thấy rằng chính sách hình sự của mỗi quốc gia có sự khác biệt trong cách quy định, mặc dù đều thể hiện sự khoan hồng đối với người chưa thành niên đang chấp hành án.
Quy định về rút ngắn thời gian thử thách của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện
Theo quy định của BLHS Việt Nam, người được tha tù có điều kiện có thể bị hủy bỏ quyết định tha tù nếu vi phạm nghĩa vụ hoặc bị xử phạt hành chính Trong khi đó, BLHS Trung Hoa quy định nghiêm ngặt hơn, yêu cầu người được tha tù có điều kiện phải tiếp tục chấp hành hình phạt chưa thi hành nếu vi phạm Sự khác biệt này phản ánh chính sách hình sự của mỗi quốc gia và cách quy định về vi phạm nghĩa vụ bắt buộc Thêm vào đó, BLHS Liên Bang Nga phân loại tội phạm mới theo lỗi vô ý hoặc cố ý, ảnh hưởng đến việc tổng hợp hình phạt, với tội phạm do lỗi vô ý được xem xét nhẹ nhàng hơn.
2.6 Quy định về rút ngắn thời gian thử thách của người được tha tù trước thời hạn có điều kiện
Theo Khoản 2 Điều 106 Bộ luật Hình sự Việt Nam, việc tha tù trước thời hạn có điều kiện được thực hiện theo quy định tại các khoản 3, 4 và 5 Điều 66 Mục đích của quy định này là tạo động lực cho người được tha tù học tập cải tạo và giúp họ sớm chấp hành xong án phạt tù Sau khi hết thời gian thử thách, người được tha tù sẽ nhận được giấy chứng nhận hoàn thành án phạt.
* Đối với người thành niên
Theo quy định tại khoản 5 Điều 66 BLHS năm 2015, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể được giảm thời gian thử thách nếu đã chấp hành ít nhất một nửa thời gian thử thách và có nhiều tiến bộ Những tiến bộ này được thể hiện qua việc tuân thủ pháp luật, thực hiện nghĩa vụ, tích cực học tập, lao động, sửa chữa lỗi lầm, và đạt thành tích trong lao động sản xuất, bảo vệ an ninh Tổ quốc, được cơ quan cấp tỉnh trở lên khen thưởng.
Theo CP ngày 15/4/2010 của Chính phủ, việc khen thưởng cho những người lao động có thành tích trong sản xuất và bảo vệ an ninh Tổ quốc từ cấp tỉnh trở lên là rất khó khăn đối với các phạm nhân được tha tù Dù có thể họ đã có thành tích tốt trong các phong trào thi đua, nhưng thực tế, khi mới ra ngoài xã hội, cơ hội tìm kiếm việc làm của họ rất thấp Nếu có việc, thường chỉ là công việc chân tay, thời vụ, ngắn hạn với mức lương trả theo ngày hoặc tuần, và hiếm khi có cơ hội tham gia vào các phong trào thi đua khen thưởng Do đó, quy định này tạo ra nhiều thách thức cho đa số phạm nhân, đặc biệt là những người có trình độ học vấn và điều kiện sống thấp.
Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể được xem xét rút ngắn thời gian thử thách mỗi năm một lần, với mỗi lần rút ngắn thời gian từ một khoảng nhất định.
Thời gian thử thách có thể kéo dài từ 03 tháng đến 02 năm Nếu thời gian thử thách còn lại dưới 03 tháng, Tòa án có quyền rút ngắn toàn bộ thời gian thử thách còn lại Điều này áp dụng khi đủ các điều kiện cần thiết.
46 Điều 6 Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP quy định về Điều kiện rút ngắn thời gian thử thách
Theo Điều 7 Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP, người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể được rút ngắn thời gian thử thách tối đa lên đến 02 năm, nhưng chỉ được thực hiện một lần trong năm.
* Đối với người chưa thành niên
BLHS Việt Nam quy định về việc tha tù trước thời hạn có điều kiện cho người chưa thành niên tương tự như người thành niên, tuy nhiên, điều kiện áp dụng cho người chưa thành niên ít nghiêm ngặt hơn Các quy định về tha tù trước thời hạn được thực hiện theo Điều 66, các khoản 3, 4 và 5 của BLHS So với các quốc gia khác, BLHS Việt Nam đã có những quy định cụ thể và đầy đủ hơn về vấn đề này, tạo cơ sở pháp lý rõ ràng khi áp dụng vào thực tiễn.
Quy định về thẩm quyền áp dụng, hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện
Việc áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam yêu cầu sự tham gia của cơ quan có thẩm quyền Theo Điều 66, Tòa án có quyền quyết định việc tha tù trước thời hạn dựa trên đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự Nếu người được tha tù vi phạm nghĩa vụ hai lần trở lên hoặc bị xử phạt hành chính hai lần trở lên trong thời gian thử thách, Tòa án có quyền hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn đối với họ.
Tòa án là cơ quan xét xử của quyền lực nhà nước, thực hiện quyền tư pháp và bảo vệ công lý cũng như quyền con người, quyền công dân Tòa án đóng vai trò quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, chịu trách nhiệm bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà nước, và quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân Việc giao cho Tòa án có thẩm quyền quyết định áp dụng hoặc hủy bỏ biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện là hợp lý, đồng thời Tòa án cũng có thẩm quyền xem xét và quyết định các biện pháp khác trong hệ thống miễn giảm hình phạt Điều này thể hiện sự đồng bộ và tập trung trong việc áp dụng các biện pháp miễn giảm hình phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam.
Về thẩm quyền áp dụng và hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện, nhiều quốc gia quy định tương tự như Việt Nam Chẳng hạn, Bộ luật Hình sự Liên bang Đức quy định rằng khi kết án với hình phạt tù không quá một năm, tòa án có thể tạm dừng việc chấp hành hình phạt để thử thách Ngoài ra, tòa án có quyền rút lại quyết định tạm dừng hình phạt nếu người bị kết án phạm tội trong thời gian thử thách.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự Liên bang Nga, người đang chấp hành hình phạt quản chế trong quân đội hoặc hình phạt tù có thể được miễn chấp hành hình phạt có điều kiện trước thời hạn nếu tòa án xét thấy đủ điều kiện Tuy nhiên, nếu trong thời gian còn lại của hình phạt, người bị kết án vi phạm trật tự xã hội, tòa án có thể quyết định hủy bỏ việc miễn chấp hành hình phạt có điều kiện theo đề nghị của cơ quan chức năng.
Quy định về thẩm quyền áp dụng và hủy bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện được nhiều quốc gia quy định trong Bộ luật Hình sự, trong đó Tòa án là cơ quan duy nhất có thẩm quyền xem xét và quyết định về việc này.
48 Điều 56 BLHS Liên bang Đức
49 Điều 56 f BLHS Liên bang Đức
50 Điều 79 BLHS Liên bang Nga
51 Điều 79 BLHS Liên bang Nga
Luật hình sự Việt Nam 2015 lần đầu tiên quy định về việc tha tù trước thời hạn có điều kiện, với các điều kiện và hậu quả pháp lý rõ ràng Điều luật này không chỉ áp dụng cho người thành niên mà còn cho cả người chưa thành niên, thể hiện sự khoan hồng của Nhà nước và phù hợp với các điều ước quốc tế So với các quốc gia khác, Việt Nam có thể nhận diện sự tương đồng và khác biệt trong quy định này, từ đó rút ra kinh nghiệm quý báu cho việc áp dụng thực tiễn tại nước nhà.