QUYỀN LỢI NGƯỜI THAM GIA BẢO HIẾM NHÂN THỌ TẠI
2.1. THỤC TRẠNG PHÁP LUẬT VÈ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI THAM GIA BẢO HIÉM NHÂN THỌBẢO HIÉM NHÂN THỌ
2.1.5 Co' quan quản lý và giám sát về bảo vệ quyền lọi người tham gia bảo hiểm
sô các DNBH lung ra các sản phâm BH liên quan đên đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, vào ngày 31/3/2020, cơ quan quán lý yêu cầu các công ty BH ngừng giới thiệu hoặc bán các sàn phâm BH liên quan đên đại dịch COVID-19. Theo tin tức trong thời gian này, lý do cua yêu cầu là do sự bất ồn cùa đại dịch và quỹ BH y tế cua Chính phu SC chi trá chi phí y lê cho bênh nhân nhiễm bệnh. Các công ty BH không cân thiêt phải tung ra những
sán phâm mới như vậy và do đó, từ quan diêm cua cơ quan quán lý, nó sẽ tránh được các trường hợp tiềm ẩn mà công ly BH có thể lạm dụng các tỉnh huống đỏ để đạt được lợi
rằng khách hàng không cung cấp đầy đủ các giấy tờ liên quan đen sự kiện BH (ví dụ:
biôn bàn tai nạn do cơ quan cỏ thâm quyên xác nhận trong trường hợp yêu câu giải quyêt quyền lợi tử vong hoặc thương lật do tai nạn), hoặc nếu cho rằng sự kiện BH thuộc các trường họp loại trừ trong hợp đồng (ví dụ: khách hàng có dấu hiệu tự từ, hoặc sự kiện
BH là hậu quả của việc vi phạm pháp luật), hoặc khi công ty BH cho rằng các biện pháp y tế mà khách hàng đà thực hiện (nằm viện điều trị, phầu thuật...) là không cần thiết về mặt y khoa8.
' Giai Quyêt Tranh Châp Trong Hợp Dòng Bao Hiôm Nhân Thọ.
<https://www.mof.gov.vn/webcenter/portal/ttpltc/pages_r/l/chi-tiet-tin-ttpltc?dDocName=MOFƯCM282401>.
Tranh chấp liên quan đến tính hiệu lực cùa hợp đồng thường xảy ra khi khách hàng cho răng minh không ký tên trên các giây tờ, biêu mẫu trong hô sơ yêu câu BH, hoặc khi khách hàng cho rằng mình đà bị tư vấn sai hoặc bị lừa dổi ve đặc tính cùa sản phâm BH mà họ tham gia. Một tinh huông phô biên khác liên quan đên tranh châp vê tính hiệu lực của hợp đông là khi công ty BH cho rằng khách hàng không khai báo đây đú các bệnh có sẵn khi tham gia BH.
Xem xét một trường hợp thực tê vụ tranh châp giừa ông B và Công ty BHNT p được toà án Nhân dân Tinh Đắk Lắk theo bản án sổ 276/2023/DS-PT vụ án có nội dung như sau ngày 09/6/2016 ông ọ tham gia họp đông BHNT cho bản thân cua Công ly p
sản phẩm Phú Tâm An số 73 607192 với số tiền BH là I tỷ đồng, phí BH theo định kỳ hàng năm là 46 triệu đồng, người thụ hường là ông B (con trai ông Ọ) với ti lệ 100%.
Ngày 25/8/2016 ông Q bị tai nạn té ngà trong phòng tăm tại nhà, gia đình có điện thoại cho bác sĩ K đến đê cấp cứu tại chồ nhưng sau vài phút cấp cứu và thăm khám, bác sì K xác định ông ọ bị chân thương rất nặng ở vùng châm,...đã ngưng thờ, ngừng tim. Òng B đà yêu cầu công ty p chi trả quyền lợi tử vong cho ỏng ọ theo hợp đồng, ngày 22/9/2016 ông B nhận được thư báo cùa công ty đề ngày 19/9/2016 với nội dung ông Q chêt do đột quy chưa rõ nguyên nhân và thư báo ngày 06/10/2016 Công ty ghi nội dung ông Ọ chết do đột tử chưa rõ nguyên nhân và không chấp nhận chi trá quyền lợi. Ồng B đà quyết định khới kiện tranh chấp ra Toà án đẻ yêu cầu công ty c chi trà quyền lợi từ vong cho ông ọ. Công ty p xác định là do nguyên nhân chêt cùa ông ọ trong bán khai
nhuận trong thời kỳ Covid. Tuy nhiên, HĐBH được ký kẻt trước khi có ycu cầu của cơ quan quản lý vần giừ được hiệu quả, nghía lả quyên và lợi ích của người mua BH đà mua các sán phâm BH liên quan đến Covid vần được đám bão.
Khi Luật KDBH năm 2022 cỏ hiệu lực áp dụng thi Bộ tài chính cũng nhanh chóng ban bành Thông tư 67/2023/TT-BTC, thông tư cỏ nhiêu quy định nhăm nâng cao chất lượng lư vấn BH nôi chung và lư vấn BH qua các tô chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài nói riêng đẻ bào vệ quyên lợi cho người tham gia BH. Như quy định về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động KDBH; quy định chi tiết về các loại hình, nghiệp vụ BH; quy định về công khai thông tin; quy định về đấy mạnh công tác quàn lý, giám sát với hoạt động KDBH... quy định vê tăng cường tỉnh minh bạch trong hoạt động đại lý, đặc biột là hoạt động đại lý thông qua các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Chăng hạn như quy định tại mồi chi nhánh, phòng giao dịch cùa tố chức tín dụng phải thiết lập một quầy giao dịch riêng đế thực hiện hoạt động đại lý BH, tách biệt với khu vực hoạt động nghiệp vụ khác của tố chức tín dụng. Hay quy định yêu câu đại lý BH phái thực hiện ghi âm quá trinh tư vân BH đôi với các sản phâm BH như sán phâm BH lien kết đầu tư. Bởi đây là sản phấm khá phức tạp, có ycu cầu cao ve nhận thức và tài chinh của người tham gia. trong quả trinh tư vân sán phâm BH, đại lý
BH, hoặc nhân viên trong tố chức hoạt động đại lý trực tiếp thực hiện hoạt động đại lý BH phải cung cấp đầy đù, chính xác cho BMBH các thông tin về sàn phẩm BH thông qua các tài liệu do DNBH xây dựng và cung câp.
Liên quan đến kênh đại lỷ truyền thống, cần cỏ sự quan lý và giám sát chặt chẽ hơn từ các cơ quan chức năng để đâm bào quyền lợi cùa người tham gia BH. càn thiết
lập các quy định pháp lý cụ thể đế ràng buộc trách nhiệm của đại lý BH, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích của các bên liên quan trong HĐBH. Theo quy định tại Điều 129 Luật KDBH năm 2022 quy định về quyền và nghĩa vụ của đại lý BH trong đó tại điểm d khoán 2 Điều 129 quy định nghĩa vụ tư vấn, giới thiệu, chào bán sản phấm BH; cung cấp các thông tin vê sân phâm BH đây đủ, chính xác cho BMBH; không tự ý kê khai thông tin cho BMBH khi chưa có sự đồng ý cùa BMBH. Đại lý BH đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết khách hàng tham gia BH và DNBH đế tiến hành giao kết họp đồng BH.
Trong quá trình ký kết HĐBH, đại lý đỏng vai trỏ lư vấn sán phâm và giái thích các điều khoan trong hợp đông cho khách hàng. Họ phải thu xêp đê hợp đông được ký kêt và có trách nhiệm phân tích nhu cầu cũng như khả năng cùa khách hàng đế lư vẩn sàn phẩm phù hợp nhất. Sau khi hợp đồng được ký, đại lý BH phải giải đáp các thắc mác cùa khách hàng, giúp duy tri hiệu lực hợp đồng và hồ trợ hoàn thành các thủ tục giải quyết bồi thường nếu có rùi ro xáy ra, hoặc thù tục nhận quyền lợi BH khi họp đồng đáo hạn. Hiện nay, các quy định cùa Luật KDBH về trách nhiệm cùa đại lý BH trong họp đồng chưa chặt chè và chi tiết, cần thiết phải có cơ chế quản lý và tuyển dụng đại lý nghiêm ngặt.
Trong trường hợp đại lý vi phạm họp đồng, gây thiệt hại cho người được BH, DNBH vần phái chịu trách nhiệm và yêu câu đại lý bôi hoàn các khoản đà bôi thường. Điêu này nhằm đâm báo quyền lợi cho BMBH. Ncu đại lý BH cung cấp thông tin khồng trung thực dần đẻn HĐBH vô hiệu, DNBH sẽ chịu thiệt hại do đà bò chi phí giao kẻt và duy trì hợp đồng. Việc xử lý họp đồng vô hiệu cũng ánh hường đến quyền lợi cùa BMBH do đã đóng phỉ, làm giàm niềm tin cùa khách hàng vào DNBH. Khi có bằng chứng về vi phạm cúa đại lý, BMBH có quyên lựa chọn tiôp tục duy trì hợp đông hoặc châm dứt họp đồng và không ràng buộc các quyền và nghĩa vụ đà cam kết.
Khi phát hiện các hành vi vi phạm các quy định vê đại lý BH thì theo Nghịđịnh 48/2018/NĐ-CP sứa đôi, bô sung một số điều Nghị định 98/2013/NĐ-CP cùa Chính phủ về xừ lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực KDBH, kinh doanh xổ sổ. Thi theo Điều 24 Nghị định quy định mức phạt tôi đa là 100 triệu đông. Bên cạnh đó sè áp dụng hình thức xứ phạt bỏ sung như tước quyền sư dụng Chứng chỉ đại lý BH cùa cá nhân từ 2 tháng đến 3 tháng, đinh chí hoạt động đại lý BH của tô chức 2 tháng đến 3 tháng, đình chi đào tạo hoạt động đào tạo đại lý cùa cơ sờ đào tạo đại lý từ 1 tháng đến 3 tháng. Các quy định nói trôn cùa pháp luật ít nhiều đã phát huy được hiệu quà trong việc kiếm soát giao dịch BHNT.
Liôn quan den bancassurance, theo quy định cua các Ngân hàng thi nhân viên Ngân hàng chi giới thiệu, khách hàng quan tâm thì sẽ gặp nhân viên tư vân của công ty
BH hoặc nhân viên ngân hàng phụ trách tư vấn BH, khách hàng tự quyết định có mua hay không và không gắn với khoán vay. Tuy nhiên trên thực tế, đà xáy ra các trường họp
nhân viên Ngân hàng tư vấn không rõ ràng, đánh tráo khái niệm như hình thức tiết kiệm thông minh, ưu đài,...đê khách hàng chuyên từ hình thức gửi tiêl kiệmtruyên thông sang hình thức tiêt kiệm thông minh nhưng bản chất là tham gia HĐBH, đên khi đến năm liếp theo công ty BH báo thu phí BH thì người dân mới biết bân chất cùa việc gửi tiết kiệm cùa nhân viên chào mời là tham gia HĐBH ành hướng nghiêm trọng đên quyên lợi của người gừi tiết kiệm cũng như giá trị cùa BHNT đến người dân. Ngoài ra việc Ngân hàng ép khách phâi tham gia BH thì mới được hường ưu đãi lài suất hoặc được giải ngân nhanh khi vay. Như trường họp ông N 50 tuôi ờ Thành phô Hô Chí Minh phán ánh đên Chuyên đề Công An Tp. HCM như sau ông N vay vốn ngân hàng 300 triệu đồng với việc hoàn thành rât nhiêu thủ tục vay như tài sán thê châp, chứng minh thu nhập, chứng minh mục đích vay,... và kỷ họp đồng vay. Thù tục khá nhiều công đoạn rất tổn nhiều thời gian và đen khi chờ giải ngân. Nhân viên ngân hàng yêu câu ông N mua gỏi BHNT hơn 10 triệu đồng. Vỉ không có nhu cầu mua BH vào thời diêm này nên ông N đà từ chổi. Tuy nhiên nhân viên ngân hàng nói rằng đưa ra cho ông N vay vốn với tiền lài như vậy "là lãi suât ưu đài" nên phải mua gói BH, còn nêu ông N không đông ý mua gói BH thi lài suất vay se lính khác là cao hơn lài suất theo hợp đồng tín dụng mà ông N đà kỷ lúc ban đâu9. Ong N chỉ là một trong vô sô trường hợp khách hàng đi vay khác đêu được các nhân viên ngân hàng đưa ra giái pháp đỗ giải ngân nhanh và được lài suất ưu đài thì cần tham gia HĐBH nhân thọ. Điều này trái với mục đích và giá trị BH gây nên cái nhìn tiêu cực cho BH của người dân cũng như mât đi tính tự nguyện tham gia họp đông BHNT của khách hàng. Theo diêm d khoản 2 Điều 125 Luật KDBH năm 2022 cũng đà bổ sung một sổ quy định nhàm tăng cường chất lượng cùa tổ chức hoạt động đại lý BH như điều kiện vê nhân sự và điôu kiện khác theo quy định của pháp luật. Nghị định 46/2023/NĐ- CP cùng đã quy định tô chức tin dụng muốn trờ thành đại lỷ BH phái thành lập bộ phận chuyên trách10. Hiện nay theo quy định tại diêm c khoản 3 Điêu 53 của Thông tư 67/2023/TT-BTC về “việc tô chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài thực hiộn
9 Ép khách hàng phái mua bào hiêm khi vay tiên: Hành vi vi phạm pháp luậ/, Báo Công an Thành Phô Hô Chí Minh <https://congan.com.vn/thi-truong/ngan-hang/hanh-vi-vi-pham-phap-luat 143723.html>.
10 Hoàng Lan. 2023. Tô chúc tín dụng muốn trờ thành đại lý bao hiểm phài thành lập bộ phận chuyên trách. Nhịp sông kinh te Việt Nam & Thê giới <https://vneconomy.vn/to-chuc-tin-dung-muon-tro-thanli-dai-ly-bao-hiem- phai-thanh-lap-bo-phan-chuyen-trach.htm>.
hoạt động đại lý BH không được tư vấn, giới thiộu, chào bán, thu xếp việc giao kết HĐBHIiên kêt đâu tư cho các khách hàng trong thời hạn 60 ngày trước và 60 ngày sau ngày giái ngân loàn bộ khoản vay". Các ngân hàng hoạt động đại lý phãi lư vấn rõ cho khách hàng các sàn phẩm BH được phân phối qua tổ chức tín dụng không phãi là sân phâm của tô chức tín dụng và việc tham gia sàn phâm BH không phải là điêu kiện băt buộc để sử dụng các dịch vụ, sán phấm khác của tô chức tín dụng. Đổi với những sàn phẩm BH phức tạp như BH liên kết đầu tư thì tại khoản 2 Điều 53 cúa Thông tư 67/2023/TT-BTC quy định về việc ghi âm trong quá trình tư vấn. Những quy định mới này đã thể hiện sự quan tâm cùa cơ quan quàn lý Nhà nước đổi với khách hàng.
Trong ngân hàng, rât ít khách hàng tham gia BH được nhân viên tư vân đây đù và tham gia đủng sán phâm theo nhu cầu và khá năng tài chính cùa khách hàng. Vì nhùng nhân viên Ngân hàng là lực lượng không chuyên và còn phải gánh thêm rât nhiêu nhiệm vụ cùa bên Ngân hàng nên khi nhân viên Ngân hàng tư vấn BH thì sè tư vấn qua loa, không hướng dần khách hàng kê khai đâm bão nguyên tắc trung thực, dề dần đến họp đông bị huy bó hay vô hiệu khi khách hàng xảy ra sự kiện và yêu câu công ty BH chi trà bồi thường thi bị từ chổi. Điều đỏ lảm ánh hường nghiêm trọng đến quyền lợi cùa người tham gia BH và niềm tin đổi với BHNT (Nguyền Đồ Bích Nga, 2023)".
Trong trường hợp nhân viên ngân hàng cứ ép khách hàng phải mua thì sẽ bị xử lý. Theo khoăn 2 Điều 17 Nghị định 98/2013/NĐ-CP (sửa đồi tại Nghị định 48/2018/NĐ- CP) quy định phạt tiên từ 40-50 triệu đông đôi với một trong các hành vi vi phạm sau:
Không cung cấp đầy đu thông tin liên quan đến HĐBH, không giải thích các điều kiện, điều khoản BH cho BMBH khi giao kết HĐBH; không thực hiện thông báo cho BMBH vê tình trạng HĐBH theo quy định cùa pháp luật; ép buộc giao kôt HĐBH bô trợ kèm theo HĐBH chính; triển khai các sàn phẩm BH thuộc nghiệp vụ BH liên kết đầu tư, BH hưu trí, BH sức khoé không theo quy định pháp luật; ép buộc các tổ chức, cá nhân mua BH dưới mọi hình thức. Tuy nhiên đổi với quy định xử phạt này còn nhẹ, chưa đù tính răn đe.
11 Nguyền Dồ Bích Nga, 2023. Liên kết giừa Bào hiếm - Ngân hàng tại Việt Nam: Thực trạng và giái pháp. Tạp chí khoa học trườn}' Đại học CỊUÔC tê Hông Bàng, sô 23. trang 135-142.
Hiện tại Luật báo vệ người ticu dùng năm 2023 đà được Quốc hội phô duyột và sè có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2024 có những quy định mới vê bảo vệ người tiêu dùng đặc biệt là người tiêu dùng tài chính giúp hạn chế những bất cập trong hoạt động bào hiểm như quy định điều khoản không được phép quy định trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng, hợp đồng mầu, điều kiện giao dịch chung như quy định về chế tài theo hướng bất lợi cho người tiêu dùng do vi phạm hoặc chấm dứt hợp đồng; quy định người tiêu dùng phài đông ỷ cho tô chức thu nhập lưu trừ sử dụng thông tin cùa người tiôu dùng là điều kiện giao dịch hợp đồng theo quy định tại Điều 25 Luật báo vệ người tiêu dùng năm 2023. Quy định các công ty phải công khai niêm yết hợp đồng mầu đế người người tiêu dùng biết về nội dung cùa hợp đồng đế trước khi giao kết hợp đồng theo quy định tại Điều 26 Luật Bào vộ người tiêu dùng. Điều này tạo điều kiộn cho người tiôu dùng tài chính cỏ đây đù thông tin đê đưa ra quyêt định sử dụng dịch vụ tài chỉnh hiệu quả nhất.
Tuy nhiên theo cách tiếp cận cùa pháp luật Việt Nam hiện hành, các cơ quan quân lý, giám sát được phản định thâm quyên theo lĩnh vực. Theo quy định của Luật KDBH thi Bộ Tài chính là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý, giám sát về hoạt động KDBH trong đỏ có cà vân đê bào vệ quyên lợi người tham gia BH. Tuy nhiên, theo quy định của Luật Bảo vệ người tiêu dùng thì Bộ Công thương và UBND các cấp có thâm quyền thực hiện quàn lý nhà nước đổi với vấn đề bào vệ quyền lợi người tiêu dùng và nhiệm vụ này thực tê hiện nay được giao cho Cục Quân lý cạnh tranh. Chỉnh sự chồng lân vê thâm quyên này đỏi hói có cơ chế phổi hợp giừa các cơ quan làm ánh hường đến quyền lợi cua người tham gia BH.