6. Cấu trúc nội dung luận văn
2.1 Quá trình phát triển các hệ thống dạy học
Lịch sử phát triển của các hệ thống dạy - học bắt đầu từ những năm 20 của thế kỷ trước trong các thí nghiệm về tâm lý hành động với những chương trình điều kiện hóa và phương pháp thử nghiệm là sử dụng các thiết bị cơ khí.
Các máy dạy học đầu tiên được thiết kế trong những năm 20 bởi nhà tâm lý học người Mỹ là Sidney Leavitt Pressey nhằm cung cấp sự phản hồi tức thì cho các bài kiểm tra dạng đa lựa chọn (multiple – choice). Việc sửa lỗi tức thì được xem như là một chức năng dạy học, cho phép sinh viên luyện tập đến khi nhận thức được kết quả đúng. Vào thời điểm này phương pháp dạy học hướng vào khách thể hành động chưa được phổ biến rộng rãi.
Đến năm 1954 sự quan tâm đến lĩnh vực này đã có sự thay đổi với việc đua tranh trên phạm vi thế giới nhằm phát triển khoa học kỹ thuật và trình độ đào tạo. Việc giảng dạy được chương trình hóa đã bắt đầu xuất hiện trên phạm vi rộng lớn với ý tưởng: sao chép, mô phỏng lại các thao tác dạy học của chủ thể hành động (người giáo viên) và chuyển vào các đối tượng thay thế (các máy dạy học, sách tham khảo). Nền tảng của quá trình này vẫn là các mô hình điều kiện dựa trên các chương trình của Pressey, Skinner, Crowder và sử dụng các thiết bị dạy học cơ điện tử (ví dụ: máy dạy học BASF 5000 và Unitutor). Sau đó, với sự ra đời và phát triển của máy tính điện tử, đặc biệt máy tính cá nhân (Personal Computer – PC) thì các máy dạy học dần được thay thế bằng các chương trình máy tính (Teachching Programm) với độ phức tạp ngày càng tăng và thuật ngữ “Dạy học với sự trợ giúp của máy tính – CAI” cũng xuất hiện. Máy tính có thể được lập trình để đánh giá các yếu tố
đầu vào của sinh viên và xây dựng các bài học với độ phức tạp phù hợp với từng cá nhân.
Tuy nhiên đến những năm 80 thì hiệu quả mong đợi của việc chương trình hóa dạy học chưa cao. Nguyên nhân của sự không thành công này là do:
Xuất phát điểm xây dựng của các chương trình dạy học hoặc đi theo các mô hình điều kiện tâm lý học hành vi hoặc đi theo mô hình của lý luận dạy học chỉ dẫn.
Sự hạn chế về khả năng xử lý thông tin của các máy dạy học cơ điện tử và của quá trình xây dựng chương trình dạy học từ các đoạn phim và âm thanh.
Sự không ủng hộ của các giáo viên và các cơ sở đào tạo trong việc thay đổi cách thức giảng dạy truyền thống.
Nền kinh tế không hỗ trợ về mặt kỹ thuật, tài chính, con người để tiếp tục ứng dụng các chương trình và thiết bị dạy học dưới các điều kiện thông thường của người giáo viên.
Đến những năm 90 thì sự gián đoạn này đã kết thúc khi mà hiệu quả của việc xử lý thông tin điện tử được chỉ ra, khi mà máy tính cá nhân được sử dụng rộng rãi, sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông, khi môi trường làm việc bắt đầu có sự thay đổi mạnh mẽ. Những yêu cầu mới của môi trường và điều kiện làm việc đòi hỏi một sự thay đổi về mặt cấu trúc và chương trình của giáo dục và đào tạo, một văn hóa học tập mới trong đó vấn đề tự học, học tập suốt đời … được đặt lên vị trí quan trọng. Cùng với sự thay đổi cách nhìn của việc dạy đối với việc học là sự thay đổi thuộc về bản chất của tâm lý, tư duy và lý thuyết học. Giờ đây ngoài nhiệm vụ truyền đạt các nội dung học tập, dạy học còn được hiểu như là việc tạo ra các điều kiện cần thiết giúp việc học tập được thành công. Sự thay đổi trong việc khách thể hóa quá trình dạy học đã làm xuất hiện những loại phần mềm dạy học mới. Các
phần mềm này trước hết hướng đến việc điều khiển quá trình học, sau đó còn giúp tạo ra những điều kiện thuận lợi cho học tập ở các môi trường trong và ngoài lớp (VD : giúp cho quá trình tự học, quá trình đào tạo liên tục, học tập suốt đời…). Ngày nay những hệ thống như vậy xuất hiện và tồn tại dưới hình thức các môi trường học tập, làm việc kỹ thuật số (Digital Learning enviroiment, working enviroiments), cổng học tập điện tử (Edu Portal), … nhằm tạo điều kiện cho giáo dục và đào tạo ảo (Virtual training).
Các giai đoạn 1926-1927 1954-1970 1980-nay Quá trình
khách thể hóa
Khách thể hóa tâm lý
học tập Khách thể hóa hoạt động dạy Khách thể hóa điều kiện học tập thích hợp Hình thức thực
hiện
Việc học được chương trình hóa
Giảng dạy được chương trình hóa
Giảng dạy với sự trợ giúp của máy tính
Giáo dục – đào tạo ảo
Hình thức thể hiện
Thiết bị dạy học Máy và các chương trình dạy học
Các hệ thống và chương trình dạy học, CBT
Môi trường học tập, sự chuẩn bị dạy học
Cơ sở lý thuyết Lý thuyết học thuộc về tâm lý hành vi
Lý thuyết điều khiển Khái niệm “sự thay thế”
Nguyên lý, lý luận dạy học
Khái niệm “sự thay thế”
Lý thuyết học thuộc về tâm lý tư duy
Khái niệm “sự tích hợp”
Các tác giả Pawlow, Pressey Skinner
Frank vKbube
Crowder Flechsig
Gagne, Klix, Piaget
Cấu trúc thể hiện
Cấu trúc tuyến tính Cấu trúc phân nhánh Cấu trúc Modul
Bảng 2.1: Các hệ thống dạy học qua sự thay đổi quá trình khách thể hóa [3]
Điều kiện hóa Điển hình Thao tác
Thiết bị kỹ thuật Cấu trúc dạy – học Loại hình phần mềm
Máy dạy học của Pressey
Máy dạy học BASEF 5000
Máy luyện tập Unitutor
Cấu trúc tuyến tính (cấu trúc bước)
Cấu trúc phân nhánh
Máy tính cá nhân hoặc phòng máy tính
Cấu trúc Modul
Mạng Internet \ Intranet Cấu trúc kế thừa
Bảng 2.2: Các hệ thống dạy – học (Cấu trúc dạy – học – Loại hình phần mềm) [3]
Trong quá trình phát triển của các hệ thống dạy - học thì sự ra đời của một loại hình phần mềm dạy học mới luôn bắt nguồn từ các loại hình phần mềm cũ. Chính vì thế mà chúng ta có khái niệm phần mềm thế hệ trước, phần mềm thế hệ sau. Sự phát triển kế tiếp nhau của các thế hệ phần mềm không có nghĩa là phần mềm thế hệ sau sẽ xóa bỏ phần mềm thế hệ trước. Ngày nay các
Chương trình (Điều khiển bên
ngoài)
VD: Các chương trình dạy học của hình thức
“Dạy học được chương trình hóa” và “Dạy học với sự trợ giúp của máy tính
Môi trường (Tự điều khiển)
VD: Các môi trường học tập điện tử trên cơ sở tâm lý tư duy và lý luận dạy học hành động
Tự sắp xếp &
tổ chức
VD: Learning Plattform phục vụ cho việc dạy và học trên mạng trong hệ thống giáo dục và đào tạo
“ảo” – Virtual Training Một bước của chương trình
dạy học
Các modun của môi trường học tập
Sắp xếp từ các Modul
Các phương tiện và modul có sẵn (trên Internet)
kiểu phần mềm khác nhau luôn tồn tại đồng thời hoặc trong một hình thức kết hợp.
Ví dụ: các chương trình dạy học (Teaching Programm) vẫn có thể tồn tại độc lập hoặc chúng có thể tham gia như một thành phần của môi trường học tập điện tử (Digital Learning Enviroiment), nhờ đó vừa đưa ra khả năng tự học, tự điều khiển của người học, vừa đưa ra cách học dựa trên một cách thức điều khiển có sẵn.
Qua tìm hiểu sơ lược về quá trình phát triển của các hệ thống dạy học chúng ta thấy rằng trong tương lai hình thức dạy – học từ xa qua mạng sẽ được áp dụng phổ biến trên phạm vi toàn cầu. Với hình thức này, người học sẽ được tiếp cận với nguồn tri thức khổng lồ, có thể học mọi nơi, mọi lúc, tùy theo nhu cầu và khả năng học tập của bản thân.