1.5 BỆNH HỌC VIÊM XOANG
1.5.2 Nguyên nhân gây viêm mũi xoang
Parsons D.S cho rằng nguyên nhân thường gặp trong viêm mũi xoang chính là sự phù nề của niêm mạc mũi, bất kỳ một nguyên nhân gì gây phù nề niêm mạc mũi xoang đều có thể gây viêm xoang. Hai nhóm nguyên nhân chính gây viêm xoang là bệnh lý xương và bệnh lý niêm mạc.
1.5.2.1 Dị hình giải phẫu
Là cấu trúc giải phẫu bất thường vùng ngách giữa, nhất là vùng phức hợp lỗ ngách làm tắc nghẽn sự dẫn lưu xoang gây viêm xoang. Có thể gặp các dị hình như :
- Dị hình vách ngăn : Lệch vẹo vách ngăn, gai hay mào vách ngăn.
- Dị hình cuốn giữa : Xoang hơi hay đảo chiều cuốn giữa
- Dị hình mỏm móc : Mỏm móc có xoang hơi hay đảo chiều
- Các dị hình khác : Tế bào đê mũi quá phát, bóng sàng quá phát, có tế bào Haller
1.5.2.2 Nguyên nhân
Chủ yếu phù nề niêm mạc mũi xoang do nhiều nguyên nhân khác nhau:
- Do siêu vi trùng :
Xảy ra sau khi mắc một số bệnh nhiếm trùng toàn thân như : Cúm, sởi, phát ban….đặc biệt là những vius gây viêm nhiễm đường hô hấp trên. Những bệnh này gây ra bệnh cảnh của một viêm mũi cấp tính làm phù nề, bít tắc lỗ dẫn lưu mũi xoang, các khe mũi hoặc thoái hóa cuốn làm ứ đọng dịch tiết trong các xoang, các lông chuyển bị tê liệt hoặc bị giảm hoạt động, quá trình nhiễm trùng lan tới các xoang gây ra một viêm xoang cấp hoặc dần dần dẫn tới một viêm xoang mạn tính.
- Do vi trùng:
+ Nhiễm trùng do vi trùng trực tiếp từ mũi lan vào gây viêm xoang cấp rồi đến viêm xoang mạn tính. Vi khuẩn hay gặp là : Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis. Các vi khuẩn khác hiếm gặp hơn.
+ Một số ít trường hợp do VA tồn dư quá phát, khối u vùng vòm mũihọng làm tắc nghẽn hốc mũi làm cho quá trình dẫn lưu kém, hút vi khuẩn từ ngoài vào trong xoang. Những trường hợp này việc nạo VA, phẫu thuật khối u vùng vòm mũi họng được xem như là tác động đầu tiên trong quá trình điều trị viêm xoang.
+ Do răng:
Vi khuẩn từ răng trong các trường hợp bệnh lý chân răng chui vào xoang hàm gây nên những đợt viêm xoang hàm ứ mủ. Hay gặp ở người lớn hơn ở trẻ em. Do tổn thương các răng hàm trên, thường do sâu răng, viêm quanh cuống răng, u hạt , u nang chân rang.
- Do nấm:
Ít được chú ý đến, tuy nhiên tần suất mắc bệnh ngày càng tăng. Có nhiều loại có thể gây viêm xoang, thường gặp nhất là Aspergillus.
- Do cơ địa dị ứng:
Dị ứng mũi xoang hoặc dị ứng toàn thân như hen, dị ứng thuốc…. Đây là một vấn đề phức tạp vì dị ứng mũi xoang người lớn rất hay gặp và xen giữa các đợt nhiễm trùng. Sự kết hợp giữa dị nguyên và IgE làm giải phóng chất hóa học trung gian , đó là cơ sở biểu hiện dị ứng mũi xoang.
- Do hội chứng trào ngược dạ dày thực quản :
Đây là một hội chứng gây ra do nhiều nguyên nhân, tuy nhiên nhìn chung nó làm cho dịch dạ dày trào ngược lên vùng mũi họng, gây nên acid hóa vùng niêm mạc này, dẫn đến những rối loạn trong hoạt động của hệ thống lông nhày, viêm nhiễm niêm mạc gây phù nề bít tắc lỗ thông mũi xoang dẫn tới viêm xoang [34],[22],[35],[36].
- Do cản trở cơ học :
Do các khối u vùng mũi xoang, dị hình vách ngăn hốc mũi, polyp mũi… làm cản trở dẫn lưu dịch tiết của xoang dần dần dẫn tới viêm xoang.
- Do chấn thương:
Chấn thương áp lực hoặc chấn thương cơ học làm rách niêm mạc, chảy máu, phù nề tụ máu niêm mạc, chấn thương vỡ khối xương mặt làm tăng xuất tiết, ứ đọng dịch mũi xoang, dị vật, sẹo xơ, tắc lỗ dẫn lưu mũi xoang đều có thể dẫn tới viêm xoang cấp và dẫn tới VMXMT.
- Do bệnh lý toàn thân :
Một số trường hợp mắc bệnh lý toàn thân như : Bệnh nội tiết, bệnh rối loạn chuyển hóa, rối loạn điện giải, còi xương suy dinh dưỡng, bệnh hệ thống niêm dịch lông chuyển.
- Do yếu tố môi trường :
Khí hậu, nguồn nước, độ ẩm, khí thải, thuốc lá… đều là những yếu tố gây viêm mũi xoang. Do làm giảm sức đề kháng của cơ thể nói chung cũng như niêm mạc mũi xoang nói riêng làm thuận lợi cho quá trình viêm xoang.
Ngày nay, môi trường bị ô nhiễm như bụi trong không khí, các khí thải như CO, SO2, hóa chất gây ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt làm gia tăng tình trạng bệnh đường hô hấp nói chung và viêm mũi xoang nói riêng.
- Do yếu tố xã hội:
Vấn đề mạng lưới y tế tốt, ý thức người dân tốt và một xã hội phát triển sẽ làm giảm nguy cơ mắc bệnh viêm xoang khi điều trị tốt các bệnh viêm nhiễm mũi họng thông thường. Giữ vệ sinh môi trường tốt cũng như điều kiện kinh tế tốt để tăng sức đề kháng cũng là vấn đề cần được quan tâm.