Chương 1: GIÁM SÁT LÀ CHỨC NĂNG QUAN TRỌNG CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN
1.2. Chủ thể, đối tượng, hình thức giám sát của HĐND tỉnh
1.2.2. Đối tượng giám sát của HĐND tỉnh
Giám sát là một trong những chức năng trọng yếu của HĐND. Xuất phát từ vị trí là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương và theo Luật tổ chức HĐND và UBND năm 2003, đối tượng giám sát của HĐND tỉnh rất đa dạng, luôn gắn với một đối tượng nhất định, tức là phải trả lời câu hỏi giám sát ai và giám sát việc gì? Chủ thể thực hiện việc theo dõi, xem xét, đánh giá luôn không thể đồng nhất với đối tượng chịu sự giám sát. Giám sát của HĐND tỉnh cũng luôn gắn với đối tượng chịu sự giám sát; đối tượng ấy rất phong phú và đa dạng [23].
- Đối tượng giám sát của HĐND trước hết là UBND cùng cấp.
Đây là đối tượng giám sát thường xuyên, quan trọng nhất của HĐND,
15
bởi UBND là cơ quan có chức năng, nhiệm vụ thực hiện những nội dung mà HĐND đã quyết nghị. Đó là những quy định, những chính sách, nội dung quan trọng đã được người đại diện của nhân dân bàn bạc, thảo luận và quyết định. Những nội dung đó cần được nghiêm túc tổ chức thực hiện.
- Đối tượng mà HĐND cần phải giám sát tiếp theo đó là các cơ quan nhà nước ở trung ương đóng tại địa phương là cơ quan xét xử (Toà án), cơ quan kiểm sát, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và của công dân ở địa phương như cơ quan thuế, hải quan, an sinh xã hội…
Hiện nay, pháp luật không phân cấp giám sát giữa HĐND các cấp, điều đó không có nghĩa là HĐND mỗi cấp thực hiện thẩm quyền giám sát như nhau đối với mỗi hoạt động của đối tượng chịu sự giám sát.
Hiện nay Luật có nên quy định chức năng giám sát các cơ quan tư pháp nói chung cho HĐND hay không? Bởi thực chất, HĐND cũng là những chủ thể phải chịu xét xử của các cơ quan tư pháp mà lại là chính cơ quan giám sát hoạt động của các cơ quan tư pháp… Quy định như vậy rất khó có thể đảm bảo được tính liêm chính trong hoạt động của cơ quan tư pháp cũng như việc đảm bảo tính độc lập của cơ quan này. Dưới sự ràng buộc lẫn nhau của hai cơ quan này, thì hiệu quả giám sát của HĐND liệu có diễn ra một cách khách quan được hay không? Khi mà chủ thể xét xử lại thành đối tượng chịu sự giám sát.
Tuy nhiên, theo quan điểm của tác giả thì HĐND là cơ quan do nhân dân bầu ra, đại diện cho ý chí và quyền lợi của nhân dân. Nhân dân chính là thước đo chuẩn cho mọi hoạt động của các cơ quan nhà nước. Chính vì vậy, sự tham gia giám sát của nhân dân là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng. Quy định HĐND giám sát cơ quan Tư pháp cũng là một trong những yếu tố nhằm tạo sự khách quan, công bằng và kiềm chế sự lạm quyền trong hoạt động của các cơ quan này. Với mô hình giám sát như sơ đồ dưới đây sẽ tạo ra mối quan hệ phối hợp, giám sát hiệu quả của hai cơ quan này:
16
Sơ đồ 1.1: Biểu thị mối quan hệ giám sát HĐND
Cơ quan Tư pháp
- Đối tượng, phạm vi, tính chất, mức độ giám sát của HĐND phụ thuộc vào vị trí, vai trò và sự phân cấp tính chất của mối quan hệ giữa HĐND với đối tượng chịu sự giám sát. Chẳng hạn, Với TAND, VKSND thì hoạt động giám sát của HĐND chủ yếu ở việc xem xét tính pháp chế của bản án đã được giải quyết và sự phối hợp của Tòa án, Viện kiếm sát với địa phương trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương, kết quả giám sát của HĐND với tòa án chỉ là hậu quả gián tiếp không xuất phát từ thẩm quyền của HĐND.
Đối với UBND do mối quan hệ chấp hành (trực thuộc) với HĐND mà phạm vi, mức độ giám sát của HĐND rất lớn, bao trùm mọi hoạt động của UBND và khả năng xử lý lớn đối với quyết định, hành vi và cả nhân sự của UBND.
Khi thực hiện hoạt động giám sát HĐND có thể bãi bỏ quyết định không hợp pháp, hợp lý của UBND, nhưng khi phát hiện những sai sót của TAND và VKSND thì HĐND chỉ có thể có những kiến nghị.
Như vậy, đối tượng giám sát của HĐND cũng được quy định tương đối rõ, tuy nhiên còn một số đối tượng mà luật quy định HĐND có quyền giám sát như các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội đơn vị vũ trang địa phương. Cần phải có những quy định cụ thể về hình thức, trình tự giám sát đối với các đối tượng giám sát giúp cho hiệu quả giám sát được nâng cao.
17