1.2. Phát triển vốn nhân lực và các nhân tố ảnh hưởng 1. Phát triển vốn nhân lực của doanh nghiệp
1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng tới phát triển vốn nhân lực của doanh nghiệp
1.2.2.4. Nhu cầu vốn nhân lực trong doanh nghiệp
Xỏc định nhu cầu nguồn vốn nhõn lực trong một doanh nghiệp là một trong những yếu tố quan trọng, nhằm bảm bảo cho quỏ trỡnh hoạt động của doanh nghiệp diễn ra thuận lợi. Do vậy doanh nghiệp cần xem xột và xỏc định rừ cỏc yếu tố tạo nờn nhu cầu nhõn sự trong tương lai. Cỏc nhõn tố tạo nờn nhu cầu
nhõn sự rất đa dạng, thụng thường ta phõn cỏc nhõn tố này thành hai nhúm chớnh: Yếu tố bờn ngoài và yếu tố bờn trong của doanh nghiệp.
Cỏc yếu tố bờn ngoài doanh nghiệp
Cú nhiều yếu tố thuộc mụi trường bờn ngoài cú thể tỏc động đến nhu cầu nguồn nhõn lực cuẩ doanh nghiệp, tuy nhiờn đụi khi những yếu tố này khú dự đoỏn trước được. Việc phõn tớch cỏc yếu tố này rất quan trọng nhằm giỳp doanh nghiệp dự bỏo trước được nhu cầu nguồn nhõn lực của doanh nghiệp trong tương lai. Cỏc nhõn tố thuộc mụi trường bờn ngoài gồm: Cỏc nhõn tố knh tế; chớnh trị và phỏp luật; văn hoỏ – xó hụi; cụng nghệ; cạnh tranh…
Cỏc yếu tố kinh tế vĩ mụ thường cú nhiều ảnh hưởng đến sự hoạt động của doanh nghiệp nhưng lại rất khú ước lượng, chẳng hạn như: Chu kỳ kinh doanh, xu hướng tăng trưởng nền kinh tế, lói suất, lạm phỏt…
Chẳng han, khi chu kỳ nền kinh tế đi lờn, cỏc doanh nghiệp cú nhiều cơ hội mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh. Điều này làm cho nhu cầu cỏc yếu tố đầu vào tăng, trong đú bao gồm cỏc yếu tố về nhu cầu nguồn nhõn lực của doanh nghiệp. Ngược lại trong thời kỳ suy thoỏi hoạt động sản xuất kinh doanh đỡnh trệ, cỏc doanh nghiệp một mặt vẫn phải duy trỡ lực lượng lao động cú tay nghề, mặt khỏc phải giảm chi phớ hoạt động sản xuất kinh doanh trong đú cú chi phớ lao động. Nhỡn chung, trong giai đoạn suy thoỏi kinh tế nhu cầu nguồn nhõn lực giảm, trong nhiều trường hợp cỏc doanh nghiệp khụng cú nhu cầu tuyển dụng thờm nguồn lao động mới, thậm chớ cũn sa thải lao động.
Cỏc doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh phải tuõn thủ phỏp luật của nhà nước về thuế, lao động, cạnh tranh, giỏ, bảo hiểm. Những thay đổi của cỏc yếu tố này cú thể tạo ra nhu cầu về nguồn nhõn lực đối với doanh nghiệp
này, nhưng cú thể làm cho nhu cầu nguồn nhõn lực của doanh nghiệp khỏc giảm.
Việc phõn tớch cỏc nhõn tố thuộc mụi trường chớnh trị và phỏp luật cú vai trũ rất quan trọng đối với quỏ trỡnh dự bỏo nhu cầu nguồn nhõn lực của cỏc doanh nghiệp.
Cỏc yếu tố chớnh trị và phỏp luật ngày càng đúng vai trũ to lớn tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tỏc động của cỏc yếu tố này dễ dự đoỏn hơn, nhưng mức độ ảnh hưởng của chỳng lại ớt khi thật rừ ràng. Chẳng hạn như một sự thay đổi nào đú trong bộ luật hỡnh sự cú thể khụng cú tỏc động trực tiếp tới hoạt động của doanh nghiệp, tuy vậy một sự thay đổi trong bộ luật lao động (độ tuổi lao động) hoặc trong chớnh sỏch xó hội (chế độ thai sản, chế độ trợ cấp) chắc chỏn sẽ cú tỏc động rất nhiều đến nhu cầu nguồn nhõn lực của doanh nghiệp.
Cỏc nhõn tố về văn hoỏ xó hội cũng là một trong cỏc yếu tố tỏc động đến nhu cầu nguồn nhõn lực trong doanh nghiệp. Cỏc yếu tố văn hoỏ - xó hội cú tỏc động đến nhu cầu nguồn nhõn sự như phong cỏch sống, cỏc giỏ trị xó hội, thỏi độ, lối sống, những xu hướng nhõn chủng học hay những sở thớch vui chơi giải trớ, chuẩn mực đạo đức. Vớ dụ: Sự thay đổi thỏi độ làm việc và nghỉ ngơi cú thể tỏc động đến nhu cầu nguồn nhõn lực. Khi nền kinh tế càng phỏt triển, người lao động đũi hỏi được làm việc năm ngày trong tuần, được nghỉ hố lõu hơn… làm cho nhu cầu nguồn nhõn lực trong doanh nghiệp tăng lờn.
Sự thay đổi của cụng nghệ rất khú dự đoỏn và đỏnh giỏ, thế nhưng nú lại cú tỏc động rất lớn đến chiến lược của doanh nghiệp và đến nhu cầu nguồn nhõn lực của doanh nghiệp. Vớ dụ, sự ra đời của mỏy tớnh đó làm cho hang loạt lao đụng thất nghiệp, thế nhưng cũng chớnh sự phỏt triển cụng nghệ này lại tạo ra hàng
triệu chỗ làm cho mỗi quốc gia. Thậm chớ ngay trong doanh nghiệp, cụng nghệ làm giảm nhu cầu lao động ở bộ phận này nhưng lại làm tăng nhu cầu ở bộ khỏc.
Việc lựa chọn cụng nghệ sản xuất tỏc động rất lớn đến nhu cầu nguồn nhõn lực.
Nếu như doanh nghiệp lựa chọn cụng nghệ hiện đại sẽ làm cho nhu cầu lao động phổ thụng giảm, nhưng cú thể làm tăng nhu cầu lao động cú trỡnh độ, kỹ năng, tay nghề và chuyờn mụn cao. Ngược lại, nếu doanh nghiệp lựa chọn cụng nghệ lao động thay thế cho vốn thỡ nhu cầu lao động phổ thụng tăng lờn.
Sự tiến bộ khoa học cụng nghệ là yếu tố khỏch quan ảnh hưởng mạnh mẽ tới nguồn nhõn lực, cho phộp cỏc doanh nghiệp lựa chọn chớnh sỏch sử dụng nhiều hay ớt lao động, từ đú ảnh hưởng tới quy mụ, chất lượng và cơ cấu lao động, ảnh hưởng tới những đũi hỏi về mặt vật chất nguồn nhõn lực trong một doanh nghiệp.
Việc tỡm kiếm lợi thế cạnh tranh (nhất là về chi phớ) đó buộc nhiều doanh nghiệp phải tỡm cỏch giảm thiểu tối đa nhõn sự trong doanh nghiệp của mỡnh trong cỏc cụng đoạn nhằm giảm chi phớ nhõn cụng.
Ngày nay, xu thế toàn cầu hoỏ đó tạo ra nhiều cơ hội cho cỏc doanh nghiệp mở rộng thị trường, từ đú mở rộng quy mụ sản xuất kinh doanh. Việc mở rộng quy mụ sản xuất kinh doanh làm cho nhu cầu nhõn sự tăng cao. Tuy nhiờn, trong mụi trường cạnh tranh toàn cầu, cỏc doanh nghiệp muốn tồn tại và phỏt triển phải cú một đội ngũ nhõn lực với tay nghề, trỡnh độ chuyờn mụn cao, cú khả năng thớch ứng được với mụi trường cạnh tranh luụn biến đổi và khắc nghiệt như hiện nay.
Cỏc yếu tố bờn trong doanh nghiệp
Chiến lược kinh doanh xỏc định mục tiờu dài hạn của doanh nghiệp (tăng trưởng, thị phần, sản phẩm mới…) và cỏc mục tiờu này ảnh hưởng trực tiếp tới số lượng và cơ cấu nguồn nhõn lực cần thiết trong tương lai. Cỏc mục tiờu của doanh nghiệp là cỏc yếu tố thuộc mụi trường bờn trong doanh nghiệp cú tỏc động rất lớn đến nhu cầu vốn nhõn lực. Để xỏc định nguồn vốn nhõn lực trong doanh nghiệp chỳng ta cần dựa vào cỏc kế hoạch về nguồn nhõn lực của doanh nghiệp và cỏc kế hoạch khỏc của doanh nghiệp cú tỏc động giỏn tiếp tới nguồn nhõn lực của doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp lập kế hoạch chiến lược cần phải xem xột tất cả cỏc nguồn lực, bao gồm cả nguồn nhõn lực. Người phụ trỏch quản lý nguồn nhõn lực cộng tỏc chặt chẽ với cỏc nhà quản lý khỏc, đưa ra cỏc ưu tiờn chiến lược đối với cỏc vấn đề về lực lượng lao động, thụng bỏo và thảo luận với họ về những phương phỏp quản lý và nhu cầu về nhõn sự của họ. Để thực hiện cỏc kế hoạch đú doanh nghệp cần phõn bổ nguồn nhõn lực một cỏch phự hợp, để phõn bổ được tốt nguồn nhõn lực thỡ doanh nghiệp phải đảm bảo nguồn nhõn lực cho phự hợp. Chớnh vỡ lý do đú, cỏc chiến lược và kế hoạch của doanh nghiệp là nguyờn nhõn và yếu tố tỏc động tạo ra nhu cầu sử dụng vốn nhõn lực trong doanh nghiệp.
Để cú thể thực hiện được cỏc chớnh sỏch và cỏc kế hoạch của doanh nghiệp đề ra thỡ doanh nghiờp cần phải cú ngõn sỏch đú là nguồn cung cấp tài chớnh cho mọi hoạt động của doanh nghiệp. Trong ngắn hạn, cỏc nhà lập kế hoạch phải tỡm cỏch sao cho kế hoạch chiến lược hoạt động của doanh nghiệp hoạt động trong khuụn khổ cho phộp của ngõn sỏch. Bờn cạnh đú, dự bỏo bỏn hàng và dự bỏo sản xuất cũng cú tỏc động lớn tới đến nhu cầu sử dụng nguồn nhõn lực của doanh nghiệp. Tuy cỏc dự bỏo này ớt chớnh xỏc hơn ngõn sỏch nhưng chỳng lại cú thể cho doanh nghiệp biến đổi một cỏch nhanh chúng về nhu cầu nguồn nhõn lực
trong ngắn hạn. Chẳng hạn, khi dự bỏo nhu cầu đối với sản phẩm hoặc dịch vụ của doanh nghiệp gia tăng, cỏc doanh nghiệp sẽ phải tăng quy mụ sản xuất để thoả món nhu cầu. Việc gia tăng quy mụ sản xuất sẽ kộo theo nhu cầu nhõn sự gia tăng. Vỡ vậy ngõn sỏch tăng hay giảm cú tỏc động trực tiếp tới nguồn nhõn lực của doanh nghiệp.
Ngoài ra, nhu cầu về vốn nhõn lực cũng cú sự thay đổi khi doanh nghiệp cú sự biến động về nhõn lực của chớnh doanh nghiệp bởi cỏc nguyờn nhõn khỏc nhau như: Đề bạt, về hưu, hết hợp đồng, chết, sa thải, … Vớ dụ: khi một doanh nghiệp đề bạt cỏn bộ của mỡnh lờn một cấp bậc cao hơn, điều này sẽ tạo ra nhu cầu về nhõn sự cho vi trớ đú.
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VỐN NHÂN LỰC TẠI