II. CÁC THẤT BAI CỦA THI TRƯỜNG ♦ •
4. Phân phối thu nhập không công bằng Nền kinh tế thị trường phân bổ các nguồn lực một
tô' sản xuất và giá cả hiện hành của các yếu tộ' đó trên thị trường. Tuy nhiên, thị trường không tạo ra một sự phân phôi thu nhập công bằng. Để hiểu rõ hơn về sự phân phối không công bằng này, chúng ta hãy xem xét nguồn gốc của thu nhập của các cá nhân. Như chúng ta đã biết, các hộ gia đình cung cấp dịch vụ các yếu tô" sản xuất - lao động, đất đai và vốn mà họ sỏ hữu trên thị trường yếu tô" sản xuất để đổi lấy thu nhập, Có thể mữứi họa thu nhập của hộ gia đình thông qua biểu thức sau đây:
I ^wL + iK + rĐ
Trong đó L, K, Đ là các yếu tô" sản xuất thuộc các hộ gia đình
w, i, r là các mức giá tương ứng của các yếu tô' sản xuất đó. Các yếu tô' này có tên gọi tương ứng là tiền công, lãi suất và tiền thuê đất.
Rõ ràng, sự khác nhau về sự sẵn có của các yếu tô"
sản xuất của các hộ gia đình là nguồn gốc của sự khác biệt trong thu nhập của các cá nhân. Mỗi một cá nhân có thể sỏ hữu các yếu tô" sản xuất khác nhau vì họ có hoàn cảnh và điều kiện hoàn toàn khác nhau. Các yếu tố đó có thể được thừa kế từ thế hệ này qua thê hệ khác. Điều đó làm cho thu nhập từ việc cung cấp các yếu tổ’ đó là khác nhau. Ví dụ, một ngưòi có thể nhận được thu nhập cao hơn đơn giản là vì anh ta được thừa kế một tài sản lớn. Hơn nữa, như chúng ta đã biết
trong chương thị trường yếu tố sản xuất, giá yếu tố sản xuất do thị trường yếu tô' xác định. Các doanh nghiệp thuê các yếu tô" sản xuất để đạt được mục tiêu tôl đa hóa lợi nhuận do đó họ chỉ thuê các yếu tô" tạo ra lợi nhuận cho họ. Điều đó có nghĩa là khả năng cung cấp dịch vụ các yếu tố sản xuất của các cá nhân cũng rất khác nhau - phụ thuộc vào chất lượng của các yếu tô"
đó cũng như giá cả của hàng hóa mà họ sản xuất ra.
Tất cả các điều đó làm cho thu nhập của các cá nhân rất khác nhau trong kinh tế thị trưòng.
Như vậy, có thể thấy rằng bên cạnh những ưu điểm về phân bổ hiệu quả các nguồn lực khan hiếm, kinh tế thị trường cũng có những thất bại mà thỊ trường tự do không thể giải quyết đưỢc. Để khắc phục các thất bại của thị trường, chính phủ — bàn tay hữu hình - cần can thiệp vào nền kinh tế để khắc phục các thất bại đó. Chính phủ có đủ sức mạnh và nguồn lực cũng như các công cụ cần thiết để kliắc phục các tha"!
bại của thị trường.
TÓM TẮT
- Kinh tế thị trường hoạt động dựa vào sự tương tác của cung và cầu. Thị trưòng cạnh tranh hoàn hảo tạo ra kết quả tốt nhất đối với việc phân bổ tài nguyên.
- Tiêu chuẩn xác định hiệu quả là hiệu quả Pareto: chi phí cận biên bằng lợi ích cận biên đối với mọi hàng hóa.
- Thị trưòng cũng có rất nhiều thâ^t bại. Đó là các ngoại ứng, hàng hóa công cộng, s ự không hoàn hảo của thị trưòng và phân phối thu nhập không công bằng.
- Hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng có thể ảnh hưdng đến những người khác mà các ảiứi hưỏng này không được phản ánh trong giá thị trưòng của sản phẩm.
- Các ngoại ứng gây ra tính phi hiệu quả vì tín hiệu giá đã bị bóp méo. Có ngoại ứng tiêu cực và ngoại ứng tích cực.
- Hàng hoá công cộng mang tính không loại trừ và tính không cạnh tranh, thị trưòng tư nhân thường không cung cấp một cách hiệu quả.
- Cạnh tranh không hoàn hảo là một thất bại của thị trưòng. Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo tạo ra phần mất không đốỉ vói xã hội.
- Thu nhập của các cá nhân phụ thuộc vào việc cung cấp dịch vụ của các yếu tô" sản xuất. Phân phôi thu nhập trong thị trưòng không mang tính công bằng.
- Chính phủ sử dụng các công cụ như thuế, trợ cấp và các quy định để khắc phục các thất bại của thị tníòng.
Kinh tế học vi mô
____________ ♦
CÁC THUẬT NGỮ TH EN CHỐT
Thất bại thị trường Các ngoại ứng
ô nhiễm
Chi phí cá nhân cận biên Chi phí xã hội cận biên Ldi ích cá nhân cận biên Lợi ích xã hội cận biên• • • Hàng hóa công cộng Tính không cạnh tranh Tính không loại trừ Phân phôi thu nhập
Cạnh tranh không hoàn hảo Độc quyền tự nhiên
Market failure Externalities
^’ollution
Marginal Private Cost Marginal Social Cost Marginal Private Benefit Marginal Social Benefit Public Goods
Nonrivalry
Nonexcludability Income distribution Imperfect competition Natural monopoly
CÂU HỎI ÔN TẬP
1 . Thế nào là hiệu quả Pareto? Khi nào thì hiệu quả Pareto đạt được?
2 . Thế nào là thất bại của thị trường?
3. Tại sao hàng hóa công cộng là thát bại của thị trường?