CHÛÚNG 1
VAI TROĐ TIÏÍN TRIÏÍN CUÊA NHAĐ NÛÚÂC 29
chiïịn lûúơc hai phíìn cho hiïơu quă nhađ nûúâc lúân hún mađ phíìn cođn laơi ca Bâo câo nađy s xem xêt. Thưng ăiïơp úê ăíy lađ: nhađ nûúâc cô thïí ăưịi phô vúâi nhûơng thâch thûâc mađ nô gùơp phăi, nhûng chó bùìng câch, trûúâc hïịt, lađm cho nhûơng gị nô cöị gùưng lađm phuđ húơp vúâi nhûơng gị cô cô thïí lađm, vađ thûâ hai, hoaơt ăương ăïí tùng sưị lûúơng nhûơng câi mađ nô cô thïí lađm trong phaơm vi nùng lûơc ca nô bùìng câch cng cưị laơi nhûơng thïí chïị nhađ nûúâc.
Nhađ nûúâc bùưt ăíìu tûđ ăíu
Tûđ nhûơng thúđi xa xûa nhíịt, con ngûúđi ă hoơp laơi vúâi nhau thađnh câc phûúđng hươi lúân, bùưt ăíìu bùìng hươ gia ằnh, rưìi ăïịn câc nhôm cô quan hïơ hịt thưịng vađ
rưìi tiïịn ăïịn câc nhađ nûúâc hiïơn ăaơi. Ăïí câc nhađ nûúâc cô thïí tưìn taơi, câc câ nhín vađ câc nhôm phăi nhûúơng laơi qìn lûơc trong nhûơng lơnh vûơc then chöịt, nhû quöịc phođng, cho mươt cú quan cưng cương. Cú quan ăô phăi nùưm giûơ qìn lûơc cûúơng chïị ăưịi vúâi tíịt că nhûơng hịnh thûâc tưí chûâc khâc trong mươt phaơm vi lnh thưí xâc ắnh nađo ăô.
Câc nhađ nûúâc ă phât triïín mn hịnh, mn cúơ, tuyđ thơc vađo sûơ tưíng hoađ câc nhín tưị nhû vùn hoâ, tađi ngn thiïn nhiïn, nhûơng cú hươi bn bân vađ sûơ phín phưịi qìn lûơc. Nhađ nûúâc ATen cưí ăaơi, chùỉng haơn, dûơa chuê ýịu vađo chïị ăöơ nö lïơ vađ nhûơng ăưì cûúâp bôc thơc ắa. ÚÊ xa hún vïì phđa ăưng, nhûơng cú cíịu nhađ nûúâc chùơt ch ă ặúơc xíy dûơng tûđ thúđi Nhađ nûúâc, hiïíu theo nghơa rương hún, lađ mươt tíơp húơp câc thïí chïị nùưm giûơ nhûơng phûúng tiïơn cûúơng chïị húơp phâp, thi hađnh trïn mươt vuđng lnh thưí ặúơc xâc ắnh vađ ngûúđi dín sưịng trïn lnh thưí ăô ặúơc ăïì cíơp nhû mươt x hươi. Nhađ nûúâc ăươc qìn ra quy ắnh trong phaơm vi lnh thưí ca nô thưng qua phûúng tiïơn thi hađnh ca mươt chđnh ph cô tưí chûâc.
Thơt ngûơ chđnh qìn thûúđng ặúơc duđng vúâi nhûơng muơc ăđch khâc nhau trong nhûơng bưịi cănh khâc nhau. Nô cô thïí ăïì cíơp túâi quâ trịnh cai trõ, túâi viïơc thi hađnh qìn lûơc. Nô cng cô thïí nôi túâi sûơ tưìn taơi ca quâ trịnh ăô hóơc túâi ăiïìu kiïơn thưịng trõ cô tríơt tûơ: “Chđnh qìn” thûúđng cô nghơa lađ nhûơng ngûúđi nùưm giûơ câc võ trđ qìn lûơc trong mươt nhađ nûúâc. Cịi cuđng, tûđ nađy duđng ăïí chó hađnh vi phûúng phâp hay chïị ăươ cai trõ trong mươt x hươi: chó cú cíịu vađ sûơ sùưp xïịp caâc cú quan vađ caâch mađ nô ănh hûúêng ăïịn ăưịi tûúơng bõ cai trõ. Mùơc duđ cíìn phăi ghi nhúâ nhûơng khâc biïơt nađy, song chng ta cng cô thïí duđng tûđ nhađ nûúâc vađ chđnh qìn theo câch thưng tuơc vađ ăưi khi cô thïí duđng hoân ăưíi cho nhau - nhû chuâng thûúđng ặúơc sûê duơng trong thăo lơn vađ vùn băn trïn khùưp thïị giúâi.
Chđnh qìn thûúđng ặúơc coi lađ cô ba tíơp húơp qín lûơc riïng biïơt, mưỵi tíơp húơp ặúơc phín cưng mươt vai trođ. Mươt lađ líơp phâp, cô vai trođ lađm ra lơt. Hai lađ hađnh phâp (ăưi khi duđng ăïí chó “chđnh ph”, chõu trâch nhiïơm thûơc thi phâp lơt. Thûâ ba lađ tû phâp cô trâch nhiïơm lađm sâng t vađ âp duơng lơt phâp.
Cô ríịt nhiïìu phûúng phâp phín loaơi chđnh qìn, nhûng thûúđng tíơp trung ch ýịu vađo hai tiïu chđ: sûơ bưị trđ câc cú quan, lađ phûúng phaâp theo quan niïơm heơp hún, vađ quan hïơ giûơa chđnh ph vađ ăưịi tûúơng cai quăn ca nô. Câch phín loaơi thûâ nhíịt dûơa trïn quan hïơ giûơa hađnh phâp vađ líơp phâp.
Trong mươt chïị ăươ nghõ viïơn, sûơ tiïịp tuơc tưìn taơi ca cú quan hađnh phâp phuơ thơc vađo viïơc nô duy trị ặúơc sûơ ng hươ ca líơp phâp. Câc thađnh viïn ca hađnh phâp thûúđng cng lađ thađnh viïn ca líơp phâp.
Mươt th tûúâng cô thïí lađ mươt thađnh viïn cô qìn lûơc cao nhíịt ca cú quan hađnh phâp, nhûng nhûông quýịt ắnh quan troơng trong cú quan hađnh phâp thûúđng ặúơc lađm ra mươt câch tíơp thïí búêi mươt nhôm bươ trûúêng. Trong chïị ăươ tưíng thưịng, võ trđ ca cú quan hađnh phâp ăươc líơp vúâi cú quan líơp phaâp. Caâc thađnh viïn cuêa cú quan hađnh phaâp thûúđng khưng phăi lađ thađnh viïn ca cú quan líơp phâp vađ qìn ra qịt ắnh cịi cuđng trong cú quan hađnh phâp thơc vïì mươt ngûúđi - ăô lađ tưíng thưịng.
Câch phín loaơi thûâ hai tíơp trung vađo sûơ phín phưịi qìn lûơc giûơa câc cíịp chđnh qìn. Trong mươt nhađ nûúâc nhíịt thïí, tíịt că qìn ra câc ăiïìu lơt ặúơc trao cho mươt cú quan líơp phâp tưịi cao cô qìn thi hađnh phâp lơt trïn khùưp ăíịt nûúâc.
Cng cô nhûơng hươi ăưìng líơp phâp ắa phûúng, nhûng chó vúâi sûơ chíịp nhíơn bíịt ăùưc dơ ca cú quan líơp phâp cíịp qịc gia.
Trong mươt nhađ nûúâc liïn bang nhûơng cú quan líơp phâp ắa phûúng ặúơc băo ăăm đt nhíịt mươt chûđng mûơc nađo ăô qìn ra quýịt ắnh tûơ chuê. Trong möơt liïn ăoađn, möơt nhôm nhađ nûúâc cô ch qìn kïịt húơp vúâi nhau ăïí thûơc hiïơn nhûơng muơc ăđch cuơ thïí, nhûng mưỵi nhađ nûúâc víỵn giûơ ch qìn riïng ca mịnh.
Hươp 1.1
Nhađ nûúâc vađ chđnh ph: mươt vađi khaâi niïơm
30 BÂO CÂO VÏÌ TỊNH HỊNH PHÂT TRIÏÍN THÏỊ GIÚÂI 1997
xa xûa dûơa trïn súê hûơu nhađ nûúâc vïì ăíịt ăai hóơc, úê ÍỊn Ăươ dûúâi thúđi Mughal vađ úê Ăïị chïị Trung Hoa, nhûơng hïơ thưịng quăn l hađnh chđnh vađ thu thúị ă phât triïín cao. Sûơ kïịt húơp giûơa súê hûơu nhađ nûúâc vïì ăíịt ăai vađ bươ mây quan liïu phûâc taơp ă căn trúê ríịt líu sûơ xịt hiïơn nhûơng nïìn kinh tïị hiïơn ăaơi, dûơa vađo thõ trûúđng trong nhûơng vuđng nađy.
Tuy nhiïn, bíịt chíịp sûơ ăa daơng vïì xịt xûâ nađy, câc nhađ nûúâc qua thúđi gian ă ăaơt ặúơc mươt sưị ăiïím chung vađ ặúơc vaơch r trïn phaơm vi thïị giúâi. Câc nhađ nûúâc hiïơn ăaơi cô lnh thưí vađ sưị dín ặúơc xâc ắnh vûơng chùưc vađ trong ăô nhađ nûúâc ăông vai trođ tíơp trung vađ phưịi húơp. Qìn lûơc tưịi cao thûúđng bao gưìm ba chûâc nùng riïng r lađ tû phâp, líơp phâp vađ hađnh phâp (Hươp 1.1). Kïí tûđ thïị kyê XVIII, thöng qua viïơc chinh phuơc vađ xím chiïịm thơc ắa, câc qịc gia dín tươc ă sâp nhíơp phíìn lúân thïị giúâi vađo nhûơng vuđng lnh thưí riïng loaơi trûđ líỵn nhau ca hoơ. Khi mađ caâc ăïị chïị tan r vađ câc nhôm thiïíu sưị thiïịt líơp nhađ nûúâc riïng, con sưị câc qịc gia ă tùng ăâng kïí.
Sưị thađnh viïn ca Liïn húơp qịc ă tùng voơt tûđ 50 nûúâc ăươc líơp vađo nùm 1945 lïn túâi 185 nûúâc vađo nùm 1996 (Biïíu ăưì 1.1).
Nhûơng khúêi ăíìu khiïm tưịn
Hịnh thïí câc nhađ nûúâc ríịt khâc nhau giûơa câc chíu luơc vađ giûơa câc thïị k, nhûng nhûơng líơp lơn vïì vai trođ ăđch thûơc cuêa nhûông lônh vûơc nhađ nûúâc vađ tû nhín laơi khưng hïì khâc nhau. Duđ lađ trong cuöịn Hoađng tûê cuêa Niccolo Machiavelli, cuöịn Arthashastra cuêa Kautiliya, nhûơng tâc phíím ca Khưíng Tûê, hay trong The Muqaddimah cuêa Ibn Khaldoun, thò sûơ bađn lơn ln xoay quanh qìn haơn vađ nghơa vuơ ăưịi vúâi nhau giûơa nhađ nûúâc vađ cưng dín. Gíìn nhû tíịt că nhûơng trìn thưịng nađy ă bao gưìm mươt vai trođ cho nhađ nûúâc trong viïơc cung cíịp nhûơng hađng hoâ cưng cương cú băn (mùơc duđ troơng lûúơng dađnh cho cưng cương vúâi tđnh câch lađ ăưịi líơp vúâi tû nhín, song nhûơng muơc tiïu laơi khâc nhau ríịt lúân). Sûê duơng nhûơng tađi ngn cưng cương ăïí cung cíịp nhûơng hađng hoâ cưng cương thiïịt YBU vađ níng cao nùng sịt cuêa khu vûơc tû nhín lađ ăiïìu chùỉng cô gị lađ múâi m.
Tuy nhiïn, ngoađi nhûơng chûâc nùng tưịi thiïíu nađy ra, cô ríịt đt sûơ nhíịt trđ vïì vai trođ thđch húơp ca nhađ nûúâc trong viïơc thc ăííy phât triïín. Nhûơng ngûúđi theo chuê nghôa troơng thûúng ca thïị k XVII ă nhịn thíịy vai trođ chuê ýịu cuêa nhađ nûúâc trong viïơc hûúâng díỵn bn bân. Khưng phăi cho ăïịn khi Adam Smith viïịt cịn Sûơ giađu cô ca câc qịc gia vađo cịi thïị kyê XVIII mađ moơi ngûúđi múâi nhíơn thûâc ặúơc rùìng thõ
trûúđng lađ cưng cuơ tưịt nhíịt ăïí thûơc hiïơn tùng trûúêng vađ caêi thiïơn phuâc lúơi. Theo quan ăiïím nađy, nhađ nûúâc thđch húơp nhíịt vúâi mươt sưị chûâc nùng nođng cưịt – cung cíịp câc hađng hoâ cưng cương nhû qịc phođng, băo ăăm an ninh vïì ngûúđi vađ tađi săn, giâo duơc cưng dín vađ bơc thûơc hiïơn câc húơp ăưìng - ăiïìu ặúơc coi lađ cưịt ýịu cho sûơ phât triïín ca thõ trûúđng.
Nhûng ngay că sau ăô thò sûơ can thiïơp cuêa nhađ nûúâc víỵn tiïịp tuơc ăông mươt vai trođ sưịng cođn, xc tâc trong sûơ phât triïín vađ tùng trûúêng cuêa caâc thõ trûúđng úê chíu Íu, Nhíơt Băn vađ Bùưc M. Taơi Hoa Kyđ, núi mađ sûơ tham gia cuêa nhađ nûúâc vađo nïìn kinh tïị trong lõch sûê thûúđng bõ haơn chïị hún so vúâi úê chíu Íu vađ Nhíơt Băn, chđnh ph ă ăông vai trođ lađm cưng cuơ cho viïơc xíy dûơng ặúđng ăiïơn tđn ăíìu tiïn, câi thc ăííy maơnh sûơ phât triïín ca ngađnh cưng nghiïơp viïỵn thöng, vađ trong nghiïn cûâu vađ múê rương nưng nghiïơp, ă gip kđch thđch nhûơng lúơi đch vïì nùng sịt (Hươp 1.2).
Vađo thïị kyê XIX, vai trođ cuêa nhađ nûúâc trong viïơc phín phưịi laơi thu nhíơp víỵn cođn ríịt haơn chïị. Viïơc phín phưịi laơi úê chíu Íu chuê ýịu ặúơc thûơc hiïơn thöng qua hađnh ăương tûđ thiïơn câ nhín vađ nhûơng hađnh ăương tûơ ngơn khâc. Câc hïơ thưịng thúị thûúđng chó haơn
Biïíu ăưì 1.1
Cuđng mươt thïị giúâi nhûng cô nhiïìu nhađ nûúâc hún
Ghi ch: Dûơ liïơu ặúơc thu thíơp vađo cịi nùm Ngìn: Dûơ liïơu Liïn húơp qịc
VAI TROĐ TIÏÍN TRIÏÍN CUÊA NHAĐ NÛÚÂC 31
von Bismarck ặa ra câc hïơ thưịng băo hiïím x hươi ăíìu tiïn trïn phaơm vi toađn qịc.
Nhađ nûúâc ăang múê rương úê câc nûúâc cưng nghiïơp...
Câc nhađ nûúâc víỵn cođn ríịt nh bê theo nhûơng tiïu chín hiïơn ăaơi mi ăïịn nhûơng thíơp k ăíìu ca thïị k nađy. Hađng loaơt nhûơng sûơ kiïơn ăươt ngươt trong giai ăoaơn sau Chiïịn tranh thïị giúâi thûâ nhíịt ă ăânh díịu bûúâc ngóơt. Ăíìu tiïn lađ cơc câch maơng Nga nùm 917, díỵn ăïịn viïơc bi b chïị ăươ súê hûơu tađi săn tû nhín, trao cho nhađ nûúâc qìn kiïím soât tíịt că câc hoaơt ăöơng kinh tïị thöng qua kïị hoaơch hoâ tíơp trung úê trung ûúng. Thûâ hai lađ cơc Ăaơi suy thoâi ca nhûơng nùm 1930, gíy ra mươt sûơ tađn phaâ kinh tïị úê caâc nûúâc phi cương săn ghï gúâm ăïịn mûâc mađ câc nhađ nûúâc bõ thuâc ăííy thûê nghiïơm vúâi nhûơng chđnh sâch phăn chu kyđ nhùìm hưìi phuơc laơi hoaơt ăương kinh tïị.
Sûơ kiïơn thûâ ba, do Chiïịn tranh thïị giúâi thûâ hai gíy ra, lađ sûơ ăưí vúơ nhanh chông ca câc ăïị chïị chíu Íu.
Sûơ thay ăưíi vïì ắa chđnh trõ - cng nhû sûơ ăođi hi cíịp thiïịt ăưịi vúâi băo hiïím x hươi úê câc nïìn kinh tïị cưng nghiïơp - ă díỵn ăïịn 50 nùm tranh ci vïì chđnh sâch xoay quanh mươt vai trođ tđch cûơc hún ca chđnh ph.
Mư hịnh sau chiïịn tranh ặúơc tíơp húơp chung quanh ba lơn ăïì cú băn mađ tíịt că trong sưị ăô ặúơc tân ăưìng rương ri, nïịu khưng mịn nôi lađ giưịng nhau.
Sûơ nhíịt trđ vïì ba cươt truơ nađy víỵn híìu nhû chûa hïì bõ xâo trươn mi cho ăïịn khi xăy ra c sưịc díìu lûêa ăíìu tiïn vađo nùm 1973. Thûâ nhíịt lađ sûơ cíìn thiïịt phăi cung cíịp nhûơng lúơi đch phc lúơi cho nhûơng ngûúđi bõ míịt thu nhíơp nhíịt thúđi hay nhûơng thiïơt thođi khâc.
Thûâ hai lađ nhu cíìu cíịp thiïịt ăưịi vúâi mươt nïìn kinh tïị cưng tû hưỵn húơp, thûúđng díỵn ăïịn viïơc qịc hûơu hoâ mươt loaơt nhûơng ngađnh cưng nghiïơp chiïịn lûúơc. Thûâ ba lađ nhu cíìu ăưịi vúâi mươt chđnh sâch kinh tïị vơ mư cô phưịi húơp chùơt ch vúâi l do lađ chó riïng thõ trûúđng thưi thị khưng thïí phín phưịi nhûơng kïịt quă kinh tïị vơ mư ưín ắnh phuđ húơp vúâi nhûơng muơc tiïu ca câc câ nhín. Cịi cuđng, nhûơng muơc tiïu ca chđnh sâch kinh tïị vơ mư ă ặúơc bađy toê cöng khai: cöng ùn viïơc lađm ăíìy ă, ưín ắnh giâ, thùng bùìng trong cân cín thanh toân.
Nhû víơy, câc nhađ nûúâc ă ăăm nhíơn nhûơng vai trođ múâi vađ múê rương nhûơng vai trođ hiïơn cô. Cho ăïịn giûơa thïị k, mươt loaơt nhûơng nhiïơm vuơ mađ câc thiïịt chïị tưí chûâc nhađ nûúâc thûơc hiïơn ă bao gưìm khưng chó viïơc cung ûâng cú súê haơ tíìng vađ câc ngađnh dõch vuơ cưng cương trïn quy mư rương ri hún, mađ cođn că cung cíịp sûơ hưỵ trúơ rương ri hún nhiïìu cho giâo duơc vađ Hoa Kyđ lađ nûúâc ăaô ặa ra vađ tin vađo chím ngưn “Chđnh
ph tưịt nhíịt khi nô cai quăn đt nhíịt”. Trong khi úê nhiïìu núi trïn thïị giúâi vai trođ ca chđnh ph ă tiïịn hoâ díìn tûđng bûúâc thò Hoa Kyđ laơi ặúơc thađnh líơp trïn cú súê mươt cơc câch maơng. Nhûơng ngûúđi ăùơt ra khn khưí hiïịn phâp ă ăùơt cíu hi mươt câch r rađng vai trođ ca chđnh ph phăi nhû thïị nađo?
Tuy nhiïn, ngay caê úê Hoa Kyđ, núi mađ chuê nghôa tûơ do kinh doanh vađ tịnh traơng khưng tin tûúêng vađo chđnh ph lađ troơng tím ca viïơc hịnh thađnh vai trođ cuêa nhađ nûúâc trong xaô hươi, thị hađnh ăương ca chđnh ph ă ln t ra lađ vö cuđng quan troơng ăưịi vúâi sûơ tùng trûúêng vađ phât triïín cuêa caâc thõ trûúđng. Chùỉng haơn:
ã Nganh cửng nghiùp viùợn thửng toan cớỡu bùưt ngìn tûđ sûơ hưỵ trúơ ca Chđnh ph Hoa Kyđ trong viïơc xíy dûơng ặúđng díy ăiïơn tđn ăíìu tiïn giûơa Washington vađ Bal- timore vađo ăíìu nhûơng nùm 1840.
• Sûơ gia tùng ríịt lúân vïì nùng sịt nưng nghiïơp vađo thïị k XIX vađ XX cô thïí ặúơc truy nguýn tûđ nhûông chûúng trịnh nghiïn cûâu do chđnh ph liïn bang hưỵ trúơ vađ câc dõch vuơ múê rương cô tûđ thúđi Ăaơo lơt Morrill vađo nùm 1863.
• Câc sùưc lïơnh Tíy Bùưc nùm l785 vađ 1787 giao cho chđnh ph hưỵ trúơ cho giâo duơc vađ dađnh nhûơng ngìn thu tûđ viïơc bân mươt sưị ăíịt ăïí duđng vađo muơc ăđch ăô.
Vađ vađo nùm 1863, chđnh phuê liïn bang ăaô giuâp thiïịt líơp hïơ thưịng ăaơi hoơc cưng.
• Nùm 1863, vađo giûơa cơc nươi chiïịn, Qịc hươi ă thûđa nhíơn sûơ cíìn thiïịt phăi cô mươt hïơ thưịng tađi chđnh qịc gia vađ ă thưng qua Ăaơo lơt vïì ngín hađng qịc gia, thiïịt líơp mươt cú quan giâm sât ngín hađng ăíìu tiïn trïn phaơm vi toađn qịc. Vađo nhûơng nùm sau ăô, chđnh ph ă taơo líơp Hïơ thưịng dûơ trûơ liïn bang (Ngín hađng trung ûúng Hoa Kyđ) cuông nhû hađng loaơt câc tưí chûâc trung gian tađi chđnh cưng cương.
• Hïơ thưịng ặúđng cao tưịc giûơa câc bang vađ sûơ hưỵ trúơ ca chđnh ph liïn bang cho viïơc thiïịt líơp câc tịn ặúđng sùưt lađ nhûông trûúđng húơp mađ nhađ nûúâc coâ sûơ tham gia quan troơng vađo cú súê haơ tíìng giao thưng gip cho sûơ phât triïín ca câc thõ trûúđng úê Hoa Kyđ.
Höơp 1.2
Hađnh ăương ca chđnh ph Hoa Kyđ nhùìm hưỵ trúơ cho sûơ phât triïín thõ trûúđng: mươt sưị vđ duơ
chïị úê thúị quan, thúị mön bađi, thúị ăöơc qìn vađ thúị hađng hoâ. Thúị thu nhíơp, lađ loaơi thúị bùưt ăíìu ặúơc ặa ra úê Anh vađ Phâp vađo cịi thïị k XVIII, khưng phăi lađ mươt ngìn thu ch ýịu. Nhûơng biïíu hiïơn ýịu úât ăíìu tiïn ca nhađ nûúâc phc lúơi ặúơc thíịy úê Ăûâc vađo cuöịi thïị kyê XIX khi mađ Thuê tûúâng Otto
32 BÂO CÂO VÏÌ TỊNH HỊNH PHÂT TRIÏÍN THÏỊ GIÚÂI 1997
Biïíu ăưì 1.2
Câc chđnh ph trïn khùưp thïị giúâi ă múê rương quy mư kïí tûđ nùm 1960
Ghi chuâ: Dûô liïơu úê ăíy lađ dûơ liïơu qịc gia. Dûơ liïơu cho Trung Ăưng vađ Bùưc Phi thúđi kyđ 1960-1964 hiïơn khưng cô. Ngìn: IMF, câc nùm khâc nhau (a) vađ (b); Dûơ liïơu Ngín hađng thïị giúâi.
Biïíu ăưì 1.3
Sưị lûúơng câc chín khoăn vađ thanh toân li xịt ăaô tùng lïn
Ghi chuâ: Dûô liïơu úê ăíy lađ câc sưị trung bịnh cho câc nùm ghi trïn. Ngìn: IMF, câc nùm khâc nhau (a).
VAI TROĐ TIÏÍN TRIÏÍN CUÊA NHAĐ NÛÚÂC 33
chùm soâc sûâc kho. Trong ba thíơp k rûúơi, tûđ nùm 1960 ăïịn nùm 1995, câc chđnh ph úê câc nûúâc cưng nghiïơp ă lúân gíịp ăưi so vúâi quy mư khúêi ăiïím ca chng (Biïíu ăưì 1.2) vađ phíìn nhiïìu sûơ múê röơng nađy ặúơc chi phưịi búêi nhûơng gia tùng chín giao vađ trûơ cíịp vïì tađi chđnh.
Quă thûơc, cho ăïịn ăíìu nhûơng nùm 1990, cíìn phăi cưng bùìng mađ nôi rùìng híìu hïịt câc chđnh ph úê nhûơng nûúâc cưng nghiïơp ă dađnh thúđi gian vađo viïơc chín tiïìn xung quanh nïìn kinh tïị dûúâi hịnh thûâc chín giao vađ trúơ cíịp hún lađ dađnh thúđi gian cung cíịp nhûơng hađng hoâ cưng cương trìn thöịng. Chi
Höơp 1.3
Sûơ tiïịn hoaâ trong vai trođ cuêa Nhađ nûúâc úê ÍỊn Ăươ: 50 nùm qua Khi ÍỊn Ăươ giađnh ặúơc ăươc líơp vađo nùm 1947 thị thu nhíơp
bịnh qn ăíìu ngûúđi ă vađ ăang trị trïơ trong mươt nûêa thïị kyê, vađ cöng nghiïơp hiïơn ăaơi ríịt nh bê.
Nhûơng nùm dûúâi thúđi Nehru, 1947-1964. Thuê tûúâng ăíìu tiïn ÍỊn Ăươ lađ Jawaharlal Nehru ă nhịn nhíơn cưng nghiïơp hoâ lađ chịa khoâ ăïí giăm ngheđo khưí vađ mươt nhađ nûúâc ăíìy qìn lûơc trong mươt nïìn kinh tïị kïị hoaơch hoâ lađ ăiïìu ch ýịu nïịu ăíịt nûúâc phăi cưng nghiïơp hoâ nhanh chông, ăííy nhanh tiïịt kiïơm vađ ăíìu tû cưng cương, giăm vai trođ cuêa ngoaơi thûúng vađ ăaơt ặúơc khaê nùng tûơ cung tûơ cíịp. Khâc vúâi nhiïìu nûúâc Ăưng Â, lađ nhûơng nûúâc sûê duơng sûơ can thiïơp ca nhađ nûúâc ăïí xíy dûơng nhûơng ngađnh cưng nghiïơp tû nhín maơnh m, ÍỊn Ăươ ă lûơa choơn câch nhađ nûúâc kiïím soât câc ngađnh cưng nghiïơp ch chưịt. Tin tûúêng rùìng tiïìm nùng ca nưng nghiïơp vađ xuíịt khííu lađ haơn chïị, câc chđnh ph úê ÍỊn Ăươ ăânh thúị nưng nghiïơp bùìng câch lađm lïơch câc ăiïìu kiïơn trao ăưíi theo hûúâng bíịt lúơi cho nưng nghiïơp vađ nhíịn maơnh thay thïị nhíơp khííu.
Câc chđnh ph ă nhịn nhíơn giâo duơc k thơt chn mưn lađ nhín tưị sưịng cođn ăưịi vúâi cưng nghiïơp hoâ.
Garibi hatao,1966 - 1977. Dûúâi thúđi Thuê tûúâng ÍỊn Ăươ Indira Gandhi ă diïỵn ra hai sûơ chuýín hûúâng lúân trong vai trođ cuêa nhađ nûúâc. Thûâ nhíịt viïơc xao lng nưng nghiïơp ặúơc ăăo ngûúơc laơi thưng qua vai trođ tđch cûơc ca nhađ nûúâc trong trúơ giâ cho giưịng vađ phín bôn múâi, tđn duơng nưng nghiïơp vađ ăiïơn khđ hoâ nưng thưn. Cơc câch maơng xanh ă t ra cô kïịt quă vađ vađo giûơa nhûơng nùm 1970 ÍỊn Ăươ ă tûơ cung cíịp ặúơc ng cưịc. Sûơ chuýín hûúâng thûâ hai lađ viïơc thùưt chùơt kiïím soât ca nhađ nûúâc ăưịi vúâi moơi phûúng diïơn cuêa nïìn kinh tïị. Dûúâi khííu hiïơu garibi hatao (xoâ ngheđo), câc ngín hađng ặúơc qịc hûơu hoâ, thûúng maơi ngađy cađng bõ haơn chïị, viïơc kiïím soât giâ ặúơc aâp duơng ăöịi vúâi moơi loaơi săn phíím vađ ăíìu tû nûúâc ngoađi cng bõ haơn chïị. Nhađ nûúâc ă bôp ngheơt nïìn kinh tïị. Tuy nhiïn, tùng trûúêng tưíng săn phíím qịc nươi (GDP) víỵn khưng thïí ặúơc ăííy nhanh vađ trong thúđi kyđ nađy chó giûơ ngn úê mûâc 3,5% möơt nùm.
Cún buđng nưí chi tiïu vađ thím huơt tađi chđnh ngađy cađng tùng, 1977–1991. Giûôa nhûông nùm 1977 vađ 1991, híìu hïịt câc biïơn phâp kiïím soât nghiïm ngùơt ăưịi vúâi nhíơp khííu vađ cíịp giíịy phêp cưng nghiïơp ă díìn ặúơc núâi lng, khịn khđch sûơ tùng trûúêng cưng nghiïơp. Chđnh ph ă múê rương câc kïị hoaơch chưịng ngheđo ăôi, ăùơc biïơt lađ câc
chûúng trịnh cưng ùn viïơc lađm nưng thưn, nhûng chó mươt t lïơ nh trong sưị câc khoăn trúơ cíịp ngađy cađng tùng lađ thûơc sûơ ăïịn ặúơc tay ngûúđi ngheđo Sûơ ganh ăua giûơa câc ăăng phâi chđnh trõ ă lađm cho nhûơng khoăn trúơ cíịp tùng lïn trong moơi cơc bíìu cûê. Kïịt quă ca nô lađ nhûơng thím huơt tađi chđnh to lúân (8,4% GDP vađo nùm1985) vađ ăiïìu nađy ă gôp phíìn taơo ra tịnh traơng thím huơt tađi khoăn vng lai ngađy cađng tùng dûơ trûơ ngoaơi hưịi ca ÍỊn Ăươ thûơc sûơ lađ ăaô caơn kiïơt vađo giûơa nùm 1991, khi mươt chđnh ph múâi do NaraSimha Rao ặâng ăíìu lïn nùưm qìn.
Giai ăoaơn căi câch 1991 ăïịn nay Nhûơng khoăn thanh toân li sịt ngađy cađng lúân trong núơ nûúâc ngoađi cuêa ÍỊn Ăươ cô nghơa lađ că chđnh ph trung ûúng vađ câc chđnh qìn bang ăïìu khưng thïí cung cíịp tađi chđnh cho nhûơng khoăn trúơ cíịp vađ ăíìu tû cưng cương. Chđnh qìn liïn bang cịi cuđng ă thùưng vađ ă bùưt ăíìu khịn khđch ăíìu tû tû nhín vađ ăíìu tû nûúâc ngoađi. Nhû víơy, mưịi ăe doaơ phâ săn sùưp xăy ra ă díỵn ăïịn quâ trịnh căi câch vađ Iađm thay ăưíi vai trođ ca nhađ nûúâc tûđ chưỵ lađ nhađ ăíìu tû chuê ýịu thađnh ngûúđi taơo ăiïìu kiïơn thơn lúơi cho hoaơt ăương kinh doanh. Ngûúđi ta hy voơng sûơ chuýín hûúâng nađy s giăm búât tađi chđnh ca chđnh ph cho chi tiïu x hươi nhiïìu hún, nhûng thûơc tïị cún ăôi tađi chđnh ă khiïịn khô cô thïí cô mươt sûơ gia tùng ăâng kïí.
Chđnh ph ca Rao ă xoâ b híìu hïịt th tuơc cíịp phêp cưng nghiïơp vađ nhíơp khííu, haơ giâ ăưìng rupi, giăm maơnh thúị quan nhíơp khííu, tûơ do hoâ khu vûơc tađi chđnh vađ ăíìu tû nûúâc ngoađi vađ cho phêp ăíìu tû tû nhín trong nhûông lônh vûơc mađ trûúâc ăô chó dađnh riïng cho chđnh ph. Chđnh ph liïn hiïơp múâi lïn nùưm qìn vađo nùm 1996 nôi chung ă duy trị nhûơng cơc căi câch nađy vađ ngín sâch nùm 1997 ă cô nhûơng bûúâc tđch cûơc theo chiïìu hûúâng ăô.
Nhû víơy, sûơ nhíịt trđ qịc gia vïì ch nghơa x hươi trûúâc ăíy chó trong mươt sưị đt nùm ă nhûúđng chưỵ cho sûơ nhíịt trđ múâi vïì tûơ do hoâ. Nhûng nhûơng thâch thûâc to lúân víỵn cođn. Híìu hïịt câc ăăng phâi ăïìu nhíịt trđ vïì sûơ cíìn thiïịt phăi thûơc hiïơn căi câch câch, nhûng khưng mươt ăăng phâi nađo t ra mịn cùưt giăm lao ăương dû thûđa, ăông cûêa nhûơng nhađ mây khưng cođn khă nùng tưìn taơi hay cùưt giăm trúơ cíịp. Nhûơng căi câch cho ăïịn nay lađ mươt bûúâc tiïịn tđch cûơc, nhûng cíìn phăi ặúơc múê rương vađ ăííy nhanh nïịu nhû ÍỊn Ăươ mịn bùưt kõp nhûơng con hưí Ăưng Â.