Chương 2: Những giải pháp để hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức ở Việt Nam hiện nay
2.1. Yêu cầu khách quan của những giải pháp để hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức ở Việt Nam hiện nay
Thực tiễn cách mạng Việt Nam suốt gần 80 năm qua đã chứng minh một cách sinh động vai trò quyết định thắng lợi của đội ngũ cán bộ do Đảng ta đào tạo và rèn luyện. Cán bộ nào, phong trào ấy; nơi nào, lúc nào đội ngũ cán bộ tốt giỏi thì nơi đó, lúc đó cách mạng phát triển mạnh, thuận lợi, gặt hái nhiều kết quả; ngược lại, nơi nào, lúc nào đội ngũ cán bô, công chức yếu kém thì nơi ấy, lúc ấy cách mạng gặp khó khăn, tổn thất. Ở thời điểm hiện tại và trong chặng đường sắp tới, trước yêu cầu nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng,đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới đất nước; yêu cầu bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Vì vậy, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng (1996) chỉ ra: “xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Nhà nước vừa có trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp cao vừa giác ngộ về chính trị, có tinh thần trách nhiệm, tận tụy công tâm, vừa có đạo đức liêm khiết khi thi hành công vụ” [7, 132 ] xuất phát từ yêu cầu khách quan của việc đưa ra những giải pháp để hoàn thiện pháp luật cán bộ công chức ở nước ta. Tại văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thư IX của Đảng (2001) khẳng định: “Hoàn thiện chế độ công vụ, quy chế cán bộ, công chức coi trọng năng lực và đạo đức; bảo đảm tính nghiêm túc, trung thực trong thi tuyển cán bộ công chức.
Đào tạo bồi dưỡng cán bộ, công chức trước hết là cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, về đường lối chính sách, về kiến thức và kỹ năng quản lý hành chính Nhà nước. Sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức theo đúng chức năng, tiêu
chuẩn. Định kỳ kiểm tra đánh giá chất lượng cán bộ công chức, kịp thời thay thế những cán bộ công chức yếu kém và thoái hoá. Tăng cường cán bộ cho cơ sở, có chế độ, chính sách đào tạo bồi dưỡng cán bộ xã, phường, thị trấn” [10, 135].
Trước hết, là về công tác tuyển chọn, đào tạo cán bộ, đánh giá cán bộ, công chức. Trong công tác tự đào tạo và đào tạo lại cán bộ, chỉ tính riêng từ năm 2001 đến năm 2005, đã đào tạo bồi dưỡng khoảng 2,5 triệu lượt công chức dưới hình thức đào tạo ngắn hạn hoặc dài hạn, việc đào tạo và bồi dưỡng cán bộ vẫn còn ở mức thấp, việc cấp bách đặt ra lúc này là làm sao tuyển chọn được đội ngũ cán bộ tinh hoa, có tài, có đức vào bộ máy quản lý Nhà nước.
Trong vấn đề tuyển chọn, sử dụng đội ngũ tinh hoa cũng có một số việc e ngại, chưa cởi mở, cạnh tranh, chưa tận dụng hết khả năng của nhân lực, thậm chí có quyền chạy công chức chạy quyền. Một số cán bộ công chức có khả năng, tri thức kinh nghiệm xin chuyển ra ngoài, nhưng thật sự đội ngũ đội ngũ này chủ yếu làm việc trong lĩnh vực tài chính ngân hàng… Họ trở thành lực lượng cạnh tranh với lực lượng trong Nhà nước.
Về chức vụ, thực hiện thi tuyển dụng cán bộ, công chức mới vào các cơ quan hành chính Nhà nước ở các ngành và địa phương qua con đường thi tuyển công khai, đồng thời thường xuyên tổ chức thi nâng nghạch cho cán bộ, công chức hành chính và các ngạch công chức khác.
Thứ hai, là vấn đề quy hoạch cán bộ
Hội nghị lần thứ VI Ban chấp hành trung ương Đảng khoá IX đã xác định: Phải tăng cường công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo và quản lý, đặc biệt là quan tâm tạo nguồn cán bộ lãnh đạo, quản lý trẻ có thành tích suất sắc, những cán bộ xuất thân công nhân, con em công nông, gia đình có công với cách mạng, cán bộ dân tộc thiểu số, cán bộ nữ. Trên cơ sở quy hoạch, đẩy mạnh việc đào tạo, đào tạo lại cán bộ theo chức danh cán bộ nguồn.
Báo cáo của ban tổ chức Trung ương trình bày tại Hội nghị đã nêu một số ưu điểm, khuyết điểm trong công tác quy hoạch cán bộ hiện nay. Tuy vậy, tiến độ thực hiện công tác quy hoạch cán bộ so với yêu cầu chất lượng còn hạn chế. Nổi lên là những thiếu sót nhược điểm sau đây: Nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác quy hoạch càn bộ ở nhiều nghành nhiều cấp chưa thật sự sâu sắc và thực hiện có nề nếp.
Chưa thực hiện tốt yêu cầu “mở” và “động” trong quy hoạch cán bộ, nguồn cán bộ trong quy hoạch chưa phong phú (chưa đảm bảo quy hoạch 2 - 3 người cho một chức danh, một người có thể quy hoạch đảm nhiệm 2 - 3 chức danh, hệ số tối thiểu 1,5 - 3 lần).
Do chưa có sự phối hợp tốt giữa các cơ quan, chưa chú trọng xây dựng và thực hiện quy hoạch cán bộ chuyên môn, cán bộ quản lý sản xuất, kinh doanh giỏi, chưa chuẩn bị đội ngũ chuyên gia trên các lĩnh vực và bồi dưỡng nhân tài theo quy hoạch.
Quy hoach để tạo nguồn xây dựng đội ngũ cán bộ công chức lãnh đạo các cấp chiến lược và cấp cơ sở chưa được quan tâm đúng mức. Để đảm bảo việc quy hoạch cán bộ có hiệu quả năm 2008 thực hiện quy hoạch ở tất cả các nghành các địa phương ở các cấp, thực hiện đồng bộ việc rà soát, xây dựng đôn đốc, thẩm định và xác nhận quy hoạch cán bộ nhiệm kỳ 2010 - 2015 và cương quyết không để xảy ra tình trạng hụt hẫng, không có sự chuẩn bị chu đáo về cán bộ trong các cơ quan đặc biệt quan tâm tới đội ngũ cán bộ nữ, cán bộ dân tộc thiểu số và cán bộ cấp cao. Quy hoạch cán bộ phải gắn kết chặt chẽ với các khâu khác trong công tác cán bộ, trong đó đánh giá cán bộ làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ là tiền đề cho bố trí quy hoạch cán bộ.
Thứ ba, là công tác luân chuyển cán bộ.
Nghị quyết Đại hội IX, Đại hôi X của Đảng đều khẳng định chủ trương phải thực hiện tốt công tác luân chuyển cán bộ. Đây là một chủ trương quan
trọng nhằm đào tạo bồi dưỡng toàn diện và sử dụng có hiệu quả đội ngũ cán bộ, công chức.luân chuyển cán bộ công chức phải căn cư vào yêu cầu nhiệm vụ quy hoạch, kế hoạch sử dụng công chức.công chức lãnh đạo, quản lý được luân chuyển trong hệ thống cơ quan của Đảng cộng sản Việt Nam, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội.
Nhược điểm nổi lên trong công tác luân chuyển cán bộ trong thời gian qua là: ở một số nơi, một sốc trường hợp luân chuyển mà chưa có ý định rõ hướng bố trí cán bộ sau luân chuyển và chưa dựa trên cơ sở đánh giá, quy hoạch cán bộ.
Việc “luân chuyển ngang” giữa các đơn vị trong một ngành, giữa các cán bộ nghành… chưa làm được nhiều.
Thứ tư, thực hiện chính sách cán bộ, khen thưởng kỷ luật đối với cán bộ công chức.
Về chính sách cán bộ, tình trạng cán bộ, công chức rời bỏ khu vực Nhà nước có nhiều nguyên nhân do chưa thực hiện chính sách trọng dụng họ, do chưa đáp ứng yêu cầu, thêm váo đó là chính sách cán bộ cũng còn nhiều bất cập hợp lý. Ở nhiều nơi những kẻ nịnh hót vẫn được nâng đỡ, kẻ cơ hội, cá nhân chủ nghĩa chưa bị vạch mặt. Người trung thực thẳng thắn vẫn bị trù dập.
Nhìn chung thì công tác xây dựng và thự hiện chính sách cán bộ vẫn còn bộc lộ nhiều nhược điểm.
Chế độ khen thưởng và xử lý vi phạm đối với cán bộ công chức. Những cán bộ, công chức có thành tích suất sắc xem xét khen thưởng bằng các hình thức khác nhau, cán bộ công chức lập thành tích suất sắc trong thực hiện nhiệm vụ công vụ thì được xem xét nâng nghạch, nâng bậc lương trước thời hạn. Đồng thời nếu cán bộ vi phạm quy định cũng bị xử lý theo các mức độ nặng nhẹ khác nhau, có thể phạt khiển trách cảnh cáo, hạ bậc lương… tuy
nhiên thì vấn đề khen thưởng, kỷ luật cán bộ công chức trong nhiều năm qua vẫn còn đôi chỗ thiếu sót hoặc do bị dà soát chưa được xây dựng, ban hành…
Mặc dù vậy, cũng như tình trạng chung của hệ thống pháp luật mà Nghị quyết số 48 của Bộ chính trị đã chỉ ra là: Nhìn chung hệ thống pháp luật nước ta vẫn chưa đồng bộ, thiếu thống nhất, tính khả thi thấp, chậm đi vào cuộc sống”; các năn bản quy phạm pháp luật về cán bộ, công chức và hoạt động công vụ trong những năm qua còn nhiều hạn chế, bất cập. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng “không ít cán bộ,công chức vừa kém về đạo đức, phẩm chất vừa yếu về năng lực, trình độ chuyên môn và kỹ năng nghiệp vụ, rơi vào căn bệnh mà Hồ Chí Minh đã chỉ ra là “tự tư tự lợi”. Do đó cần thiết phải nghiên cứu, luận chứng để xây dựng ban hành, tiên tới hoàn thiện hơn pháp luật cán bộ, công chức, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc hình thành đội ngũ cán bộ, công chức vừa có phẩm chất đạo đức, vừa có trình độ năng lực, bảo đảm vừa hồng vừa chuyên, thực sự là công bộc của nhân dân.
Tất cả những tồn tại, yếu kém về chính sách pháp lệnh về cán bộ, công chức đều được Hồ Chí Minh đề cập đầy đủ và sâu sắc trong tác phẩm “sửa đổi lối làm việc”. Vì vậy, cần phải có những giải pháp để hoàn thiện pháp lệnh về pháp lệnh cán bộ, công chức trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn của đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay.
2.1.1. Những giải pháp để hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức ở Việt Nam hiện nay
Xuất phát từ những yêu cầu khách quan của việc hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức ở Việt Nam xây dựng, hoàn thiện đội ngũ cán bộ công chức ở nước ta trước hết nhằm đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Xây dựng một nền hành chính dân chủ, trong sạch, vững mạnh chuyên nghiệp, từng bước hiện đại hoá, hoạt động có
hiệu lực, hiệu qủa là khâu trung tâm trong việc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; trong đó việc xây dựng phát triển hoàn thiện đội ngũ cán bộ công chức là yêu cầu khách quan, trực tiếp đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ cải cách nền hành chính Nhà nước.
Xây dựng hoàn thiện đội ngũ cán bộ, công chức để đáp ứng yêu cầu khách quan của thời kỳ hội nhập quốc tế và hoàn thiện các cơ quan quản lý đa nghành Nhà nước, đa lĩnh vực. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: công chức Nhà nước mọi cấp đều là công bộc của dân, là đầy tớ của nhân dân chứ không phải là làm quan cách mạng. Nếu những nhược điểm về năng lực và trình độ tổ chức quản lý như hiện nay không nhanh chóng được khắc phục, chúng ta rất khó có thể đẩy nhanh hơn nữa công cuộc đổi mới đất nước và cải cách nền hành chính theo chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt khi Việt Nam gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO) thì năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức càng phải được nâng lên tương xứng, đáp ứng được sự phát triển cả về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội…
Về giải pháp hoàn thiện pháp luật cán bộ, công chức ở nước ta bao gồm có hai nhóm giải pháp như sau:
* Nhóm giải pháp dài hạn
Thứ nhất, trên cơ sở quy định của luật cán bộ, công chức thời gian tới cần tiếp tục hoàn chỉnh các văn bản của chính phủ cụ thể hoá quy định của luật về đội ngũ án bộ, công chức. Đến năm 2020, cần thiết phải ban hành và đưa vào việc thực hiện đồng bộ hệ thống quy định về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chuẩn công chức lãnh đạo từ cấp trưởng phòng và tương đương đến thứ trưởng và tương đương của bộ, của cơ qua ngang bộ, cơ quan thuộc chính phủ; giám đốc sở và tương đương thuộc uỷ ban nhân dân cấp tỉnh;trưởng phòng và tương đương thuộc uỷ ban nhân dân cấp huyện; công chức chuyên
môn nghiệp vụ thuộc uỷ ban nhân dân cấp xã; xây dựng và tổ chức thực hiện tiêu chuẩn các nghạch công chức thừa hành ở tất cả các cấp hành chính.
Thứ hai, lựa chọn và đào tạo nguồn và phát triển, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức gắn với chiến lược cán bộ từ nay đến năm 2020 của Đảng, nên tập trung tổ chức đào tạo, bồi dưỡng công chức một cách chuyên nghiệp ở trong nước và chú trọng việc đưa công chức trong diện quy hoạch nguồn đi đào tạo ở cơ sở đào tạo kiến thức chuyên môn sâu với kỹ năng hành chính, sử dụng tốt ngoại ngữ. Để thực hiện giải pháp này việc thnàh lập học viện công vụ là một vấn đề cần được nghiên cứu, xem xét thống nhất việc đào tạo đội ngũ công chức cho cả nước và phấn đấu trong khoảng 10 năm tới, các cơ quan Nhà nước ở cấp trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện chỉ bổ nhiệm vào công chức lãnh đạo những người đã hoàn thành chương trình đào tạo dài hạn và tập trung tại học viện công vụ.
Thứ ba, ban hành và đưa vào việc thực hiện các văn bản quy định về phương pháp xác định số lượng và cơ cấu vị trí để xác định số lượng công chức trong các cơ quan Nhà nước. Xây dựng hệ thống chức danh, tiêu chuẩn các ngạch công chức chuyên nghành (bao gồm tiêu chuẩn công chức lãnh đạo và công chức thừa hành). Đổi mới cơ chế, phương pháp, nội dung và hình thức tuyển dụng, lựa chọn công chức phù hợp với vịêc kết hợp hệ thống chức nghiệp - việc làm gắn với năng lực làm việc; đổi mới phương pháp nội dung và hình thức đánh giá công chức.
Thứ tư, gắn với chương trình tổng thể cải cách hành chính, các cơ quan có thẩm quyền ban hành quy hoạch tổng thể và công tác đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, công chức theo hướng chậm nhất đến năm 2020, đội ngũ cán bộ, công chức về cơ bản đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, quản lý đa ngành, đa lĩnh vực của bộ, ngành, địa phương và nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, hiện đại hoá nền hành chính hướng tới xây dựng chính phủ điện tử, nâng cao kiến
thức, kỹ năng hành chính cho đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp với từng vị trí nhiệm vụ và ngạch công chức đang đảm nhiệm.
Thứ năm, nghiên cứu đổi mới cơ chế phối hợp giữa các cơ quan Đảng và Nhà nước trong quá trình thực hiện quy hoạch, bổ nhiệm công chức lãnh đạo để khắc phục tình trạng “…chức năng nhiệm vụ trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện giữa cơ quan Nhà nước còn chưa cụ thể, rõ ràng…
có tình trạng bao biện làm thay hoặc buông lỏng lãnh đạo đối với hoạt động của hệ thống chính trị. Chậm ban hành những quy định cụ thể về phương thức Đảng lãnh đạo Nhà nước… làm tốt vấn đề này thì bộ máy Nhà nước sẽ được hoàn thiện đem lại hiệu lực, hiệu quả và phat huy được vai trò của mình, ý thức pháp luật của công chức được nâng lên. Điều đó cũng phù hợp với xu hướng công khai, minh bạch các hoạt động của bộ máy Nhà nước.
Thứ sáu, đổi mới công tác tổ chức nhân sự của các cơ quan Nhà nước theo hướng tiếp tục làm hoàn thiện quy định chức năng, nhiệm vụ, tổ chức của Bộ nội vụ và phòng nội vụ; các vụ (ban) tổ chức cán bộ ở các bộ ngành;
Xây dựng quy định về quyền hạn, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan Nhà nước và quan hệ giữa người đứng đầu với tập thể cơ quan trong việc quyết định đến công tác nhân sự.
* Nhóm giải pháp ngắn hạn
Một là, triển khai công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức, trên cơ sở quy định luật cán bộ,công chức và Nghị định số 18/2010/NĐ - CP ngày 5/3/2010 của chính phủ về đào tạo bồi dưỡng công chức, Bộ nội vụ xây dựng, trình chính phủ ban hành và phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức triển khai thực hiện cơ chế phát hiện đào tạo, bồi dưỡng sử dụng nguồn nhân lực, tài năng làm việc trong các cơ quan Nhà nước. Trước mắt phối hợp với ban tổ chức trung ương và học viện chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh để kết hợp đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức với việc đào tạo đội