I. Đọc văn bản, thể thơ, bố cục
1. Cảm hứng chủ đạo
-Từ “ ngất ngưởng” : → thế cao chênh vênh, không vững, nghiêng ngã.
→ tư thế, thái độ cách sống ngang tàng, vượt thế tục của con người.
- Ngất ngưởng: Là phong cách sống nhất quán của Nguyễn Công Trứ: Kể cả khi làm quan, ra vào nơi triều đình, và khi đã nghỉ hưu. Tác giả có ý thức rất rõ về tài năng và bản lĩnh của mình.
125
12.
1. Hãy giải thích nội dung ý nghĩa từ
“ngất ngưỡng”? Từ nghĩa ấy em hãy xác định cảm hứng chủ đạo của bài thơ?
(hs trả lời cá nhân, gv nhận xét chốt ý) 2. Em hãy cho biết ý nghĩa câu mở đầu của bài thơ? Nhận xét cách biểu đạt của nhà thơ?
3.Trong thời gian làm quan, NCT đã thể hiện thái độ “ngất ngưởng” của mình như thế nào?
4. Vậy tại sao ông coi việc làm quan là mất tự do vậy mà vẫn ra làm quan?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.
Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ
HS trả lời cá nhân - Câu 1:
“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
Mọi việc trong trời đất đều là phận sự của ta: Thái độ tự tin, ý thức sâu sắc về vai trò, trách nhiệm và tài năng của bản thân.
- Câu 2:
“Ông Hi văn tài bộ đã vào lồng”
2/ 6 câu đầu: Ngất ngưởng trong chốn quan trường:
“ Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
→ mọi việc trong tời đất đều là phận sư của ông.
=> Tuyên ngôn về chí làm trai của nhà thơ.
Quan niệm sống là hành động.
- Nêu những việc mình đã làm ở chốn quan trường và tài năng của mình:
+ Tài học (thủ khoa).
+ Tài chính trị (tham tan, tổng đốc)
+ Tài quân sự (thao lược) đã làm ông thành
“một tay” (con người nổi tiếng) về tài trí.
→ Tự hào mình là một người tài năng lỗi lạc, danh vị vẻ vang văn vẻ toàn tài.
=> 6 câu thơ đầu là lời từ thuật chân thành của nhà thơ lúc làm quan khẳng định tài năng và lí tưởng trung quân, lòng tự hào về phẩm chất, năng lực và thái độ sống tài tử, phóng khoáng khác đời ngạo nghễ của một người có khả năng xuất chúng. Hay thái độ sống của người quân tử bản lĩnh, đầy tự tin, kiên trì lí tưởng.
126
Ông coi việc nhập thế làm quan như một trói buộc, nhưng đó là điều kiện, phương tiện để thể hiện hoài bão vì dân vì nước và tài năng của mình.
- Câu 3, 4, 5, 6: Liệt kê tài năng hơn người:
+ Giỏi văn chương (khi thủ khoa) + Tài dùng binh (thao lược)
Tài năng lỗi lạc xuất chúng: văn võ song toàn
- Khoe danh vị, xã hội hơn người:
+ Tham tán + Tổng đốc
+ Đại tướng (bình định Trấn Tây) + Phủ doãn Thừa Thiên
Thay đổi chức vụ liên tục, không chịu ở yên hoặc làm việc gì quá lâu
Hệ thống từ Hán Việt uy nghiêm trang trọng, âm điệu nhịp nhàng, nhiều điệp ngữ: khẳng định tài năng lỗi lạc, địa vị xã hội vẻ vang, xứng đáng một con người xuất chúng.
Bước 1: GV giao nhiệm vụ
GV cho học sinh thảo luận nhóm 4’ đại diện nhóm trả lời, gv nhận xét chốt ý.
Nhóm 1+2:
3. 10 câu tiếp: Ngất ngưởng khi đã về hưu
- Cách sống theo ý chí và sở thích cá nhân: 6 câu đầu
- Quan niệm sống:
+ “ Được mất ... ngọn đông phong”
+ “Khi ca… khi tùng” “khi” lặp đi lặp lại tạo cảm giác vui vẻ triền miên .
+ “ Không …tục”: không phải là Phật, không phải là tiên, không vướng tục , sống thoát tục, sống không giống ai, sống ngất ngưởng.
127
1. Quảng đời về hưu, nhà thơ đã có cách sống và quan niệm sống như thế nào?
nhận xét về cách sống và quan niệm sống của tác giả?
Nhóm 3.
Em nhận xét gì về cá tính và bản lĩnh của tác giả ở 3 câu thơ cuối?
Nhóm 4:
4. Từ “ ngất ngưởng “ được tác giả làm cảm hứng chủ đạo trong bài khẳng định điều gì?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ - HS: Suy ghĩ trao đổi và trả lời.
Bước 3: HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ
Nhóm 1+2: trả lời
* Cách sống theo ý chí và sở thích cá nhân: 6 câu đầu
+ Cưỡi bò đeo đạc ngựa.
+ Đi chùa có gót tiên theo sau.
Chứng kiến cảnh ấy bụt cũng nực cười->
Là những hành động khác thường, ngược đời, đối nghịch thậm chí lập dị với quan điểm của các nhà nho phong kiến. Đó là một cá tính nghệ sĩ, sống phóng túng, tự
4. 3 câu thơ cuối: Tuyên ngôn khẳng định cá tính, bản lĩnh:
+ “ Chẳng trái Nhạc.. Nghĩa vua tôi cho trọn đạo sơ chung”
→ khẳng định bản lĩnh, khẳng định tài năng sánh ngang bậc danh tướng. Tự khẳng định mình là bề tôi trung thành.
+Câu thơ cuối:“ Trong triều ai ngất ngưởng như ông”