CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Mô hình hành vi mua của người tiêu dùng
Mô hình hành vi mua của NTD bao gồm 3 nhân tố cơ bản: các tác nhân kích thích, hộp đen ý thức và các phản ứng đáp lại của NTD
Tác nhân kích thích là tất cả các tác nhân, lực lượng bên ngoài NTD có thể gây ảnh hưởng tới hành vi của NTD
Các yếu tố kích thích của marketing:
Đây là những hoạt động marketing của doanh nghiệp tác động vào NTD một cách có chủ đích thông qua các chương trình, chiến dịch marketing 4P
Doanh nghiệp có khả năng kiểm soát các kích thích này
Các tác nhân kích thích khác:
Là những tác nhân thuộc môi trường bên ngoài, doanh nghiệp không điều khiển, kiểm soát được
Bao gồm các nhân tố thuộc môi trường vĩ mô
Các nhân tố này có thể tạo ra rủi ro hoặc cơ hội cho doanh nghiệp Do đó, doanh nghiệp cần thực hiện việc dự báo và xây dựng kế hoạch nhằm giảm thiểu rủi ro đồng thời tối ưu hóa các lợi thế sẵn có.
Hộp đen là một thuật ngữ dùng để chỉ hệ thần kinh của con người, cùng với cơ chế tiếp nhận, xử lý thông tin và phản ứng trước các kích thích.
Hộp đen ý thức bao gồm 2 thành phần: đặc tính của NTD và quá trình quyết định mua sắm;
Đặc tính của người tiêu dùng (NTD) ảnh hưởng đến cách họ tiếp nhận và xử lý các tác nhân kích thích từ thị trường Những yếu tố như tính cách, độ tuổi, giới tính, hoàn cảnh gia đình và thu nhập đóng vai trò quan trọng trong việc khách hàng cân nhắc và so sánh thông tin trước khi đưa ra quyết định mua sắm.
Quá trình quyết định mua sắm:
Quá trình quyết định mua sắm của người tiêu dùng bao gồm các bước từ việc nhận diện nhu cầu, tìm kiếm thông tin, cho đến hành động mua sắm và cảm nhận sau khi tiêu dùng Khách hàng tiếp nhận các kích thích từ marketing và môi trường vĩ mô, sau đó xử lý thông tin dựa trên đặc điểm cá nhân, dẫn đến việc hình thành nhu cầu và quyết định mua sắm.
Khi đưa ra quyết định mua sắm, người tiêu dùng cần tìm hiểu kỹ lưỡng về địa điểm mua, phương thức giao dịch, mức giá và nhà cung cấp Cảm nhận của người tiêu dùng sau khi sử dụng sản phẩm sẽ quyết định việc họ có mua lại hay không Quy trình hành vi mua sắm của người tiêu dùng bao gồm những suy nghĩ và cân nhắc trong "hộp đen", nơi chứa đựng các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định của họ Hành động của khách hàng sau khi nhận thức được những yếu tố này được gọi là hành động đáp lại.
Quá trình này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định sự hài lòng và thỏa mãn của khách hàng, vì bất kỳ sự không hài lòng nào ở bất kỳ giai đoạn nào cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mức độ thỏa mãn tổng thể của họ.
Phân tích "hộp đen" trong tâm lý khách hàng là một yếu tố quan trọng đối với người bán hàng và các chuyên gia marketing Để thành công, họ cần phải tinh tế và có khả năng phân tích tâm lý người tiêu dùng, từ đó nhận diện những băn khoăn của khách hàng Việc cung cấp thông tin bổ sung hoặc hành động phù hợp sẽ giúp giải quyết những khúc mắc và kích thích suy nghĩ tích cực về sản phẩm, dịch vụ, từ đó hỗ trợ khách hàng tiến gần hơn đến quyết định mua hàng.
Phản ứng của người tiêu dùng (NTD) là những biểu hiện có thể quan sát được trong quá trình trao đổi, bao gồm cảm xúc, thái độ và hành động khi họ tiếp xúc với các kích thích Những phản ứng này phản ánh cách NTD tương tác và đáp ứng với môi trường xung quanh.
Nghiên cứu mô hình hành vi mua đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các chuyên gia marketing hiểu rõ hơn về nhu cầu và thói quen của người tiêu dùng Điều này không chỉ nâng cao khả năng dự đoán hành vi của khách hàng mà còn hỗ trợ trong việc khai thác các đặc điểm hành vi để xây dựng các chiến lược và chương trình marketing mix hiệu quả hơn.
Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng tới hành vi người tiêu dùng
Có 4 nhóm nhân tố cơ bản ảnh hưởng tới hành vi NTD: văn hóa, xã hội, cá nhân và tâm lý
Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp, mà doanh nghiệp không thể kiểm soát, có ảnh hưởng đáng kể đến hoạt động của họ Những yếu tố này tác động đến hiệu quả và chiến lược kinh doanh, tạo ra những thách thức và cơ hội mà doanh nghiệp cần phải thích ứng để phát triển bền vững.
Là tác nhân đóng vai trò hình thành và tạo ra những biến đổi về các đặc tính trong HVNTD
Dựa và các yếu tố này, các kích thích marketing có thể tác động tới HVNTD
Là nhân tố có ảnh hưởng sâu rộng nhất tới hành vi NTD và là lực lượng cơ bản biến một nhu cầu thành mong muốn
3 vấn đề trọng tâm khi nghiên cứu ảnh hưởng của Văn hóa: nền văn hóa, nhánh văn hóa, hội nhập và biến đổi văn hóa
Văn hóa là hệ thống giá trị, niềm tin, truyền thống và chuẩn mực hành vi được hình thành và phát triển qua nhiều thế hệ Nó được hấp thụ từ gia đình, trường học, môi trường làm việc, bạn bè và xã hội.
Văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc định hình hành vi con người, đặc biệt là hành vi tiêu dùng Những yếu tố như thói quen ăn uống, cách ăn mặc, phương thức giao tiếp và sự cảm nhận giá trị hàng hóa đều bị ảnh hưởng sâu sắc bởi văn hóa Việc thể hiện bản thân thông qua tiêu dùng cũng phản ánh rõ nét các giá trị văn hóa mà mỗi cá nhân theo đuổi.
1.3.2 Những nhân tố thuộc nhóm xã hội:
Không thể hiểu được hành vi của NTD nếu tách họ khỏi cộng đồng xã hội của họ;
Những nhân tố xã hội cơ bản ảnh hưởng tới hành vi gồm: giai tầng xã hội, nhóm tham khảo, gia đình và vai trò & địa vị
Khái niệm về nhóm xã hội đề cập đến những tập hợp tương đối ổn định trong một khuôn khổ xã hội, được tổ chức theo đẳng cấp hoặc thứ bậc Những nhóm này được đặc trưng bởi những quan điểm, giá trị, lợi ích và hành vi đạo đức tương đồng giữa các thành viên, như đã được Philip Kotler chỉ ra.
Cơ sở phân chia và sắp xếp các thành viên trong xã hội thành các giai tầng không chỉ dựa vào tài sản sở hữu mà còn phụ thuộc vào trình độ học vấn, nghề nghiệp, địa vị xã hội, truyền thống gia đình, văn hóa và tính tích cực chính trị của từng cá nhân.
Mối quan hệ giữa giai tầng xã hội và hành vi tiêu dùng thể hiện rõ ràng qua việc những người thuộc cùng một giai tầng có xu hướng hành vi tiêu dùng tương đồng Họ chia sẻ những quan niệm, sở thích và thái độ tương tự đối với sản phẩm, thương hiệu, phương thức mua sắm, dịch vụ và các phương tiện truyền thông.
Sự phân chia giai tầng xã hội đang trải qua những biến đổi đáng kể ở cả cấp độ vĩ mô và vi mô Những thay đổi này xuất phát từ các yếu tố như kinh tế, chính trị và cơ cấu dân số, ảnh hưởng sâu sắc đến cấu trúc xã hội.
Từng giai tầng xã hội với các đặc điểm khác biệt có thể được coi là một phân khúc thị trường của doanh nghiệp
Khái niệm: Là những nhóm xã hội mà một cá nhân xem xét, tham khảo khi hình thành quan điểm, thái độ, cách biểu lộ hành vi của mình
Những nhóm xã hội điển hình hay nhóm “tiêu biểu”:
Nhóm sơ cấp: Bao gồm: gia đình, bạn bè, láng giềng, đồng nghiệp
Đặc điểm ảnh hưởng của nhóm sơ cấp tới NTD:
Mang tính trực tiếp, thường xuyên;
Là tác nhân hình thành thói quen/ nếp sống của NTD
Mức độ ảnh hưởng của nhóm này tới NTD phụ thuộc lớn vào môi trường văn hóa của họ
Nhóm thứ cấp bao gồm các tổ chức có tính chất hiệp hội hoặc pháp lý, như tổ chức tôn giáo, hiệp hội ngành nghề, công đoàn, đoàn thể và các câu lạc bộ như bơi lội, cây cảnh.
Ảnh hưởng của nhóm tới hành vi của các thành viên có thể trực tiếp hoặc gián tiếp, không mang tính thường xuyên;
Đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng một phong cách, quan điểm, thậm chí có thể gây áp lực thúc ép…;
Mức độ ảnh hưởng của nhóm đối với người tiêu dùng phụ thuộc chủ yếu vào sự đồng thuận về mục đích, mối quan tâm, quan điểm, tuổi tác và văn hóa giữa các thành viên trong nhóm.
Nhóm ngưỡng mộ, nhóm tẩy chay:
Là những nhóm thường tạo ra hiệu ứng „xu thế‟, „trào lưu‟
Mức độ ảnh hưởng của một nhóm phụ thuộc vào sự đồng thuận hoặc đối nghịch giữa các thành viên về quan điểm, mục đích, giới tính, lối sống và văn hóa.
Nhóm ngưỡng mộ là nhóm mà NTD muốn tham gia, hòa đồng;
Nhóm tẩy chay là nhóm NTD không chấp nhận hành vi của nhóm à NTD sẽ không có hành vi tiêu dùng giống với nhóm mà họ tẩy chay;
Sự ảnh hưởng của nhóm xã hội tới hành vi người tiêu dùng (HVNTD):
Chủ yếu thông qua dư luận: nêu lên ý kiến, bàn luận, truyền thông tin trực tiếp (đưa ra các quy định của CLB, hiệp hội… cho NTD)
Tính chất, mức độ ảnh hưởng của các nhóm xã hội tới NTD
Là khác nhau và thường ảnh hưởng tới: lối sống, thái độ, quan niệm về bản thân, gây áp lực thúc ép về hành vi
Phụ thuộc vào cả sản phẩm và thương hiệu
NTD bị ảnh hưởng mạnh bởi nhóm xã hội khi sản phẩm hoặc thương hiệu tiêu dùng mang tính biểu tượng, hoặc khi sản phẩm đó được xem như phương tiện giao tiếp xã hội.
NTD chịu ảnh hưởng ít hơn đối với những sản phẩm/nhãn hiệu tiêu dùng mang tính cá nhân và không gian tiêu dùng trong phạm vi nhỏ
Khi khai thác ảnh hưởng nhóm, doanh nghiệp cần quan tâm:
Nhóm tiêu biểu có ảnh hưởng lớn đến khách hàng mục tiêu cần được phát hiện và đánh giá Việc xếp hạng mức độ ảnh hưởng của từng nhóm liên quan đến sản phẩm hoặc nhãn hiệu sẽ giúp hiểu rõ hơn về tác động của chúng đối với người tiêu dùng.
Tìm kiếm người “định hướng dư luận” trong mỗi nhóm à khai thác hình ảnh của họ để có sự tác động mạnh nhất tới NTD;
Gia đình là một nhóm xã hội gồm các thành viên có mối liên hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng, được xã hội và pháp luật công nhận Họ sống chung một cách lâu dài và ổn định, yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi mua sắm của các thành viên, điều mà các nhà marketing cần chú ý.
Các thành viên trong gia đình được liên kết với nhau qua nhiều khía cạnh như kinh tế, tình cảm, pháp lý và tâm lý Sự ràng buộc kinh tế giữa vợ chồng và giữa cha mẹ với con cái là rất quan trọng Bên cạnh đó, nhu cầu chia sẻ và ổn định tâm lý cũng là yếu tố cần thiết, đặc biệt là đối với những người lớn tuổi chưa lập gia đình, điều này có thể dẫn đến sự bất ổn trong tâm lý.
Một số kiểu gia đình:
Gia đình nhiều thế hệ chung sống: ông bà, cha mẹ, con cái, cháu chắt…
Gia đình hạt nhân, bao gồm một cặp vợ chồng và con cái, đang ngày càng trở thành hình thức gia đình chủ yếu trong xã hội Việt Nam, chiếm hơn 75% tổng số gia đình.
Gia đình phi truyền thống: gia đình chỉ có bố hoặc mẹ với con cái; gia đình của người sống độc thân
Ảnh hưởng của đặc điểm hộ gia đình tới HVNTD:
Tâm lý
1.4.1 Động cơ (sự thôi thúc):
Động cơ là nhu cầu cấp thiết khiến con người phải hành động để thỏa mãn Nó đóng vai trò là động lực thúc đẩy con người thực hiện các hành động nhằm đáp ứng những nhu cầu hoặc ước muốn về vật chất, tinh thần, hoặc cả hai.
Lý thuyết về động cơ: lý thuyết của Zigmund Freud và Abraham Maslow:
Lý thuyết động cơ của Freud, hay còn gọi là thuyết phân tâm học, cho rằng đời sống tâm lý của con người được chia thành ba mức độ phát triển: vô thức, tiền ý thức và ý thức Thuyết này phân tích sự ảnh hưởng của các cấp độ này đến hành vi con người, nhấn mạnh vai trò quan trọng của vô thức và tiền ý thức trong việc định hình nhận thức và hành động.
Vô thức là quá trình liên quan đến đời sống tinh thần, bao gồm cảm xúc, dục vọng và bản năng, với đặc điểm phi logic Ở mức độ này, con người không nhận thức được những nhu cầu của bản thân cần được thỏa mãn.
Tiền ý thức là một phần của ý thức, liên quan đến những tình huống mà con người chưa hoàn toàn nhận thức được Tuy nhiên, tiền ý thức có khả năng nhanh chóng chuyển đổi thành ý thức khi có sự tác động từ các kích thích phù hợp với nhu cầu Trong trạng thái này, con người có thể không nhận ra nhu cầu của bản thân, nhưng khi có kích thích, nhu cầu đó sẽ được cảm nhận rõ ràng.
Ý thức là trạng thái tâm lý cao nhất của con người, thể hiện qua tư duy logic và định hướng Nó giúp con người nhận biết nhu cầu và mong muốn của bản thân, từ đó dẫn đến hành vi có chủ đích, được gọi là "nhu cầu mua chủ động".
Học thuyết nhu cầu của Maslow: (tháp nhu cầu của A Maslow)
Học thuyết của Maslow giải thích sự khác biệt trong nhu cầu của con người ở các hoàn cảnh và đặc điểm khác nhau Điều này giúp hiểu tại sao có người làm việc suốt cả ngày chỉ để kiếm tiền, trong khi người khác làm việc không phải vì tiền bạc mà để thể hiện bản thân.
Tháp nhu cầu của Maslow bao gồm 5 mức:
Nhu cầu sinh lý: hay còn gọi là nhu cầu cơ bản: giúp cho con người có thể tồn tại: ăn, uống, ở, mặc…
Nhu cầu an toàn: mong muốn được bảo vệ, được yên ổn về thể chất và tinh thần; đảm bảo an toàn về kinh tế…
Nhu cầu xã hội: giao lưu, tình cảm, tình yêu, sự thân mật… được xã hội thừa nhận
Nhu cầu được tôn trọng: tự tôn trọng, được công nhận về khả năng, có địa vị xã hội, có uy thế
Nhu cầu tự khẳng định và tự hoàn thiện đòi hỏi cá nhân tham gia vào các dự án đầy thách thức, nơi họ có cơ hội thể hiện sự sáng tạo và cải tiến Điều này không chỉ giúp họ phát triển bản thân mà còn khai thác tối đa tiềm năng của mình.
Năm mức nhu cầu được sắp xếp từ cấp thiết ít nhất đến cấp thiết nhiều nhất, với con người thường ưu tiên thỏa mãn nhu cầu cấp thiết nhất trước Tuy nhiên, trong một số tình huống đặc biệt, thứ tự ưu tiên trong việc đáp ứng các nhu cầu này có thể thay đổi.
Dựa trên học thuyết Maslow, trong kinh doanh, marketing có thể dự đoán nhu cầu của khách hàng mục tiêu và xác định nhu cầu nào sẽ là động lực chính để họ ra quyết định mua sắm.
Nhận thức là quá trình mà cá nhân lựa chọn, sắp xếp và diễn giải thông tin để xây dựng một hình ảnh rõ ràng về thế giới xung quanh.
Những tác nhân tác động tới nhận thức của NTD này về sản phẩm đó là:
Tác nhân kích thích: poster quảng cáo, chất lượng của các nguồn thông tin…
Chủ thể: nhu cầu, kinh nghiệm,…
Con người phản ứng khác nhau với cùng một tác nhân kích thích do quá trình nhận thức có sự chọn lọc, bóp méo và ghi nhớ.
Nhận thức có chọn lọc là quá trình mà con người tiếp nhận một lượng lớn thông tin hàng ngày, nhưng chỉ chú ý đến những yếu tố kích thích liên quan đến nhu cầu hiện tại của họ Đồng thời, họ cũng dễ dàng bị thu hút bởi những tác nhân có ý nghĩa đặc biệt và ấn tượng, khác biệt so với những thông tin thông thường.
Những người làm thị trường cần xác định và đưa ra các tác nhân kích thích phù hợp với nhu cầu và mong muốn của người tiêu dùng, đồng thời tạo ra những ấn tượng đặc biệt để thu hút sự chú ý của họ.
Sự bóp méo có chọn lọc xảy ra khi người nhận thông điệp áp đặt và gò ép thông tin vào các khuôn khổ ý kiến và định kiến đã có sẵn trong tâm trí của họ.
Sự ghi nhớ có chọn lọc cho thấy con người thường chỉ nhớ những thông tin mà họ thích, phù hợp với thái độ và niềm tin cá nhân của họ.
1.4.3 Sự hiểu biết (kinh nghiệm):
Quá trình quyết định mua của người tiêu dùng
Theo Philip Kotler, quá trình mua hàng của người tiêu dùng diễn ra qua 5 giai đoạn: đầu tiên là phát hiện nhu cầu, tiếp theo là nhận thức vấn đề, sau đó là tìm kiếm thông tin và đánh giá các lựa chọn, rồi quyết định mua, và cuối cùng là thực hiện hành động mua.
Nhận biết nhu cầu và ý thức vấn đề bắt đầu khi người tiêu dùng cảm thấy sự khác biệt giữa tình trạng thực tế và tình trạng mong muốn, từ đó hình thành nhu cầu.
Nguyên nhân của sự hình thành nhu cầu này đó là do NTD chịu những tác nhân kích thích từ bên trong hoặc từ bên ngoài
Các doanh nghiệp cần chú ý đến việc tìm hiểu các hoàn cảnh phát sinh nhu cầu, xác định rõ loại nhu cầu nào, nguyên nhân xuất hiện và hàng hóa/dịch vụ nào có thể đáp ứng nhu cầu đó Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần tìm kiếm các kích thích marketing phù hợp để khơi gợi và thúc đẩy nhu cầu trở thành động lực hành vi của khách hàng.
Khi nhu cầu xuất hiện, người tiêu dùng thường tìm kiếm thông tin để thỏa mãn nhu cầu của mình Việc này nhằm hiểu rõ hơn về sản phẩm và thương hiệu, cũng như hoạt động cung ứng của các doanh nghiệp liên quan đến các lựa chọn của khách hàng Điều này giúp giảm thiểu rủi ro trong quá trình mua sắm và tiêu dùng.
Mức độ tìm kiếm thông tin của mỗi người phụ thuộc vào nhu cầu cá nhân, có thể chỉ chú ý đến thông tin liên quan hoặc tìm kiếm một cách ráo riết qua nhiều nguồn khác nhau.
Khách hàng có thể lựa chọn nhiều nguồn thông tin khác nhau trước khi quyết định mua hàng, tùy thuộc vào tính chất của hàng hóa dịch vụ Các nguồn thông tin này bao gồm ý kiến cá nhân từ bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp; thông tin thương mại như quảng cáo, tư vấn từ người bán, bao bì và triển lãm; thông tin phổ thông từ phương tiện truyền thông và các tổ chức nghiên cứu; cùng với kinh nghiệm thực tế thông qua việc dùng thử, sờ nắm và nghiên cứu sản phẩm.
Mức độ ảnh hưởng của các nguồn thông tin này phụ thuộc vào tính chất của sản phẩm và đặc tính của NTD
Đánh giá các phương án:
Sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng thông tin về sản phẩm và dịch vụ từ các doanh nghiệp, người tiêu dùng sẽ tạo ra một danh sách các nhãn hiệu, mỗi nhãn hiệu mang những đặc điểm riêng biệt Khách hàng sẽ đánh giá các lựa chọn để tìm ra phương án tối ưu nhất, phù hợp nhất với nhu cầu của mình Quá trình này được coi là cách mà khách hàng sắp xếp các "giá trị" dựa trên các tiêu chí đánh giá sản phẩm và dịch vụ.
Sau khi đánh giá các phương án, khách hàng đã lập danh sách xếp hạng các lựa chọn mua sắm Tuy nhiên, từ ý định mua đến quyết định mua, khách hàng còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác Những yếu tố này bao gồm thái độ của những người có ảnh hưởng đến quyết định của họ về sản phẩm dịch vụ, cùng với các tác động khách quan không lường trước, như tai nạn bất ngờ hay mất ví tiền, khiến họ không còn khả năng tài chính để thực hiện giao dịch.
Đánh giá sau khi mua:
Hành vi sau mua là tập hợp các cảm xúc, thái độ, quan điểm và hành động của NTD khi họ tiêu dùng sản phẩm của doanh nghiệp
Đánh giá sau khi mua sản phẩm hoặc dịch vụ là yếu tố quan trọng phản ánh mức độ hài lòng của khách hàng Sự hài lòng hay không hài lòng của khách hàng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mua sắm trong tương lai và lòng trung thành với thương hiệu.
Sau khi trải nghiệm sản phẩm hoặc dịch vụ, sự hài lòng của khách hàng phụ thuộc vào sự khác biệt giữa kỳ vọng ban đầu và chất lượng thực tế mà sản phẩm/dịch vụ mang lại.
Nếu khách hàng hài lòng với sản phẩm, khả năng họ quay lại mua sắm và sử dụng lại sản phẩm của doanh nghiệp sẽ tăng cao Họ sẽ trở thành kênh truyền thông hiệu quả nhất, giới thiệu thương hiệu đến với nhiều người khác.
Nếu khách hàng không hài lòng, khả năng họ quay lại sử dụng dịch vụ hoặc sản phẩm của doanh nghiệp sẽ giảm sút Hơn nữa, họ có thể chia sẻ trải nghiệm tiêu cực với người khác, gây ảnh hưởng xấu đến uy tín của doanh nghiệp.
THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG TRÁI CÂY TẠI TP HỒ CHÍ
Thị trường trái cây Việt Nam, đặc biệt là tại TP Hồ Chí Minh
Trái cây đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn uống hàng ngày, cung cấp nhiều chất dinh dưỡng và vitamin thiết yếu cho sức khỏe con người Đối với nhiều phụ nữ, trái cây là phần không thể thiếu trong chế độ ăn kiêng, thay thế cho nhiều loại thực phẩm khác Do đó, việc đảm bảo nguồn gốc xuất xứ và chất lượng an toàn của trái cây là cực kỳ quan trọng.
Trong những năm gần đây, thị trường Việt Nam chứng kiến sự bùng nổ của rau quả ngoại nhập như cam, quýt, nho, gây lo ngại về vệ sinh an toàn thực phẩm và bất ổn trong cung cầu nội địa Khảo sát của Cục Trồng trọt cho thấy trái cây nội địa phong phú về số lượng và chất lượng, nhưng trái cây nhập khẩu vẫn được ưa chuộng hơn nhờ mẫu mã đẹp và thời gian bảo quản lâu Tại chợ đầu mối nông sản Thủ Đức (TP Hồ Chí Minh), có 69 loại trái cây nội địa, trong khi số loại trái cây ngoại nhập thường xuyên đã tăng lên 61 loại, so với chỉ 50 loại cách đây ba năm.
Trái cây ngoại nhập đang chiếm ưu thế tại các chợ đầu mối và chợ bán lẻ trên toàn quốc, với nhiều loại trái cây từ Trung Quốc như táo, lê, nho lựu, và từ Thái Lan như quýt, măng cụt, xoài, nhãn Tại Hà Nội, các chợ như Long Biên và Đồng Xuân liên tục tiếp nhận hàng trăm xe tải trái cây nhập khẩu mỗi đêm qua các cửa khẩu Lào Cai, Tân Thanh và Móng Cái, cung cấp cho thị trường miền Bắc, miền Trung và miền Nam Tình trạng trái cây ngoại “đè” trái cây nội đang diễn ra, khiến trái cây Việt Nam gặp khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường xuất khẩu trong khi thị trường nội địa vẫn chưa được khai thác triệt để.
Mặc dù được coi là trái cây ngoại nhập, nhiều loại trái cây thực chất lại được nhập khẩu từ Trung Quốc nhưng mang nhãn hiệu của các quốc gia khác như Mỹ hay Thái Lan Trái cây nhập từ Trung Quốc thường có giá thành rẻ hơn đáng kể so với các loại trái cây nhập từ những nước khác, thậm chí còn rẻ hơn nhiều.
21 cả trái cây trong nước Với những chiêu quảng cáo đánh lừa, người bán dễ dàng đưa người tiêu dùnglạc vào “mê cung” trái cây ngoại nhập
Theo Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, mỗi ngày có hơn 500 tấn trái cây được vận chuyển về thành phố Hồ Chí Minh, trong đó 300 tấn là trái cây nhập khẩu Nhiều loại trái cây ngoại như xoài, măng cụt, cam, quýt đang chiếm ưu thế trên thị trường, mặc dù chúng rất phổ biến ở các nhà vườn Việt Nam Trái cây Trung Quốc thu hút người tiêu dùng nhờ màu sắc bắt mắt, hình dáng đẹp và giá cả rẻ hơn so với trái cây nội địa, dẫn đến việc hàng Trung Quốc áp đảo hàng Việt Nam.
Theo ông Phan Huy Thông, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt, lượng trái cây nhập khẩu từ phương Tây hiện nay không đáng kể, trong khi tình trạng trái cây gắn nhãn mác giả nhập ngoại lại phổ biến, khiến người tiêu dùng lo ngại không thể phân biệt thật giả Tâm lý sính ngoại đã khiến nhiều người tin rằng trái cây nhập khẩu từ phương Tây an toàn và không chứa hóa chất độc hại, dẫn đến việc họ mua nhầm trái cây Trung Quốc Tại các chợ đầu mối như Hà Đông, Long Biên, hàng ngàn tấn trái cây ngoại nhập được tiêu thụ mỗi ngày, phần lớn trong số đó là trái cây Trung Quốc không có giấy tờ kiểm định chất lượng Khi vào Việt Nam, giá trái cây này bị "thổi giá" chóng mặt, ví dụ như đào, dưa vàng, cam chỉ 3.400 đồng/kg nhưng khi bán lại có thể gấp chục lần.
Trong thời gian gần đây, thông tin về việc Trung Quốc sử dụng formaldehyde để bảo quản rau cải thảo và việc nông dân trồng táo ở Yên Đài bọc táo bằng túi có tẩm thuốc bảo vệ thực vật độc hại đã khiến người tiêu dùng lo lắng Điều này dẫn đến sự sụt giảm rõ rệt trong sức mua của người dân Bà Nguyễn Thanh Hà, Phó giám đốc kinh doanh chợ đầu mối nông sản Thủ, cho biết tình hình này đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường.
Trong thời gian gần đây, người dân TP Hồ Chí Minh đã tỏ ra e ngại đối với trái cây Trung Quốc, dẫn đến lượng hàng nhập khẩu giảm 30% so với năm trước và sức tiêu thụ rau củ quả Trung Quốc giảm đến 50% Nhiều người đã quyết định tẩy chay trái cây có nguồn gốc từ Trung Quốc và chuyển sang lựa chọn rau quả nội địa, đặc biệt là các loại trái cây chính vụ như nhãn, vải, cam, thanh long, chôm chôm và xoài Theo Tổng cục Hải quan, lượng rau quả nhập khẩu từ Trung Quốc hiện chỉ bằng 1/3 so với đầu năm 2012, khiến tình trạng hàng Trung Quốc tại các chợ và siêu thị như Co.op Mart, Vinatexmart trở nên ế ẩm Đặc biệt, sau khi phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu trong trái cây Trung Quốc, Lottemart đã thu hồi và trả lại hàng hóa này.
Tại các chợ tự phát và vùng ven, đặc biệt ở khu vực đông công nhân, trái cây Trung Quốc thu hút khách hàng nhờ giá cả phải chăng Đối tượng chính là công nhân và người lao động có thu nhập thấp, với nho Trung Quốc thường được bán với giá chỉ 30.000 đồng/kg cho nho xanh và 80.000 đồng/kg cho nho đỏ, trong khi lại mang danh nho Mỹ.
Giá trái cây ngoại hiện đang rất rẻ, với lựu chỉ 15 ngàn đồng/kg, cam đỏ 30 ngàn đồng/kg, và táo có nơi chỉ 10 ngàn đồng/kg Tuy nhiên, khách hàng có thể nhận thấy những thùng xốp chứa hàng vẫn còn nhãn chữ Trung Quốc, mặc dù hầu hết người bán đều khẳng định đây là trái cây Việt.
Trái cây ngoại trên thị trường trái cây TP Hồ Chí Minh
Thành phố Hồ Chí Minh, với dân số đông và sự phát triển mạnh mẽ, là trung tâm tập trung nhiều trường đại học và khu công nghiệp, dẫn đến nhu cầu tiêu thụ thực phẩm, đặc biệt là trái cây, rất cao Thị trường trái cây tại đây vô cùng đa dạng, không chỉ bao gồm các loại trái cây nội địa mà còn có sản phẩm nhập khẩu từ nhiều quốc gia khác nhau Theo khảo sát của công ty nghiên cứu thị trường The Pathfinder, hộ gia đình có thu nhập dưới 1,5 triệu đồng chi tiêu một khoản đáng kể cho trái cây hàng tháng, cho thấy sự quan tâm lớn của người dân đối với loại thực phẩm này.
Hộ gia đình tại Việt Nam chi khoảng 504.000 đồng mỗi tháng cho trái cây, trong khi tổng ngân sách thực phẩm là 5,367 triệu đồng Thị trường tiêu thụ trái cây hàng năm ước tính đạt 10.888 tỷ đồng, nhưng vẫn chậm thay đổi về chủng loại và bao bì Sự thâm nhập mạnh mẽ của trái cây ngoại nhập đã thu hút người tiêu dùng, nhờ vào cảm giác yên tâm về chất lượng từ các nước có nền nông nghiệp phát triển Điều này dẫn đến sự gia tăng cửa hàng trái cây nhập khẩu, với giá cả cao như cherry Mỹ 230.000 đồng/kg hay xoài Đài Loan 45.000 đồng/kg Các loại trái cây nhập khẩu từ New Zealand và Tân Tây Lan đang trở thành lựa chọn phổ biến tại các chợ và siêu thị.
Mỹ, Úc, Nhật, Thái Lan thậm chí là Trung Quốc nhưng cũng được “phù phép” thành
Vấn đề chính không chỉ nằm ở việc xuất xứ hàng hóa bị “loạn” do việc thay nhãn mác, mà còn liên quan đến khả năng lạm dụng chất bảo quản trong sản phẩm.
Trong vài năm gần đây, trái cây nhập khẩu đã trở nên phổ biến hơn, không chỉ xuất hiện trong siêu thị mà còn tràn ngập ở các khu chợ và vỉa hè Các chủ quầy tự tin giới thiệu trái cây "đặc sản" với nhãn mác phương Tây, cam kết 100% hàng nhập khẩu và đảm bảo chất lượng Tuy nhiên, nhiều thương nhân đã lợi dụng tâm lý sính hàng ngoại để gắn tem nhập khẩu lên trái cây Trung Quốc, bán với giá cao nhằm thu lợi từ người tiêu dùng.
Hiện nay, nhiều cửa hàng bán trái cây ngoại nhập đều có sẵn nho Mỹ, khiến khách hàng tin rằng họ đang mua được loại quả ngon Tuy nhiên, thực tế là nho Mỹ đã hết mùa từ nhiều tháng trước Loại nho được bày bán chủ yếu là nho nhập từ Úc, có kích thước nhỏ hơn và giá cả rẻ hơn so với nho Mỹ đang vào mùa tại quê hương của nó.
Nho Mỹ trên thị trường có thể không phải là nho thật, vì người bán có thể đang lừa dối người tiêu dùng hoặc nho đã được xử lý bằng thuốc bảo quản để kéo dài thời gian lưu trữ, trong khi thời gian bảo quản tự nhiên không quá 1 tháng Ngoài ra, nhiều loại trái cây nhập khẩu cũng có nguồn gốc không rõ ràng, đặc biệt là những sản phẩm được nhập qua đường tiểu ngạch từ Trung Quốc, gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm Thêm vào đó, việc làm giả tem nhãn rất dễ dàng, khiến cho trái cây kém chất lượng có thể được bán cạnh tranh với các loại trái cây uy tín.
Hiện nay, việc kiểm tra nguồn gốc xuất xứ và nhãn hàng hóa của trái cây do lực lượng Quản lý thị trường đảm nhiệm, trong khi kiểm tra chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm chủ yếu dựa vào tờ khai hải quan và giấy chứng nhận kiểm dịch thực vật mà không thực hiện lấy mẫu kiểm tra Điều này dẫn đến việc khó kiểm soát tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng Công tác kiểm định chất lượng trái cây nhập khẩu đang gặp nhiều hạn chế, do những người kiểm định thường không nắm rõ về các loại trái cây Thực tế, quy trình kiểm định chỉ dừng lại ở việc kiểm tra nguồn gốc, bao bì và nhãn mác, mà không giám sát được quy trình sản xuất, gây ra nhiều lo ngại về an toàn thực phẩm.
Hiện nay, nhiều người kiểm định không thể xác định được hóa chất hay thuốc bảo vệ thực vật mà người trồng sử dụng trong quá trình trồng và bảo quản trái cây, dẫn đến khó khăn trong việc phân tích dư lượng chất độc hại Khoảng 70% nhà nhập khẩu hiện chọn cách gom hàng từ các chợ đầu mối tại nước xuất khẩu, điều này khiến chất lượng trái cây trước khi thông quan trở nên khó đảm bảo Mặc dù phương pháp này mang lại lợi nhuận cao cho nhà nhập khẩu, người tiêu dùng lại phải chịu thiệt thòi khi không biết liệu trái cây mình mua có thực sự chất lượng hay không Để chứng minh trái cây của mình là sạch và an toàn, các nhà nhập khẩu cần nỗ lực xây dựng lòng tin với khách hàng Trong khi đó, trái cây ngoại nhập vẫn được bày bán rộng rãi với giá cao và vẫn thu hút người tiêu dùng.
Hiện nay, hầu hết trái cây ngoại tại thành phố Hồ Chí Minh chủ yếu được nhập từ biên giới phía Bắc, với hàng ngàn tấn trái cây được vận chuyển vào các chợ đầu mối mỗi ngày Phần lớn trái cây này đều mang nhãn mác Trung Quốc, như lê, táo, nho, cam, quýt, hồng, đào, và lựu Tại chợ đầu mối Thủ Đức, trung bình có khoảng 300 tấn trái cây Trung Quốc được nhập về hàng ngày Các xe vận chuyển trái cây chỉ cần nộp phí đậu xe cho ban quản lý chợ đầu mối để được tự do ra vào.
Hồ Chí Minh hàng ngày nhập khẩu hàng trăm tấn trái cây Trung Quốc, nhưng khi bày bán, người bán thường giới thiệu là trái cây từ Mỹ, Pháp, Úc, New Zealand, Ấn Độ, hay Chile, khiến người tiêu dùng dễ dàng tin tưởng và tiếp tục mua Trái cây Trung Quốc không chỉ xuất hiện ở các thành phố lớn mà còn len lỏi vào vùng nông thôn Gần đây, thị trường còn xuất hiện loại trái cây "đểu", bên ngoài chín vàng nhưng ruột non, không ăn được Ví dụ, chuối có màu vàng tươi nhưng ruột nhạt và sượng, sầu riêng có mùi thơm nhưng phần cơm bên trong lại nhạt và nhão Nhiều người kinh doanh trái cây lâu năm cho biết rằng loại trái cây này thường được thương lái xử lý bằng hóa chất hoặc ngâm để ép chín nhanh chóng chỉ trong vài ngày.
Thông tin về dư lượng hóa chất deltamethrin trong một số loại trái cây Trung Quốc đã khiến người tiêu dùng trở nên thận trọng hơn, dẫn đến sự giảm sút đáng kể trong tiêu thụ trái cây nhập khẩu từ Trung Quốc Mặc dù hoa quả không được kiểm định vẫn được bày bán công khai do lợi nhuận hấp dẫn, cơ quan chức năng vẫn chưa quản lý hiệu quả Hoa quả, rau củ từ Trung Quốc có giá rẻ hơn nhiều so với hàng nhập khẩu từ Mỹ và châu Âu, dễ khiến người tiêu dùng nhầm lẫn Sự chênh lệch giá đã khiến nhiều chủ hàng tiếp tục nhập trái cây Trung Quốc để kiếm lời, thường trộn lẫn với hàng nhập khẩu khác hoặc sử dụng nhãn mác sai nguồn gốc Người tiêu dùng chỉ có thể nhận diện trái cây Trung Quốc khi vào siêu thị, nhưng phần lớn người Việt vẫn quen mua sắm ở chợ truyền thống, làm tăng nguy cơ sử dụng nhầm trái cây có chứa chất độc hại.
Người tiêu dùng ngày càng mất niềm tin khi mua trái cây, không chỉ ở chợ truyền thống mà còn tại siêu thị Tại các siêu thị hiện nay, trái cây ngoại đang chiếm tỷ lệ không kém gì trái cây nội địa Trái cây nội địa thường theo mùa, trong khi hàng ngoại được bày bán quanh năm, giúp chúng đạt doanh thu cao Bên cạnh đó, sự đa dạng về chủng loại của trái cây ngoại, từ nho Mỹ đến kiwi, táo Nhật và cam, càng thu hút người tiêu dùng.
Trái cây nhập khẩu như táo, lê, cam và quýt Trung Quốc đang trở nên phổ biến tại Mỹ, với nhiều loại có hình thức bắt mắt và độc đáo so với trái cây nội địa Tuy nhiên, người tiêu dùng đang lo lắng về nguồn gốc và xuất xứ của những sản phẩm này, khi mà cùng một loại trái cây có thể được ghi xuất xứ từ nhiều nước khác nhau và có giá bán khác nhau tại các siêu thị Chẳng hạn, nho Mỹ đỏ thường không có nhãn hiệu rõ ràng trên bao bì, khiến người mua khó phân biệt giữa các sản phẩm.
Gần đây, người tiêu dùng lo lắng về việc nhiều loại trái cây Trung Quốc bị gắn mác châu Âu, Mỹ, khiến họ nghi ngờ về chất lượng Trong bối cảnh đó, các siêu thị đã cam kết cung cấp trái cây sạch với quy trình kiểm định nghiêm ngặt, giúp khách hàng yên tâm hơn khi mua sắm Mặc dù lớp nilon mỏng bày bán ở chợ có vẻ tương tự như sản phẩm tại siêu thị, nhưng giá cả chợ lại rẻ hơn, điều này càng làm tăng sự hoài nghi của người tiêu dùng.
Hiện nay, bên cạnh việc mua trái cây tại chợ truyền thống và siêu thị, nhiều cửa hàng trái cây sạch đang ngày càng phổ biến Trước đây, người dân thường mua trái cây từ các chợ nhỏ do sự dày đặc của chúng trong khu dân cư, nhưng họ thường e ngại về nguồn gốc sản phẩm Khi siêu thị nâng cao chất lượng và số lượng hàng hóa, người tiêu dùng bắt đầu tin tưởng hơn vào những nơi này Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, nhiều cửa hàng trái cây đã ra đời, cung cấp sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và cam kết mang đến trái cây tươi ngon, không chứa chất độc hại Mặc dù giá cả tại các cửa hàng này cao hơn so với chợ hay siêu thị, nhưng điều này giúp người tiêu dùng yên tâm hơn về chất lượng và tránh mua phải trái cây không rõ nguồn gốc, đặc biệt là trái cây Trung Quốc.
Sự độc hại của một số loại trái cây Trung Quốc
Nhiều quốc gia đã phát hiện trái cây và rau quả nhập khẩu từ Trung Quốc chứa hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, chất gây ung thư và melamine, gây lo ngại cho người tiêu dùng Việt Nam Trong năm 2012, Hàn Quốc đã phát hiện melamine trong rau và trái cây từ Trung Quốc, trong khi Đài Loan cấm nhập khẩu nhiều loại rau như nấm, cà chua và cần tây do nghi ngờ chứa nitrit natri, một chất có thể gây ung thư Tại Thái Lan, Bộ Y tế đã phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu ở mức nguy hiểm trong nhiều sản phẩm rau quả Trung Quốc, làm dấy lên mối lo ngại về an toàn thực phẩm.
Theo thống kê của Bộ Công thương, trái cây nhập khẩu từ Trung Quốc tại Việt Nam rất đa dạng, đặc biệt là tại các chợ lớn và nhỏ ở TP HCM Hiện nay, nhiều loại trái cây Trung Quốc đang vào mùa và được bày bán với số lượng lớn, trong đó quýt, lựu, nho, cam đỏ và hồng là những loại phổ biến nhất Giá bán các loại trái cây này dao động từ 10.000 đến 15.000 đồng một kg, theo thông tin từ một tiểu thương tại chợ Bà Chiểu.
Trái cây Trung Quốc nổi bật với giá cả phải chăng và hình thức bắt mắt Theo một tiểu thương tại chợ Bình Tây, giá quýt không hột và lựu đã giảm từ 20.000 đồng một kg xuống chỉ còn một nửa trong vòng hai năm qua Tại chợ đầu mối nông sản Thủ Đức, chị Hải cho biết hơn 70% trong số 10 tấn trái cây vừa nhập về là hàng Trung Quốc Tuy nhiên, Ban quản lý Chợ đầu mối Thủ Đức cho biết, đoàn thanh tra liên ngành TP HCM đã phát hiện nhiều loại trái cây và rau củ tươi từ Trung Quốc không có nhãn phụ tiếng Việt và giấy chứng minh nguồn gốc xuất xứ, đặc biệt là có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép.
Một số tiểu thương thừa nhận rằng họ nhận thức được trái cây Trung Quốc có chứa chất làm ngọt và chất bảo quản, nhưng không rõ thành phần cụ thể cũng như mức độ độc hại của chúng, vì vậy họ vẫn tiếp tục bán sản phẩm này.
Nghiên cứu về sự độc hại của trái cây Trung Quốc là rất quan trọng đối với cả người tiêu dùng và người bán tại Việt Nam Dưới đây là danh sách một số loại trái cây Trung Quốc chứa hóa chất độc hại đang được bày bán phổ biến tại thành phố Hồ Chí Minh, được thu thập từ các trang báo mạng và các chợ đầu mối.
Táo Trung Quốc trồng bằng công nghệ bọc túi tẩm thuốc sâu:
Táo Fuji, có nguồn gốc từ Yên Đài, Trung Quốc, nổi bật với màu sắc đẹp, vỏ bóng và vị giòn, được sản xuất với sản lượng lên đến triệu tấn mỗi năm Tuy nhiên, gần đây, thông tin về việc táo Fuji được bọc trong túi nhựa tẩm thuốc trừ sâu cực độc, tiếp xúc trực tiếp với trái táo từ khi còn xanh đến khi chín, đã khiến nhiều người lo ngại.
Người tiêu dùng đang hoang mang trước thông tin về chất bột trong các bọc nhựa, được xác định là thiram - một loại thuốc diệt nấm độc hại, và melarsoprol - hợp chất hữu cơ chứa arsen có thể gây ra triệu chứng ngộ độc nghiêm trọng Nhiều nông dân trồng táo tại Trung Quốc đã sử dụng loại túi tẩm thuốc trừ sâu này để bọc táo từ khi còn non cho đến lúc chín.
Vào tháng 3/2012, Trung Quốc đã thu giữ 200 triệu túi nhựa độc hại và cấm phương pháp ủ trái cây này, nhưng vẫn còn nhiều túi nhựa như vậy được sản xuất và cung cấp cho các nông trại trồng táo Những túi nhựa này chứa thành phần thuốc trừ sâu pha loãng với nước, nhưng bao bì chỉ ghi "túi chỉ dùng bọc táo" mà không có cảnh báo về sự hiện diện của thuốc trừ sâu.
Táo và trái cây Trung Quốc được ưa chuộng bởi giá cả phải chăng, đặc biệt là tại TP HCM, nơi táo Trung Quốc xuất hiện rộng rãi ở chợ đầu mối, chợ lẻ và các cửa hàng Mặt hàng táo chiếm gần 50% trong tổng lượng trái cây Trung Quốc tiêu thụ, không chỉ ở TP HCM mà còn lan rộng đến các tỉnh khác, bao gồm cả vùng trọng điểm trái cây Đồng bằng sông Cửu Long.
Trong lĩnh vực kinh doanh, trái cây Trung Quốc được vận chuyển bằng xe tải nặng từ biên giới đến các điểm phân phối ở TPHCM mà không qua chợ đầu mối, với hàng chục xe hoạt động mỗi đêm Đồng thời, nhiều xe tải cũng giao hàng trực tiếp xuống các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
Táo Trung Quốc đang được trồng bằng phương pháp độc hại, trong khi việc kiểm soát nhập khẩu trái cây từ Trung Quốc tại Việt Nam còn lỏng lẻo Người tiêu dùng thường dễ dãi trong việc chọn mua trái cây, bị thu hút bởi giá rẻ và vẻ ngoài bắt mắt Tất cả những yếu tố này đang đặt sức khỏe của người dân, đặc biệt là tại Tp Hồ Chí Minh, vào nguy cơ lớn.
Nho Trung Quốc có hóa chất vượt ngưỡng 3-5 lần
Vào chiều ngày 14/8/2012, ông Nguyễn Xuân Hồng, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, thông báo rằng hai mẫu nho nhập khẩu từ Trung Quốc qua cửa khẩu Lào Cai đã phát hiện có chứa dư lượng difenoconazole vượt mức cho phép gấp 5 lần.
Difenoconazole là một loại thuốc trừ nấm nội hấp có khả năng bảo vệ và tiêu diệt nấm, thẩm thấu qua lá và di chuyển mạnh mẽ trong cây theo hướng ngọn Thuốc này thường được phun lên lá và xử lý đất để bảo vệ nhiều loại cây trồng Tuy nhiên, dư lượng của difenoconazole trong rau quả có thể gây nguy cơ mất an toàn cho sức khỏe con người, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thần kinh và chức năng của các cơ quan nội tạng như tim, gan, thận Khi tích lũy trong cơ thể qua đường ăn uống, chất này có thể dẫn đến các bệnh liên quan đến tim, gan, thận và hệ thần kinh.
Nho đỏ và xanh từ Trung Quốc được vận chuyển qua cửa khẩu Lào Cai vào TP HCM và sau đó phân phối xuống đồng bằng sông Cửu Long Mặc dù được bày bán ngoài trời nắng suốt ngày, nho xanh vẫn giữ được độ tươi ngon, khiến nó trở thành món ăn ưa chuộng của giới lao động bình dân, sinh viên và trẻ em nhờ vị chua ngọt dễ ăn và giá cả phải chăng Tuy nhiên, người tiêu dùng cần lưu ý rằng việc tiêu thụ loại nho này có thể tiềm ẩn nguy cơ mắc các bệnh lý không mong muốn.
Lê Trung Quốc có chất gây vô sinh
Cục Bảo vệ thực vật thuộc Bộ NN&PTNT thông báo, từ đầu năm 2012 đến cuối tháng 4, cơ quan đã tiến hành phân tích 315 mẫu hàng hóa nông sản có nguồn gốc thực vật nhập khẩu và phát hiện nhiều vấn đề quan trọng.
