TỔNG QUAN
Giới thiệu ý tưởng nghiên cứu
Nền kinh tế Việt Nam phát triển nhanh chóng nhưng cũng dẫn đến nhiều tranh chấp kinh tế và gian lận, ảnh hưởng xấu đến môi trường kinh doanh Nguyên nhân chủ yếu là do quản lý lỏng lẻo, các công ty trục lợi và cán bộ lạm dụng chức quyền Giám định tư pháp, đặc biệt là giám định tài chính, đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các khiếu nại liên quan đến tranh chấp kinh tế, giúp cơ quan điều tra xác minh và tìm ra thủ phạm Tuy nhiên, hoạt động giám định vẫn gặp nhiều hạn chế, với quy định về tiêu chuẩn giám định viên chưa rõ ràng và phụ thuộc vào quyết định của lãnh đạo cơ quan chuyên môn Chất lượng giám định viên thường dựa vào kinh nghiệm và khả năng qua vòng tuyển chọn, trong khi luật pháp chưa quy định rõ về bằng cấp chuyên môn hay chương trình đào tạo Điều này dẫn đến sự chênh lệch trong khả năng giám định và cần nhiều lần giám định lại Hơn nữa, quyền lợi và chế độ đãi ngộ cho giám định viên chưa được quan tâm đúng mức, làm giảm sự gắn bó của họ với nghề và khiến nghề giám định viên trở nên xa lạ với xã hội.
Nhằm nâng cao chất lượng giám định viên và hoạt động giám định tư pháp, nhóm đã quyết định thực hiện đề tài để đưa ra ý kiến về tiêu chuẩn và quyền lợi của giám định viên.
Mục đích
Trong nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng vi phạm nghiêm trọng trong quản lý kinh tế tài chính do một số cá nhân và tổ chức buông lỏng quản lý và chạy theo tư lợi Để ngăn chặn và giảm thiểu những hiện tượng tiêu cực này, Việt Nam đã ban hành Luật Giám định tư pháp và đang dự thảo quy định thực hiện xã hội hoá dịch vụ Giám định tài chính, nhằm phục vụ cho các vụ án kinh tế và tranh chấp tại tòa án.
Giám định tư pháp, đặc biệt là giám định tài chính, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động bổ trợ tư pháp Kết luận từ giám định viên kế toán và tài chính là một công cụ hữu hiệu để làm rõ các tình tiết của vụ án, giúp xác định thủ pháp và năng lực trách nhiệm của các đối tượng vi phạm Qua việc đánh giá và đưa ra kết luận chuyên môn, giám định tài chính cung cấp những chứng cứ chính xác, hỗ trợ nhanh chóng và kịp thời trong việc làm sáng tỏ vụ án.
Nền kinh tế Việt Nam đang trên đà phát triển và hội nhập toàn cầu, do đó, xã hội hoá hoạt động giám định viên tư pháp là cần thiết để hoàn thiện hệ thống giám định trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán, tài chính và ngân hàng Việc này cho phép thành lập văn phòng giám định tư pháp công lập, thiết lập quy chuẩn cho đội ngũ giám định viên, đảm bảo họ có trình độ chuyên môn và kiến thức pháp lý cần thiết Mục tiêu là đáp ứng kịp thời và chất lượng cho các yêu cầu giám định trong tố tụng, thực hiện giám định chính xác và khách quan, hỗ trợ hiệu quả cho điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án Đồng thời, điều này cũng góp phần vào việc mở rộng dân chủ tố tụng và tăng cường tranh luận tại toà.
Phương pháp nghiên cứu
Kiểm định giả thiết dựa vào luật giám định tư pháp, thông tư, nghị định và sách liên quan đến giám định tư pháp quốc tế.
Đóng góp của đề tài
Việc giảm thiểu sự phụ thuộc vào tòa án trong việc lựa chọn giám định viên là cần thiết Giám định viên được đào tạo chuyên sâu về kỹ năng nghề nghiệp và đạo đức, giúp nâng cao chất lượng chuyên gia giám định và đảm bảo kết quả công việc chính xác, từ đó giảm thiểu sai sót trong kết luận của tòa án cũng như giảm thiểu các trường hợp phải giám định lại Điều này góp phần làm cho hoạt động giám định tư pháp, đặc biệt là giám định tài chính, trở nên hiệu quả và vững mạnh hơn Hơn nữa, việc củng cố quyền lợi cho giám định viên sẽ khuyến khích những người muốn trở thành chuyên gia giám định và giữ chân những người đang làm trong lĩnh vực này lâu dài hơn.
Phạm vi nghiên cứu
Trong mô hình xã hội hóa chức năng giám định, nhóm nghiên cứu tập trung vào tiêu chuẩn của giám định viên, các kỹ năng cần thiết và những kỹ thuật điều tra gian lận cơ bản trong lĩnh vực tài chính.
Bố cục của đề tài
Bố cục chia làm 6 phần:
Chương 1: Tổng Quan: Giới thiệu mục đích, phương pháp, phạm vi và đóng góp của nghiên cứu
Chương 2: Thực Trạng: Cái nhìn rõ nét về thành tựu đạt được, bất cập và sự thay đổi của việc thực hiện đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” qua từng năm ở Việt Nam chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế
Chương 3: Tiêu Chuẩn Giám Định Viên: Phân tích sự khác nhau về tiêu chuẩn giám định viên ở Việt Nam và quốc tế cùng với việc bồi dưỡng thêm những kĩ năng đã có và chưa có ở giám định viên Việt Nam
Chương 4: Quyền Lợi, Nghĩa Vụ Và Chi Phí Bồi Dưỡng Giám Định Viên: Phân tích quyền lợi và nghĩa vụ giám định viên được hưởng và phải tuân thủ theo Đánh giá công tác thực hiện phân bổ chi phí bồi dưỡng giám định viên hợp lí và kịp thời đến tay giám định viên
Chương 5: Các Kỹ Thuật Điều Tra Gian Lận: Mô tả hai kỹ thuật là mô hình cây gian lận ACFE và những dấu hiệu lá cờ đỏ - dấu hiệu lừa đảo đặc trưng của kẻ gian lận được sử dụng phổ biến trên thế giới
Chương 6: Kết Luận và Kiến Nghị: Đánh giá những việc đã làm được, chưa làm được và hướng phát triển của đề tài
THỰC TRẠNG XÃ HỘI HÓA GIÁM ĐỊNH TƯ PHÁP
Đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp”
Nhà nước đã ban hành đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” (Quyết định số 258/QĐ-TTg ngày 11 tháng 02 năm 2010) nhằm cải thiện chức năng giám định tư pháp và giám định tài chính Đề án này không chỉ trình bày thực trạng mà còn đề xuất phương hướng xã hội hóa hoạt động giám định, hướng tới việc hoàn thiện và nâng cao chất lượng dịch vụ giám định tại Việt Nam.
2.1.1 Thực trạng công tác giám định tư pháp:
2.1.1.1 Những kết quả đạt được: a) Về thể chế:
Thể chế giám định tư pháp đã được cải thiện với sự ra đời của Pháp lệnh giám định tư pháp, cùng với Nghị định số 67/2005/NĐ-CP hướng dẫn thực hiện một số điều của Pháp lệnh Chính phủ cũng đã ban hành các văn bản quan trọng như Quyết định số 74/2009/QĐ-TTg về chế độ bồi dưỡng giám định tư pháp và Thông tư số 02/2009/TT-BTP về chế độ phụ cấp giám định viên tư pháp Bên cạnh đó, các bộ, ngành như Bộ Công an cũng đã xây dựng quy định hướng dẫn hoạt động giám định tư pháp, ví dụ như Thông tư số 09/2006/TT-BCA.
Năm 2006, Bộ trưởng Bộ Công an đã ban hành hướng dẫn thực hiện một số quy định của Nghị định số 67/2005/NĐ-CP, nhằm chi tiết hóa việc thi hành các điều của Pháp lệnh giám định tư pháp trong lực lượng công an nhân dân Hướng dẫn này tập trung vào việc tổ chức và triển khai các hoạt động giám định tư pháp trong ngành công an.
Hệ thống giám định tư pháp trong lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự đã được củng cố ở cả trung ương và địa phương Viện Khoa học hình sự ngày càng khẳng định vai trò hàng đầu trong lĩnh vực kỹ thuật hình sự tại Việt Nam và đạt tiêu chuẩn khu vực Kể từ năm 2008, viện đã trở thành đồng sáng lập của mạng lưới các Viện Khoa học hình sự Châu Á Các Phòng kỹ thuật hình sự tại công an cấp tỉnh được củng cố, đồng thời bộ phận giám định kỹ thuật hình sự cũng đang được thành lập tại công an cấp huyện Ngoài ra, Phòng Giám định kỹ thuật hình sự trong Bộ Quốc phòng cũng đã được thành lập, góp phần nâng cao năng lực giám định.
Cơ sở vật chất và điều kiện cần thiết cho các tổ chức giám định pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự đã được cải thiện đáng kể Đặc biệt, hệ thống giám định kỹ thuật hình sự và pháp y trong lực lượng công an nhân dân đã nhận được đầu tư lớn về cơ sở vật chất và trang thiết bị thiết yếu, với tổng số tiền lên đến hàng trăm tỷ đồng, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp.
Hoạt động giám định kỹ thuật hình sự trên toàn quốc đã được củng cố và nâng cao tính nề nếp, đóng góp quan trọng vào công tác phòng chống tội phạm và đáp ứng các yêu cầu của xã hội.
2.1.1.2 Những hạn chế, yếu kém:
Bên cạnh một số kết quả đạt được như trên, công tác giám định tư pháp còn nhiều hạn chế, yếu kém, cụ thể như sau: a) Về thể chế:
Sau gần 5 năm thực hiện Pháp lệnh giám định tư pháp, hệ thống văn bản hướng dẫn vẫn chưa đầy đủ và kịp thời, khiến nhiều quy định chưa được áp dụng hiệu quả Chế độ bồi dưỡng và chính sách đãi ngộ cho người giám định tư pháp triển khai chậm, dẫn đến việc chưa thu hút được nhân lực cho lĩnh vực này Các quy định về phí giám định cũng cần được xem xét để nâng cao tính khả thi và hiệu quả của Pháp lệnh.
Trang 7 định tư pháp vẫn chưa ban hành được do nhận thức còn khác nhau về vấn đề này và những xung đột, vướng mắc trong hệ thống pháp luật hiện hành; các quy trình, quy chuẩn giám định tư pháp trong các lĩnh vực chưa được các Bộ, ngành quan tâm xây dựng, cho đến nay, hầu hết các lĩnh vực vẫn chưa ban hành được quy trình, quy chuẩn chuyên môn về giám định tư pháp
Chủ trương xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp trong Pháp lệnh giám định tư pháp hiện còn thiếu các quy định cụ thể về điều kiện, giải pháp thực thi đồng bộ và lộ trình hợp lý, dẫn đến khó khăn trong thực thi trên thực tế Cụ thể, cần có cơ chế tổ chức hoạt động giám định tư pháp cho các cơ quan, tổ chức chuyên môn và chuyên gia từ các khu vực kinh tế khác nhau, cùng với cơ chế pháp lý để giải quyết tranh chấp giữa các tổ chức, cá nhân thực hiện giám định và cơ quan tiến hành tố tụng Hơn nữa, việc quản lý người giám định tư pháp trong các lĩnh vực không còn tổ chức cũng cần được cải thiện, bao gồm mức thu và chế độ thanh toán phí giám định Đội ngũ giám định viên tư pháp hiện nay chưa được quan tâm phát triển một cách bài bản, dẫn đến thiếu hụt về số lượng và chất lượng, đặc biệt là trong lĩnh vực giám định pháp y và giám định kỹ thuật hình sự, với hàng trăm vị trí còn thiếu Tình trạng chảy máu nguồn nhân lực trong các tổ chức giám định tư pháp đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng mà chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả.
Hơn 75% giám định viên tư pháp hiện nay thiếu đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ giám định và kiến thức pháp lý cần thiết.
Việc bổ nhiệm giám định viên tư pháp và lập danh sách giám định viên chưa dựa trên quy hoạch phát triển cụ thể và chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu của hoạt động tố tụng Hơn nữa, quy trình này cũng chưa mở rộng để thu hút các chuyên gia xuất sắc từ bên ngoài khu vực nhà nước.
Trang 8 chưa coi trọng khả năng nghiệp vụ, thiếu sự phối hợp chặt chẽ của các cơ quan tiến hành tố tụng với tư cách là người sử dụng, đánh giá kết luận giám định tư pháp Việc lập danh sách người giám định tư pháp theo vụ việc chưa được thực hiện một cách đồng bộ, chủ động và thống nhất trong phạm vi toàn quốc
Giám định tư pháp trong đào tạo và bồi dưỡng các chức danh tư pháp trong hoạt động tố tụng hiện nay còn nhiều hạn chế và chưa được coi trọng như một biện pháp nghiệp vụ thiết yếu Điều này dẫn đến việc đội ngũ người tiến hành tố tụng thiếu kiến thức căn bản về giám định tư pháp, cũng như kỹ năng cần thiết trong việc trưng cầu và đánh giá kết luận giám định.
Tài liệu và giáo trình phục vụ đào tạo chuyên ngành giám định và bồi dưỡng nghiệp vụ pháp lý hiện nay còn thiếu tính hệ thống và đồng bộ, dẫn đến việc chắp vá trong nội dung.
Quản lý nhà nước về giám định tư pháp hiện nay còn nhiều hạn chế, với tình trạng buông lỏng hoặc chồng chéo trong quản lý, dẫn đến hiệu quả thấp Nhiều Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chưa chú trọng đến tổ chức và hoạt động giám định tư pháp, coi đây là trách nhiệm riêng của ngành tư pháp Hệ quả là chưa có Bộ, ngành nào thiết lập quy chuẩn và quy trình chuyên môn cho giám định tư pháp Hơn nữa, việc củng cố hệ thống tổ chức và đảm bảo cơ sở vật chất cho các tổ chức giám định tư pháp, cũng như phát triển đội ngũ giám định viên, vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu hoạt động hiện tại.
Thực trạng hoạt động giám định tư pháp hiện nay
Quá trình thực hiện đề án “Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp” đã mang lại những chuyển biến tích cực trong hoạt động giám định tại Việt Nam Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần cải thiện Tại phiên họp thứ 3 diễn ra vào ngày 3/1/2014, Ban chỉ đạo đã báo cáo kết quả thực hiện đề án 258 từ khi ban hành cho đến nay.
Đề án đã mang lại những chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của các bộ, ngành, địa phương, với sự tiến bộ đáng kể trong hoạt động giám định tư pháp, đáp ứng yêu cầu của tố tụng và nhu cầu cá nhân, tổ chức Tuy nhiên, vẫn còn nhiều tồn tại và hạn chế cần khắc phục, bao gồm việc chậm ban hành văn bản hướng dẫn, chậm kiện toàn tổ chức giám định tư pháp công lập, và sự chưa đạt yêu cầu trong việc kiểm tra, đôn đốc thực hiện Đề án của Ban Chỉ đạo so với kế hoạch đề ra.
Nhiều Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chưa chú trọng đến việc tổ chức và hoạt động giám định tư pháp, thường xem đây là trách nhiệm riêng của ngành tư pháp Hệ quả là, đến nay, việc quản lý giám định tư pháp vẫn chưa được quan tâm đúng mức tại các Bộ, ngành và địa phương.
Các bộ, ngành có trách nhiệm xây dựng và ban hành quy chuẩn, quy trình chuyên môn cũng như phí giám định tư pháp trong lĩnh vực quản lý của mình Hiện tại, cơ quan nhà nước phụ trách việc lựa chọn giám định viên cho tòa án trong các lĩnh vực tài chính như kế toán, kiểm toán và ngân hàng vẫn chưa phân định rõ quyền hạn và trách nhiệm của các cơ quan chuyên trách Điều này dẫn đến việc thiếu quy chuẩn chuyên môn rõ ràng, ảnh hưởng đến chất lượng giám định viên được tuyển chọn Hệ thống tổ chức giám định tư pháp cần được củng cố và kiện toàn, bao gồm việc đảm bảo cơ sở vật chất như kinh phí, trụ sở và trang thiết bị, đồng thời phát triển đội ngũ giám định viên tại các bộ, ngành để đáp ứng yêu cầu hoạt động hiệu quả hơn.
Các bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần tăng cường công tác tuyên truyền để cán bộ, công chức, viên chức hiểu rõ vị trí và vai trò của giám định tư pháp trong hoạt động tố tụng Đồng thời, cần nhấn mạnh trách nhiệm của cá nhân và đơn vị đối với tổ chức hoạt động giám định tư pháp, cũng như tăng cường bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ liên quan.
Trang 15 thức pháp lý và nghiệp vụ cho đội ngũ giám định viên, người tiến hành tố tụng thuộc thẩm quyền quản lý của bộ, ngành và địa phương mình
Đại biểu TP.Hồ Chí Minh, nơi có nhu cầu giám định tư pháp cao, cho biết trong giai đoạn 2008-2009, nhiều giám định viên không yên tâm công tác và đã đề nghị trả thẻ Để giải quyết vấn đề này, Ban chỉ đạo cải cách giám định tư pháp của thành phố đã xây dựng đề án và tập trung vào những khó khăn hiện tại Tuy nhiên, đến nay, chỉ có 64 giám định viên được bổ sung, nâng tổng số lên.
Hiện tại, chỉ có 226 giám định viên, không đủ đáp ứng nhu cầu thực tế, và phần lớn vẫn phải kiêm nhiệm Theo đại biểu TP Hồ Chí Minh, nhiều người không muốn theo nghề giám định viên, mặc dù chính sách hiện đã cải thiện Thứ trưởng Bộ Tài chính Trương Chí Trung cho biết, mặc dù ngân sách khó khăn, nhưng Bộ Tài chính chưa bao giờ cắt giảm kinh phí cho lĩnh vực này dựa trên đề xuất của Bộ Công an Nghị định về chi phí giám định hiện đang được xem xét.
Bộ Xây dựng và dự kiến sẽ trình Chính phủ thông qua trong tháng 5/2014
Bộ Công an phối hợp với Bộ Tài chính và Bộ Y tế sẽ giải quyết triệt để tình trạng nợ đọng tiền bồi dưỡng giám định và chi phí giám định của các cơ quan điều tra đối với tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động giám định tư pháp trong Quý II năm 2014 Đồng thời, sẽ tiến hành rà soát và bố trí mục chi ngân sách riêng cho công tác giám định tư pháp.
Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương sớm thành lập tổ chức giám định tư pháp theo quy định của Luật Giám định tư pháp, nhằm đảm bảo hoạt động giám định đáp ứng nhu cầu tố tụng Tại cuộc họp, ông chỉ ra hai vấn đề chính: nhận thức của xã hội về công tác giám định pháp y còn hạn chế, dẫn đến số lượng người tham gia công việc này ít, và sự phối hợp giữa các bộ ngành chưa hiệu quả, cùng với tình trạng nợ văn bản khiến nhiều chính sách chưa được triển khai.
TIÊU CHUẨN GIÁM ĐỊNH VIÊN
Phân biệt điểm giống và khác nhau trong tiêu chuẩn giám định viên ở Việt
Có phẩm chất đạo đức tốt
Tính liêm chính và đáng tin cậy:
+ Chuyên gia phải có tính liêm chính và đáng tin cậy trong việc ra quyết định giám định tài chính
Danh tiếng và uy tín trong nghề nghiệp là yếu tố quan trọng, phản ánh kinh nghiệm và khả năng của chuyên gia Những chuyên gia có uy tín sẽ có kết luận đáng tin cậy hơn trước tòa án, từ đó tạo lợi thế cho những ai mong muốn trở thành giám định viên.
Chất lượng làm việc tốt và việc tuân thủ thời gian trong các công việc trước đây là yếu tố quan trọng để đánh giá khả năng làm việc của cá nhân, từ đó quyết định khả năng được bổ nhiệm vào vị trí giám định.
+ Có trình độ đại học trở lên, có kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực chuyên môn liên quan đến giám định
Giám định viên có thể được đề cử lên tòa án thông qua:
+ Tổ chức giám định tư pháp
Giám định viên có kinh nghiệm làm việc tại tòa án thường có mối quan hệ chặt chẽ với cơ quan có thẩm quyền bổ nhiệm, hoặc là những giám định viên được cơ quan đó đề cử lên tòa án, chẳng hạn như Bộ hoặc các cơ quan ngang Bộ.
+ Các cơ quan khác của chính quyền địa phương
+ Được đề cử bởi tổ chức nạn nhân hay từ các nhà sản xuất, nhà cung cấp thiết bị, dịch vụ cho tổ chức nạn nhân
Người thuộc một trong các trường hợp sau đây không được bổ nhiệm giám định viên tư pháp:
Người mất năng lực hành vi dân sự hoặc bị hạn chế năng lực hành vi dân sự sẽ không đủ điều kiện tham gia các giao dịch pháp lý Bên cạnh đó, những cá nhân đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đã bị kết án nhưng chưa được xóa án tích về tội phạm do vô ý hoặc tội phạm ít nghiêm trọng do cố ý cũng không đủ tư cách pháp lý Đặc biệt, những người đã bị kết án về tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, hoặc đặc biệt nghiêm trọng do cố ý sẽ bị ảnh hưởng lớn đến quyền lợi và nghĩa vụ pháp lý của họ.
Là công dân Việt Nam thường trú tại Việt Nam
Các giám định viên được tuyển chọn cho tòa án sẽ tham gia lớp đào tạo ngắn hạn, kết hợp với kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực chuyên môn Điều này giúp họ phát triển kỹ năng và thích ứng tốt hơn với công việc tại tòa Đặc biệt, các giám định viên cần có ít nhất 5 năm kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực được đào tạo.
Là tác giả của nhiều bài viết và sách đã xuất bản, tôi nhận thấy rằng các ấn phẩm này, mặc dù không trực tiếp liên quan đến việc điều tra, vẫn có thể đóng vai trò như những công cụ hỗ trợ hữu ích trong quá trình nghiên cứu và điều tra.
Các tài liệu xuất bản về điều tra gian lận không chỉ cung cấp định hướng rõ ràng mà còn giới thiệu các kỹ thuật thực hiện hiệu quả Những tác giả của các ấn phẩm này có thể được mời làm cố vấn kỹ thuật hoặc chuyên gia nhân chứng để hỗ trợ quá trình điều tra.
Kinh nghiệm giảng dạy và tư vấn trong một lĩnh vực cụ thể được coi là một lợi thế quan trọng cho các chuyên gia khi họ trình bày quá trình điều tra và thu thập bằng chứng tại tòa án Những kỹ năng này không chỉ hỗ trợ trong việc truyền đạt thông tin mà còn nâng cao khả năng thuyết phục trước các cơ quan pháp lý.
Để trở thành giám định viên, giấy chứng nhận hoặc giấy phép hành nghề chuyên môn được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền là điều kiện cần thiết Điều này không chỉ xác nhận năng lực cơ bản của giám định viên mà còn đóng vai trò quan trọng trong hầu hết các lĩnh vực chuyên môn.
Các tổ chức hội nghề nghiệp như ACFE, CPA, và CFE tổ chức các khóa đào tạo và cấp chứng chỉ hành nghề Để tham gia kỳ thi cấp giấy chứng nhận cho giám định viên, ứng viên cần có ít nhất 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kế toán hoặc kiểm toán, cùng với bằng cử nhân Kế toán hoặc lĩnh vực liên quan Ngoài ra, kế toán tư pháp phải sở hữu chứng chỉ CPA hoặc CA, trong khi kế toán quản lý và chuyên nghiệp cần có CMA, CPA, CFEs, CFFs, Cr.Fas, IFAs hoặc các chứng chỉ chuyên môn khác.
Tiêu chuẩn để được cấp chứng nhận của tổ chức
3.2.1 Bằng chứng nhận của CFE
Chứng chỉ CFE (Chứng nhận Điều tra Gian lận) dành cho kế toán tư pháp và kế toán công giúp nâng cao sự nghiệp của các chuyên gia trong lĩnh vực chống gian lận Đây là bằng chứng về chuyên môn và kinh nghiệm, thể hiện trình độ cao về kỹ năng, kiến thức và sự chuyên nghiệp Chứng chỉ này ngày càng trở thành ưu tiên trong tuyển dụng của doanh nghiệp, cơ quan chính phủ và cơ quan thực thi pháp luật Để đạt được chứng chỉ CFE, ứng viên cần có bằng cử nhân, ít nhất 2 năm kinh nghiệm liên quan, vượt qua kỳ thi gồm 4 phần (ngăn chặn và phòng ngừa gian lận, giao dịch tài chính và kế hoạch gian lận, điều tra, và pháp luật) và tuân thủ quy tắc đạo đức nghề nghiệp.
Là thành viên liên kết của ACFE, bạn cần đáp ứng các yêu cầu học thuật và chuyên nghiệp tối thiểu, duy trì tư cách đạo đức cao và cam kết tuân thủ Điều luật cùng Quy tắc đạo đức chuyên nghiệp của Hiệp hội các Giám khảo gian lận chứng nhận.
Để đủ điều kiện, ứng viên cần có ít nhất bằng Cử nhân hoặc tương đương từ một tổ chức giáo dục cao hơn Nếu không có bằng cử nhân, ứng viên có thể thay thế bằng hai năm kinh nghiệm chuyên môn liên quan đến gian lận cho mỗi năm học tập thiếu hụt.
Trang 19 nếu môt cá nhân tham dự thành công đại học toàn thời gian chỉ có hai năm, người đó sẽ cần có thêm bốn năm kinh nghiệm chuyên nghiệp để đáp ứng yêu cầu giáo dục
Giấy chứng nhận CFE trang bị cho kế toán viên tư pháp những kỹ năng kỹ thuật cần thiết để thực hiện điều tra hiệu quả Khác với kiểm toán viên, họ áp dụng cách tiếp cận nhất quán và tiêu chuẩn hóa trong công việc Do gian lận thường ẩn giấu, quá trình điều tra có thể gặp khó khăn và kéo dài Chứng chỉ CFE đảm bảo rằng các kế toán tư pháp nắm vững chương trình gian lận điển hình và kỹ thuật phân tích dữ liệu tiên tiến, giúp họ tiến hành điều tra một cách hiệu quả và có chiến lược.
Chứng chỉ CFE trang bị cho kế toán những kiến thức cần thiết để phát hiện và ngăn chặn gian lận thông qua việc đánh giá hệ thống kế toán, xác định mức độ rủi ro gian lận, diễn giải dữ liệu tài chính để nhận diện xu hướng bất thường và theo dõi các chỉ số gian lận Chứng chỉ này được nhiều nhà tuyển dụng ưa chuộng, và những ứng cử viên sở hữu nó được công nhận là những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực của họ.
3.2.2 Điều kiện để trở thành CPA:
Phải có ít nhất 1 bằng cử nhân
Để trở thành kế toán công, ứng viên cần có ít nhất 2 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực này Nếu ứng viên có kinh nghiệm làm kế toán ngoài công lập lâu hơn, cũng có thể được chấp nhận Đối với hệ thống 1 tầng, ứng viên phải vượt qua kỳ thi CPA và đáp ứng đầy đủ yêu cầu về kinh nghiệm để nhận giấy chứng nhận và giấy phép hành nghề Trong khi đó, ở hệ thống 2 tầng, sau khi thi đỗ kỳ thi PA, ứng viên cần hoàn thành các yêu cầu kinh nghiệm để có được giấy phép hành nghề kế toán công.
Giấy chứng nhận CFF là chứng chỉ chuyên môn dành cho kế toán tư pháp trong lĩnh vực tài chính, được cấp riêng cho những người là CPA.
Trang 20 đáng kể trong kế toán tư pháp thông qua kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm của CFF bao gồm: những kỹ năng kế toán pháp lý cơ bản và chuyên ngành mà những CPA làm việc trong các lĩnh vực: phá sản và không có khả năng chi trả nợ; luật gia đình; định giá; ngăn ngừa, phòng chống và phản ứng lại gian lận; sai sót trong BCTC; tính toán thiệt hại kinh tế;…Các chứng chỉ CFF chỉ do tổ chức AICPA chứng nhận một CPA có đủ điều kiện Để hội đủ điều kiện, CPA phải có:
Giấy chứng nhận CPA hợp lệ hoặc là giấy chứng nhận hợp pháp do cơ quan nhà nước cấp
Để vượt qua kỳ thi CFF, ứng viên cần hoàn thành đơn xin cấp chứng chỉ và chứng thực kinh nghiệm kinh doanh cùng với yêu cầu giáo dục tối thiểu Ngoài ra, ứng viên cũng phải thanh toán phí cấp chứng chỉ.
Để đủ điều kiện ứng tuyển chứng chỉ CFF, ứng viên cần có ít nhất 1000 giờ kinh nghiệm kinh doanh trong lĩnh vực kế toán, tích lũy trong vòng 5 năm trước thời điểm nộp đơn.
Yêu cầu về giáo dục đối với việc thi CFF là 75 giờ giảng dạy chuyên sâu trong lĩnh vực kế toán, tất cả phải được hoàn thành trong vòng 5 năm trước ngày nộp đơn Đào tạo và giáo dục chuyên sâu trong các lĩnh vực như lập trình máy tính, điện tử, kỹ thuật viễn thông, và bảo mật máy tính đang phát triển nhanh chóng Các khóa học về chống tội phạm công nghệ cao, tội phạm kinh tế và tội phạm máy tính cũng đang được cung cấp rộng rãi Tuy nhiên, việc thiếu thông tin cập nhật về kiến thức liên quan không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng của các chuyên gia giám định mà còn tác động đến kết quả giám định.
3.2.3 Các kỹ năng phi tài chính trong điều tra:
Giám định viên tư pháp, dù thuộc tổ chức công lập hay ngoài công lập, cần trang bị những kỹ năng thiết yếu bên cạnh các chứng chỉ chuyên môn theo Luật Giám định tư pháp số 13/2012/QH13 và Thông tư số 138/2013/TT-BTC Những kỹ năng này không chỉ giúp giám định viên hoàn thiện bản thân mà còn tạo lợi thế so với những người chỉ có chứng chỉ chuyên môn Việc vận dụng linh hoạt các kỹ năng này sẽ hỗ trợ giám định viên trong việc giải thích rõ ràng vấn đề cho tòa án, đương sự và các bên liên quan, đảm bảo tính khách quan trong hoạt động tố tụng và nâng cao độ chính xác trong quá trình xét xử.
Trong quá trình thu thập, điều tra và đánh giá bằng chứng của một vụ việc, các kỹ năng cần thiết ngoài khả năng chuyên môn sẽ hỗ trợ giám định viên hiệu quả hơn Những kỹ năng này bao gồm khả năng phân tích, giao tiếp, và tư duy phản biện, giúp họ đưa ra những kết luận chính xác và đáng tin cậy Việc trang bị những kỹ năng này không chỉ nâng cao chất lượng công việc mà còn đảm bảo tính khách quan trong quá trình giám định.
Phỏng vấn là quá trình sử dụng câu hỏi để thu thập thông tin, bao gồm các phần như giới thiệu, đánh giá và kết thúc Câu hỏi dạng mở thường mang lại hiệu quả cao hơn so với câu hỏi đóng Tuy nhiên, một thách thức lớn trong phỏng vấn là khả năng hạn chế của giám định viên tư pháp, do họ thường thiếu đào tạo và kinh nghiệm Kỹ năng phỏng vấn đòi hỏi giám định viên phải có chuyên môn sâu, tư duy linh hoạt và nhạy bén để đạt được kết quả tốt nhất.
