Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.
Tính cấp thiết của đề tài
Công ty là thực thể pháp lý được thành lập từ vốn đầu tư của cá nhân hoặc tổ chức với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận Trong quá trình hoạt động, công ty cần xác lập và thực hiện nhiều loại hợp đồng, đặc biệt là các hợp đồng có giá trị lớn, vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu tài sản và chiến lược đầu tư Thành công từ những hợp đồng này có thể mang lại lợi nhuận cao và gia tăng giá trị tài sản, trong khi thất bại có thể dẫn đến rủi ro lớn và thiệt hại nghiêm trọng, thậm chí đe dọa sự tồn tại của công ty Ngoài ra, việc xác lập hợp đồng có yếu tố tư lợi có thể gây thiệt hại cho công ty, thành viên và cổ đông.
Các hợp đồng có giá trị lớn cần được kiểm soát chặt chẽ để giảm thiểu rủi ro Các luật như Luật doanh nghiệp năm 1999, 2003, 2005, và 2014 đã thiết lập quy định về thẩm quyền quyết định, thủ tục phê duyệt và ký kết hợp đồng Luật doanh nghiệp năm 2020 tiếp tục hoàn thiện các quy định này để tăng cường kiểm soát hợp đồng Ngoài ra, một số đạo luật trong lĩnh vực tín dụng và chứng khoán cũng quy định về kiểm soát hợp đồng trong các lĩnh vực chuyên ngành.
Mặc dù có quy định kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn, nhưng vẫn tồn tại nhiều vướng mắc như: thiếu thống nhất và hợp lý trong việc xác định phạm vi các loại hợp đồng cần kiểm soát; quy trình nhận diện các hợp đồng này phức tạp và dễ gây nhầm lẫn.
Các chế kiểm soát hiện nay vẫn chưa đầy đủ và hiệu quả, đặc biệt là trong việc xác định vai trò và mối quan hệ giữa Điều lệ hoạt động và các quy định pháp luật Vấn đề hiệu lực pháp lý và hậu quả của các hợp đồng có giá trị lớn được ký kết không đúng thẩm quyền cũng chưa được quy định rõ ràng Thực tiễn cho thấy còn nhiều vướng mắc trong việc nhận diện và xác định giá trị hợp đồng lớn, như cách xác định giá thị trường, ai là người quyết định giá và cơ sở của quyết định giá Nhiều vụ việc điển hình như Mobiphone mua AVG hay Bầu Đức cho vay 6000 tỷ đồng không thông qua cổ đông của Hoàng Anh Gia Lai đã xảy ra, cho thấy sự cần thiết phải cải thiện quy định Hơn nữa, nếu các bên có lợi ích cá nhân, họ có thể tìm cách vô hiệu hóa cơ chế kiểm soát bằng cách khai báo giá trị hợp đồng thấp hơn quy định hoặc chia nhỏ giao dịch để tránh bị kiểm soát.
Còn nhiều vướng mắc và bất cập trong quy định pháp luật và thực tiễn thi hành kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng giá trị lớn Nghiên cứu này nhấn mạnh sự cần thiết phải làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm hoàn thiện pháp luật và cơ chế thi hành, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn.
Nghiên cứu sinh đã quyết định chọn đề tài "Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty" làm chủ đề nghiên cứu, dựa trên những phân tích sâu sắc về vấn đề này.
Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu nghiên cứu, tác giả sẽ áp dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học pháp lý, bao gồm phương pháp phân tích – tổng hợp, phương pháp lịch sử và phương pháp thống kê Trong số đó, phương pháp phân tích – tổng hợp và phương pháp so sánh sẽ được sử dụng chủ yếu.
- Phương pháp phân tích – tổng hợp: Phương pháp này được sử dụng hầu như trong toàn bộ luận án từ Chương 1 tới Chương 3 Việc phân tích trước hết được
Bài viết này phân tích và giải thích các quy định của pháp luật Việt Nam và các quốc gia khác liên quan đến kiểm soát rủi ro trong hợp đồng có giá trị lớn, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về vấn đề này Nguồn tài liệu được sử dụng bao gồm văn bản pháp luật, án lệ và các học thuyết, cùng với phương pháp phân tích các vụ việc thực tiễn để đánh giá hiệu quả thực thi quy định Qua việc xem xét các án lệ và vụ việc cụ thể, bài viết sẽ chỉ ra những thiếu sót và bất hợp lý trong các quy định pháp luật hiện hành Đồng thời, việc đối chiếu với các luận điểm trong học thuyết sẽ hỗ trợ trong việc đưa ra các kiến nghị nhằm cải thiện kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn.
Phương pháp so sánh được áp dụng để xác định những điểm tương đồng và khác biệt trong các quy định pháp luật của các quốc gia liên quan đến kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn Phương pháp này cũng giúp đối chiếu các quy định pháp luật với các luận điểm trong các học thuyết mà luận án nghiên cứu Thông qua việc so sánh, giải thích và đánh giá, luận án sẽ đề xuất những giải pháp pháp lý phù hợp nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn.
Phương pháp nghiên cứu tình huống, được áp dụng chủ yếu trong Chương 2, nhằm chỉ ra những hạn chế và bất cập của quy định pháp luật, cũng như những vướng mắc trong quá trình thực thi Qua đó, phương pháp này giúp đề xuất các kiến nghị hoàn thiện pháp luật và các giải pháp thực thi hiệu quả hơn.
Những điểm mới của luận án
Luận án "Cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn" sẽ kế thừa và phát triển các kết quả nghiên cứu từ những công trình khoa học đã công bố, đồng thời dự kiến sẽ giới thiệu những điểm mới đáng chú ý trong lĩnh vực này.
Luận án này đóng góp vào việc hoàn thiện lý luận về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn tại Việt Nam, thông qua việc phân tích và làm rõ các tiêu chí cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro trong lĩnh vực này.
Nhận diện hợp đồng có giá trị lớn là bước đầu tiên trong việc quản lý rủi ro Phân tích và làm rõ khái niệm rủi ro giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những yếu tố tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến hợp đồng Kiểm soát rủi ro là một quá trình quan trọng nhằm xây dựng cơ chế kiểm soát hiệu quả cho các hợp đồng này Sự cần thiết của cơ chế kiểm soát rủi ro được thể hiện qua các yếu tố cấu thành và nội dung cụ thể, giúp giảm thiểu những rủi ro không mong muốn và bảo vệ lợi ích của các bên liên quan.
Luận án cung cấp một phân tích toàn diện và chi tiết về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật Việt Nam liên quan đến kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn Qua phương pháp so sánh, luận án đã chỉ ra những hạn chế và bất cập trong quy định pháp luật hiện hành, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm cải thiện hiệu quả kiểm soát rủi ro trong lĩnh vực này.
Luận án đã phân tích các yêu cầu cần thiết để hoàn thiện pháp luật về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn Dựa trên những phân tích này, luận án đề xuất các giải pháp khoa học nhằm cải thiện hệ thống pháp luật liên quan đến kiểm soát rủi ro và cách thức thực thi các quy định này trong nội bộ công ty.
Kết cấu của luận án
Luận án được cấu trúc thành ba chương chính, bao gồm Mục lục, Mở đầu, Phần tổng quan tình hình nghiên cứu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo.
- Chương 1: Những vấn đề lý luận về cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty
Chương 2: Phân tích thực trạng pháp luật Việt Nam liên quan đến cơ chế kiểm soát rủi ro đối với các hợp đồng có giá trị lớn trong doanh nghiệp, cùng với việc đánh giá thực tiễn thi hành các quy định này Nội dung sẽ tập trung vào những vấn đề nổi bật, thách thức và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro trong các hợp đồng lớn, đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan.
Chương 3 đề xuất các biện pháp hoàn thiện pháp luật liên quan đến cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong các công ty Nội dung chính bao gồm việc xác định các quy định cần thiết để quản lý rủi ro hiệu quả, cùng với các giải pháp tổ chức thực hiện nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng Các kiến nghị này không chỉ giúp bảo vệ lợi ích của công ty mà còn đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh.
- PHẦN TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Những nghiên cứu về cách tiếp cận và nhận diện hợp đồng có giá trị lớn
Trong các nghiên cứu về nhận diện hợp đồng có giá trị lớn, các học giả đã tiếp cận vấn đề này từ ba góc độ chính.
Hợp đồng có giá trị lớn được xem là giao dịch trọng yếu, đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của công ty.
- Tác giả Anthony trong tác phẩm "Governance, Risk and Compliance
Cuốn "Handbook" do nhà xuất bản John Wiley & Sons, Inc, Hoboken, New Jersey phát hành năm 2008 đã xem hợp đồng có giá trị lớn là giao dịch quan trọng của công ty Trong bài viết "Directing the Directors: The Duties of", tác giả cũng chia sẻ quan điểm tương tự về vai trò của các giám đốc trong việc quản lý các giao dịch này.
Theo tác giả Hon Justice Tomkin, chủ tịch danh dự Trường Đại học Waikato, các hợp đồng có giá trị lớn được coi là giao dịch trọng yếu trong công ty theo quy định của Luật Công ty 1993 Những giao dịch trọng yếu này được xác định dựa trên các điều khoản cụ thể trong Điều luật.
129 Luật công ty năm 1993 của New Zealand, cụ thể là các giao dịch sau:
- Việc bán hoặc hợp đồng bán tài sản có giá trị lớn hơn 50% giá trị tài sản của công ty trước thời điểm bán;
- Việc mua hoặc hợp đồng mua tài sản có giá trị lớn hơn 50% giá trị tài sản của công ty trước thời điểm mua;
Giao dịch có thể tác động đến quyền lợi, nghĩa vụ hoặc trách nhiệm của công ty, đặc biệt khi giá trị giao dịch vượt quá 50% tổng giá trị tài sản của công ty trước thời điểm thực hiện giao dịch.
- Thứ hai, hợp đồng có giá trị lớn là giao dịch bất thường của công ty.
Theo quan điểm của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), hợp đồng có giá trị lớn được xem là giao dịch bất thường của công ty Trong cuốn "Các nguyên tắc quản trị công ty của OECD", do Tổ chức tài chính quốc tế (IFC) phát hành năm 2004, các giao dịch liên quan đến việc chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần lớn tài sản của công ty được coi là những giao dịch đặc biệt Thêm vào đó, cuốn "Cẩm nang quản trị công ty tại Việt Nam", được phối hợp xuất bản bởi IFC và Ủy ban chứng khoán nhà nước năm 2010, cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận diện và quản lý các giao dịch này trong bối cảnh quản trị công ty.
Dự án Quản trị công ty tại Việt Nam do IFC triển khai từ năm 2008 đã giới thiệu cách tiếp cận của Nga đối với các hợp đồng có giá trị lớn, coi chúng là giao dịch bất thường trong công ty Việc xác định giao dịch bất thường dựa trên nhiều tiêu chí, bao gồm bản chất và giá trị của giao dịch, mối quan hệ với hoạt động kinh doanh thông thường, cũng như các giao dịch liên quan Tại Nga, các giao dịch như mua, bán tài sản, cầm cố, bảo lãnh được xem là bất thường nếu giá trị của chúng bằng hoặc lớn hơn 25% giá trị sổ sách tổng tài sản công ty theo báo cáo tài chính gần nhất.
- Thứ ba, hợp đồng có giá trị lớn là giao dịch có khả năng phát sinh tư lợi
Ở nước ngoài, các học giả thường xem xét các hợp đồng có giá trị lớn như những giao dịch trọng yếu hoặc bất thường của công ty.
Tại Việt Nam, nhiều công trình nghiên cứu đã tiếp cận hợp đồng có giá trị lớn như một giao dịch tiềm ẩn rủi ro về lợi ích cá nhân, thường được phân loại cùng với các giao dịch với bên liên quan Một số tác giả tiêu biểu trong lĩnh vực này đã đóng góp quan trọng vào việc phân tích và hiểu rõ hơn về vấn đề này.
TS Lê Đình Vinh trong bài viết "Kiểm soát các giao dịch tư lợi trong công ty theo quy định của Luật doanh nghiệp" đã chỉ ra rằng các hợp đồng liên quan đến tài sản có giá trị lớn cần được kiểm soát để bảo vệ lợi ích của chủ nợ và quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu công ty Tương tự, Trần Thị Bảo Ánh trong bài viết về kiểm soát giao dịch có nguy cơ phát sinh tư lợi cũng nhấn mạnh rằng giao dịch có giá trị lớn không chỉ có nguy cơ phát sinh tư lợi mà còn ảnh hưởng đến sự tồn tại của doanh nghiệp Bà định nghĩa giao dịch có giá trị lớn là những giao dịch có giá trị bằng hoặc lớn hơn 50% tổng giá trị tài sản ghi trong báo cáo tài chính gần nhất Nguyễn Thanh Lý cũng đồng tình rằng hợp đồng có giá trị lớn có khả năng dẫn đến tư lợi, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát các giao dịch này trong công ty cổ phần.
Tác giả Võ Thị Thanh Tâm trong luận án "Giao kết trục lợi trong nền kinh tế thị trường ở nước ta và những giải pháp pháp lý nhằm hạn chế, khắc phục" đã chỉ ra rằng các hợp đồng có giá trị lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực mua sắm máy móc từ công ty nước ngoài, thường có hiện tượng gửi giá, dẫn đến việc sai lệch giá cả Do đó, các hợp đồng này cần được xem xét và xếp vào nhóm giao kết trục lợi để có biện pháp xử lý hợp lý.
- 2 Trần Thị Bảo Ánh, (2010), Kiểm soát các giao dịch có nguy cơ phát sinh tư lợi theo Luật doanh nghiệp năm 2005, Tạp chí Luật học, số 9, tr 21.
- 3 Nguyễn Thanh Lý, (2015), Pháp luật về kiểm soát giao dịch tư lợi trong công ty cổ phần,
- Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 3, tr 33-38.
Các học giả đã tiếp cận hợp đồng có giá trị lớn từ ba góc độ chính: giao dịch trọng yếu, giao dịch bất thường và giao dịch có khả năng phát sinh tư lợi Những cách tiếp cận này tạo nền tảng cho việc xây dựng cơ chế kiểm soát hợp đồng hiệu quả.
Những nghiên cứu về kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn
Hợp đồng có giá trị lớn, dù là giao dịch trọng yếu, bất thường hay có khả năng phát sinh tư lợi, cần được kiểm soát chặt chẽ để ngăn chặn yếu tố tư lợi và giảm thiểu rủi ro Các nghiên cứu đều nhất trí rằng việc quản lý những giao dịch này là rất quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong các hoạt động kinh doanh.
- Sự cần thiết phải kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn
Tiếp cận hợp đồng có giá trị lớn có thể dẫn đến tư lợi, theo Trần Thị Bảo Ánh, cần kiểm soát các giao dịch này vì bốn lý do quan trọng: thứ nhất, giao dịch tư lợi có thể gây thiệt hại tài sản cho công ty khi tài sản chung bị chuyển thành tài sản riêng; thứ hai, các chủ nợ sẽ bị thiệt hại do công ty không đủ tài sản để thanh toán nợ; thứ ba, uy tín công ty sẽ giảm sút, khiến nhà đầu tư mất niềm tin; và cuối cùng, sự giảm sút trong đầu tư có thể dẫn đến giá cổ phiếu giảm mạnh, gây thiệt hại lớn cho công ty.
Giao dịch tư lợi trong khu vực nhà nước không chỉ tác động tiêu cực đến môi trường kinh doanh mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế quốc gia Sự xuất hiện của các giao dịch này có thể dẫn đến sự thiếu minh bạch, làm giảm niềm tin của nhà đầu tư và cản trở sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn là một yếu tố quan trọng trong quản trị công ty cổ phần, theo tác giả Nguyễn Thanh Lý Ông nhấn mạnh rằng việc này giúp ngăn chặn các giao dịch có khả năng tư lợi, đồng thời bảo vệ tài sản công ty, uy tín và quyền lợi của chủ nợ Do đó, kiểm soát hợp đồng không chỉ ảnh hưởng đến nền kinh tế mà còn là ưu tiên hàng đầu trong mục tiêu và chuẩn mực quản trị của công ty.
23 Nguyễn Thanh Lý, tlđd, tr
- Phương pháp kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn
Nghiên cứu về điều chỉnh giao dịch tư lợi của tác giả Trần Thị Bảo Ánh chỉ ra hai giải pháp chính: cấm hoàn toàn giao dịch với người có liên quan hoặc công khai, minh bạch hóa và kiểm soát chặt chẽ các giao dịch này Tác giả Lê Đình Vinh cũng đồng tình, nhấn mạnh rằng có hai phương pháp kiểm soát hiện nay: cấm hoàn toàn hoặc cho phép giao dịch nhưng dưới sự kiểm soát nhất định Việc cấm hoàn toàn có thể triệt tiêu giao dịch, ảnh hưởng đến quyền tự do kinh doanh và gây thiệt hại cho các bên liên quan Do đó, cả hai tác giả đều ưu tiên phương pháp cho phép thực hiện giao dịch với điều kiện có sự kiểm soát.
Tác giả Lê Đình Vinh đã đề xuất hai cơ chế kiểm soát giao dịch tư lợi, bao gồm giám sát nội bộ và giám sát nhà nước Trong quản lý nội bộ, các hợp đồng có giá trị lớn cần được quyết định bởi cổ đông hoặc thành viên công ty để ngăn chặn thiệt hại nghiêm trọng Về phía giám sát nhà nước, nhiều quy định được thiết lập như yêu cầu công khai thông tin trong công ty, trách nhiệm pháp lý của người quản lý trong việc thực hiện nghĩa vụ với lợi ích hợp pháp của công ty, quyền khởi kiện giám đốc của thành viên công ty khi có thiệt hại, và quy định về hiệu lực của hợp đồng nếu không được thông qua bởi các cơ quan có thẩm quyền, cùng với trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho các giao dịch tư lợi.
Tác giả Nguyễn Thanh Lý nhấn mạnh rằng trong các giao dịch có khả năng tư lợi, sự kiểm soát của Nhà nước đóng vai trò quan trọng, vì Nhà nước sở hữu công cụ pháp luật và quyền lực cưỡng chế hiệu quả nhất Do đó, cần thiết phải thiết lập 5 cơ chế kiểm soát nhằm đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong các giao dịch này.
Giao dịch có khả năng tư lợi được pháp luật quy định rõ ràng bởi Nhà nước thông qua nhiều khía cạnh quan trọng, bao gồm điều kiện và tiêu chuẩn cho người tham gia quản lý doanh nghiệp, quyền và nghĩa vụ của cổ đông, cũng như nghĩa vụ của người quản lý Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định ranh giới giữa các giao dịch hợp pháp và không hợp pháp, cơ chế thông qua quyết định của công ty nhằm ngăn chặn giao dịch tư lợi, và chế độ công khai hóa thông tin Đặc biệt, việc xây dựng cơ chế kiểm soát của Ban kiểm soát và hoạt động giám sát trong công ty cổ phần, cùng với các quy định về xử lý vi phạm trong giao kết và thực hiện giao dịch tư lợi, là những yếu tố quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong hoạt động kinh doanh.
Theo tác giả Nguyễn Thanh Lý, để tránh các giao dịch có khả năng tư lợi trong kinh doanh, quyền quyết định đối với những giao dịch lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến công ty và cổ đông nên thuộc về Đại hội đồng cổ đông Bên cạnh đó, việc thiết lập cơ chế kiểm soát nội bộ qua Điều lệ công ty, quy chế nội bộ và nội quy làm việc sẽ rất hiệu quả trong việc kiểm soát các giao dịch có khả năng phát sinh tư lợi, bao gồm cả các giao dịch có giá trị lớn.
Tác giả Nguyễn Thanh Lý đã nghiên cứu thực trạng các quy định pháp luật và thực tiễn thực thi của Luật Doanh Nghiệp năm 2014, từ đó đề xuất nhiều giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định này Các giải pháp chủ yếu tập trung vào việc cải thiện quy định nhận diện giao dịch có khả năng tư lợi trong công ty đại chúng, xây dựng cơ chế xác lập và thực hiện giao dịch có khả năng tư lợi, cũng như xử lý vi phạm trong quá trình giao kết và thực hiện các giao dịch này.
- Sự tham gia của chủ sở hữu công ty trong kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn
Chủ sở hữu công ty là những người đã đầu tư tài sản vào doanh nghiệp và đóng vai trò quyết định trong các vấn đề quan trọng của công ty Họ thường liên quan đến các hợp đồng có giá trị lớn, những hợp đồng này có vị trí quan trọng và ảnh hưởng lớn đến hoạt động của công ty.
25 có ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của công ty Chính vì thế, hầu hết
Sự tham gia của chủ sở hữu công ty trong kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn là rất cần thiết, theo quan điểm của các học giả trong và ngoài nước Cổ đông, với tư cách là chủ sở hữu, có quyền tham gia thảo luận và quyết định các vấn đề quan trọng, bao gồm việc chấp thuận hay không chấp thuận giao dịch có giá trị lớn OECD coi đây là loại giao dịch bất thường, yêu cầu cổ đông phải được cung cấp đầy đủ thông tin và quyền tham gia vào các quyết định liên quan Ngoài ra, IFC trong cuốn Cẩm nang về quản trị công ty cũng nhấn mạnh quy định của pháp luật Nga về việc cổ đông tham gia quyết định đối với các hợp đồng có giá trị lớn, trong đó ĐHĐCĐ sẽ quyết định các hợp đồng lớn, trong khi HĐQT có quyền quyết định một số giao dịch nhỏ hơn.
Các giao dịch có giá trị từ 25% đến 50% tổng tài sản của doanh nghiệp cần sự đồng thuận và phê duyệt của toàn bộ thành viên Hội đồng quản trị Trong trường hợp Hội đồng quản trị không đạt được sự đồng thuận, họ có thể yêu cầu Đại hội đồng cổ đông phê duyệt giao dịch đó.
Đối với các giao dịch có giá trị vượt quá 50% tổng tài sản của doanh nghiệp, cần phải được Đại hội đồng cổ đông phê duyệt Để được thông qua, ít nhất 3/4 số cổ đông tham dự cuộc họp phải đồng ý với quyết định này.
Việc phê duyệt giao dịch bởi Hội đồng quản trị và Đại hội đồng cổ đông cần được thể hiện qua quyết định chính thức, bao gồm các thông tin quan trọng như danh sách các bên tham gia giao dịch, đối tượng hưởng lợi, giá giao dịch, cùng các điều khoản và điều kiện quan trọng khác.
Nhận xét tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Những kết quả nghiên cứu về cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty trên thế giới và ở Việt Nam sẽ được kế thừa trong luận án
- Từ việc khảo sát các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án có thể rút ra một số kết luận sau đây:
Tính đến hiện tại, chưa có nghiên cứu chuyên sâu nào về hợp đồng có giá trị lớn và kiểm soát rủi ro liên quan đến loại hợp đồng này Đặc biệt, không có công trình nào tập trung vào việc kiểm soát rủi ro cho hợp đồng có giá trị lớn theo quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2020.
- Hai là, về nhận diện hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.
Các học giả Việt Nam trong nghiên cứu của mình đã áp dụng quy định của Luật doanh nghiệp để xác định hợp đồng có giá trị lớn Theo Luật doanh nghiệp năm 2014, đối với công ty cổ phần, tỷ lệ này là 35%, trong khi đối với công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty hợp danh, tỷ lệ là 50% Tuy nhiên, trong các hệ thống pháp luật khác, việc xác định hợp đồng có giá trị lớn không chỉ dựa vào tiêu chí giá trị mà còn nhiều tiêu chí khác Do đó, nghiên cứu sinh cần làm rõ các tiêu chí nào có thể được xem xét để xác định hợp đồng là hợp đồng có giá trị lớn.
Ba là, việc áp dụng cơ chế kiểm soát đối với các hợp đồng có giá trị lớn là rất quan trọng Nghiên cứu trong và ngoài nước cho thấy rằng việc này không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn giảm thiểu rủi ro trong quá trình thực hiện hợp đồng Tác giả luận án đã phân tích các phương pháp và chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp cho việc quản lý hợp đồng trong tương lai.
Trong việc tiếp cận và kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn, có ba xu hướng chính được nhận diện Thứ nhất, các học giả Việt Nam thường xem hợp đồng này như một loại giao dịch có khả năng phát sinh tư lợi, từ đó thiết lập cơ chế kiểm soát rủi ro cho các giao dịch này Thứ hai, một số quốc gia, như New Zealand, coi hợp đồng có giá trị lớn là các giao dịch trọng yếu của công ty Cuối cùng, theo quan điểm của OECD, những hợp đồng này được xem là giao dịch bất thường trong công ty, do đó cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ.
- Bốn là, cách thức xác định giá trị của hợp đồng
Trong các nghiên cứu hiện nay của các tác giả Việt Nam, vấn đề xác định giá trị hợp đồng vẫn chưa được giải quyết rõ ràng Nhiều câu hỏi quan trọng nảy sinh như: cách xác định giá thị trường cho giao dịch, ai là người có thẩm quyền quyết định giá, cơ sở nào cho quyết định giá, cách sử dụng kết quả định giá nếu có, và trách nhiệm của tổ chức định giá khi xảy ra sai sót trong định giá.
- Năm là, thẩm quyền xác lập hợp đồng
Theo sự thống nhất của các học giả trong nước và quốc tế, thẩm quyền xác lập hợp đồng đối với những giao dịch có giá trị lớn cần được quyết định bởi chủ sở hữu công ty Nội dung này sẽ được tiếp tục phát triển và kế thừa trong luận án.
- Sáu là, trình tự thủ tục giao kết hợp đồng
Trong các nghiên cứu hiện nay, nhiều tác giả không đề cập chi tiết đến quy trình và thủ tục ký kết hợp đồng có giá trị lớn, mà chỉ quy định chung rằng các hợp đồng này cần được sự chấp thuận hoặc quyết định của chủ sở hữu công ty Điều này cho thấy cần thiết phải bổ sung nghiên cứu về vấn đề này trong các công trình luận án.
- Bảy là, về vấn đề tiếp cận thông tin của chủ sở hữu công ty về hợp đồng có gía trị lớn.
Quyền tiếp cận thông tin là quyền cơ bản của chủ sở hữu công ty, đặc biệt trong các hợp đồng có giá trị lớn Chủ sở hữu có thẩm quyền quyết định hợp đồng, do đó, việc đảm bảo quyền này giúp họ đưa ra quyết định chính xác và giảm thiểu rủi ro Thông tin cung cấp phải đảm bảo tính chính xác và kịp thời để hỗ trợ quá trình kiểm soát rủi ro hiệu quả.
- Tám là, hiệu lực pháp lý và các hậu quả pháp lý phát sinh của hợp đồng có giá trị lớn được xác lập không đúng thẩm quyền
Hiện nay, nghiên cứu từ các công trình khoa học của tác giả Việt Nam và quốc tế cho thấy có hai quan điểm chính về hiệu lực pháp lý của hợp đồng được xác lập mà không qua cơ quan có thẩm quyền trong công ty.
- Quan điểm thứ nhất: Hợp đồng đó sẽ bị coi là vô hiệu
Hầu hết các tác giả Việt Nam đều cho rằng hợp đồng có giá trị lớn sẽ bị coi là vô hiệu nếu không được sự chấp thuận hoặc thông qua của cơ quan có thẩm quyền trong công ty.
Theo quan điểm thứ hai, hợp đồng này không bị coi là vô hiệu Tuy nhiên, để xử lý hậu quả pháp lý, pháp luật cho phép công ty yêu cầu tòa án tuyên bố tạm ngừng thực hiện hợp đồng hoặc tự mình hủy hợp đồng đó.
- Vì những lý do nêu trên, việc nghiên cứu về hiệu lực pháp lý của hợp đồng cũng sẽ được nghiên cứu sinh đặt ra trong luận án.
- Chín là, vấn đề trách nhiệm pháp lý của người giao kết hợp đồng không thông qua cơ quan có thẩm quyền của công ty.
Các tác giả nước ngoài khi nghiên cứu vấn đề này đều khẳng định rằng những người ký kết hợp đồng mà không thông qua cơ quan có thẩm quyền của công ty sẽ phải hoàn trả toàn bộ lợi ích thu được từ việc ký kết và thực hiện hợp đồng.
Theo quan điểm của các tác giả Việt Nam, nếu hợp đồng được ký kết mà không có sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền trong công ty và gây thiệt hại cho công ty, người ký hợp đồng phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại và hoàn trả tài sản đã thu được từ hợp đồng đó Bên cạnh đó, những người vi phạm quy định về kiểm soát giao dịch còn có thể bị xử lý bằng các chế tài hành chính hoặc hình sự.
Trong thực tiễn thi hành, vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến trách nhiệm của người xác lập và thực hiện giao dịch không có sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền trong công ty Cần làm rõ cách xác định bồi thường thiệt hại trong các trường hợp này, bao gồm việc định giá bồi thường và trách nhiệm bồi thường thiệt hại của từng cá nhân.
Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu đối với đề tài luận án
Dựa trên tình hình nghiên cứu hiện tại và mục tiêu của đề tài, Luận án sẽ tiếp tục nghiên cứu và hệ thống hóa một cách rõ ràng các vấn đề sau đây.
Nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan đến cơ chế kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn là rất quan trọng Việc làm rõ cơ sở kinh tế và pháp lý sẽ định hướng cho quá trình xây dựng và cải thiện các hợp đồng này, nhằm đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý.
- quy định pháp luật cũng như các quy định trong nội bộ công ty về kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn.
Nghiên cứu thực trạng pháp luật liên quan đến hợp đồng có giá trị lớn và việc kiểm soát rủi ro trong các hợp đồng này là rất cần thiết Cần xác định rõ nội hàm và hệ thống quy phạm pháp luật nhằm kiểm soát hiệu quả các hợp đồng có giá trị lớn, đảm bảo tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro.
- + Nghiên cứu thực trạng pháp luật về nhận diện hợp đồng có giá trị lớn.
- + Nghiên cứu thực trạng pháp luật về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn.
Đánh giá tính hợp lý và bất hợp lý của pháp luật hiện hành về kiểm soát hợp đồng có giá trị lớn là cần thiết để đảm bảo các công ty có thể tận dụng cơ hội kinh doanh hiệu quả Đồng thời, cần có những quy định điều chỉnh phù hợp nhằm hạn chế tối đa rủi ro liên quan đến các hợp đồng này Việc cân bằng giữa việc khai thác cơ hội và giảm thiểu rủi ro sẽ giúp các doanh nghiệp hoạt động an toàn và bền vững hơn trong môi trường kinh doanh hiện đại.
Để hoàn thiện pháp luật kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty, cần xây dựng một hệ thống quan điểm rõ ràng và đưa ra các giải pháp cụ thể Những quy định này sẽ được tích hợp vào quy chế nội bộ của công ty, nhằm mục tiêu kiểm soát hiệu quả các rủi ro liên quan đến hợp đồng có giá trị lớn, từ đó bảo vệ lợi ích và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Một số câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu đặt ra khi nghiên cứu luận án
Về khía cạnh lý luận
Hợp đồng có giá trị lớn được xác định qua các tiêu chí cụ thể, và việc nhận diện chúng trong số các hợp đồng của công ty là rất quan trọng Kiểm soát rủi ro đối với các hợp đồng này là cần thiết để bảo vệ lợi ích của công ty và giảm thiểu thiệt hại tiềm tàng Pháp luật quy định các biện pháp kiểm soát rủi ro nhằm đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong giao dịch Nhiều quốc gia đã áp dụng các kinh nghiệm hiệu quả để nhận diện và quản lý rủi ro liên quan đến hợp đồng có giá trị lớn, từ đó có thể rút ra bài học cho các doanh nghiệp trong nước.
Giả thuyết nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng nền tảng lý luận cho cơ chế kiểm soát rủi ro liên quan đến hợp đồng có giá trị lớn Việc này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro mà còn đảm bảo tính bền vững và an toàn trong các giao dịch lớn.
Hoạt động của công ty liên quan đến hợp đồng có giá trị lớn vẫn chưa được làm rõ, đặc biệt là các vấn đề lý luận về nhận diện và cơ chế kiểm soát rủi ro Nghiên cứu này sẽ cung cấp nền tảng lý luận cần thiết để thiết lập cơ chế kiểm soát rủi ro hiệu quả đối với các hợp đồng có giá trị lớn trong công ty.
VỀ khía cạnh pháp luật thực định
Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến việc kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn, bao gồm việc xác định nguồn gốc các quy định này Bên cạnh đó, bài viết cũng phân tích thực trạng của các quy định pháp luật hiện tại về kiểm soát rủi ro trong hợp đồng lớn, cũng như đánh giá thực tiễn thi hành các quy định đó trong bối cảnh hiện nay.
Giả thuyết nghiên cứu cho rằng các quy định pháp luật Việt Nam về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn đã được ghi nhận trong Luật doanh nghiệp và một số luật chuyên ngành như luật các tổ chức tín dụng và luật chứng khoán Tuy nhiên, các quy định này vẫn còn thiếu tính toàn diện, chưa thống nhất và không hoàn toàn phù hợp, dẫn đến việc tồn tại những khoảng trống pháp lý gây khó khăn trong quá trình thực thi.
Các đề xuất, kiến nghị
Để hoàn thiện pháp luật về kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn, cần xác định rõ các tồn tại và bất cập hiện tại Việc đề xuất các phương hướng và giải pháp cụ thể sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro, bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan Hơn nữa, cần chú trọng đến việc cập nhật và điều chỉnh các quy định pháp lý nhằm phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển của thị trường.
Kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn được thực hiện thông qua các quy định nội bộ của công ty Việc xây dựng và thực hiện các quy định này cần phải đảm bảo tính chặt chẽ và khả thi, nhằm bảo vệ lợi ích của công ty và giảm thiểu rủi ro.
Hiện nay, chưa có một phương hướng hay giải pháp tổng thể, hợp lý nào để điều chỉnh, bổ sung và khắc phục những tồn tại, bất cập trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Các quy định nội bộ của công ty về việc kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn vẫn chưa được chú trọng xây dựng và hoàn thiện Việc này cần được cải thiện để đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý rủi ro.
Các học thuyết, lý thuyết, nguyên tắc ảnh hưởng đến cơ chế kiểm soát rủi ro đối với hợp đồng có giá trị lớn trong công ty
Lý thuyết về đại diện
Công ty được xác định là một pháp nhân, không phải là một cá nhân tự nhiên, với sự hiện hữu hữu hình qua tên và trụ sở, nhưng lại vô hình vì không ai biết rõ hình dạng hay diện mạo của nó Như các học giả Nguyễn Ngọc Bích và Trần Đình Cung đã chỉ ra, công ty có thể được ví như một "con ma", khó nắm bắt Để công ty chịu trách nhiệm pháp lý, cần phải xác định người đại diện cụ thể, có thể là một hoặc nhiều cá nhân, những người thực hiện mọi hoạt động của công ty.
Vấn đề đại diện, một khái niệm quan trọng trong quản lý và kinh tế, chỉ thực sự được chú ý từ khi công ty cổ phần ra đời.
Lý thuyết này có những luận điểm quan trọng như sau:
Chủ sở hữu công ty thường chỉ định đại diện để quản lý và thực hiện công việc kinh doanh, điều này được lý giải bởi học giả Mitnick cho rằng đại diện hình thành từ cấu trúc tổ chức Mỗi tổ chức đều cần có người lãnh đạo, và vì công ty là một tổ chức, việc có đại diện là điều tất yếu Điều này làm nổi bật vai trò quan trọng của vấn đề đại diện trong việc xây dựng cơ cấu tổ chức và điều hành công ty.
Trong mối quan hệ đại diện trong công ty, người đại diện và người được đại diện thường có lợi ích trái ngược nhau Các học giả như Berle, Means, Alchian, Demsetz, Jensen và Meckling đã chỉ ra rằng có sự xung đột lợi ích giữa hai bên này Nguyên nhân chính là do mỗi bên đều có lợi ích riêng và người đại diện có xu hướng sử dụng tài sản của công ty để phục vụ cho lợi ích cá nhân của mình thay vì vì lợi ích của người được đại diện.
Trong mối quan hệ đại diện, người được đại diện cần phải kiểm soát người đại diện không chỉ qua từng hành vi mà còn thông qua việc thiết lập cơ chế kiểm soát nhằm đạt được mục đích của đại diện.
- 15 Nguyễn Ngọc Bích, Nguyễn Đình Cung, (2009), Công Ty: Vốn, quản lý và tranh chấp theo Luật Doanh Nghiệp năm 2005, Nhà xuất bản Tri Thức, tr 330.
Để đảm bảo hiệu quả trong công việc đại diện, người được đại diện cần quy định rõ ràng các nghĩa vụ và trách nhiệm của mình trước và sau khi thực hiện nhiệm vụ.
Lý thuyết về đại diện đã thu hút sự quan tâm của nhiều học giả từ các lĩnh vực khác nhau, nhưng điểm chung là sự tồn tại của công ty luôn đi kèm với quan hệ đại diện Quan hệ này giữa người đại diện và người được đại diện chủ yếu được thiết lập dựa trên hợp đồng Tuy nhiên, trong mối quan hệ đại diện, thường xảy ra xung đột lợi ích giữa chủ sở hữu công ty và người quản lý điều hành.
Nguyên tắc việc trong nhà (“indoor management”)
Khi thảo luận về học thuyết đại diện, nguyên tắc indoor management đóng vai trò quan trọng trong quản trị doanh nghiệp, thể hiện mối liên hệ chặt chẽ với vấn đề đại diện Nguyên tắc này, được nhắc đến trong cuốn “Luận giải về công ty cổ phần” của học giả Lê Hữu Tranh, được gọi là nguyên tắc việc trong nhà.
Nguyên tắc việc trong nhà đóng vai trò quan trọng trong quản trị công ty, cho phép bên giao dịch với công ty tin rằng người đại diện có đủ thẩm quyền thực hiện giao dịch Điều này có nghĩa là bên giao dịch không cần xác minh quyền hạn của người đại diện khi ký hợp đồng, vì giao dịch sẽ ràng buộc công ty.
Nguyên tắc này bắt nguồn từ vụ kiện Royal British Bank vs Turquand vào năm 1856, trong đó Royal British Bank là người khởi kiện Giám đốc của công ty bị đơn đã ký giấy nhận nợ vay 2000 bảng Anh từ ngân hàng, có dấu công ty, nhưng điều lệ quy định rằng việc phát hành giấy nhận nợ phải có sự đồng ý của Đại hội đồng cổ đông qua nghị quyết Các cổ đông cho rằng giám đốc đã vay nợ mà không có sự phê chuẩn, do đó công ty không có nghĩa vụ thanh toán khoản vay cho ngân hàng.
Toà án đã yêu cầu công ty trả 2000 bảng cho giám đốc vay từ ngân hàng mà không có sự chấp thuận của cổ đông, với lý do rằng bên thứ ba thực hiện giao dịch với công ty có quyền tin rằng tất cả quy trình nội bộ đã được tuân thủ Điều này cho thấy rằng bên ngoài rất khó để nắm bắt thông tin về các hoạt động nội bộ của công ty đối tác.
Nhiều quốc gia đã cụ thể hóa nguyên tắc này trong luật công ty của họ, chẳng hạn như Điều 37 của Luật công ty TNHH tại Đức và Điều 53 của Luật công ty tại Canada.
Lý thuyết về hợp đồng
Hợp đồng là lĩnh vực phức tạp với nhiều lý thuyết và nguyên tắc liên quan đến đàm phán, giao kết, thực hiện và chấm dứt Tác giả tập trung nghiên cứu lý thuyết về rủi ro trong quan hệ hợp đồng và hiệu lực của hợp đồng Rủi ro là yếu tố thường trực có thể phát sinh từ hợp đồng, chịu ảnh hưởng bởi biến động của môi trường xã hội và kinh doanh Những rủi ro này có thể đến từ nguyên nhân khách quan như thiên tai, dịch bệnh, hoặc nguyên nhân chủ quan như sự không tuân thủ nghĩa vụ của các bên Do đó, rủi ro luôn gắn liền với quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng.
Lý thuyết về hiệu lực của hợp đồng sẽ được áp dụng để phân tích tính hợp pháp của các hợp đồng có giá trị lớn Khi các bên tham gia ký kết hợp đồng, họ cần phải thể hiện thiện chí và trung thực trong quá trình thương thảo và thực hiện cam kết.
- 17 KS SELVAKUMAR, ARYA, (2018), A Study on Doctrine of Indoor Management,
- Phần viết này cũng tham khảo một số thông tin từ trang web: https://swarb.co.uk/royal- british-bank-v-turquand-cec-1856/, truy cập ngày 11/9/2018.
- thực trong việc thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết, không được cố tình vi phạm để gây rủi ro cho các bên trong hợp đồng.
Lý thuyết hợp đồng của Oliver Hart và Bengt Holmstrom, đạt giải Nobel kinh tế năm 2016, được tác giả luận án áp dụng để làm rõ vai trò của chủ sở hữu trong quyết định hợp đồng lớn Lý thuyết này phân tích các khía cạnh liên quan đến hợp đồng, giúp hiểu rõ hơn về cách thức hoạt động và thiết kế hợp đồng hiệu quả Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cân bằng các yếu tố trong điều khoản hợp đồng, vấn đề trả lương theo hiệu quả công việc, phân bổ quyền quyết định, cũng như các hợp đồng tài chính và vấn đề tư nhân hóa.
Oliver Hart nhấn mạnh tầm quan trọng của quyền quyết định trong các hợp đồng có giá trị lớn, cho rằng quyền này thường gắn liền với quyền sở hữu Người sở hữu không chỉ có vai trò quyết định trong các tình huống bất ngờ mà còn trong các hoạt động hàng ngày của công ty Luận điểm của Hart khẳng định quyền quyết định của chủ sở hữu là yếu tố then chốt đối với hợp đồng có giá trị lớn.