Tính cấp thiết của đề tài
Ý thức là một trong hai phạm trù cơ bản được các trường phái triết học nghiên cứu, với những quan niệm khác nhau dẫn đến sự hình thành các trường phái khác nhau, nổi bật là chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm Triết học Mác-Lênin, dựa trên lập trường chủ nghĩa duy vật biện chứng và những thành tựu khoa học tự nhiên, đã làm sáng tỏ vấn đề ý thức, cho thấy sự phát triển và biến đổi của ý thức song hành với sự chuyển biến của xã hội.
Học tập đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nhân loại, giúp con người nhận thức vị trí của mình trong thế giới tự nhiên và thúc đẩy sự tiến bộ xã hội qua các nền văn minh Từ những cuộc cách mạng công nghiệp 1.0 đến 4.0, tất cả những gì con người tạo ra đều bắt nguồn từ quá trình học tập Học tập không chỉ là cách tiếp cận tri thức mà còn là phương tiện để nâng cao trình độ và khám phá thế giới Với kho tàng tri thức vô tận, việc học là cần thiết suốt đời Tại trường Đại học Bách Khoa – Đại Học Quốc Gia Thành Phố Hồ Chí Minh, sinh viên được khuyến khích không ngừng tìm tòi, học hỏi và trao dồi kiến thức để phát triển trong công việc và cuộc sống.
Ý thức đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu biết về nguồn gốc, bản chất và kết cấu của nó theo triết học Mác – Lênin Cần phân tích tính sáng tạo của ý thức, xác định rõ những thành tựu và hạn chế trong hoạt động học tập của sinh viên trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh Từ đó, đưa ra các biện pháp học tập hiệu quả để sinh viên có thể tham khảo và áp dụng nhằm khắc phục những hạn chế trong quá trình học tập.
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2010) đã phát hành giáo trình Triết học Mác – Lênin (tái bản có sửa chữa, bổ sung) nhằm cung cấp kiến thức nền tảng cho sinh viên Tuy nhiên, một số chế độ và quy định hiện tại vẫn đang cản trở sinh viên trong việc xây dựng một môi trường học tập và phát triển hiệu quả.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận biện chứng và phép biện chứng duy vật của chủ nghĩa Mác- Lênin.
- Phương pháp đọc, tìm và nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp tổng hợp, phân tích, đối chiếu.
Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài gồm có 02 chương và 04 tiểu tiết.
TÍNH SÁNG TẠO CỦA Ý THỨC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HIỆN NAY
Ý thức và tính sáng tạo của ý thức
Các trường phái triết học đưa ra những quan điểm khác nhau về nguồn gốc của ý thức Chủ nghĩa duy tâm coi ý thức là nguyên thể đầu tiên, tồn tại vĩnh viễn và chi phối thế giới vật chất, trong khi chủ nghĩa duy tâm khách quan như Platôn và G Hêghen khẳng định rằng "ý niệm tuyệt đối" là bản thể sinh ra toàn bộ thế giới hiện thực Ngược lại, chủ nghĩa duy tâm chủ quan, với đại diện như G Béccơli và E Makhơ, cho rằng ý thức là kết quả của cảm giác cá nhân, tồn tại tách rời với thế giới bên ngoài Chủ nghĩa duy vật siêu hình cũng mắc nhiều sai lầm khi đồng nhất vật chất với ý thức, coi ý thức là dạng vật chất đặc biệt Những quan điểm này đã bị các giai cấp thống trị bóc lột để làm công cụ nô dịch tinh thần quần chúng Trong khi đó, chủ nghĩa duy vật biện chứng, dựa trên thành tựu khoa học tự nhiên, khẳng định rằng ý thức xuất hiện như một kết quả lâu dài của quá trình tiến hóa tự nhiên và là sản phẩm trực tiếp của thực tiễn xã hội – lịch sử của con người, từ đó nêu rõ nguồn gốc tự nhiên và xã hội của ý thức.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định rằng ý thức không có nguồn gốc siêu tự nhiên và không sinh ra từ vật chất, mà là thuộc tính của bộ óc con người - một dạng vật chất có tổ chức cao Bộ óc con người là cơ quan vật chất của ý thức, và ý thức là chức năng của bộ óc Hoạt động của ý thức phụ thuộc vào chức năng của bộ óc, vì vậy khi bộ óc bị tổn thương, hoạt động của ý thức sẽ bị ảnh hưởng Do đó, không thể tách rời ý thức khỏi hoạt động sinh lý thần kinh của bộ óc con người.
Khoa học đã chỉ ra rằng con người là sản phẩm cao nhất của quá trình phát triển vật chất, với bộ óc phức tạp gồm khoảng 14-15 tỷ tế bào thần kinh Những tế bào này kết nối với nhau và các giác quan, tạo ra mối liên hệ điều khiển hoạt động của cơ thể trong mối quan hệ với thế giới bên ngoài Mặc dù máy móc có thể thay thế một phần lao động trí óc, nhưng chúng không có ý thức như con người Máy móc chỉ là sản phẩm kỹ thuật do con người tạo ra, trong khi con người là thực thể xã hội với khả năng sáng tạo và ý thức Chỉ có con người mới có thể nhận thức và tái tạo hiện thực dưới dạng tinh thần.
Tại sao bộ óc con người, một tổ chức vật chất phức tạp, lại có khả năng sinh ra ý thức? Để trả lời câu hỏi này, chúng ta cần nghiên cứu mối liên hệ vật chất giữa bộ óc và thế giới khách quan Mối liên hệ này chính là cơ sở hình thành quá trình phản ánh thế giới vật chất vào bộ óc con người.
Phản ánh là một thuộc tính phổ biến trong mọi dạng vật chất, diễn ra khi một hệ thống vật chất tái tạo các đặc điểm của một hệ thống khác thông qua sự tương tác giữa chúng Kết quả của quá trình phản ánh phụ thuộc vào cả hai vật: vật tác động và vật nhận tác động Trong quá trình này, vật nhận tác động luôn mang thông tin từ vật tác động, điều này rất quan trọng để làm sáng tỏ nguồn gốc tự nhiên của ý thức.
Trong tiến trình tiến hóa của thế giới vật chất, các vật thể ở những cấp độ cao hơn sẽ có hình thức phản ánh ngày càng phức tạp hơn.
Phản ánh vật lý và hóa học là hình thức cơ bản nhất, đặc trưng cho vật chất vô sinh Nó thể hiện qua các biến đổi cơ, lý, hóa, như thay đổi kết cấu, vị trí và tính chất lý – hóa trong quá trình kết hợp và phân giải các chất Hình thức phản ánh này mang tính thụ động, không có sự lựa chọn hay định hướng từ vật nhận tác động.
Phản ánh sinh học là hình thức phản ánh cao hơn, đặc trưng cho giới tự nhiên hữu sinh, thể hiện qua tính kích thích, tính cảm ứng và phản xạ Tính kích thích phản ánh sự thay đổi trong sinh trưởng và phát triển của thực vật và động vật bậc thấp khi bị tác động từ môi trường, như thay đổi màu sắc và cấu trúc Trong khi đó, tính cảm ứng của động vật có hệ thần kinh cho phép tạo ra năng lực cảm giác, thực hiện qua cơ chế phản xạ không điều kiện khi có sự tác động từ môi trường lên cơ thể sống.
Phản ánh tâm lý là đặc trưng của động vật có hệ thần kinh trung ương, diễn ra qua cơ chế phản xạ có điều kiện trước các tác động từ môi trường Tuy nhiên, tâm lý động vật không đồng nghĩa với ý thức, mà chỉ là phản ánh bản năng, chịu ảnh hưởng bởi nhu cầu sinh lý và quy luật sinh học.
Phản ánh ý thức là hình thức phản ánh năng động, sáng tạo chỉ có ở con người, và được xem là hình thức phản ánh cao nhất của thế giới vật chất Ý thức chỉ nảy sinh trong giai đoạn phát triển cao của thế giới vật chất, cùng với sự xuất hiện của con người Nó bắt nguồn từ thuộc tính của vật chất, phát triển thành ý thức qua quá trình lâu dài Nội dung của ý thức bao gồm thông tin về thế giới bên ngoài và các vật được phản ánh Ý thức là sự phản ánh thế giới bên ngoài vào bộ óc con người, nhưng chỉ có bộ óc thì chưa đủ để hình thành ý thức Sự tác động từ thế giới khách quan lên các giác quan là điều cần thiết để hoạt động của ý thức diễn ra.
Bộ óc con người, như một cơ quan phản ánh thế giới vật chất xung quanh, cùng với tác động từ môi trường bên ngoài, tạo nên nguồn gốc tự nhiên của ý thức.
Sự hình thành ý thức của con người không chỉ xuất phát từ các yếu tố tự nhiên mà còn được ảnh hưởng mạnh mẽ bởi nguồn gốc xã hội Trong khi nguồn gốc tự nhiên tạo ra điều kiện cần thiết, thì yếu tố xã hội mới chính là điều kiện đủ quyết định sự phát triển của ý thức.
Nguồn gốc xã hội của con người bắt nguồn từ nhu cầu tạo ra những vật phẩm để thỏa mãn đời sống Hoạt động lao động sáng tạo của con người mang nhiều ý nghĩa đặc biệt, phản ánh động lực xã hội thúc đẩy sự hình thành ý thức Ph Ăngghen đã chỉ ra rằng những yếu tố xã hội trực tiếp đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý thức con người.
Lao động và ngôn ngữ là hai yếu tố quan trọng đã thúc đẩy sự phát triển của bộ óc con người từ thời kỳ nguyên thủy Qua quá trình lao động, con người không chỉ cải tạo thế giới xung quanh mà còn dần dần nhận thức sâu sắc hơn về môi trường và bản thân Sự kết hợp giữa lao động và ngôn ngữ đã tạo nên nhận thức phong phú, góp phần hình thành ý thức về thế giới.
Lao động là điều kiện thiết yếu cho sự tồn tại của con người, cung cấp các phương tiện cần thiết cho cuộc sống Đồng thời, lao động cũng là yếu tố sáng tạo, giúp con người phát triển bản thân và tách biệt khỏi thế giới động vật.
Vai trò tính sáng tạo của ý thức trong hoạt động học tập của sinh viên
1.2.1 Hoạt động học tập và đặc điểm của nó
Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về hoạt đô ̣ng học tâ ̣p:
Theo N V Cudomina, học tập là nhận thức cơ bản của sinh viên, được thực hiện dưới sự hướng dẫn của cán bộ giảng dạy Việc nắm vững nội dung cơ bản và thông tin cần thiết là yếu tố quyết định, giúp sinh viên có thể tiến hành các hoạt động nghề nghiệp trong tương lai.
Theo I B Intenxon, học tập là hoạt động đặc biệt của con người, nhằm mục đích nắm vững tri thức, kỹ năng và các hình thức hành vi nhất định Học tập không chỉ mang ý nghĩa nhận thức mà còn có tính thực tiễn cao.
Hoạt động học tập được coi là quá trình tái tạo tri thức ở người học, trong đó sự tái tạo hiểu theo nghĩa phát hiện lại Để thực hiện điều này, người học cần huy động nội lực của bản thân như động cơ và ý chí, càng phát huy cao thì việc tái tạo càng hiệu quả Do đó, hoạt động học không chỉ thay đổi người học mà còn giúp họ nắm bắt những khái niệm đời thường và tiến tới tri thức khoa học có tính chọn lọc cao, được khái quát và hệ thống hóa.
Hoạt động học tập của sinh viên đại học là một quá trình tâm lý độc đáo, được tổ chức nhằm mục đích giúp sinh viên chuẩn bị trở thành những chuyên gia sáng tạo và có trình độ nghiệp vụ cao.
Động cơ học tập được hình thành qua quá trình học tập dưới sự hướng dẫn của giáo viên, không phải tự phát Nguyên nhân chính để hình thành động cơ học tập là nhu cầu giải quyết mâu thuẫn giữa "phải hiểu biết" và "chưa hiểu biết" Động cơ học tập thường liên quan mật thiết đến hứng thú của mỗi người; hứng thú càng cao thì động cơ càng mạnh mẽ Vì vậy, vai trò của hứng thú trong học tập rất quan trọng Để tiếp thu tri thức hiệu quả, học sinh không chỉ cần động cơ đúng đắn mà còn phải duy trì hứng thú bền vững.
Trong hoạt động học tập, việc sử dụng phương tiện học tập là rất quan trọng, bao gồm giấy, bút, sách giáo trình và máy tính Những phương tiện này không chỉ đơn thuần là công cụ mà còn được hình thành trong quá trình học tập Hành động học tập như so sánh, phân loại, phân tích và khái quát hóa là những phương tiện thiết yếu giúp xây dựng khái niệm kinh nghiệm và khái niệm khoa học Đặc biệt, tư duy là phương tiện chủ yếu trong hoạt động học tập, với tất cả các hình thức tư duy đều có vai trò quan trọng trong giáo dục.
Để hoạt động học tập diễn ra hiệu quả, cần có hai điều kiện cơ bản: đầu tiên là sự tham gia của các yếu tố bên ngoài như sự hướng dẫn của thầy, sách, vở, bút, máy tính và giáo trình; thứ hai là sự vận động của chính bản thân người học, hay còn gọi là yếu tố nội lực Yếu tố nội lực bao gồm tri thức, trình độ trí tuệ, động cơ, ý chí và hứng thú của người học Khi có đầy đủ các điều kiện này, hoạt động học vẫn có thể diễn ra dù có hay không có sự hiện diện của thầy Do đó, học tập được hiểu là quá trình tương tác giữa các yếu tố ngoại lực và nội lực thông qua hoạt động dạy và học, trong đó yếu tố nội lực đóng vai trò quan trọng.
Mục đích học tập được hình thành từ những biểu tượng trong tâm trí của người học, sau đó được tổ chức để hiện thực hóa trong thực tế Khi các mục tiêu học tập được hoàn thành, điều đó có nghĩa là mục đích đã đạt được Đặc biệt, mục đích học tập không chỉ nhằm đạt được kiến thức mà còn nhằm thay đổi bản thân người học Quá trình này bắt đầu khi người học thực hiện hành động học tập và diễn ra sự chuyển hóa liên tục giữa mục đích và phương tiện học tập Những mục tiêu nhỏ khi hoàn thành sẽ trở thành công cụ để đạt được các mục đích học tập lớn hơn trong tương lai.
1.2.2 Những năng lực cần có để việc học tập đạt được hiệu quả
Sinh viên cần thay đổi nhận thức về việc học đại học, vì học đại học chủ yếu dựa vào tự học, trong khi thời gian học ở nhà cần chiếm phần lớn Tuy nhiên, nhiều sinh viên hiện nay vẫn dành quá nhiều thời gian cho các hoạt động giải trí như sinh nhật, tiệc tùng và đi chơi, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của họ.
Triết học chỉ ra rằng mọi sự vật và hiện tượng trong thế giới đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, và điều này cũng áp dụng cho các môn học Ví dụ, các khái niệm như “Quan hệ sản xuất”, “Lực lượng sản xuất”, “Phương thức sản xuất” trong kinh tế - chính trị có thể liên kết với triết học Sự liên hệ giữa các môn học và các bài học là cần thiết, bởi kiến thức được trình bày theo một trật tự nhất định, trong đó bài học sau có liên quan đến bài học trước Do đó, chúng ta cần tránh tách rời các môn học, coi chúng như không có liên quan đến nhau.
Liên hệ trong suy nghĩ và nhận thức khi học về một vấn đề là rất quan trọng, nhưng chưa đủ nếu chỉ dừng lại ở mối liên hệ bên trong Chúng ta cần mạnh dạn diễn đạt suy nghĩ của mình và thẳng thắn trao đổi, bàn luận với bạn bè và giảng viên Việc đối chiếu lập trường và quan điểm của bản thân với người khác giúp chúng ta nhận diện cái đúng và cái sai trong nhận thức về vấn đề đang thảo luận Do đó, liên hệ là một phương pháp học tập cần được áp dụng, kết hợp cả liên hệ bên trong và bên ngoài để bổ sung và hoàn thiện hiểu biết của bản thân.
Sự học sẽ không đầy đủ nếu chỉ tiếp thu kiến thức trên lớp mà không áp dụng vào thực tế Việc vận dụng những gì đã học vào cuộc sống thực tế giúp làm rõ hơn kiến thức Như Bác Hồ đã dạy: “Học phải đi đôi với hành, lý thuyết phải gắn liền với thực tế.” Lý thuyết không có thực tiễn chứng minh chỉ là lý thuyết suông, trong khi thực tiễn không dựa trên lý thuyết chỉ là lý thuyết sáo rỗng.
Năm nay, việc nghiên cứu bài học trước khi đến lớp là rất quan trọng, giúp sinh viên chỉ cần lắng nghe và ghi chép ý chính để nắm vững kiến thức ngay tại lớp Khi về nhà, chỉ cần xem lại một lượt là có thể hiểu toàn bộ bài giảng Bên cạnh đó, sinh viên cũng nên tìm hiểu thêm tài liệu từ các nguồn khác nhau để bổ sung và hoàn thiện kiến thức của mình.
Để cải thiện hiệu quả giảng dạy, cần đổi mới phương pháp giảng dạy của giảng viên và cách tiếp thu của sinh viên Phương pháp học đọc-chép truyền thống cần được loại bỏ, vì nó dễ gây nhàm chán cho cả giảng viên và sinh viên Thay vào đó, cần khuyến khích sự trao đổi và thảo luận giữa các sinh viên cũng như giữa sinh viên với giảng viên, nhằm biến cách học một chiều thành cách học hai chiều hiệu quả hơn.
Học tập không chỉ diễn ra trong lớp học mà còn cần mở rộng ra ngoài trường, vì việc học là một quá trình liên tục và không giới hạn Sinh viên thường nghĩ rằng chỉ khi đến trường mới là học, nhưng thực tế, chúng ta cần thay đổi quan niệm này Như Galileo đã nói, việc giáo dục chỉ là gợi mở, và tương lai của mỗi người phụ thuộc vào khả năng tự học hỏi Những người thành công là những người biết học hỏi mọi lúc, mọi nơi, từ mọi người, và qua mọi hình thức.
VAI TRÒ TÍNH SÁNG TẠO CỦA Ý THỨC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY
Tính sáng tạo của ý thức trong hoạt động học tập của sinh viên trường Đại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay
2.1.1 Tổng quan hoạt động học tập của sinh viên trường Đại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lan rộng toàn cầu, Việt Nam đã phải đối mặt với nhiều tác động tiêu cực, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế và xã hội Nền giáo dục nước ta cũng không phải là ngoại lệ khi các hoạt động dạy và học trực tiếp tại trường bị gián đoạn, buộc giáo viên và học sinh, sinh viên phải chuyển sang hình thức học trực tuyến.
Trường Đại học Bách Khoa thuộc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện nghiêm túc Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ bằng cách chuyển hoàn toàn sang phương pháp học trực tuyến để thích ứng với điều kiện khó khăn trong thời kỳ dịch bệnh Sinh viên cũng đã tích cực đóng góp và chia sẻ với nhà trường, nỗ lực tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả trong bối cảnh mới này.
Nhà trường đã củng cố hệ thống dạy – học trực tuyến (BK Elearning) từ khóa K19 và bổ sung hệ thống thi cử online (BK Exam) cùng với các hình thức kiểm tra như vấn đáp và thuyết trình nhóm để đảm bảo đánh giá công bằng và khách quan cho các môn học Bên cạnh đó, nhà trường còn hỗ trợ sinh viên với tài liệu học tập thông qua nhiều hình thức khác nhau, bao gồm việc gửi bưu phẩm tận nhà cho Tân sinh viên (Khóa K21) và cung cấp giáo trình môn học trên BK-Elearning.
Hình 1 Sinh viên tình nguyện Trường ĐH Bách khoa (Đại Học Quốc gia Thành Phố
Hồ Chí Minh) đóng thùng gửi tặng giáo trình cho tân sinh viên
Sinh viên không chỉ học online theo thời khóa biểu mà còn tận dụng các nền tảng học trực tuyến như Google Meet và Zoom để tổ chức học nhóm, trao đổi bài và đặt câu hỏi trong các nhóm hỗ trợ học tập của trường như nhóm "Chúng Ta Cùng Tiến" trên Facebook Đồng thời, việc ghi chép bài cũng được tối ưu hóa thông qua các ứng dụng ghi chép trực tiếp trên điện thoại và máy tính, giúp sinh viên có thể tham gia học mọi lúc mà không cần đến sách vở hay bút viết.
Mặc dù nhà trường, thầy cô và sinh viên đã nỗ lực để duy trì việc học tập tại nhà hiệu quả như ở trường, nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế không thể tránh khỏi.
2.1.2 Đánh giá mặt tích cực và hạn chế trong việc phát huy tính sáng tạo của ý thức trong hoạt động học tập của sinh viên trường Đại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay
Trong quá trình học tập trực tuyến, sinh viên Bách Khoa đã chủ động tiếp thu kiến thức qua nhiều hình thức như tự tra cứu thông tin, học nhóm trực tuyến và trao đổi bài trên mạng xã hội Những hoạt động này không chỉ giúp nâng cao khả năng học tập mà còn phát triển các kỹ năng quan trọng khác như kỹ năng tin học cơ bản và khả năng tra cứu, chọn lọc thông tin từ nguồn mở trên internet.
Sự sáng tạo của sinh viên đã đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu kiến thức một cách liền mạch khi chuyển sang hình thức học online, đảm bảo tiêu chí học tập hiệu quả.
"Không đến trường nhưng không ngừng học" là phương châm quan trọng trong thời đại 4.0, khi mà internet trở thành công cụ hữu ích giúp sinh viên không chỉ rèn luyện kỹ năng học thuật và tra cứu thông tin, mà còn phát triển khả năng làm việc nhóm bất chấp khoảng cách Trong bối cảnh này, mọi giới hạn được phá vỡ, kết nối mọi người lại gần nhau hơn bao giờ hết.
Sự sáng tạo trong học tập mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng đồng thời tạo ra những tiêu cực như việc gian lận trong thi cử trực tuyến, điểm danh rồi bỏ đi làm việc khác, hay sao chép bài tập trên Bk Elearning Những hành vi này không chỉ thể hiện sự thiếu ý thức mà còn cản trở sinh viên, dẫn đến tâm lý lười học và chỉ học cho qua môn, từ đó ảnh hưởng đến thành công cá nhân Hơn nữa, việc học gắn liền với thiết bị điện tử khiến sinh viên dễ bị động và phụ thuộc vào kết nối internet; khi xảy ra sự cố, việc học sẽ bị gián đoạn Bên cạnh đó, môi trường học online cũng không thể đạt được mức độ tập trung như học offline do sự phân tâm từ nhiều tác vụ trên điện thoại hay laptop, khiến sinh viên khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức từ giảng viên.
Sự sáng tạo là yếu tố quan trọng trong quá trình học tập, giúp sinh viên Bách Khoa tiếp thu kiến thức hiệu quả Tuy nhiên, việc sáng tạo cũng cần được kiểm soát để tránh những tác động tiêu cực.
2.1.3 Nguyên nhân của những tích cực và hạn chế Đứng trước một không gian mở, đối với sinh viên Bách Khoa mà nói là cơ hội đồng thời cũng là thách thức to lớn, nên bên cạnh những mặt tích cực từ sự sáng tạo mang lại cũng tồn tại những tiêu cực Các nguyên nhân của tiêu cực và hạn chế cũng đến từ nhiều khía cạnh từ khách quan và chủ quan mỗi sinh viên.
Học tập tại nhà, nhờ vào sự phát triển của công nghệ, mở ra nhiều cơ hội sáng tạo cho sinh viên Bách Khoa trong việc tìm kiếm và nghiên cứu kiến thức Việc lưu lại video sau mỗi buổi học giúp sinh viên có thể tự sắp xếp môn học và ôn lại kiến thức chưa vững Tuy nhiên, sự thoải mái này có thể trở thành cạm bẫy cho những sinh viên lười biếng, khi họ dựa vào video để ôn tập vào phút chót, dẫn đến quá tải và kết quả thi cử kém Hơn nữa, tình trạng này có thể kích thích tư duy gian lận thi cử, khi sinh viên không học hành nhưng vẫn mong muốn đạt điểm cao, tạo ra nhiều hình thức gian lận trong kỳ thi, như các email hướng dẫn gian lận được phản ánh trong nhóm K20.
Hình 2 Email hướng dẫn gian lận cho bài thi trực tuyến được chia sẻ đến nhiều sinh viên Đại học Bách Khoa.
Việc áp dụng đa dạng hình thức đánh giá như bài thực hành, tự luận, bài tập nhóm và thuyết trình, cùng với việc xây dựng quy chế kiểm tra đánh giá phù hợp với từng tình huống cụ thể, đã giúp giảm thiểu gian lận và đánh giá chính xác quá trình học tập của sinh viên.
Trong quá trình học trực tuyến, những sự cố về đường truyền và kết nối kém là điều khó tránh khỏi, nhưng sinh viên có thể chủ động liên hệ với thầy cô và bạn bè để bổ sung kiến thức Nhiều nỗ lực đổi mới trong việc dạy và học trực tuyến đã được ghi nhận, với phần lớn sinh viên cảm thấy thoải mái và không gặp nhiều khó khăn trong việc học tập và thi cử Việc chuyển đổi giữa dạy học truyền thống và trực tuyến diễn ra một cách nhịp nhàng Ngoài ra, một số môn thí nghiệm có thể được thực hiện mô phỏng tại nhà thông qua các ứng dụng thực tế ảo và video hướng dẫn từ giảng viên Mặc dù vẫn tồn tại những hạn chế, nhưng phần lớn có thể được cải thiện nhờ vào ý thức chủ động trong học tập của sinh viên.
Giải pháp phát huy tính sáng tạo của ý thức trong hoạt động học tập của
2.2.1 Căn cứ của giải pháp
Quá trình học tập và tiếp thu kiến thức của học sinh, sinh viên chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan Các yếu tố khách quan như môi trường học tập, thời gian ôn tập, kiến thức và phương pháp dạy học đều tác động đến ý thức học tập và khả năng tiếp thu kiến thức Do đó, mỗi học sinh, sinh viên, đặc biệt là sinh viên Đại học Bách Khoa Thành Phố, cần nhận thức rõ ràng về những yếu tố này để nâng cao hiệu quả học tập của mình.
Hồ Chí Minh cần có sự điều chỉnh và sáng tạo trong ý thức học tập để phù hợp với từng môn học ở bậc đại học, đồng thời giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực từ các yếu tố khách quan Việc điều chỉnh này có thể dựa trên thống kê từ báo "Top".
Để học đại học hiệu quả, tân sinh viên cần điều chỉnh ý thức và thái độ trong học tập, không chỉ trong lớp mà còn trong tự học và ôn tập kiến thức Tham gia các hoạt động nhóm, hay còn gọi là phương pháp học tập đồng cấp (Peer learning), cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình học tập Nghiên cứu đã chỉ ra rằng phương pháp này mang lại hiệu quả cao và được ghi nhận trong một cuốn sách hướng dẫn của giáo sư David Boud.
Theo nghiên cứu của David Boud, "phương pháp học tập đồng cấp" là hình thức học nhóm, nơi sinh viên trao đổi kiến thức với nhau mà không có ai giữ vai trò giáo viên hay chuyên gia Mặc dù có thể có sự chênh lệch kiến thức ở giai đoạn đầu, nhưng điều này không ảnh hưởng đến quyền lợi của tất cả thành viên trong nhóm Việc chia sẻ thông tin không chỉ giúp người khác hiểu vấn đề mà còn củng cố kiến thức cho chính người chia sẻ, như Albert Einstein đã nói: “Nếu anh không thể giải thích đơn giản thì anh chưa hiểu đủ rõ.” Phương pháp này mang lại hiệu quả học tập cao, khuyến khích sự tương tác và phát triển kiến thức sâu sắc hơn cho tất cả các thành viên.
Theo thống kê của David Boud, nhóm học đồng cấp thường được hình thành từ sinh viên trong cùng một lớp, giúp họ cùng nhau giải quyết vấn đề học tập và bài tập từ giảng viên Nhóm này cũng có khả năng sắp xếp thời gian hoạt động hiệu quả David Boud nhấn mạnh rằng phương pháp học tập này mang lại nhiều lợi ích cho sinh viên.
Bài viết của Hiền Nguyễn trên Kênh Tuyển Sinh đã chỉ ra 7 kỹ năng quan trọng giúp tân sinh viên học tập hiệu quả trong môi trường đại học Những kỹ năng này không chỉ giúp sinh viên quản lý thời gian và tổ chức học tập mà còn nâng cao khả năng tự học và phát triển bản thân Để thành công trong học tập, sinh viên cần nắm vững các phương pháp học tập hiện đại và biết cách áp dụng chúng vào thực tế.
6 Thế Đan: “Phương pháp học tập peer learning”, báo điê ̣n tử Vnexpress số ra ngày 24/02/2020,
(https://vnexpress.net/phuong-phap-hoc-tap-peer-learning-4059478.html? fbclid=IwAR2P_smpTuaf_CVakx2WZ7cdVAnIQLtKZwpS3M5gzd0CpHz_0bH3VQpN0pE), ngày câ ̣p nhâ ̣t 24/02/2020, truy câ ̣p ngày 14/10/2021.
7 David Boud: “What is Peer Learning and Why is it Important?”, báo nước ngoài số ra năm 2002,
Học tập đồng cấp là một chiến lược giáo dục đa dạng, bao gồm nhiều hoạt động học tập khác nhau Nghiên cứu từ Đại học Ulster chỉ ra có mười mô hình học tập, từ việc sinh viên khóa trên dạy kèm cho sinh viên khóa dưới đến các nhóm học tập sáng tạo, nơi sinh viên cùng khóa hỗ trợ lẫn nhau Ngoài ra, còn có các mô hình như tổ chức hội thảo, nhóm học riêng tư, nhóm bạn thân, nhóm thí nghiệm, nhóm dự án, và các hoạt động nghiên cứu Câu tục ngữ Việt Nam "học thầy không tay học bạn" nhấn mạnh hiệu quả của việc học từ bạn bè, cho thấy rằng học từ đồng nghiệp có thể mang lại kết quả tốt hơn so với việc học từ thầy cô.
2.2.2 Đề xuất giải pháp phát huy tính sáng tạo của ý thức trong hoạt động học tập của sinh viên trường Đại Học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh hiện nay
Để giải quyết các vấn đề đã nêu, cần đưa ra giải pháp không chỉ cho các yếu tố chủ quan mà còn cho các yếu tố khách quan, nhằm tạo điều kiện cho sinh viên Đại học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh phát huy tính sáng tạo trong học tập Yếu tố khách quan bao gồm chương trình, phương pháp dạy học và môi trường học tập Là trường đào tạo kỹ sư hàng đầu, Đại học Bách Khoa cần xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu đầu ra của thị trường lao động Trong đó, phương pháp dạy học và môi trường học tập có thể thay đổi Cần hạn chế phương pháp dạy truyền thống, khuyến khích sinh viên tự học trước khi đến lớp, trong khi giáo viên đóng vai trò hỗ trợ và giải đáp thắc mắc Ngoài ra, áp dụng mô hình làm việc nhóm thay vì yêu cầu sinh viên làm bài tập cá nhân sẽ giúp sinh viên có cơ hội hợp tác và phát triển kỹ năng.
Mô hình học tập đồng cấp tại trường Đại học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh không chỉ giúp sinh viên hỗ trợ lẫn nhau mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực Trường cần đảm bảo trang bị đầy đủ thiết bị hỗ trợ giảng dạy và tạo không gian tự học như thư viện với tài liệu phong phú Để khuyến khích sinh viên, nhà trường nên có học bổng và tổ chức các cuộc thi nghiên cứu khoa học Tuy nhiên, động lực học tập chủ yếu đến từ ý thức tự giác của sinh viên, với mục tiêu học tập rõ ràng và danh sách công việc cụ thể Tự học là phương pháp hiệu quả, sinh viên cần chủ động trong việc lựa chọn kiến thức và điều chỉnh nhịp độ học tập Học nhóm cũng là một cách hữu ích để trao đổi kiến thức và phát triển kỹ năng làm việc nhóm, điều này rất cần thiết cho sự nghiệp tương lai Mỗi sinh viên cần nắm bắt cơ hội làm việc nhóm để phát triển bản thân và sáng tạo trong học tập.
2.2.3 Đánh giá tính hiệu quả của giải pháp
Các giải pháp đã đạt được thành công nhất định, giúp sinh viên Đại học Bách Khoa Thành phố Hồ Chí Minh phát huy tính sáng tạo trong học tập và nâng cao hiệu quả học tập Học bổng trở thành mục tiêu của hầu hết sinh viên, không chỉ kích thích ý thức học tập mà còn thúc đẩy sinh viên tham gia tích cực vào các hoạt động nghiên cứu khoa học, từ đó đạt nhiều thành tựu đáng kể.
Nhóm sinh viên tại Trường Đại học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh đã chế tạo thành công pin mặt trời sử dụng vật liệu nanocomposite dựa trên graphene làm điện cực catot và anot, với hiệu suất cải thiện hơn 20% so với các pin truyền thống sử dụng vật liệu Pt và TiO2 Sự phát triển này không chỉ giảm đáng kể lượng vật liệu Pt và TiO2 cần thiết mà còn đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về năng lượng tái tạo, trong bối cảnh ô nhiễm môi trường và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên do sự gia tăng sử dụng năng lượng hóa thạch.
Hình 3 Nguyên lý hoạt động của pin DSSC (ảnh nhỏ: sản phẩm pin DSSC hoàn thiện của đề tài)
Trước tình hình dịch Covid-19, nhóm nghiên cứu tại Phòng Thí Nghiệm Trọng điểm Đại Học Quốc Gia – Thành phố Hồ Chí Minh đã phát triển khẩu trang vải cotton BK-GRAPHENE MASK, được chế tạo từ graphene và nano bạc Sản phẩm này có khả năng lọc bụi mịn, kháng khuẩn và ngăn chặn giọt lỏng chứa virus corona Nhóm nghiên cứu hiện có khả năng sản xuất từ 200 đến 300 khẩu trang mỗi tuần.
Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học & Công nghệ đã công bố thành công trong việc chế tạo pin năng lượng mặt trời từ vật liệu nanocomposite dựa trên graphene Bài viết được đăng tải trên báo điện tử vào ngày 08/10/2021, cung cấp thông tin chi tiết về quy trình và ứng dụng của công nghệ này trong lĩnh vực năng lượng tái tạo Việc phát triển pin từ graphene không chỉ nâng cao hiệu suất mà còn góp phần vào việc giảm thiểu tác động đến môi trường.
T2Vo1RT_uZtfTmlLs75uQpjqOxERZYId41Y), truy câ ̣p ngày 15/10/2021.
Hình 4 Khẩu trang “BK-Graphene Mask”
Các khu tự học và thư viện tại Đại học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh đã trở thành điểm đến phổ biến cho sinh viên, với số lượng lớn sinh viên đến thư viện mỗi ngày Nhiều sinh viên tham gia chương trình Study Buddy nhằm hỗ trợ những bạn chưa hoàn thành học phần, ôn tập kiến thức và kiếm thêm thu nhập Bên cạnh các chương trình hỗ trợ từ trường, sinh viên đã sáng tạo ra “Cộng đồng chúng ta cùng tiến”, một nền tảng học tập trực tuyến giúp tối ưu hóa thời gian và khoảng cách, tạo điều kiện cho sinh viên trao đổi và học tập cùng nhau Những hoạt động này không chỉ khẳng định tính sáng tạo trong học tập của sinh viên mà còn chứng minh Đại học Bách Khoa Thành Phố Hồ Chí Minh là một trong những trường đào tạo kỹ sư hàng đầu tại khu vực miền Nam.
Hình 5 Chương trình Study Buddy trên trang web của Văn phòng Đào tạo Quốc tế
Hình 6 Nhóm học tập “Cộng đồng Chúng Ta Cùng Tiến” của sinh viên Bách Khoa với hơn 19 000 thành viên
