TIỂU LUẬN HỌC PHẦN TỔ CHỨC VÀ PHÔI THAI HỌC Tên đề tài TÌM HIỂU CẤU TẠO MÔ HỌC VÀ MỘT SỐ BỆNH CHUYÊN BIỆT Ở LÁCH TRÊN THÚ ĐỒNG NAI – NĂM 2021 Tên đề tài TÌM HIỂU CẤU TẠO MÔ HỌC VÀ MỘT SỐ BỆNH CHUYÊN BIỆT Ở LÁCH TRÊN THÚ MỤC LỤC Phần 2. NỘI DUNG 1 2.1. Sơ lược về lách 1 2.1.1. Đại thể lách các loài 1 2.1.2. Chức năng 4 2.1.2.1. Tạo máu 4 2.1.2.2. Chức năng dự trữ máu 5 2.1.2.3. Chức năng miễn dịch 5 2.2. Cấu tạo mô học của lách 6 2.3. Bệnh lý ở lách 11 2.3.1. Viêm lách 11 2.3.2. Tăng sản tế bào 12 2.3.3. Tắc nghẽn ỏ lách 13 2.3.4. Xâm nhập lách 13 2.3.1. Các bệnh tích thường gặp 14 2.3.1.1. Tăng sản nốt sần 14 2.3.1.2. Giả viêm lách 15 2.3.1.3. U máu 15 2.3.1.4. Áp xe lách 16 2.3.1.5. U nang lách 16 2.3.2. Biểu hiện lâm sàng và ảnh hưởng 16 2.3.2.1. Trên gia súc 16 2.3.2.2. Trên gia cầm 18 2.3.3. Các bệnh chuyên biệt thường gặp 19 2.3.3.1. Viêm lá lách heo 19 2.3.3.2. Bệnh lá lách hoá cẩm thạch ở gà 20 2.3.3.3. Lách tụ máu ở chó 21 Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 22 TÀI LIỆU THAM KHẢO 23 DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2. 1 Lách gà 1 Hình 2. 2 Lá lách, cho thấy nguồn cung cấp máu của nó (đường viền sọ được phản chiếu sang một bên) 2 Hình 2. 3 Lách heo 3 Hình 2. 4 Lách gà viêm và hoại tử 12 Hình 2. 5 Lách u nốt sần 15 Hình 2. 6 Lách heo viêm 19 Hình 2. 7 Lách gà hoá cẩm thạch 21 Hình 2. 8 Lách chó tụ máu 21 Phần 1. MỞ ĐẦU Ngày nay, cùng với khoa học kỹ thuật làm cho đời sống con người được nâng cao, nhu cầu thực phẩm không còn chỉ là số lượng mà còn yêu cầu cả về chất lượng ngày một khắt khe hơn, đầy đủ về dinh dưỡng, an toàn về dịch bệnh, không tồn dư chất kháng sinh. Để đáp ứng yêu cầu đó thì các nhà chăn nuôi phải nâng cao được năng suất, chất lượng sản phẩm. Muốn làm được điều đó thì ngoài những yếu tố về con giống, thức ăn, chế độ chăm sóc nuôi dưỡng, quản lý thì một yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành bại trong chăn nuôi là công tác thú y. Công tác thú y ngày càng được trang bị bởi những máy móc hiện đại nhằm chẩn đoán và phát hiện bệnh nhanh và chính xác để phòng ngừa bệnh được hiệu quả. Trong chăn nuôi ngoài những bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn, vius gây chết hàng loạt như: dịch tả, tụ huyết trùng, nhiệt thán… còn có những bệnh làm cho vật nuôi mệt mỏi, ho, khó thở làm giảm năng suất, chất lượng thịt sữa đó là những bệnh nội khoa. Bệnh nội khoa gồm rất nhiều nhóm bệnh ở các hệ cơ quan khác nhau như: Bệnh hệ tim mạch, bệnh trên cơ quan tạo máu, bệnh trên hệ hô hấp, bệnh ở hệ tiêu hoá… trong đó nguy hiểm hơn cả là bệnh ở cơ quan tạo máu. Bệnh trên cơ quan tạo máu dễ làm suy giảm miễn dịch ở thú và dễ dẫn đến cái chết vì ảnh hưởng trực tiếp nguồn cung cấp máu cho cơ thể. Lách là một trong những cơ quan tạo máu trong cơ thể. Để hiểu rõ về cấu tạo, mô học, bệnh lý và các bệnh chuyên biệt trên lách như thế nào ?. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu chuyên đề: “Tìm hiểu cấu tạo mô học và một số bệnh chuyên biệt ở lách trên thú”. Phần 2. NỘI DUNG 2.1. Sơ lược về lách 2.1.1. Đại thể lách các loài Lá lách là một cơ quan dạng falciform động thường cư trú ở góc phần tư sọ bên trái của bụng. Nó được mô tả là có màu đỏ, nâu đỏ, tím, gỗ gụ và nâu xám với màu tím, trọng lượng cơ thể ở chó và mèo. Phần lưng (đầu), được nối với độ cong lớn hơn của dạ dày bởi dây chằng dạ dày rộng, thường hẹp hơn đầu bụng và vừa khít với không gian được xác định bởi thận trái, trái của cơ hoành, và nền dạ dày. Phần bụng lớn hơn (đuôi) khá di động nhưng thường nằm trên đường giữa bụng chỉ từ đuôi đến xương sườn. Bề mặt thành của lá lách lồi, và bề mặt nội tạng lõm xuống, có một đường gờ dọc đánh dấu sự gắn kết của các dây thần kinh, mạch và màng não. Trong mặt cắt ngang, lá lách có hình tam giác. (https:veteriankey.comspleen) Bao nhiêu lá lách được chứa dưới lồng ngực liên quan đến mức độ lấp đầy dạ dày và sự căng hoặc co bóp của lá lách. Trong quá trình co bóp lách, lá lách có thể nằm hoàn toàn dưới lồng ngực và có màu xanh nhạt đến tím. Ngược lại, trong quá trình tắc nghẽn lách, phần đuôi của lá lách có thể được tìm thấy ở phía xa bàng quang và có thể có màu đỏ nâu sẫm hơn. Lá lách của mèo thay đổi ít hơn về vị trí so với lá lách của chó và mỏng hơn và nhỏ hơn. (https:veteriankey.comspleen) Hình 2. 1 Lách gà Nguồn cung cấp mạch máu lách phát sinh từ động mạch celiac, là nhánh thất chưa ghép đôi đầu tiên của động mạch chủ bụng. Celiac nhanh chóng phân chia thành ba nhánh: động mạch gan, dạ dày trái và động mạch lách. Hiếm khi, động mạch dạ dày và lách trái phát sinh từ một thân chung ngắn. Động mạch lách chạy dọc theo chiều dài của chi trái của tuyến tụy, tạo ra động mạch tụy trước khi tạo góc với rãnh của lá lách (Hình 831). Động mạch tụy có thể được bổ sung bởi tối đa ba nhánh bổ sung từ động mạch lách. Ngoài bề mặt sọ của động mạch lách phát sinh một hoặc hai mạch dài nghiêng về phía cực sọ và cuối cùng đi qua dây chằng dạ dày để cung cấp cho các động mạch dạ dày ngắn. Nửa sọ của lá lách được cung cấp bởi một số nhánh từ các mạch dài này. Các động mạch dạ dày ngắn cuối cùng nối với các nhánh của động mạch dạ dày trái. Sau khi nó đi qua giữa lá lách, phần tiếp nối của động mạch lách được gọi là động mạch dạ dày trái. Nó tạo ra một số nhánh lách để cung cấp cho đầu lách đuôi và tạo góc quay trở lại độ cong lớn hơn của dạ dày thông qua dây chằng dạ dày. Tĩnh mạch lách thu thập máu từ nhiều tĩnh mạch lớn và chảy vào tĩnh mạch dạ dày trước khi vào tĩnh mạch cửa. Các hạch bạch huyết ở lách có thể được tìm thấy gần tĩnh mạch lách và động mạch cách xa thể mi vài cm. (https:veteriankey.comspleen) Hình 2. 2 Lá lách, cho thấy nguồn cung cấp máu của nó (đường viền sọ được phản chiếu sang một bên) Nhu mô của lá lách bình thường bao gồm bột giấy màu đỏ và trắng được bao quanh bởi một viên nang và được bao bọc bởi một mạng lưới phức tạp của các trabeculae.22 Trong khi cùi đỏ lưu trữ hồng cầu và bẫy kháng nguyên và là nơi tạo hồng cầu bào thai, cùi trắng là nơi đáp ứng miễn dịch .82 Nang lách được cấu tạo từ cơ trơn đàn hồi; các trabeculae được hình thành từ một mạng lưới sợi cơ phức tạp. Cùi trắng bao gồm mô bạch huyết khuếch tán và dạng nốt. Nốt có cấu trúc hiển vi tương tự như các hạch bạch huyết, với một nang sơ cấp ở trung tâm. Mô bạch huyết khuếch tán liền kề với động mạch lách, được gọi là vỏ bọc bạch huyết quanh tế bào, chứa các nang chính của tế bào B được bao quanh bởi một lớp tế bào T dùng để xử lý các kháng nguyên được lọc từ máu. Cùi đỏ chứa các xoang tĩnh mạch và mô tế bào giữa các xoang. Tế bào bạch huyết, đại thực bào và tất cả các tế bào máu tuần hoàn được tìm thấy trong mạng lưới lỏng lẻo của các tế bào nội mô. Tế bào B đã hoạt hóa được quay trở lại vòng tuần hoàn qua hệ thống xoang tĩnh mạch. (https:veteriankey.comspleen) Hình 2. 3 Lách heo Lá lách được coi là hình sin hoặc không hình sin tùy thuộc vào các kết nối giữa tuần hoàn động mạch và tĩnh mạch. Lá lách ở chó có dạng hình sin (hoặc sinusal), có sự kết hợp của kết nối trực tiếp nội mô động mạch và một số khu vực mà các tế bào hồng cầu (RBCs) phải đi ngang qua vùng bột giấy đỏ giữa các mạch trước khi vào bên tĩnh mạch. Lá lách ở mèo không mãn kinh (hoặc không mãn kinh); các kênh tĩnh mạch kết thúc mở và các kênh nội mạc đục lỗ cho phép kết nối trực tiếp giữa hệ mạch động mạch và tĩnh mạch. (https:veteriankey.comspleen) Sự thất bại của lá lách để phát triển trong tử cung, là một điều thường xuyên xảy ra ở chó và mèo. Phổ biến hơn là sự hiện diện của các mảnh vỡ nhỏ với kiến trúc lách bình thường trên xét nghiệm mô bệnh học. Thuật ngữ lá lách phụ đã được áp dụng cho các mảnh vỡ bẩm sinh và mắc phải, mặc dù sự phân mảnh và sự tồn tại sau đó của mô lách sau chấn thương được gọi là bệnh lách phù hợp hơn. Lách phụ bẩm sinh gặp ở tất cả các loài và có thể được tìm thấy trên khắp cơ thể, bao gồm cả khoang ngực, ống bẹn và bìu. Vị trí phổ biến nhất ở chó là trong dây chằng dạ dày. Đây thường là những phát hiện lành tính trừ khi hoạt động như những tổn thương chiếm không gian. Các vết nứt lách là một phát hiện phổ biến ở chó. Các khuyết tật phát triển này có thể được phân biệt với các vết rách đã lành bởi sự xuất hiện bình thường của nang và bề mặt nhẵn bên trong vết nứt. (https:veteriankey.comspleen) 2.1.2. Chức năng Lá lách là một cơ quan đa dạng về chức năng với vai trò tích cực trong giám sát miễn dịch và tạo máu. Các chức năng quan trọng nhất bao gồm lọc vi sinh vật và các phần tử kháng nguyên từ máu, tổng hợp IgG và cytokine của con đường bổ thể, trưởng thành các hồng cầu mới hình thành, lưu trữ các RBC và tiểu cầu, và loại bỏ các hồng cầu bất thường và già. (https:veteriankey.comspleen) 2.1.2.1. Tạo máu Trong quá trình phát triển của bào thai, tủy đỏ của lách là vị trí chính của quá trình tạo máu ngoài tủy. Trong thời kỳ đầu sơ sinh, việc sản xuất hồng cầu chủ yếu chuyển sang tủy xương. Động vật trưởng thành có thể tái tạo máu ở lách khi nhu cầu sinh lý đáng kể dẫn đến tình trạng thiếu oxy. Lá lách chịu trách nhiệm cho sự trưởng thành cuối cùng của RBCs trước khi giải phóng vào tuần hoàn. Sau khi sản xuất trong tủy xương, RBCs trải qua vài ngày trong lá lách, nơi vật liệu nội bào bị loại bỏ, màng tế bào có hình dạng đĩa và kích thước tế bào giảm. Tương tự như vậy, các tế bào hồng cầu bị hư hỏng hoặc già yếu sẽ bị loại bỏ lưu thông vì nhiều lý do. Các tế bào không đàn hồi như tế bào xơ vữa hoặc tế bào acanthocytes không thể biến dạng đầy đủ để đi qua lá lách hình sin hoặc không hình sin và do đó bị thực bào bởi các tế bào lưới nội mô (đại thực bào cố định). Các hồng cầu được bao phủ bởi immunoglobulin hoặc với vi khuẩn nội bào cũng là yếu tố kích hoạt quá trình lọc của đại thực bào. Sắt từ các hồng cầu bị tiêu hủy được lưu trữ trong lá lách dưới dạng ferritin và hemosiderin cho đến khi được vận chuyển đến tủy xương để tạo máu. Sự tạo máu ngoài tủy của lách xảy ra trong quá trình phát triển của bào thai và thời kỳ sơ sinh cho đến khi tủy xương đảm nhận trách nhiệm. Ở động vật trưởng thành, lá lách có thể tiếp tục sản xuất một số RBC để đáp ứng với các bệnh thâm nhiễm của tủy xương hoặc do nhu cầu tăng lên thứ phát do phá hủy RBC ngoại vi. Sự tạo máu ngoài màng cứng do lách có thể biểu hiện dưới dạng lách to toàn thân hoặc như các nốt khu trú và hiếm gặp ở mèo.48 Các nốt lách đơn lẻ hoặc nhiều nốt có khả năng tạo máu tích cực khi xét nghiệm mô học thường gặp ở chó lớn tuổi. (https:veteriankey.comspleen) 2.1.2.2. Chức năng dự trữ máu Lá lách có thể lưu trữ 10% đến 20% khối lượng hồng cầu của chó và 30% khối lượng tiểu cầu.48 Máu lấy từ hệ thống xoang lách có hematocrit rất cao (80% đến 90%) để chứa lượng máu này. Các hồng cầu đi qua lá lách trong quá trình tuần hoàn bình thường được chia thành ba vùng, tùy thuộc vào mô hình tuần hoàn. Hồ bơi nhanh chiếm khoảng 90% lượng máu đi vào lá lách và mất ít hơn 30 giây để tham gia lại hệ tuần hoàn. Hồ trung gian (9% lượng máu tuần hoàn) mất 8 phút để đi qua lá lách, và hồ bơi chậm (1% lượng máu tuần hoàn) mất 1 giờ. Nhu cầu sinh lý làm trung gian cho sự co bóp của lách thông qua các áp lực tuần hoàn và tác động trực tiếp của dây thần kinh lên cơ trơn lách, dẫn đến 98% hồng cầu dự trữ di chuyển vào bể nhanh và giảm kích thước lách xuống 25% đến 50% so với bình thường. (https:veteriankey.comspleen) 2.1.2.3. Chức năng miễn dịch Đáp ứng miễn dịch đối với các tác nhân truyền nhiễm tập trung ở lá lách ở chó và mèo. Ngoài việc cung cấp cơ sở cho sự phát triển miễn dịch của thai nhi, lá lách là nơi sản xuất tế bào B, tế bào T và IgM lớn nhất ở cả hai loài. (https:veteriankey.comspleen) Lá lách đặc biệt hiệu quả trong việc lọc vi sinh vật ra khỏi máu thông qua quá trình thực bào. Kháng nguyên, được trình bày cho lá lách dưới dạng nội bào hoặc ngoại bào, được các đại thực bào ở vùng biên (giữa cùi đỏ và trắng) và trong các hình sin của cùi đỏ tiếp nhận. Các đại thực bào vận chuyển kháng nguyên đến các nang sơ cấp của cùi trắng, tạo ra các tế bào B sản xuất kháng thể. Đồng thời, sự trình diện kháng nguyên đối với đại thực bào lách bắt đầu bẫy tế bào lympho, tức là ức chế sự đi ra của các tế bào lympho lưu thông trong máu trong lá lách. Điều này làm tăng số lượng tế bào lympho tại vị trí tích tụ kháng nguyên và do đó giúp tối đa hóa phản ứng miễn dịch. Trong một vài ngày kể từ thời điểm xuất hiện kháng nguyên, các tế bào lympho đã hoạt hóa này sẽ di chuyển từ nang sơ cấp đến vùng cùi đỏ và vùng biên, nơi xảy ra hầu hết sản xuất kháng thể. (https:veteriankey.comspleen) Lá lách cũng góp phần đáng kể vào việc bảo vệ miễn dịch sớm thông qua việc sản xuất IgM để đáp ứng với kháng nguyên. Các chất trung gian bổ sung trong lá lách cải thiện quá trình thực bào bạch cầu trung tính và kích hoạt con đường bổ thể. Khía cạnh lọc của lá lách chịu trách nhiệm loại bỏ hồng cầu và tiểu cầu phủ IgG trong các bệnh như giảm tiểu cầu qua trung gian miễn dịch và thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch. (https:veteriankey.comspleen) 2.2. Cấu tạo mô học của lách Lá lách là một cơ quan có màu đỏ sẫm đến xanh đen nằm trong vùng bụng trái sọ. Nó tiếp giáp với độ cong lớn hơn của dạ dày và trong dạ dày. Nó là một cơ quan dài, gần như hình tam giác trong mặt cắt ngang. Bề ngoài thô kệch và kích thước của lá lách có thể thay đổi, tùy thuộc vào loài và mức độ căng thẳng; Tuy nhiên, trọng lượng lá lách có thể quan trọng trong đánh giá của nó. Tỷ lệ giữa trọng lượng lách để trọng lượng cơ thể không đổi bất kể tuổi tác và ở chuột, thường là khoảng 0,2% (Losco, 1992). Các chức năng của lá lách tập trung vào hệ thống vòng tuần hoàn. Như vậy, nó thiếu các mạch bạch huyết hướng tâm. Nó bao gồm 2 khác biệt về chức năng và hình thái ngăn, cùi đỏ và cùi trắng. (Mark F. Cesta, 2006) Phần cùi màu đỏ là một bộ lọc máu để loại bỏ các chất ngoại lai vật chất và các tế bào hồng cầu bị hư hỏng và sủi bọt. Nó cũng là một nơi lưu trữ sắt, hồng cầu và tiểu cầu. Ở loài gặm nhấm, nó là nơi tạo máu, đặc biệt ở thai nhi và trẻ sơ sinh loài vật. Lá lách cũng là cơ quan lympho thứ cấp lớn nhất cơ quan chứa khoảng một phần tư số tế bào lympho của cơ thể và bắt đầu các phản ứng miễn dịch đối với các kháng nguyên truyền qua máu (Kuper và cộng sự, 2002; Nolte và cộng sự, 2002; Balogh và cộng sự, 2004). Cái này chức năng được tính cho bột giấy trắng bao quanh tiểu động mạch trung tâm. Lớp cùi trắng bao gồm ba phần phụ: vỏ bọc bạch huyết quanh tiêu cực (PALS), các nang và vùng biên. Lá lách được bao quanh bởi một nang bao gồm dày đặc mô sợi, sợi đàn hồi và cơ trơn. Lớp ngoài cùng của nang lách được cấu tạo bởi lớp trung mô. tế bào, có thể không thấy rõ trên mặt cắt mô học. Các ống xương sống cách đều nhau của cơ trơn và sợi xơ mô phát ra từ nang vào nhu mô lách. (Mark F. Cesta, 2006) Những trabeculae này cũng chứa máu và bạch huyết mạch và thần kinh. Các mạch bạch huyết là các mạch hiệu quả qua đó các tế bào bạch huyết di chuyển đến bạch huyết lách điểm giao. Là một bộ lọc máu, lá lách là một cơ quan có nhiều mạch máu. Lưu lượng máu qua lá lách khá phức tạp, nhưng là một khái niệm quan trọng và đôi khi gây tranh cãi. Máu vào lá lách tại mỏm qua động mạch lách. Các động mạch lách chia thành động mạch trabecular nằm trong các trabeculae đi vào nhu mô lách. Các tiểu động mạch nhỏ phân nhánh từ các động mạch trabecular và đi vào màu đỏ tủy nơi chúng trở thành tiểu động mạch trung tâm được bao quanh bởi mô bạch huyết. Các tiểu động mạch nhỏ hơn phân nhánh từ các tiểu động mạch trung tâm và nuôi các giường mao mạch cùi trắng (Satodate và cộng sự, 1986; Valli và cộng sự, 2002). Một số trong số này kết thúc trong xoang biên ở chỗ nối của cùi trắng và vùng cận biên, những vùng khác kết thúc trong vùng biên vùng, và một số ít mở rộng ra ngoài lớp cùi trắng để chấm dứt trong cùi đỏ (Dijkstra và Veerman, 1990; Schmidt và cộng sự, Năm 1985a). Máu vào xoang biên và vùng biên thấm qua vùng biên theo hướng của cùi đỏ. Khi qua vùng biên, máu chảy trực tiếp vào các xoang tĩnh mạch lân cận có đầu mở liên tục với vùng cận biên, cái gọi là nhanh đường dẫn, ”hoặc đi vào lưới dạng lưới của bột giấy đỏ, con đường chậm (Schmidt và cộng sự, 1993). Nhiều như 90% trong tổng số dòng máu lách đi qua vùng lân cận xoang tĩnh mạch, bỏ qua lưới màu đỏ bột giấy (Schmidt và cộng sự, 1993). Khi các tiểu động mạch trung tâm tiếp tục, cùi trắng nhạt dần và chúng trở thành động mạch dương vật bao quanh bởi cùi đỏ. Những điều này làm phát sinh các mao mạch động mạch, kết thúc trong hệ thống lưới dạng lưới có màu đỏ bột giấy ở loài gặm nhấm (tuần hoàn mở; Mebius và Kraal, 2005). Máu từ cùi đỏ thu thập trong các xoang tĩnh mạch nhập vào các đường gân và hợp nhất vào các tĩnh mạch hình tam giác. Các tĩnh mạch hình tam giác sau đó hội tụ ở phần đầu để tạo thànhtĩnh mạch lách dẫn lưu vào hệ thống cổng gan. (Mark F. Cesta, 2006) Tuỷ đỏ Tuỷ đỏ bao gồm một lưới ba chiều của dây lách và xoang tĩnh mạch. Các dây lách là cấu tạo bởi các sợi lưới, tế bào lưới và liên kết đại thực bào (Saito và cộng sự, 1988). Các tế bào lưới được coi là nguyên bào sợi và có thể đóng một vai trò trong việc tạo lách co lại (Saito và cộng sự, 1988). Với kính hiển vi điện tử, rõ ràng là các sợi lưới thực sự được bao bọc bởi các tế bào lưới và các quá trình của chúng (Saito và cộng sự, 1988). Các sợi lưới được cấu tạo bởi collagenous và đàn hồi sợi, microfibrils, lớp nền tế bào lưới và sợi thần kinh adrenergic không có myelin (Saito và cộng sự, 1988). Để biết thêm thông tin về siêu cấu trúc của tuỷ đỏ, xem Saito et al. (1988) hoặc Schmidt và cộng sự. (1993). Trong khoảng trống giữa các sợi dây là các tế bào máu, bao gồm hồng cầu, bạch cầu hạt và tế bào đơn nhân tuần hoàn. Cũng được liên kết với các dây lách, là tế bào lympho và cơ quan tạo máu các tế bào cũng như các tế bào plasma và plasmablasts di chuyển từ các nang và PALS bên ngoài sau khi đặc hiệu kháng nguyên sự khác biệt (Matsuno và cộng sự, 1989; Mebius và Kraal, 2005). Các đại thực bào ở tuỷ đỏ đang tích cực thực bào và loại bỏ các hồng cầu cũ và bị hư hỏng và các tế bào máu vật chất dạng hạt. Tạo máu ngoài tuỷ thường gặp trong tuỷ màu đỏ của loài gặm nhấm, đặc biệt ở động vật bào thai và sơ sinh. Bất kỳ sự kết hợp nào của erythroid, myeloid và megakaryocytic các tế bào có thể rõ ràng. Các xoang tĩnh mạch có thể được tìm thấy trong suốt cùi đỏ, bao gồm, như đã đề cập trước đây, trực tiếp tiếp giáp với vùng biên (Hình 8). Chúng được xếp bằng mạng lưới lỏng lẻo của tế bào nội mô nằm trên màng đáy kẹp giữa các tế bào nội mô và các sợi lưới của cùi đỏ (Saito và cộng sự, 1988). Các động mạch cổ dương vật và Tuy nhiên, các mao mạch động mạch cũng nằm trong phần cùi đỏ chúng khó xác định ánh sáng hơn bằng kính hiển vi. Các sắc tố khác nhau có thể có trong lá lách. Hemosiderin lắng đọng trong tế bào chất của đại thực bào ở cùi đỏ, và đôi khi cả cùi trắng, là một phát hiện điển hình. Trên thực tế, các sắc tố sắt (tức là, hemosiderin và ferritin) là những sắc tố phổ biến nhất trong các đại thực bào của cùi đỏ (Losco, 1992). Sắt từ hemoglobin của hồng cầu bị thực bào được chuyển thành hemosiderin để dự trữ trong lá lách. Theo lịch sử dữ liệu kiểm soát từ chương trình Độc chất Quốc gia (NTP), sắc tố hemosiderin phổ biến hơn ở phụ nữ so với ở nam giới (Ward và cộng sự, 1999). Ceroid và lipofuscin có nguồn gốc từ quá trình oxy hóa lipid cũng thường được tìm thấy trong lá lách, mặc dù chúng ít phong phú hơn hemosiderin (Ward et al., 1999). Tế bào hắc tố chứa melanin có thể có trong lá lách, đặc biệt là ở chuột đen, thường ở trabeculae hoặc phần lớn trong tuỷ đỏ (Ward et al., 1999). (Mark F. Cesta, 2006) Tuỷ trắng Phần cùi trắng được chia nhỏ thành PALS, các nang, và vùng biên (Hình 3, 4 và 5). Nó được sáng tác tế bào lympho, đại thực bào, tế bào đuôi gai, tế bào plasma, tiểu động mạch và mao mạch trong một khung lưới tương tự như được tìm thấy trong tuỷ đỏ (Saito và cộng sự, 1988). Khi các tiểu động mạch trung tâm đi vào cùi đỏ, chúng được bao quanh bởi PALS bao gồm các tế bào lympho và đồng tâm các lớp sợi lưới và tế bào lưới dẹt (Dijkstra và Veerman, 1990; Satodate và cộng sự, 1986). PALS là được chia thành PALS bên trong và PALS bên ngoài (Matsuno và cộng sự, 1989; Nicander và cộng sự, 1993; Van Rees và cộng sự, 1996). PALS bên trong, một vùng phụ thuộc tế bào T, có thể bị ố nhẹ mạnh hơn PALS bên ngoài do thành phần tế bào của nó chủ yếu là các tế bào lympho nhỏ (Dijkstra và Veerman, 1990; Matsuno và cộng sự, 1989). Tuy nhiên, sự khác biệt không đồng nhất và thường rất tinh tế và khó phát hiện bằng kính hiển vi ánh sáng (Stefanski và cộng sự, 1990). Tuy nhiên, các tế bào của PALS bên trong phần lớn là tế bào T CD4 + cũng có thể có số lượng tế bào T CD8 + nhỏ hơn như các tế bào đuôi gai xen kẽ và di chuyển các tế bào B (Van Rees và cộng sự, 1996). PALS bên ngoài được tập hợp bởi những người nhỏ và tế bào lympho trung bình (cả tế bào B và tế bào T), đại thực bào, và, khi kích thích kháng nguyên, tế bào plasma (Matsuno et al., Năm 1989; Van Rees và cộng sự, 1996). Nó là một vị trí quan trọng của lưu lượng tế bào lympho, nơi hình thành các tế bào plasma (Dijkstra và Veerman, 1990; Matsuno và cộng sự, 1989). Các nang liên tục với PALS và thường được tìm thấy ở các vị trí phân đôi của các tiểu động mạch trung tâm (Ward và cộng sự, 1999). Chúng được cấu tạo chủ yếu từ các tế bào B với ít tế bào đuôi gai và tế bào T CD4 + nhưng thường không chứa tế bào T CD8 + (Van Rees và cộng sự, 1996). Các nang có tế bào lympho lớn hơn ở trung tâm nang được bao quanh bởi một vùng lớp phủ hoặc vầng hào quang bao gồm tế bào lympho nhỏ đến trung bình (Ward và cộng sự, 1999). Quả nang có thể chứa các trung tâm mầm, hình thành dựa trên kháng nguyên kích thích, vết bẩn đó ít mạnh hơn do sự hiện diện của ít tế bào hơn và chứa các đại thực bào và tế bào B apoptotic. (Mark F. Cesta, 2006) Vùng biên Vùng biên là một vùng duy nhất của lá lách nằm ở giao diện của cùi đỏ với PALS và nang (Hình 6). Được nhiều người coi là một ngăn riêng biệt chứ không phải là một phần của bột giấy trắng, nó được thiết kế để sàng lọc tuần hoàn toàn thân cho các kháng nguyên và mầm bệnh và đóng một vai trò quan trọng trong quá trình xử lý kháng nguyên (Kuper et al., Năm 2002; Mebius và Kraal, 2005). Một dải đại thực bào, vùng cận biên các đại thực bào ưa nhiệt, và vùng biên xoang (Dijkstra và Veerman, 1990; Mebius và Kraal, 2005; Satodate và cộng sự, 1986), tách vùng biên ra khỏi PALS và nang trứng. Vùng biên ưa kim loại đại thực bào là một tập hợp con duy nhất của đại thực bào ở lề trong của vùng biên tiếp giáp với PALS và nang (Dijkstra và Veerman, 1990; Matsuno và cộng sự, Năm 1989; Mebius và Kraal, 2005). Chúng có thể được hình dung bởi nhuộm bạc và với kháng thể đơn dòng MOMA1 (Mebius và Kraal, 2005). Liền kề và ngoại vi với vùng biên các đại thực bào ưa nhiệt là vùng biên xoang. Nó liên tục với các mạch nuôi mao mạch luống của PALS và nang và được lót bởi MADCAM1 +, tế bào nội mô lót xoang (Mebius và Kraal, 2005). Ngoại vi với xoang biên, là vòng ngoài dày của vùng biên, bao gồm các nguyên bào sợi dạng lưới, vùng biên vùng đại thực bào, tế bào đuôi gai và kích thước trung bình tế bào B vùng biên (Dijkstra và Veerman, 1990; Mebius và Kraal, 2005). Vùng biên hòa vào cùi màu đỏ. Các đại thực bào vùng biên là một quần thể khác của đại thực bào lách nhuộm kháng thể đơn dòng ERTR9 (Van Rees và cộng sự, 1996). Trong khi tất cả tiềm năng chức năng của các đại thực bào ưa nhiệt vùng biên không được biết đến, các đại thực bào vùng biên rất quan trọng trong việc loại bỏ vi sinh vật và vi rút. Họ thể hiện một số thụ thể nhận dạng mẫu chẳng hạn như thụ thể giống số điện thoại (TLR) và thụ thể đại thực bào với cấu trúc cắt dán (MARCO), rất quan trọng trong sự hấp thụ của các vi khuẩn khác nhau (Mebius và Kraal, 2005). Các vùng biên tế bào B là một tập hợp con duy nhất của không tuần hoàn. Tế bào B có kiểu hình IgM + IgD trái ngược với tế bào B dạng nang IgM + IgD + (Van Rees et al.,1996) (Mark F. Cesta, 2006) 2.3. Bệnh lý ở lách 2.3.1. Viêm lách Viêm lách đề cập đến tình trạng thâm nhiễm viêm có thể được phân loại thêm theo loại tế bào chiếm ưu thế. Nó có liên quan đến việc tiếp xúc với vi khuẩn, vi rút, nấm và động vật nguyên sinh. Các nguyên nhân phổ biến nhất gây ra hiện tượng lách to đồng đều ở chó bao gồm nhiễm khuẩn huyết, nhiễm trùng huyết mức độ thấp và bệnh truyền nhiễm mãn tính trong đó mầm bệnh và các mảnh vụn hoại tử được lọc trong lá lách. 69 Viêm lách nhiễm trùng do một bạch cầu trung tính chiếm ưu thế, có thể tiến triển thành áp xe khu trú trong một số trường hợp. Mèo bị hội chứng tăng bạch cầu ái toan và chó bị viêm dạ dày ruột tăng bạch cầu ái toan có thể có biểu hiện viêm lách tăng bạch cầu ái toan cùng với các dấu hiệu lâm sàng khác. Bệnh viêm lách do pyogranulomat đã được mô tả ở mèo bị viêm phúc mạc truyền nhiễm ở mèo.33 Lách to thâm nhiễm bạch huyết được thấy với nhiễm trùng mãn tính hoặc bán cấp và nhiễm trùng mycotic hoặc mycobacteria. Viêm lách hoại tử phát triển với vi khuẩn tạo khí. Trạng thái tăng đông máu dẫn đến huyết khối mạch lách và tiếp theo là các vùng thiếu oxy có Clostridia spp. Đã được mô tả. Các tác nhân gây nhiễm trùng hoại tử do đông máu hiếm gặp ở chó và mèo, rất có thể là do lưu lượng máu và cung cấp oxy đáng kể ở cả vùng cùi đỏ và trắng. (https:veteriankey.comspleen) Hình 2. 4 Lách gà viêm và hoại tử 2.3.2. Tăng sản tế bào Trong nhiều trường hợp, lách to tổng quát là kết quả của sự gia tăng các thành phần tế bào bình thường khi lá lách thực hiện các chức năng bình thường của nó. Ở động vật bị ảnh hưởng bởi bệnh mãn tính, lá lách có thể bị phình ra rõ rệt với phần cùi trắng; tuy nhiên, tăng sản tế bào có thể xảy ra ở cùi đỏ, cùi trắng, hoặc cả hai. Các bệnh bán cấp và mãn tính như thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch và giảm tiểu cầu qua trung gian miễn dịch thường dẫn đến tăng sản tế bào của bột giấy trắng và đỏ. Bệnh lách to thường gặp ở những con chó bị thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch và là kết quả của quá trình tạo máu ngoài tủy và tăng sản lưới nội mô liên quan đến sự phá hủy hồng cầu bao phủ IgG.69 Tăng sản đại thực bào, xảy ra với sự gia tăng hoạt động thực bào, chủ yếu ảnh hưởng đến tủy đỏ và thường thấy trong bệnh mô tế bào. bệnh leishmaniasis. Miễn dịch dịch thể và qua trung gian tế bào được kích hoạt bởi sự kích thích kháng nguyên mãn tính của tế bào lympho T và B của tủy trắng, như đã thấy trong viêm tủy xương hoặc viêm nội tâm mạc do vi khuẩn. Tăng sản bạch huyết của lá lách cũng có thể biểu hiện dưới dạng nốt thay vì tổng quát để đáp ứng với kích thích mãn tính. Chuyển sản tuỷ lách với hiện tượng mất mô bào đã được mô tả ở 65 con chó bị lách to toàn thân.78 Tiên lượng với chẩn đoán này là xấu, với 70% số chó chết 1 năm sau khi cắt lách. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.3. Tắc nghẽn ỏ lách Phì đại sung huyết ảnh hưởng đến toàn bộ lá lách và thường là kết quả của một trong bốn cơ chế: suy tim sung huyết, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, tắc nghẽn đường ra của mạch máu hoặc giãn bao lách để đáp ứng với các kích thích hóa học. Thuốc an thần barbiturat, chẳng hạn như thiopental và phenobarbital, và thuốc an thần phenothiazine làm giãn cơ trơn bao lách, cho phép máu đọng lại trong các hình sin. Các thuốc duy trì tiền mê, cảm ứng và gây mê thường được sử dụng khác có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khối lượng hồng cầu tuần hoàn và do đó kích thước lách; tuy nhiên, sự tương tác và sức mạnh tổng hợp của các thuốc chu phẫu làm cho việc giải thích kích thước lá lách trong phẫu thuật trở nên khó khăn.89 Vì lá lách mèo có thiết kế không mãn kinh, nên tình trạng lách to nghiêm trọng ít có khả năng là nguồn gốc sinh lý ở loài đó. (https:veteriankey.comspleen) Suy tim sung huyết bên phải dẫn đến tắc nghẽn tĩnh mạch trong gan và cuối cùng là tăng áp lực tĩnh mạch cửa và ứ đọng tĩnh mạch lách. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa kèm theo tắc nghẽn lách thứ phát cũng có thể phát triển do quá trình truyền nhiễm (virus adenovirus loại 1, bệnh leptospirosis, bệnh hemobartonellosis), nhiễm độc (carprofen, acetaminophen, phenobarbital), ung thư hoặc viêm (amyloidosis) dẫn đến xơ gan. (https:veteriankey.comspleen) Sự tắc nghẽn dòng chảy của mạch máu dưới dạng xoắn lách cấp tính hoặc tĩnh mạch cửa hoặc tắc nghẽn tĩnh mạch chủ sau sẽ dẫn đến tắc nghẽn thụ động của lá lách và lách to nói chung.48 Tắc nghẽn thụ động cũng có thể xảy ra với các khối trong ổ bụng, chẳng hạn như áp xe, ung thư và dính, đó làm thay đổi dẫn lưu tĩnh mạch. Giãn và phình dạ dày (GDV), không kèm thêm xoắn cuống lách, thường dẫn đến sung huyết lách do chèn ép và căng tĩnh mạch. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.4. Xâm nhập lách Xâm nhập lách bởi các tế bào hoặc chất bất thường được thấy trong các quá trình tân sinh (nguyên phát và di căn) và hiếm khi xảy ra trong bệnh amyloidosis lách. Lách to tổng quát có nguồn gốc ung thư có thể xảy ra với u nguyên phát phát sinh từ các quần thể tế bào thường tồn tại trong lá lách, bao gồm tế bào lympho, đại thực bào, nguyên bào sợi, cơ trơn hoặc nội mô. Nguyên nhân ung thư phổ biến nhất của chứng lách to tổng quát là tân sinh tăng sinh tủy, chẳng hạn như bạch huyết và mastocytosis. Những con chó tha mồi có lông bọc phẳng, chó Rottweilers, chó núi Bernese và chó tha lông vàng được coi là có nguy cơ gia tăng đối với tình trạng này. Lymphoma là tổn thương di căn phổ biến nhất của lá lách. (https:veteriankey.comspleen) Hiếm khi, các bệnh tích trữ lysosome và bệnh amyloidosis lách có thể gây ra tình trạng lách to nói chung. Các bệnh dự trữ Lysosome là các khuyết tật chuyển hóa di truyền dẫn đến tích tụ lipid, carbohydrate hoặc cả hai. Các đại thực bào trong lá lách không thể xử lý chất nền và do đó lưu trữ chúng ở dạng chưa qua xử lý. Những bệnh hiếm gặp này thường được chẩn đoán ở động vật dưới 1 tuổi và dẫn đến lá lách to và chắc, có thể nhợt nhạt vì có nhiều lipid dự trữ. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.1. Các bệnh tích thường gặp 2.3.1.1. Tăng sản nốt sần Tăng sản nốt, trong lịch sử được gọi là biểu mô lách, phổ biến nhất ở những con chó lớn tuổi và thường là một phát hiện tình cờ. Nốt bao gồm các tế bào lymphoid, hồng cầu, tủy và tế bào megakaryocyte. Chúng có thể xảy ra từng vùng hoặc từng mảng trong nhu mô dưới dạng các nốt sần nhỏ rời rạc hoặc liên kết, chắc, nhô ra khỏi bề mặt lách. Các nốt tăng sản thường lành tính. Tuy nhiên, một số tác giả gợi ý rằng chúng có thể tiến triển thành tụ máu vì sự thất bại của tuần hoàn vùng biên, có thể dẫn đến tích tụ máu trong nốt. Về mặt mô học, máu tụ ở lách và nốt tăng sản là khác biệt nhưng có thể biểu hiện một sự liên tục ở chó. Tăng sản nốt ít phổ biến hơn ở mèo, có lẽ vì tính chất không hình thang của lá lách ở mèo tạo ra ít cơ hội tích tụ tĩnh mạch hơn. Ở chó, nốt nguyên bào sợi là một loại tăng sản nốt khác biệt về mặt mô học. Tình trạng này được coi là giai đoạn trung gian giữa tăng sản nốt và u mô bào sợi ác tính. Cocker spaniel được báo cáo là có tỷ lệ tăng các nốt nguyên bào sợi. Các giống chó khác được báo cáo bao gồm chó chăn cừu Đức, Labrador và chó tha mồi vàng, và chó xù tiêu chuẩn. Các nốt nguyên bào sợi, tăng sản nốt, và nốt ung thư không thể được phân biệt một cách tổng quát khi phẫu thuật. (https:veteriankey.comspleen) Hình 2. 5 Lách u nốt sần 2.3.1.2. Giả viêm lách Giả viêm lách là một tình trạng hiếm gặp được mô tả ở chó và người.28 Tổn thương lành tính này chủ yếu bao gồm các tế bào huyết tương, tế bào lympho và tế bào mô trên nền tăng sinh xơ và do đó phải được phân biệt với tăng sản nốt và các khối u ác tính như u lympho và sarcoma. Ở người, tiên lượng tốt sau khi cắt lách. Tiên lượng không rõ ở chó vì sự hiếm gặp của tổn thương này; một trường hợp chó duy nhất được ghi nhận đã hoạt động tốt vài tháng sau khi phẫu thuật. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.1.3. U máu U máu lành tính ở chó đã được ghi nhận ở một số bệnh nhân có lách to khu trú. Đây thường là những khối đơn độc bao gồm các tế bào nội mô đã biệt hóa tốt kết nối với các không gian mạch máu được hình thành tốt. Cấu trúc mô này ngăn cách u máu với u mạch máu, trong đó các tế bào nội mô và không gian mạch được sắp xếp lộn xộn. Tuy nhiên, u máu, tụ máu và u mạch máu đều có biểu hiện tổng thể giống nhau, nếu không muốn nói là giống hệt nhau ở chó. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.1.4. Áp xe lách Áp xe lách không phổ biến ở chó và hiếm gặp ở mèo. Chúng thường liên quan đến các tình trạng khác làm tổn hại đến việc cung cấp hoặc dẫn lưu mạch máu của lá lách. Xoắn cuống mạch dẫn đến sung huyết, thiếu oxy và hoại tử nhu mô lách có thể dẫn đến hình thành ápxe. Một số trường hợp hiếm gặp, dị vật trong lách được mô tả là nguyên nhân của áp xe rời rạc. Một số vi sinh vật thường gây ra chứng lách to tổng quát cũng có thể gây ra các tổn thương khu trú (viêm lách mãn tính). Ở động vật nhiễm khuẩn huyết bị nhiễm khuẩn huyết, các tác nhân vi khuẩn được lọc bởi lá lách mà không bị tiêu diệt có thể có khả năng nhân lên trong nhu mô. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.1.5. U nang lách Nang lách chỉ được báo cáo trong các tài liệu về con người. Một nguyên nhân được đề xuất là u nang là dạng cuối cùng của khối máu tụ đã phân giải, được bao bọc bởi một nang giả. Các nang ký sinh được hình thành bởi các giai đoạn trung gian của Echinococcus granulosa và Cysticercus tenuicollis đã được báo cáo, đặc biệt là ở các loài động vật hoang dã. (https:veteriankey.comspleen) 2.3.2. Biểu hiện lâm sàng và ảnh hưởng 2.3.2.1. Trên gia súc Bệnh phó thương hàn heo a. Biểu hiện lâm sàng Biểu hiện ban đầu bằng triệu chứng sốt cao 4105 – 420 C , kém ăn hoặc không ăn, không bú, sau đó vật đi táo, bí đại tiện, nôn mửa. Heo tiêu chảy rất nặng, phân lỏng, thối khắm, có màu vàng, nước lẫn máu, có khi sa trực tràng. Con vật kêu la đau đớn do viêm dạ dày, việm ruột, sau đó con vật khó thở, ho, suy nhược do mất nước, tim đập yếu. Cuối thời kỳ bệnh, da bụng, trong đùi, ngực, tai đỏ ửng rồi chyuển sang tím bầm, đặc biệt heo có các đám đỏ sẫm ở chỏm tai, mõm, 4 chân. Sau 2 – 4 ngày không can thiệp tích cực, vật sẽ chết vì tiêu chảy mất nước, kiệt sức. (Nguyễn Thị Chuyên, 2020) b. Ảnh hưởng Lách sưng to, đặc biệt là 13 phần ở giữa sưng to hơn, dai như cao su màu xanh thẩm. Hạch lâm ba sưng, tụ máu, xuất huyết. Gan tụ máu có nốt hoại tử bằng hạt kê. Thận có những điểm hoại tử ở vỏ thận. Phổi tụ máu và có các ổ viêm, ruột sưng nhiểu nước. Niêm mạc dạ dày và ruột viêm đỏ, có điểm xuất huyết, đôi khi có vết loét như hạt đậu. (Nguyễn Thị Chuyên, 2020) Heo tai xanh a. Biểu hiện lâm sàng Heo mắc bệnh tai xanh thường có các đặc trưng về lâm sàng như heo nái có chửa thường xảy thai vào giai đoạn cuối hoặc thai chết lưu ở giai đoạn 2 trở thành thai gỗ hoặc heo sơ sinh chết yểu. Heo ốm thường sốt cao trên 4042 C, thậm chí còn cao hơn Viêm phổi nặng, ỉa chảy Đặc biệt tai chuyển từ màu hồng đỏ sang màu đỏ thẫm, xanh đến tím đen do xuất huyết nặng, dẫn tới tử vong. (Nguyễn Thị Chuyên, 2020) b. Ảnh hưởng Thận: xuất huyết lấm tấm như đầu đinh ghim. Não: sung huyết. Hạch hầu họng, Amidan: sưng, sung huyết. Gan: sưng, tụ huyết. Lách: sưng, nhồi huyết. Hạch màng treo ruột xuất huyết. Loét van hồi manh tràng. (Nguyễn Thị Chuyên, 2020) 2.3.2.2. Trên gia cầm Bệnh nhiễm trùng huyết a. Biểu hiện lâm sàng Thời gian nung bệnh từ 2 5 ngày. Gây bệnh thực nghiệm cho vịt bằng cách tiêm dưới da hoặc đường xoang hốc mắt sẽ dẫn đến các biểu hiện lâm sàng rõ và con vật bị chết trong vòng 24 giờ sau khi gây nhiễm. Vịt có triệu chứng thần kinh, Ngỗng có triệu chứng thần kinh liệt chân, cánh. Các biểu hiện thường gặp là con vật mệt mỏi, chảy nước mắt, nước mũi, ho nhẹ , tiêu chảy phân màu xanh, mất cân bằng, đầu và cổ run, có thể bị hôn mê. Con vật bị bệnh nằm bẹp đè lên hai chân sau, không có khả năng di chuyển. Nếu môi trường bên ngoài bất lợi hoặc con vật cùng một lúc bị mắc các bệnh khác sẽ làm tăng khả năng cảm nhiễm với R anakipestifer. Tỷ lệ chết có thể dao động từ 5 75 % nhưng tỷ lệ mắc bệnh thường cao hơn. (Nguyễn Đức Huy, 2020) b. Ảnh hưởng Ở vịt quan sát rõ nhất là viêm tơ huyết , đặc biệt là ở xoang bao tim, bề mặt gan và các túi khí. Các bệnh tích tương tự cũng thấy ở gà tây và các loài vật khác. Viêm túi khí dạng tơ huyết cũng thường gặp ở các túi khí vùng ngực và vùng bụng. Lách sưng và có các điểm hoại tử lốm đốm. Xoang mũi có chứa dịch rì viêm dạng mủ. Vòi trứng có dịch rị viêm dạng casein. Những biểu hiện nhiễm trùng mạn tính cục bộ thường thấy ở da đôi khi ở khớp. Bệnh tích trên da thường là ở đạng viêm mạn tính vùng da phía dưới hoặc xung quanh lỗ huyệt. Dịch rỉ viêm tiết ra có màu vàng thường được quan sát thấy giữa lớp da và lớp mỡ. (Nguyễn Đức Huy, 2020) Bệnh Marek a. Biểu hiện lâm sàng Chủ yếu trên gà 6 – 9 tuần tuổi. Gà 3 – 4 tuần tuổi cũng bị bệnh. Tỷ lệ chết cao hơn thể mãn tính 10 – 30%. Gà bệnh ít có triệu chứng bệnh điển hình, thường chết đột ngột. Gà suy yếu, liệt rồi chết. (Nguyễn Đức Huy, 2020) b. Ảnh hưởng Viêm tăng sinh: dây thần kinh ngoại biên dây thần kinh đùi dây thần kinh hông – chậu, cánh sưng to gấp 4 – 5 lần, mất vân óng ánh, có màu trắng đục và dễ đứt Mống mắt viêm, đổi màu, con ngươi bị biến dạng Khối u trên các cơ quan nội tạng, da và cơ Khối u ớ các cơ quan nội tạng, da và cơ Khối u gồm 3 loại: U lan toả: không hình thành khối u rõ rệt làm cho cơ quan trở nên cực đại. Ví dụ: gan, lách U kết hạt: khối u hình thành rõ rệt nằm rải rác ở mỗi cơ quan U hỗn hợp: gồm cả u lan toả và u kết hạt. (Nguyễn Đức Huy, 2020) 2.3.3. Các bệnh chuyên biệt thường gặp 2.3.3.1. Viêm lá lách heo Viêm lá lách thường gặp ở nhiều bệnh ảnh hưởng đến các cơ quan khác nhau và không nhất thiết tương ứng với rối loạn lá lách nguyên phát. Nó gây ra sự gia tăng kích thước của nó, lách to, là hậu quả của sự gia tăng đáng kể hoạt động của nó do các bệnh truyền nhiễm tạo ra, ngay cả khi chúng nằm ở các cơ quan khác; và bở, có thể dẫn đến vỡ lách. (https:www.veterinariadigital.comenpost_blogswineclostridiosis) Hình 2. 6 Lách heo viêm 2.3.3.2. Bệnh lá lách hoá cẩm thạch ở gà Việc mổ bụng của những con chó chết hoặc chết bị nhiễm virút viêm ruột xuất huyết cho thấy tắc nghẽn tổng thể và thỉnh thoảng xuất huyết nội mạc ở đoạn gần ruột non. Lá lách thường to ra, xơ xác và có đốm trắng, ngoại trừ những con chim bị xuất huyết nhiều. Xuất huyết trong ruột không phổ biến trong các trường hợp hiện trường. Những thay đổi về mô bệnh học ở tá tràng bao gồm xung huyết, xuất huyết và hoại tử biểu mô ruột. Tổn thương này đặc biệt được cho là kết quả của phản ứng phản vệ do virus gây ra, qua trung gian cytokine, với đường tiêu hóa được coi là cơ quan gây sốc đích ở gà tây. Thể vùi nội nhân bazơ có thể được tìm thấy trong tế bào lympho và đại thực bào ở nhiều loại mô (ví dụ, ruột, gan và phổi) nhưng chủ yếu ở lá lách, nơi ghi nhận tăng sản bạch huyết và hoại tử lympho. Có thể thấy tạp chất nội nhân trong tế bào biểu mô ống thận của thận ở gà tây đã khỏi bệnh viêm ruột xuất huyết. (https:www.msdvetmanual.compoultryhemorrhagicenteritismarblespleendiseasehemorrhagicenteritismarblespleendiseaseinpoultry) Khi đánh giá mô bệnh học của gà lôi bị MSD, thường thấy ở phổi bị tràn dịch màng nhĩ và phế quản cấp ba với fibrin và hồng cầu, cũng như tắc nghẽn mạch máu tổng quát và hoại tử khu trú. Cũng như đối với HE, phản ứng này có thể là phản vệ trong tự nhiên, với phổi được coi là cơ quan sốc đích ở gà lôi. Lách to với tăng sản bạch huyết và hoại tử bạch huyết cũng xảy ra và là những tổn thương đặc trưng mà bệnh đá hoa cương được đặt tên. Các thể vùi trong nhân ưa bazơ hoặc màu đỏ tươi có thể được tìm thấy trong nhiều loại mô trừ đường tiêu hóa, với nồng độ vi rút cao nhất được tìm thấy trong lá lách. (https:www.msdvetmanual.compoultryhemorrhagicenteritismarblespleendiseasehemorrhagicenteritismarblespleendiseaseinpoultry) Hình 2. 7 Lách gà hoá cẩm thạch 2.3.3.3. Lách tụ máu ở chó Tụ máu lách (hoặc lách to) và u máu lách (HSA) thường gặp hơn ở những con chó giống trung bình và lớn hơn (trung bình 10 tuổi). Chó chăn cừu Đức, chó tha mồi vàng, chó tha mồi Labrador và chó xù tiêu chuẩn có thể bị mô tả quá mức. U máu thể lách (HSA) là bệnh ác tính phổ biến nhất của lá lách.1 Đây là một khối u ác tính cao có nguồn gốc nội mô mạch máu di căn nhanh chóng, thường gặp nhất là đến gan, màng não và phổi qua đường máu hoặc cấy ghép qua ổ bụng (sau khi vỡ khối u). Các dấu hiệu lâm sàng thường liên quan đến thiếu máu do chảy máu, với các trường hợp phổ biến nhất là suy nhược, chướng bụng, niêm mạc nhợt nhạt và có thể sụt cân. Một số sẽ bị suy nhược và hồi phục sau 1 đến 2 ngày, trong khi những người khác có thể chết do kiệt sức hoặc do di căn, đông máu nội mạch lan tỏa hoặc rối loạn nhịp tim. ( https:www.vin.comapputilcontentdefaultadv1.aspx?pId=19840id=8249901) Hình 2. 8 Lách chó tụ máu Phần 3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 3.1. Kết luận Lách là mô lympho lớn nhất của cơ thể động vật. Lá lách là một cơ quan đa dạng về chức năng với vai trò tích cực trong giám sát miễn dịch và tạo máu. Các chức năng quan trọng nhất bao gồm lọc vi sinh vật và các phần tử kháng nguyên từ máu. Lá lách là một cơ quan có màu đỏ sẫm đến xanh đen nằm trong vùng bụng trái sọ. Nó tiếp giáp với độ cong lớn hơn của dạ dày và trong dạ dày. Nó là một cơ quan dài, gần như hình tam giác trong mặt cắt ngang. Bề ngoài thô kệch và kích thước của lá lách có thể thay đổi, tùy thuộc vào loài và mức độ căng thẳng. Viêm lách đề cập đến tình trạng thâm nhiễm viêm có thể được phân loại thêm theo loại tế bào chiếm ưu thế. Nó có liên quan đến việc tiếp xúc với vi khuẩn, vi rút, nấm và động vật nguyên sinh. Ở động vật bị ảnh hưởng bởi bệnh mãn tính, lá lách có thể bị phình ra rõ rệt với phần cùi trắng; tuy nhiên, tăng sản tế bào có thể xảy ra ở cùi đỏ, cùi trắng, hoặc cả hai. Viêm lá lách thường gặp ở nhiều bệnh ảnh hưởng đến các cơ quan khác nhau và không nhất thiết tương ứng với rối loạn lá lách nguyên phát. Ở bào thai, lách là nơi sản xuất tất cả thành phần hữu hình của máu: lympho bào, hồng cầu, bạch cầu đa nhân. Ở thú trưởng thành, lách có vai trò tạo lympho bào và tiêu huỷ các hồng cầu già yếu và tham gia vào việc bảo vệ cơ thể. 3.1. Kiến nghị Tìm hiểu về cấu tạo mô học lách các loài động vật. Phân biệt lách trên các loài động vật. Tìm hiểu chuyên sâu về cấu tạo lách. Chẩn đoán các bệnh trên lách và từ đó tìm ra biện pháp phòng ngừa bệnh bằng vaccin. Đọc nhiều tài liệu về cấu tạo lách. TÀI LIỆU THAM KHẢO I. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT 1. Nguyễn Đức Huy (2020), Giáo trình bệnh truyền nhiễm thú y 1 2. Nguyễn Thị Chuyên (2020), Giáo trình bệnh truyền nhiễm thú y 2 II. TÀI LIỆU NƯỚC NGOÀI 3. Mark F. Cesta (2006), Normal Structure, Function, and Histology of the Spleen III. CÁC TRANG WEB 4. https:veteriankey.comspleen 5. https:www.msdvetmanual.compoultryhemorrhagicenteritismarblespleendiseasehemorrhagicenteritismarblespleendiseaseinpoultry 6. https:www.veterinariadigital.comenpost_blogswineclostridiosis 7. https:www.vin.comapputilcontentdefaultadv1.aspx?pId=19840id=8249901
NỘI DUNG
Sơ lược về lách
2.1.1 Đại thể lách các loài
Lá lách là một cơ quan dạng falciform nằm ở góc phần tư bên trái của bụng, có màu sắc đa dạng như đỏ, nâu đỏ, tím và nâu xám Nó được nối với dạ dày qua dây chằng dạ dày rộng và thường nằm giữa thận trái và cơ hoành Phần bụng lớn hơn của lá lách khá di động nhưng thường nằm dọc theo đường giữa bụng Bề mặt ngoài của lá lách lồi, trong khi bề mặt nội tạng lại lõm xuống với một đường gờ dọc đánh dấu sự gắn kết của các dây thần kinh và mạch máu Khi nhìn từ mặt cắt ngang, lá lách có hình tam giác.
Lá lách nằm dưới lồng ngực có liên quan đến mức độ lấp đầy dạ dày và sự co bóp của nó Khi lá lách co bóp, nó có thể hoàn toàn nằm dưới lồng ngực với màu sắc từ xanh nhạt đến tím Ngược lại, trong tình trạng tắc nghẽn, phần đuôi của lá lách có thể di chuyển xa bàng quang và có màu đỏ nâu sẫm So với chó, lá lách của mèo ít thay đổi vị trí hơn và có kích thước nhỏ hơn, mỏng hơn.
Nguồn cung cấp mạch máu cho lách đến từ động mạch celiac, nhánh đầu tiên không ghép đôi của động mạch chủ bụng, nhanh chóng chia thành ba nhánh: động mạch gan, động mạch dạ dày trái và động mạch lách Động mạch lách chạy dọc theo chiều dài của chi trái tuyến tụy, tạo ra động mạch tụy và có thể có tối đa ba nhánh bổ sung Bề mặt sọ của động mạch lách phát sinh một hoặc hai mạch dài cung cấp cho các động mạch dạ dày ngắn, trong khi phần tiếp nối của động mạch lách sau khi đi qua giữa lá lách được gọi là động mạch dạ dày trái Tĩnh mạch lách thu thập máu từ nhiều tĩnh mạch lớn và chảy vào tĩnh mạch cửa, với các hạch bạch huyết gần tĩnh mạch lách và động mạch.
Hình 2 2 Lá lách, cho thấy nguồn cung cấp máu của nó (đường viền sọ được phản chiếu sang một bên)
Nhu mô của lá lách bao gồm bột giấy đỏ và trắng, được bao quanh bởi một viên nang và một mạng lưới trabeculae phức tạp Cùi đỏ có chức năng lưu trữ hồng cầu và bẫy kháng nguyên, trong khi cùi trắng đảm nhận vai trò đáp ứng miễn dịch Nang lách được cấu tạo từ cơ trơn đàn hồi, và các trabeculae hình thành từ sợi cơ phức tạp Cùi trắng chứa mô bạch huyết khuếch tán và nốt, với nốt có cấu trúc giống như hạch bạch huyết Mô bạch huyết khuếch tán gần động mạch lách chứa các nang tế bào B và T để xử lý kháng nguyên từ máu Cùi đỏ có các xoang tĩnh mạch và mô tế bào giữa các xoang, nơi có tế bào bạch huyết, đại thực bào và các tế bào máu tuần hoàn Tế bào B hoạt hóa được đưa trở lại vòng tuần hoàn qua hệ thống xoang tĩnh mạch.
Lá lách có thể được phân loại là hình sin hoặc không hình sin dựa trên các kết nối giữa tuần hoàn động mạch và tĩnh mạch Ở chó, lá lách có dạng hình sin, với sự kết hợp giữa kết nối nội mô động mạch và vùng bột giấy đỏ mà các tế bào hồng cầu phải đi qua trước khi vào tĩnh mạch Trong khi đó, lá lách ở mèo không có hình sin, với các kênh tĩnh mạch mở và các kênh nội mạc đục lỗ cho phép kết nối trực tiếp giữa hệ mạch động mạch và tĩnh mạch.
Sự thất bại trong sự phát triển của lá lách trong tử cung là hiện tượng thường gặp ở chó và mèo, với các mảnh vỡ nhỏ có kiến trúc lách bình thường thường được phát hiện qua xét nghiệm mô bệnh học Thuật ngữ "lá lách phụ" được sử dụng để chỉ các mảnh vỡ bẩm sinh và mắc phải, trong khi sự phân mảnh và tồn tại của mô lách sau chấn thương được gọi là bệnh lách Lách phụ bẩm sinh có thể xuất hiện ở tất cả các loài và thường được tìm thấy trong cơ thể, đặc biệt là trong dây chằng dạ dày ở chó Những phát hiện này thường là lành tính, trừ khi chúng gây ra tổn thương chiếm không gian Các vết nứt lách cũng là một phát hiện phổ biến ở chó, có thể phân biệt với các vết rách đã lành nhờ vào bề mặt nhẵn và sự xuất hiện bình thường của nang bên trong.
Lá lách là một cơ quan quan trọng với nhiều chức năng, chủ yếu trong giám sát miễn dịch và tạo máu Nó thực hiện việc lọc vi sinh vật và kháng nguyên từ máu, tổng hợp IgG và cytokine, trưởng thành hồng cầu mới, lưu trữ hồng cầu và tiểu cầu, cũng như loại bỏ các hồng cầu bất thường và già.
Trong quá trình phát triển bào thai, tủy đỏ của lách là nơi chủ yếu sản xuất hồng cầu ngoài tủy Sau khi sinh, sản xuất hồng cầu chủ yếu diễn ra ở tủy xương, nhưng lách có thể tái tạo máu khi có nhu cầu sinh lý cao Lách cũng chịu trách nhiệm cho sự trưởng thành cuối cùng của hồng cầu (RBCs) trước khi chúng vào tuần hoàn Sau khi sản xuất ở tủy xương, RBCs trải qua một thời gian ở lách để loại bỏ vật liệu nội bào, làm giảm kích thước và thay đổi hình dạng của chúng Các tế bào hồng cầu bị hư hỏng hoặc già yếu sẽ bị loại bỏ, trong khi các tế bào không đàn hồi như tế bào xơ vữa không thể đi qua lách và sẽ bị thực bào bởi đại thực bào Sắt từ các hồng cầu bị tiêu hủy được lưu trữ trong lách dưới dạng ferritin và hemosiderin Sự tạo máu ngoài tủy của lách diễn ra trong giai đoạn phát triển bào thai và sơ sinh, và ở động vật trưởng thành, lách có thể sản xuất RBC để đáp ứng với nhu cầu tăng lên hoặc do tình trạng thâm nhiễm tủy xương Sự tạo máu ngoài màng cứng do lách có thể dẫn đến lách to hoặc các nốt khu trú, hiếm gặp ở mèo, nhưng thường thấy ở chó lớn tuổi.
2.1.2.2 Chức năng dự trữ máu
Lá lách có khả năng lưu trữ từ 10% đến 20% khối lượng hồng cầu và 30% khối lượng tiểu cầu của chó Máu từ hệ thống xoang lách có hematocrit cao, dao động từ 80% đến 90%, để chứa lượng máu này Trong quá trình tuần hoàn bình thường, các hồng cầu đi qua lá lách được phân chia thành ba nhóm.
Hồ bơi nhanh trong lá lách chiếm khoảng 90% lượng máu và mất dưới 30 giây để trở lại hệ tuần hoàn Trong khi đó, hồ trung gian (9% lượng máu) mất 8 phút và hồ bơi chậm (1% lượng máu) mất 1 giờ để hoàn tất quá trình này Sự co bóp của lá lách được điều chỉnh bởi nhu cầu sinh lý, áp lực tuần hoàn và tác động của dây thần kinh lên cơ trơn, dẫn đến 98% hồng cầu dự trữ được chuyển vào hồ bơi nhanh, làm giảm kích thước lá lách xuống 25% đến 50% so với bình thường.
2.1.2.3 Chức năng miễn dịch Đáp ứng miễn dịch đối với các tác nhân truyền nhiễm tập trung ở lá lách ở chó và mèo Ngoài việc cung cấp cơ sở cho sự phát triển miễn dịch của thai nhi, lá lách là nơi sản xuất tế bào B, tế bào T và IgM lớn nhất ở cả hai loài
Lá lách đóng vai trò quan trọng trong việc lọc vi sinh vật ra khỏi máu thông qua quá trình thực bào Các đại thực bào ở vùng biên giữa cùi đỏ và trắng tiếp nhận kháng nguyên dưới dạng nội bào hoặc ngoại bào, sau đó vận chuyển chúng đến các nang sơ cấp của cùi trắng để tạo ra tế bào B sản xuất kháng thể Đồng thời, việc trình diện kháng nguyên cũng giúp bẫy tế bào lympho, ức chế sự thoát ra của chúng khỏi lá lách, từ đó tăng cường số lượng tế bào lympho tại vị trí tích tụ kháng nguyên và tối đa hóa phản ứng miễn dịch Sau vài ngày, các tế bào lympho đã được kích hoạt sẽ di chuyển từ nang sơ cấp đến vùng cùi đỏ và vùng biên, nơi diễn ra hầu hết quá trình sản xuất kháng thể.
Lá lách đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ miễn dịch sớm bằng cách sản xuất IgM để phản ứng với kháng nguyên Nó cũng cải thiện quá trình thực bào của bạch cầu trung tính và kích hoạt con đường bổ thể Ngoài ra, lá lách có chức năng lọc, giúp loại bỏ hồng cầu và tiểu cầu có IgG trong các bệnh như giảm tiểu cầu và thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch.
Cấu tạo mô học của lách
Lá lách là một cơ quan có màu đỏ sẫm đến xanh đen, nằm ở vùng bụng trái, tiếp giáp với dạ dày Hình dạng của lá lách gần như tam giác và có kích thước thay đổi tùy thuộc vào loài và mức độ căng thẳng, nhưng trọng lượng của nó là yếu tố quan trọng trong đánh giá Tỷ lệ trọng lượng lá lách so với trọng lượng cơ thể không thay đổi theo tuổi tác, thường khoảng 0,2% ở chuột (Losco, 1992) Chức năng chính của lá lách liên quan đến hệ thống tuần hoàn, và nó không có các mạch bạch huyết hướng tâm Lá lách được chia thành hai phần chính: cùi đỏ và cùi trắng, mỗi phần có chức năng và hình thái khác nhau.
Phần cùi màu đỏ của lá lách đóng vai trò quan trọng trong việc lọc máu, loại bỏ các chất ngoại lai và tế bào hồng cầu hư hỏng Nó cũng là nơi lưu trữ sắt, hồng cầu và tiểu cầu Đối với loài gặm nhấm, lá lách là cơ quan tạo máu chủ yếu, đặc biệt trong giai đoạn thai nhi và trẻ sơ sinh Ngoài ra, lá lách còn là cơ quan lympho thứ cấp lớn nhất, chứa khoảng một phần tư số tế bào lympho của cơ thể và khởi đầu các phản ứng miễn dịch đối với kháng nguyên trong máu.
Chức năng của bột giấy trắng bao quanh tiểu động mạch trung tâm được xác định bởi cấu trúc của lớp cùi trắng, bao gồm ba phần chính: vỏ bọc bạch huyết quanh tiêu cực (PALS), các nang và vùng biên Lớp nang lách được bao bọc bởi mô sợi dày đặc, sợi đàn hồi và cơ trơn, trong khi lớp ngoài cùng của nang được cấu tạo bởi lớp trung mô Các tế bào trong lớp này có thể không rõ ràng trên mặt cắt mô học Hệ thống ống xương sống của cơ trơn và sợi xơ mô phát ra từ nang vào nhu mô lách, tạo nên sự liên kết giữa các thành phần này.
Lá lách chứa các trabeculae với máu, bạch huyết và thần kinh, trong đó các mạch bạch huyết giúp tế bào bạch huyết di chuyển Là một bộ lọc máu, lá lách có lưu lượng máu phức tạp, bắt đầu từ động mạch lách, chia thành động mạch trabecular và tiểu động mạch nhỏ Những tiểu động mạch này dẫn vào nhu mô lách, nơi chúng trở thành tiểu động mạch trung tâm bao quanh bởi mô bạch huyết Máu chảy qua xoang biên và vùng biên vào các xoang tĩnh mạch lân cận hoặc vào lưới màu đỏ bột giấy, với khoảng 90% dòng máu lách đi qua xoang tĩnh mạch Khi tiếp tục, tiểu động mạch trung tâm chuyển thành động mạch dương vật và tạo ra mao mạch động mạch, kết thúc trong hệ thống lưới đỏ bột giấy Cuối cùng, máu từ cùi đỏ được thu thập vào các xoang tĩnh mạch, hợp nhất thành các tĩnh mạch hình tam giác và dẫn đến tĩnh mạch lách, chảy vào hệ thống cổng gan.
Tuỷ đỏ là một cấu trúc phức tạp bao gồm lưới ba chiều của dây lách và xoang tĩnh mạch Các dây lách được hình thành từ sợi lưới, tế bào lưới và đại thực bào, đóng vai trò quan trọng trong chức năng của lách Tế bào lưới, được xem như nguyên bào sợi, có khả năng tham gia vào quá trình co lại của lách.
Với sự hỗ trợ của kính hiển vi điện tử, các sợi lưới được bao bọc bởi tế bào lưới và các quá trình liên quan của chúng đã được làm rõ (Saito và cộng sự, 1988).
Các sợi lưới trong tuỷ đỏ được cấu tạo bởi collagenous và đàn hồi sợi, microfibrils, lớp nền tế bào lưới, cùng với các sợi thần kinh adrenergic không có myelin (Saito và cộng sự, 1988) Để tìm hiểu thêm về siêu cấu trúc của tuỷ đỏ, bạn có thể tham khảo các nghiên cứu của Saito et al (1988) và Schmidt et al (1993).
Trong khoảng trống giữa các sợi dây của lá lách, có chứa tế bào máu như hồng cầu, bạch cầu hạt và tế bào đơn nhân tuần hoàn, cùng với tế bào lympho và các tế bào tạo máu Các đại thực bào trong tuỷ đỏ thực hiện chức năng thực bào, loại bỏ hồng cầu cũ và tế bào máu hư hỏng Tạo máu ngoài tuỷ xảy ra phổ biến ở loài gặm nhấm, đặc biệt là trong giai đoạn bào thai và sơ sinh Trong cùi đỏ, các xoang tĩnh mạch được cấu tạo bởi mạng lưới tế bào nội mô, và các mao mạch động mạch cũng tồn tại nhưng khó xác định bằng kính hiển vi Hemosiderin, sắc tố sắt chính, thường tích tụ trong đại thực bào của cùi đỏ, với sự hiện diện phổ biến hơn ở phụ nữ so với nam giới Ngoài ra, ceroid và lipofuscin, sản phẩm của quá trình oxy hóa lipid, cũng được tìm thấy nhưng ít phong phú hơn Tế bào hắc tố chứa melanin có thể xuất hiện trong lá lách, đặc biệt ở chuột đen.
Phần cùi trắng được chia thành PALS, các nang và vùng biên, với cấu trúc bao gồm tế bào lympho, đại thực bào, tế bào đuôi gai, tế bào plasma, tiểu động mạch và mao mạch, tương tự như trong tuỷ đỏ (Saito và cộng sự, 1988) Khi các tiểu động mạch trung tâm đi vào cùi đỏ, chúng được bao quanh bởi PALS, nơi có sự hiện diện của các tế bào lympho và các lớp sợi lưới đồng tâm (Dijkstra và Veerman, 1990; Satodate và cộng sự, 1986) PALS được phân chia thành PALS bên trong và PALS bên ngoài (Matsuno và cộng sự, 1989; Nicander và cộng sự, 1993; Van Rees và cộng sự).
PALS bên trong là một vùng phụ thuộc tế bào T, chủ yếu chứa các tế bào lympho nhỏ, có thể bị ố nhẹ hơn so với PALS bên ngoài (Dijkstra và Veerman, 1990; Matsuno và cộng sự, 1989) Sự khác biệt giữa hai vùng này thường rất tinh tế và khó phát hiện bằng kính hiển vi ánh sáng (Stefanski và cộng sự, 1990) PALS bên trong chủ yếu chứa tế bào T CD4+ và một lượng nhỏ tế bào T CD8+, xen kẽ với tế bào B (Van Rees và cộng sự, 1996) Trong khi đó, PALS bên ngoài bao gồm các tế bào lympho nhỏ và trung bình, đại thực bào, và khi có kích thích kháng nguyên, sẽ có sự xuất hiện của tế bào plasma (Matsuno et al., 1989; Van Rees và cộng sự, 1996) Đây là vị trí quan trọng cho lưu lượng tế bào lympho và hình thành tế bào plasma (Dijkstra và Veerman, 1990; Matsuno và cộng sự, 1989) Các nang lympho thường liên kết với PALS và thường nằm ở các vị trí phân đôi của tiểu động mạch trung tâm (Ward và cộng sự, 1999), chủ yếu chứa tế bào B, với ít tế bào đuôi gai và tế bào T CD4+, nhưng thường không có tế bào T CD8+ (Van Rees và cộng sự, 1996) Các nang có tế bào lympho lớn hơn ở trung tâm, được bao quanh bởi một lớp phủ gồm tế bào lympho nhỏ đến trung bình.
Quả nang có khả năng chứa các trung tâm mầm, được hình thành từ kháng nguyên kích thích Tuy nhiên, vết bẩn trong quả nang thường yếu hơn do sự hiện diện của ít tế bào hơn, bao gồm các đại thực bào và tế bào B đã chết theo chương trình.
Vùng biên của lá lách, nằm giữa cùi đỏ, PALS và nang, được xem là một ngăn riêng biệt, có chức năng quan trọng trong việc sàng lọc kháng nguyên và mầm bệnh trong tuần hoàn Nó bao gồm một dải đại thực bào và vùng biên xoang, tách biệt khỏi PALS và nang trứng Đại thực bào ưa kim loại trong vùng biên là một tập hợp con đặc biệt, tiếp giáp với PALS và nang, có thể được nhận diện qua nhuộm bạc và kháng thể MOMA-1 Vùng biên xoang nằm liền kề và ngoại vi với vùng biên các đại thực bào ưa nhiệt.
Nó liên tục với các mạch nuôi mao mạch luống của PALS và nang và được lót bởi MADCAM1 +, tế bào nội mô lót xoang (Mebius và Kraal,
Vào năm 2005, vùng biên ngoại vi với cấu trúc dày bao gồm các nguyên bào sợi dạng lưới, đại thực bào và tế bào B có kích thước trung bình (Dijkstra và Veerman, 1990; Mebius và Kraal, 2005) Các đại thực bào trong vùng biên là một quần thể quan trọng, có khả năng loại bỏ vi sinh vật và virus nhờ vào các thụ thể nhận dạng mẫu như TLR và MARCO (Van Rees và cộng sự, 1996; Mebius và Kraal, 2005) Tế bào B trong vùng biên có kiểu hình đặc trưng IgM+/IgD-, khác biệt với tế bào B dạng nang IgM+/IgD+ (Van Rees et al., 1996; Mark F Cesta, 2006).
Bệnh lý ở lách
Viêm lách là tình trạng thâm nhiễm viêm, phân loại theo loại tế bào chiếm ưu thế và liên quan đến vi khuẩn, virus, nấm và động vật nguyên sinh Nguyên nhân phổ biến gây lách to ở chó là nhiễm khuẩn huyết, nhiễm trùng huyết mức độ thấp và bệnh truyền nhiễm mãn tính Viêm lách nhiễm trùng thường có bạch cầu trung tính chiếm ưu thế, có thể dẫn đến áp xe Mèo có hội chứng tăng bạch cầu ái toan và chó bị viêm dạ dày ruột cũng có thể gặp viêm lách Viêm lách do pyogranulomat đã được ghi nhận ở mèo bị viêm phúc mạc truyền nhiễm Lách to thâm nhiễm bạch huyết xảy ra với nhiễm trùng mãn tính hoặc nhiễm trùng mycotic Viêm lách hoại tử có thể phát triển do vi khuẩn tạo khí và tình trạng tăng đông máu có thể dẫn đến huyết khối mạch lách.
Hình 2 4 Lách gà viêm và hoại tử 2.3.2 Tăng sản tế bào
Trong nhiều trường hợp, lách to tổng quát là do sự gia tăng các thành phần tế bào khi lá lách thực hiện chức năng bình thường Ở động vật mắc bệnh mãn tính, lách có thể phình rõ rệt, với tăng sản tế bào có thể xảy ra ở cả cùi đỏ và cùi trắng Các bệnh như thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch thường dẫn đến tăng sản tế bào của bột giấy trắng và đỏ Bệnh lách to thường gặp ở chó bị thiếu máu tan máu qua trung gian miễn dịch, liên quan đến quá trình tạo máu ngoài tủy và sự phá hủy hồng cầu Tăng sản đại thực bào chủ yếu ảnh hưởng đến tủy đỏ và thường thấy trong bệnh leishmaniasis Miễn dịch dịch thể và qua trung gian tế bào được kích hoạt bởi kháng nguyên mãn tính của tế bào lympho T và B Tăng sản bạch huyết của lách có thể biểu hiện dưới dạng nốt để đáp ứng với kích thích mãn tính Chuyển sản tuỷ lách với hiện tượng mất mô bào đã được mô tả ở chó bị lách to toàn thân, với tiên lượng xấu khi 70% số chó chết trong vòng một năm sau khi cắt lách.
Phì đại sung huyết là tình trạng ảnh hưởng đến toàn bộ lá lách, thường do suy tim sung huyết, tăng áp lực tĩnh mạch cửa, tắc nghẽn mạch máu hoặc giãn bao lách do kích thích hóa học Các thuốc an thần như thiopental và phenobarbital có thể làm giãn cơ trơn bao lách, dẫn đến tình trạng máu đọng lại Ngoài ra, các thuốc duy trì tiền mê và gây mê cũng ảnh hưởng đến khối lượng hồng cầu và kích thước lách, nhưng sự tương tác giữa các thuốc này khiến việc đánh giá kích thước lá lách trong phẫu thuật trở nên phức tạp Đối với mèo, tình trạng lách to nghiêm trọng ít có khả năng là nguyên nhân sinh lý do thiết kế không mãn kinh của lá lách.
Suy tim sung huyết bên phải gây tắc nghẽn tĩnh mạch trong gan, dẫn đến tăng áp lực tĩnh mạch cửa và ứ đọng tĩnh mạch lách Tình trạng tăng áp lực này có thể kèm theo tắc nghẽn lách thứ phát, phát triển từ các quá trình truyền nhiễm như virus adenovirus loại 1, leptospirosis, hemobartonellosis, cũng như nhiễm độc do các chất như carprofen, acetaminophen, phenobarbital, và các nguyên nhân khác như ung thư hoặc viêm do amyloidosis, cuối cùng dẫn đến xơ gan.
Sự tắc nghẽn dòng chảy máu dưới dạng xoắn lách cấp tính, tĩnh mạch cửa hoặc tắc nghẽn tĩnh mạch chủ có thể dẫn đến tình trạng tắc nghẽn thụ động của lá lách, gây ra lách to Ngoài ra, tắc nghẽn thụ động cũng có thể xảy ra do sự hiện diện của các khối u trong ổ bụng như áp xe, ung thư hoặc dính, làm thay đổi lưu thông tĩnh mạch và dẫn đến tình trạng giãn và phình dạ dày.
(GDV), không kèm thêm xoắn cuống lách, thường dẫn đến sung huyết lách do chèn ép và căng tĩnh mạch (https://veteriankey.com/spleen/)
Xâm nhập lách bởi các tế bào hoặc chất bất thường thường thấy trong các quá trình tân sinh, đặc biệt là trong ung thư nguyên phát và di căn, nhưng hiếm khi xảy ra trong bệnh amyloidosis Lách to tổng quát có nguồn gốc ung thư thường liên quan đến các u nguyên phát từ các tế bào bình thường trong lá lách như tế bào lympho, đại thực bào, nguyên bào sợi, cơ trơn hoặc nội mô Tân sinh tăng sinh tủy, bao gồm bạch huyết và mastocytosis, là nguyên nhân phổ biến nhất gây lách to tổng quát Các giống chó như chó tha mồi có lông bọc phẳng, chó Rottweilers, chó núi Bernese và chó tha lông vàng có nguy cơ cao mắc phải tình trạng này, trong khi lymphoma là tổn thương di căn phổ biến nhất của lá lách.
Các bệnh tích trữ lysosome và amyloidosis lách là những nguyên nhân hiếm gặp gây ra tình trạng lách to Bệnh tích trữ lysosome là các rối loạn di truyền dẫn đến sự tích tụ lipid và carbohydrate trong cơ thể Ở những bệnh nhân này, các đại thực bào trong lá lách không thể xử lý chất nền, dẫn đến việc lưu trữ chúng ở dạng chưa qua xử lý Những bệnh này thường được phát hiện ở động vật dưới 1 tuổi, gây ra tình trạng lách to và chắc, với màu sắc nhợt nhạt do sự tích tụ lipid.
2.3.1 Các bệnh tích thường gặp
Tăng sản nốt, hay còn gọi là biểu mô lách, thường gặp ở chó lớn tuổi và thường được phát hiện tình cờ Các nốt này bao gồm tế bào lymphoid, hồng cầu, tủy và tế bào megakaryocyte, có thể xuất hiện dưới dạng các nốt sần nhỏ rời rạc hoặc liên kết trên bề mặt lách Mặc dù thường lành tính, một số nghiên cứu cho rằng chúng có thể tiến triển thành tụ máu do thất bại trong tuần hoàn vùng biên Tình trạng này ít phổ biến hơn ở mèo do cấu trúc lá lách khác biệt Ở chó, nốt nguyên bào sợi là một dạng tăng sản nốt có thể coi là giai đoạn trung gian giữa tăng sản nốt và u mô bào sợi ác tính, với Cocker spaniel có tỷ lệ cao nhất Các giống chó khác như chó chăn cừu Đức, Labrador, và chó tha mồi vàng cũng được ghi nhận có tình trạng này Việc phân biệt giữa nốt nguyên bào sợi, tăng sản nốt và nốt ung thư trong phẫu thuật là rất khó khăn.
Hình 2 5 Lách u nốt sần 2.3.1.2 Giả viêm lách
Giả viêm lách là tình trạng hiếm gặp ở chó và người, chủ yếu bao gồm các tế bào huyết tương, tế bào lympho và mô trên nền tăng sinh xơ Cần phân biệt tình trạng này với tăng sản nốt và các khối u ác tính như u lympho và sarcoma Ở người, tiên lượng sau khi cắt lách thường tốt, trong khi ở chó, tiên lượng còn chưa rõ ràng do sự hiếm gặp của tổn thương này; chỉ ghi nhận một trường hợp chó đã hồi phục tốt vài tháng sau phẫu thuật.
U máu lành tính ở chó thường xuất hiện ở những bệnh nhân có lách to khu trú, với các khối u đơn độc chứa tế bào nội mô phát triển tốt và kết nối với các không gian mạch máu hình thành tốt Cấu trúc mô của u máu được phân biệt rõ ràng với u mạch máu, nơi mà tế bào nội mô và không gian mạch có sự sắp xếp lộn xộn Mặc dù u máu, tụ máu và u mạch máu có những biểu hiện tổng thể tương tự nhau, thậm chí giống hệt nhau ở chó.
2.3.1.4 Áp xe lách Áp xe lách không phổ biến ở chó và hiếm gặp ở mèo Chúng thường liên quan đến các tình trạng khác làm tổn hại đến việc cung cấp hoặc dẫn lưu mạch máu của lá lách Xoắn cuống mạch dẫn đến sung huyết, thiếu oxy và hoại tử nhu mô lách có thể dẫn đến hình thành áp-xe. Một số trường hợp hiếm gặp, dị vật trong lách được mô tả là nguyên nhân của áp xe rời rạc Một số vi sinh vật thường gây ra chứng lách to tổng quát cũng có thể gây ra các tổn thương khu trú (viêm lách mãn tính) Ở động vật nhiễm khuẩn huyết bị nhiễm khuẩn huyết, các tác nhân vi khuẩn được lọc bởi lá lách mà không bị tiêu diệt có thể có khả năng nhân lên trong nhu mô (https://veteriankey.com/spleen/)
Nang lách chỉ được ghi nhận trong các tài liệu nghiên cứu về con người Một giả thuyết cho rằng, u nang có thể là giai đoạn cuối của khối máu tụ đã được phân giải và được bao bọc bởi một nang giả Ngoài ra, các nang ký sinh hình thành từ các giai đoạn trung gian của Echinococcus granulosa cũng là một yếu tố quan trọng cần xem xét.
Cysticercus tenuicollis đã được báo cáo, đặc biệt là ở các loài động vật hoang dã (https://veteriankey.com/spleen/)
2.3.2 Biểu hiện lâm sàng và ảnh hưởng
Bệnh phó thương hàn heo a Biểu hiện lâm sàng
Biểu hiện ban đầu bằng triệu chứng sốt cao 41 0 5 – 42 0 C , kém ăn hoặc không ăn, không bú, sau đó vật đi táo, bí đại tiện, nôn mửa.
Heo tiêu chảy rất nặng, phân lỏng, thối khắm, có màu vàng, nước lẫn máu, có khi sa trực tràng
Con vật kêu la đau đớn do viêm dạ dày, việm ruột, sau đó con vật khó thở, ho, suy nhược do mất nước, tim đập yếu.
Cuối thời kỳ bệnh, da bụng, trong đùi, ngực, tai đỏ ửng rồi chyuển sang tím bầm, đặc biệt heo có các đám đỏ sẫm ở chỏm tai, mõm, 4 chân.
Sau 2 – 4 ngày không can thiệp tích cực, vật sẽ chết vì tiêu chảy mất nước, kiệt sức (Nguyễn Thị Chuyên, 2020) b Ảnh hưởng
Lách sưng to, đặc biệt là 1/3 phần ở giữa sưng to hơn, dai như cao su màu xanh thẩm.
Hạch lâm ba sưng, tụ máu, xuất huyết.
Gan tụ máu có nốt hoại tử bằng hạt kê.
Thận có những điểm hoại tử ở vỏ thận.
Phổi tụ máu và có các ổ viêm, ruột sưng nhiểu nước.
Niêm mạc dạ dày và ruột viêm đỏ, có điểm xuất huyết, đôi khi có vết loét như hạt đậu (Nguyễn Thị Chuyên, 2020)
Heo tai xanh a Biểu hiện lâm sàng
Heo mắc bệnh tai xanh thường biểu hiện các triệu chứng lâm sàng rõ ràng, trong đó heo nái mang thai thường xảy ra hiện tượng sảy thai vào giai đoạn cuối hoặc thai chết lưu ở giai đoạn 2, dẫn đến tình trạng thai gỗ, và heo sơ sinh thường chết yểu.
Heo ốm thường gặp triệu chứng sốt cao từ 40-42°C, có thể cao hơn, kèm theo viêm phổi nặng và tiêu chảy Đặc biệt, tai của heo có thể chuyển từ màu hồng đỏ sang màu đỏ thẫm, xanh hoặc tím đen do xuất huyết nặng, dẫn đến nguy cơ tử vong cao (Nguyễn Thị Chuyên, 2020)
Thận: xuất huyết lấm tấm như đầu đinh ghim.
Hạch hầu họng, Amidan: sưng, sung huyết.
Hạch màng treo ruột xuất huyết.
Loét van hồi manh tràng (Nguyễn Thị Chuyên, 2020)
Bệnh nhiễm trùng huyết a Biểu hiện lâm sàng
Thời gian ủ bệnh của bệnh ở vịt thường kéo dài từ 2 đến 5 ngày Khi thực hiện thí nghiệm gây bệnh cho vịt bằng cách tiêm dưới da hoặc qua đường xoang hốc mắt, các triệu chứng lâm sàng sẽ xuất hiện rõ rệt, và vịt có thể chết trong vòng 24 giờ sau khi bị nhiễm.
Vịt có triệu chứng thần kinh, Ngỗng có triệu chứng thần kinh liệt chân, cánh
