BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC  VẤN ĐỀ BẤT ỔN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH GIẢI PHÁP HẠN CHẾ VÀ ỔN ĐỊNH THỊ TRƯỜNG TP.Hồ Chí Minh - Tháng 03 Năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC  VẤN ĐỀ BẤT ỔN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH GIẢI PHÁP HẠN CHẾ VÀ ỔN ĐỊNH THỊ TRƯỜNG GVHD: TS. DIỆP GIA LUẬT TH: NHÓM 10 LỚP: ĐÊM 7 – K20 TP.Hồ Chí Minh - Tháng 03 Năm 2011 DANH SÁCH HỌC VIÊN NHÓM 10 K20 ĐÊM 7 1. Nguyễn Kim Anh 2. Nguyễn Thị Ngọc Dung 3. Lê Thị Thu Hằng 4. Cái Phúc Thiên Khoa 5. Nguyễn Thị Duy Linh 6. Nguyễn Thúy Phượng 7. Trang Thúy Quyên 8. Huỳnh Thị Thu Tâm MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA DANH SÁCH HỌC VIÊN NHÓM 10 K20 D7 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ LỜI MỞ ĐẦU LỜI GIỚI THIỆU Chương 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHÂN TÍCH DỰ BÁO BẤT ỔN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH 3 1.1 Tính bất ổn (bay hơi, bốc hơi – volatility) 3 1.2 Bất ổn của thị trường tài chính . 4 1.2.1 Các phương pháp đo lường và mô hình dự báo sớm 5 1.2.1.1 Các biến số kinh tế vĩ mô theo thời gian thực . 6 1.2.1.2 Phương pháp tham số và phi tham số 8 1.2.1.3 Hạn chế của các mô hình. . 10 1.2.2 Nhìn nhận của các trường phái 11 1.2.2.1 Tân cổ điển 11 1.2.2.2 Hyman Minsky . 11 1.2.2.3 Chủ thuyết tiền tệ (Monetarists View) 13 1.2.2.4 Đối lập với nhóm chủ thuyết tiền tệ (Keynesian View) . 13 1.2.2.5 Kinh tế học thể chế (Institutional economics) . 13 1.2.3 Tính chu kỳ và tính cơ cấu – hệ thống . 15 1.2.3.1 Lý thuyết chu kỳ 15 1.2.3.2 Lý thuyết cơ cấu - hệ thống 15 1.2.4 Khủng hoảng tài chính – một hệ lụy của bất ổn thị trường tài chính . 15 1.2.4.1 Hiệu ứng lây lan (Contangious) 16 1.2.5 Nguyên nhân . 16 1.2.5.1 Những hạn chế và yếu kém trong điều hành kinh tế ở các quốc gia . 17 1.2.5.2 Tự do hóa tài chính toàn cầu - thế giới phẳng: 22 1.2.5.3 Chiến tranh thương mại và tiền tệ . 22 1.2.5.4 Hiệu ứng lề của các kế hoạch giải cứu 25 1.2.6 Kế hoạch giải cứu TARP . 27 1.2.6.1 Giới thiệu . 27 1.2.6.2 Kết quả chương trình TARP mang lại . 28 1.2.6.3 Hạn chế của TARP . 28 Chương 2: CÁC BẰNG CHỨNG VÀ HỆ LỤY CỦA BẤT ỔN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH Ở CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI 30 2.1 Khủng hoảng kinh tế Châu Á 1997 30 2.1.1 Diễn biến 30 2.1.1.1 Thái Lan 30 2.1.1.2 Indonesia . 31 2.1.1.3 Hàn Quốc . 31 2.1.1.4 Hồng Kông 32 2.1.2 Hậu quả 32 2.1.3 Nguyên nhân . 32 2.1.3.1 Nền tảng kinh tế vĩ mô yếu kém . 32 2.1.3.2 Các dòng vốn nước ngoài kéo vào và việc rút vốn đồng lọat 33 2.2 Khủng hoảng kinh tế Châu Mỹ La Tinh . 34 2.2.1 Khủng hoảng Mexico 1994 . 34 2.2.1.1 Diễn biến và hậu quả 34 2.2.1.2 Nguyên nhân 35 2.2.2 Khủng hoảng Argentina 2001 . 36 2.2.2.1 Diễn biến và hậu quả 36 2.2.2.2 Nguyên nhân 38 2.3 Khủng hoảng kinh tế 2007-2010 41 2.3.1 Diễn biến và hậu quả . 41 2.3.1.1 Hệ thống ngân hàng . 41 2.3.1.2 Thị trường chứng khoán- tiền tệ . 42 2.3.2 Nguyên nhân . 42 Chương 3: HIỆN TRẠNG NỀN KINH TẾ VIỆT NAM VÀ CÁC DẤU HIỆU CỦA BẤT ỔN TÀI CHÍNH . 43 3.1 Tổng quan thị trường tài chính Việt Nam trong quá trình gia nhập WTO: 43 3.2 Dấu hiệu tiềm ẩn của sự bất ổn thị trường tài chính 45 3.2.1 Tình trạng thâm hụt ngân sách nhà nước và thâm hụt cán cân thương mại . 45 3.2.2 Hệ thống quản lý kinh tế vĩ mô yếu kém và thiếu đồng bộ . 47 3.2.3 NHTW không phát huy được vai trò chủ đạo trong chính sách tiền tệ. 48 3.2.4 Dự trữ ngoại hối 50 3.2.5 Chính sách tỷ giá ở Việt Nam 52 3.2.6 Thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản… không ổn định . 53 Chương 4: CÁC GIẢI PHÁP HẠN CHẾ VÀ ỔN ĐỊNH THỊ TRƯỜNG . 57 4.1 Cần đặt nợ công trong sự kiểm soát đặc biệt 57 4.2 Kiềm chế lạm phát . 59 4.3 Tăng cường phối hợp giữa chính sách tiền tệ và ngân sách . 60 4.3.1 Thực hiện chính sách tiền tệ chặt chẽ, thận trọng 60 4.3.2 Thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt, cắt giảm đầu tư công, giảm bội chi ngân sách nhà nước 61 4.4 Tăng cường tính độc lập và năng lực cho ngân hàng nhà nước . 61 4.4.1 Trong ngắn hạn . 61 4.4.2 Trong dài hạn 64 4.5 Giải pháp cho vấn đề tỷ giá và hiện tượng đô la hóa ở Việt Nam 64 4.5.1 Giải pháp cho vấn đề tỷ giá . 64 4.5.2 Giải pháp cho hiện tượng đô la hóa ở Việt Nam 65 4.6 Giải pháp chính sách cho quá trình tự do hóa tài chính tại Việt Nam 65 4.7 Giải pháp ổn định thị trường chứng khoán . 66 4.8 Giải pháp cắt giảm vay thương mại quốc tế 67 4.9 Xây dựng cơ quan hoạch định chính sách kinh tế cao cấp 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO Danh mục các ký hiệu và từ viết tắt FED Federal Reserve System TARP Troubled Asset Relief Program FOMC Federal Open Market Committee EME Emerging Market Economies USD United States Dollar AUD Australia Dollar ARCH Autoregressive Conditional Heteroscedascity GARCH Generalized Autoregressive Conditional Heteroscedascity FII Foreign Indirect Investment FDI Foreign Direct Investment VIX CBOE Volatility Index G20 The Group of Twenty OLS Ordinary Least Squares IMF International Montery Fund GDP Gross Domestic Product QE Quantitative Easing ECB European Central Bank CPI Consumer Price Index NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng nhà nước ODA Official Development Assistance TTCK Thị trường chứng khoán UBCK Ủy ban chứng khoán VND Việt Nam Đồng NHTW NHTW CSTT Chính sách tiền tệ Danh mục các bảng Bảng 1: Tỷ lệ nợ và thâm hut ngân sách trên thuế của các quốc gia Châu Âu 2006 - 2011 18 Bảng 2: Cán cân ngân sách và nợ của các quốc gia Châu Âu 2007 – 2011 . 19 Bảng 3: Bảng dữ liệu về tình hình nợ công của các quốc gia khu vực Châu Âu . 20 Danh mục các biểu đồ Biểu đồ 1: Độ bất ổn của lãi suất đồng AUD . 3 Biểu đồ 2: So sánh bất ổn của chỉ số S&P 500 và chỉ số VIX sử dụng mô hình GARCH . 6 Biểu đồ 3: Độ bất ổn của thị trường chứng khoán Đức sử dụng mô hình dự báo với các biến số kinh tế vĩ mô thời gian thực . 7 Biểu đồ 4: Rủi ro phá sản quốc gia trong cuộc khủng hoảng nợ toàn cầu . 19 Biểu đồ 5: Cán cân tài khoản thương mại của các quốc gia Châu Âu 1998 - 2010 20 Biểu đồ 6: Chính phủ Trung Quốc thực hiện chính sách định giá đồng Yuan so thấp hơn giá trị thật 23 Biểu đồ 7: Thâm hụt cán cân thương mại của Mỹ và chính sách định giá thấp đồng Yuan của chính phủ Trung Quốc 24 Biểu đồ 8: Các gói kích thích nền kinh tế của FED và FOMC tác động đến cặp tỷ giá EUR/USD . 25 Biểu đồ 9: Dòng vốn ròng vào/ra của các quỹ hỗ tương chứng khoán Mỹ (theo tuần) 26 Biểu đồ 10: Diễn biến của chỉ số bình quân công nghiệp Dow Jones khi các gói kích thích kinh tế QEI và QEII được triển khai 26 Biểu đồ 11: Dòng vốn vào ra của các quỹ đầu tư chứng khoán phản ứng với sự bất ổn của chỉ số S&P500 . 27 Biểu đồ 12: Dòng vốn đầu tư trực tiếp và đầu tư danh mục vào gia tăng ở các quốc gia Đông Á trước khủng hoàng . 34 Biểu đồ 13: Dòng vốn đầu tư trực tiếp và đầu tư danh mục vào Mexico . 36 Biểu đồ 14: Nợ bên ngoài so với GDP và tăng trưởng GDP của Argentina 1994 - 2002 . 37 Biểu đồ 15: Sản lượng và dòng vốn của Argentina 1994 - 2003 . 37 Biểu đồ 16: Tỷ lệ bội chi ngân sách nhà nước trên GDP của Việt Nam, 2006 - 2010 . 45 Biểu đồ 17: Cán cân thương mại Việt Nam giai đoạn 1999-2010 . 46 Biểu đồ 18: Cơ cấu mặt hàng xuất khẩu theo nhóm (trung bình) giai đoạn 1999 - 2010F. 47 Biểu đồ 19: Dự trữ ngoại hối cuối năm 2007 (phần trăm của kim ngạch nhập khẩu) 51 Biểu đồ 20: Tỷ giá hối đoái danh nghĩa (USD/VND) của Việt Nam qua các năm 53 Biểu đồ 21: Diễn biến chỉ số VN-Index qua các năm (tính theo ngày) . 54 Danh mục hình vẽ Hình 1: Bong bong và sự “bốc hơi” tài sản của các ngân hàng sau khủng hoảng 14