Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu áp dụng quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano trong thiết kế tiến trình dạy học các bài thuộc phần “Quang hình học” của môn Vật lý 11 – Ban cơ bản nhằm nâng cao hoạt động học tập và phát huy vai trò trung tâm của học sinh.
HS trong quá trình dạy học
3 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Nội dung phần “Quang hình học” – Vật lý lớp 11, ban cơ bản
- Năm định hướng dạy học tích cực của Robert Marzano
Vận dụng quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano vào quá trình dạy học một số bài trong phần “Quang hình học” – Vật lý 11 – Ban cơ bản
Vận dụng quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano trong việc giảng dạy phần “Quang hình học” của Vật lý 11 – Ban cơ bản sẽ giúp nâng cao vai trò chủ động của học sinh Thay vì chỉ tiếp thu thụ động, học sinh sẽ tích cực tham gia vào việc xây dựng kiến thức mới, từ đó phát triển kỹ năng tư duy và khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.
- HS có thái độ và sự nhận thức tích cực hơn về việc học
- HS thu nhận và tổng hợp kiến thức tốt hơn
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về “dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm”
- Nghiên cứu về quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano trên cơ sở nghiên cứu năm định hướng dạy học của ông
Nghiên cứu phần "Quang hình học" trong sách giáo khoa Vật lý 11 - Ban cơ bản là cần thiết để đảm bảo việc thực hiện đề tài Đồng thời, điều kiện cơ sở vật chất của trường thực nghiệm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ cho quá trình nghiên cứu này.
Thiết kế tiến trình dạy học theo quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy trong phần “Quang hình học” – Vật lý 11, Ban cơ bản Việc này không chỉ giúp tích cực hóa hoạt động dạy học mà còn phát huy vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình học tập.
- Đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học này với phương pháp dạy học truyền thống sau khi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm
6.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu cơ sở lý luận dạy học Vật lý ở trường THPT
Nghiên cứu tài liệu giáo dục học và phương pháp giảng dạy Vật lý là rất cần thiết để hiểu rõ các phương pháp tiếp cận dạy học hiện đại trên thế giới Việc phân tích các phương pháp này giúp cải thiện chất lượng giảng dạy và nâng cao hiệu quả học tập cho học sinh.
- Nghiên cứu tài liệu của Pilot 1 của khoa Sư phạm trường Đại học Cần Thơ về năm định hướng của Robert Marzano
- Nghiên cứu chương trình, nội dung SGK, SGV và các tài liệu tham khảo có liên quan đến nội dung phần “Quang hình học” – Vật lý 11 , Ban cơ bản
Bài viết này trình bày việc thiết kế tiến trình dạy học cho một số bài trong phần “Quang hình học” - Vật lý 11, theo phương pháp dạy học tích cực của Robert Marzano Nghiên cứu thực nghiệm sư phạm có đối chứng được thực hiện nhằm kiểm tra giả thuyết khoa học và đánh giá tính khả thi của đề tài.
Xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm bằng phương pháp thống kê toán học giúp khẳng định giả thuyết về sự khác biệt trong kết quả học tập giữa nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm, từ đó xác nhận tính chính xác của kết quả nghiên cứu trong đề tài.
7 Đóng góp của đề tài
Dạy học tích cực là phương pháp giáo dục chú trọng vào người học, khẳng định vai trò trung tâm của học sinh trong quá trình tiếp thu kiến thức Việc tích cực hóa hoạt động dạy học không chỉ giúp phát huy khả năng tự học mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng môi trường học tập tích cực, nơi mà học sinh được khuyến khích tham gia, trao đổi và thực hành, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục.
Trong bài viết này, chúng tôi đề xuất ba tiến trình dạy học trong phần "Quang hình học" thuộc chương trình Vật lý 11 - Ban cơ bản, dựa trên quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano Các tiến trình này nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động và sáng tạo hơn Chúng tôi tin rằng việc áp dụng các phương pháp này sẽ góp phần cải thiện chất lượng học tập và phát triển tư duy phản biện cho học sinh.
Luận văn có cấu trúc như sau:
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc vận dụng quan điểm tích cực của Robert Marzano vào dạy học
Chương 2: Thiết kế tiến trình dạy học một số bài trong phần “Quang hình học” –
Vật lý 11 – Ban cơ bản bằng cách vận dụng quan điểm dạy học tích cực của Robert Marzano
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM TÍCH CỰC
CỦA ROBERT MARZANO VÀO DẠY HỌC 1.1 Từ mục tiêu dạy học Vật lý ở trường phổ thông đến việc phải tích cực hóa hoạt động học tập của HS
1.1.1 Mục tiêu dạy học Vật lý ở trường phổ thông [14] , [26] , [27]
Cách mạng khoa học - công nghệ hiện nay đã chuyển đổi thế giới từ kỷ nguyên công nghệ sang kỷ nguyên thông tin và tri thức, rút ngắn khoảng cách giữa các phát minh và ứng dụng thực tiễn Điều này góp phần làm phong phú thêm kho tàng kiến thức của nhân loại.
Bối cảnh hiện tại đã dẫn đến những thay đổi quan trọng trong giáo dục, đặc biệt là giáo dục trung học phổ thông Luật Giáo Dục 38/2005/QH11 đã được ban hành để điều chỉnh và cải cách hệ thống giáo dục.
Mục tiêu giáo dục phổ thông theo Điều 27 là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản Điều này nhằm phát triển năng lực cá nhân, tính năng động sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, đồng thời xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân Giáo dục phổ thông còn chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, góp phần vào việc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
* Điều 28: Yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông:
Phương pháp giáo dục phổ thông cần khuyến khích tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học và môn học Đồng thời, cần bồi dưỡng kỹ năng tự học, khả năng làm việc nhóm, và rèn luyện kỹ năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn, nhằm tác động tích cực đến tình cảm và tạo niềm vui, hứng thú trong học tập cho học sinh.
Từ đó, dạy học Vật lý ở trường phổ thông có mục tiêu cụ thể như sau:
* Về kiến thức Đạt được một hệ thống kiến thức Vật lý phổ thông, cơ bản và phù hợp với những quan điểm hiện đại, bao gồm :
- Các khái niệm về các sự vật, hiện tượng và quá trình Vật lý thường gặp trong đời sống và sản xuất
- Các đại lượng, các định luật và nguyên lí Vật lý cơ bản
- Những nội dung chính của một số thuyết Vật lý quan trọng nhất
- Những ứng dụng phổ biến của Vật lý trong đời sống và trong sản xuất
Nhận thức khoa học bao gồm các phương pháp chung, trong đó nổi bật là phương pháp thực nghiệm và phương pháp mô hình, đặc biệt trong lĩnh vực Vật lý Những phương pháp này không chỉ giúp xác định và kiểm tra các giả thuyết mà còn hỗ trợ việc phát triển lý thuyết khoa học một cách chính xác và hiệu quả.
- Biết quan sát các hiện tượng và quá trình Vật lý trong tự nhiên, trong đời sống hằng ngày hoặc trong các thí nghiệm
- Biết điều tra, sưu tầm, tra cứu tài liệu từ các nguồn khác nhau để thu thập thông tin cần thiết cho việc học tập môn Vật lý
- Sử dụng được các dụng cụ đo phổ biến của Vật lý
- Biết lắp ráp và tiến hành các thí nghiệm Vật lý đơn giản
Phân tích, tổng hợp và xử lý thông tin là kỹ năng quan trọng giúp rút ra kết luận và đưa ra dự đoán về các mối quan hệ cũng như bản chất của hiện tượng và quá trình vật lý Ngoài ra, việc đề xuất phương án thí nghiệm để kiểm tra những dự đoán này cũng đóng vai trò thiết yếu trong việc xác minh và hiểu rõ hơn về các hiện tượng vật lý.